Demir M., "Orman Ürünleri Nakliyatında Traktörlerin Kullanımı ve Türkiye De Üretim Mekanizasyonunun Durumu", Ladin Sempozyumu, TRABZON, TÜRKİYE,

Transkript

1 774

2 ORMAN ÜRÜNLERİ NAKLİYATINDA TRAKTÖRLERİN KULLANIMI VE TÜRKİYE DE ÜRETİM MEKANİZASYONUNUN DURUMU Murat DEMİR İstanbul Üniversitesi, Orman Fakültesi, Orman İnşaatı ve Transportu Anabilim Dalı Bahçeköy/Sarıyer/İstanbul Özet Üretim ve taşıma tekniklerinin uygulanış şekli, elde edilecek ürünün gerek kalitesi ve gerekse kantitesi üzerinde çok önemli bir etkiye sahip bulunmaktadır. Bu çalışmada, ormancılık çalışmalarında traktörlerin kullanımı ve Türkiye de üretim mekanizasyonunun durumu üzerinde durularak ilgili bilgiler açıklanmaya çalışılmıştır. Ülkemizin 2004 yılı itibari ile Orman Genel Müdürlüğü bünyesindeki üretim makinaları parkında toplam 457 adet çeşitli tipte makina bulunmakta olup, bu makinaların %36.9 ini sürütücüler, %16.4 sini tarım traktörleri, %19.3 ünü kasalı ve damperli kamyonlar, %10 unu istifleyiciler, %7 sini hava hatları, %5.7 sini yükleyiciler, %4.2 sini orman traktörleri ve %0.5 ini kabuk soyma makinalarının oluşturduğu görülmüştür. Üretim makinaları parkında bulunan tarım ve orman traktörlerinin tüm makinalar içindeki oranı 1982 yılında %41.7 iken, 2004 yılında bu oranın %20.6 ya gerilediği tespit edilmiştir. Orman Genel Müdürlüğü bünyesinde bulunan makina parkındaki üretim makinalarının sayısının ve çeşitliliğinin Orman Ana Tamirhane Müdürlüklerinin 1997 yılında kapatılmasından sonra 2004 yılındaki bilgilere göre %41.4 oranında azaldığı tespit edilmiştir. Orman Ana Tamirhane Müdürlükleri nin kapatılma kararının gözden geçirilerek, yeni düzenlemelerin yapılması yararlı olacaktır. Anahtar Kelimeler: Bölmeden çıkarma, Mekanizasyon, Orman nakliyatı THE USAGE OF TRACTORS IN TIMBER HARVESTING AND THE SITUATION OF TIMBER HARVESTING MECHANIZATION IN TURKEY Abstract The way of applying forest transportation and harvesting techniques has a significant effect on both the quality and the quantity of finished 775

3 products. In this article is to summarize usage of tractors in extraction and major problems of mechanized timber harvesting in Turkey. Turkish General Directorate of Forestry s mechanical park total amount is 457 in Approximate percentages of skidders, trucks, 4x2 tractors, forklifts, skylines, loaders, 4x4 tractors and barking machines are 36.9%, 19.3%, 16.4%, 10%, 7%, 5.7%, 4.2% and 0.5% in x2 and 4x4 tractors total amount has been reached to 41.7% in 1982, but this percentage has been reduced to 20.6% in Total machine park amount has been reduced 41.4% between years in Turkey. In 1997, the decision made to close down the Directorates of Main Forest Repair Shops should be reconsidered and possibilities to make these Directorates function more effectively should be researched. Forest main repair shops should be opened over again in Turkey. Keywords: Timber extraction, Timber harvesting mechanization, Forest transportation 1.GİRİŞ Ormancılık, esas itibariyle yetiştirme, koruma, üretim-taşıma (nakliyat-transport) ve değerlendirme faaliyetlerini kapsamaktadır. Ormancılıkta yetiştirme ve buna bağlı olarak üretim-taşıma, kendine özgü kuralları ve metodları olan bir çalışma şeklidir. Bunun sonucu olarak, tekniğin ve teknolojinin ormancılıktaki uygulaması, endüstridekinden tamamen farklıdır. Teknikteki gelişmeler ormancılığın özelliğinden doğan bu farklılığı daha belirgin hale getirmiştir. Mekanizasyon, teknolojinin gelişmesi ve aynı zamanda toplumun hayat standardının yükselmesi ile doğal güçler yardımı ile yapılan işlerin makina gücü ile gerçekleştirilmesi olarak tanımlanabilir. Ormancılıkta mekanizasyon ise genel olarak yol yapımı ve bakımı, ağaçlandırma çalışmaları, kesim, bölmeden çıkarma, yükleme, taşıma (nakliyat), boşaltma ve istifleme gibi fiziksel üretim faaliyetlerinde sözkonusu olmaktadır. Genel olarak ormancılıkta mekanizasyon, tarım ve vb. alanlardan yaklaşık olarak 140 yıl sonra başlayabilmiştir. Bu gecikmede 776

4 özellikle orman alanlarındaki arazi şartlarında çalışabilecek makinaların dizaynı ve üretimindeki güçlükler sözkonusu olmuştur. Ayrıca ormancılık çalışmalarında kullanılabilecek makinaların sınırlı pazarlama imkanları nedeniyle az sayıda üretilmesi ve bunun da satın alma bedellerini çok yükseltmesi nedeniyle makina üreticilerinin makinaları üretme ve geliştirmede isteksiz davranmaları bu gecikmede etken rol oynamıştır. Ancak son yıllardaki gelişmeler sayesinde ormancılık çalışmalarında kullanılabilecek makinaların üretimi artmıştır. 2.MATERYAL VE METOD Ülkemizin toplam yüzölçümü ha olup, 2004 yılı itibariyle ülkemizin toplam orman alanı ha olarak belirlenmiştir. Bu miktar toplam ülke yüzölçümünün %26.6 sını oluşturmaktadır. Orman alanları içerisinde normal koru ve normal baltalık ormanlar ha ile ormanlık alanın %50.9 unu, çok bozuk koru ve çok bozuk baltalık ormanlık ha ile toplam ormanlık alanın %49.1 ini oluşturmaktadır yılı tespitlerine göre tüm ormanlık alanda iğne yapraklı ağaçla kaplı saha oranı %53.9, yapraklı ağaçla kaplı saha oranı ise %46.1 olarak saptanmıştır. Ülkemiz ormanlarında üretilen ana orman ürünleri; tomruk, tel direği, maden direği, sanayi odunu, kağıtlık odun, lifyonga odunu, sırık ve yakacak odundur. Bunun yanında, tali orman ürünleri ise, reçine, çıra, sığla yağı, defne, şimşir vb. dir (OGM 2005). Ülkemizin sosyo-ekonomik koşulları nedeni ile belirli kriterlere uygun yerler dışında, bugün için üretim mekanizasyonunu geniş kapsamlı olarak düşünmek mümkün değildir. Bu nedenle, üretim mekanizasyonunu gerektiren sahaları; yol yapımının, orman varlığına zararlı olduğu yerler, yol yapımının ekonomik olmadığı yerler, üretilen ürünün yamaçlardan atılması sonucu, kalite ve hacim kaybına uğradığı yerler, yerel işgücü potansiyelinin uygun ve yeterli olmadığı yerler, yangın sonucu meydana gelen yanık sahalar, boşaltma kesimlerinin yapılacağı yerler olarak belirtmek mümkün olabilir. Ülkemizde 20.7 milyon ha orman alanında, gerçekleştirilen ormancılık 777

5 çalışmalarının çoğunda tarım ve orman traktörlerinin kullanımının oldukça fazla olduğu görülmektedir. Genel hatlar itibariyle belirtilmek gerekirse traktörler, ormanlık alanlardaki ağaçlandırma (toprak işleme, ekim, dikim) çalışmalarında, fidanlık işlerinde (toprak işlemesi, ekim yastıklarının hazırlanması, gübreleme, söküm vb. işlerde pulluk, tırmık, kültivatör, freze, rotovatör, gübre ve tohum atma, tesviye vb. amaçlarla yararlanılan ekipmanlarla birlikte), üretim ve taşıma (nakliyat-transport, yol inşaatı vb.) çalışmalarında kullanılmaktadır. 2.1 Orman Ürünleri Nakliyatında Traktörlerin Kullanımı Orman ürünlerinin kesildiği yerden kullanım merkezlerine taşınması iki safhada yapılmaktadır. Birinci safha, ürünün (tomruk veya yakacak odun) kesildiği yerden orman yolu kenarlarına kadar kısa mesafelerde insan, hayvan, makina gücünden yararlanılarak taşınmasıdır. Bu safhaya primer transport safhası (Tali nakliyat-bölmeden çıkarma-sürütme-kısa mesafeli taşıma-minor transport-feinerschliessung) denmektedir. İkinci safha ise; orman yolu kenarına kadar getirilen ürünlerin kamyon veya traktör treyler yardımıyla kullanım merkezlerine taşınmasıdır (Sekonder transport-ana nakliyat-uzun mesafeli taşıma-son depoya nakliyat-taşıma- Major transport-groberschliessung). Bu her iki safhada da traktörlerden yararlanılmaktadır. Primer transport sırasında traktörlerin daha çok arka kısmına monte edilmiş tek veya çift tamburlu sürütme vinçleri ile birlikte kullanılmaktadır. İkinci safhada ise bu traktörlerden römork çekici, yükleme, boşaltma ve istifleme aracı olarak yararlanılmaktadır. Ülkemizde bölmeden çıkarma safhasında insan gücü kullanımı %72, hayvan gücü kullanımı %15 ve makine gücü kullanımı (vinçli hava hattı kullanımı dahil) %13 oranındadır (Şekil 1). Makina gücü ile yapılan bölmeden çıkarma çalışmaları sırasında kullanılan makinalar, özel orman traktörleri, modifiye edilmiş tarım traktörleri, yükleyiciler, sürütücüler, kamyonlar ve vinçli hava hatları olarak sayılabilir. Hammadde orman ürününün bölmeden çıkarılması işleri, ormancılığın en zor ve tehlikeli faaliyet sahasını oluşturmaktadır. Orman 778

6 ürünlerinin nakliyatında traktörlerden yararlanma, farklı şekil ve yapıda ekipmanları gerektirmektedir. Orman ürünlerinin nakliyatında traktörler, hareketli bir kuvvet makinesi olarak önem taşımaktadır. Tomruk ve uzun gövde gibi hammadde odunun taşınması, özellikle sürütme ve yüklemeboşaltma işlerinde traktörler etkin şekilde kullanılmaktadır. Ülkemizde Orman Ürünlerinin Bölmeden Çıkarılmasında Kullanılan Yöntemler Hayvan Gücü 15% Makina Gücü 8% Hava Hattı 5% İnsan Gücü 72% Şekil 1 : Ülkemizde orman ürünlerinin bölmeden çıkarılmasından kullanılan yöntemler Figure 1 : Approximate percentage of the harvesting methods in Turkey Taşıma işlerinde kullanılan tarım traktörlerinde özellikle motor gücü, kuyruk mili ve hidrolik tertibat önem taşımaktadır. Traktörlerin motor gücü ile ağırlığı arasında doğru bir orantı bulunmaktadır. Traktörün ağırlığı, genellikle traktörün çekme kuvvetinin artması ve patinajın azalması bakımından olumlu etki yapmaktadır. Öte yandan traktörlerin kuyruk milinin ve hidrolik tertibatlarının gelişimi ile çeşitli ekipman kullanımı imkan dahiline girmiş, diğer bir ifade ile kuyruk mili ve hidrolik tertibatın varlığı bu araçları çok amaçlı kullanıma elverişli hale getirmiştir. Bu ekipmanlar genellikle traktör üzerine monte edilerek kullanılmaktadır. Ekipman ağırlığının bir kısmı traktörün arka aksı üzerine gelmekte olup, bu da traktörün çeki kapasitesini olumlu yönde etkilemektedir. Tarım traktörlerinden ormancılıkta direkt taşıma işlerinde, daha önce de ifade edildiği gibi, tomruk ve uzun gövde gibi hammadde odunun hem sürütülmesi hem de orman yolu üzerinde taşınması için yararlanılmaktadır. Orman yolu üzerindeki taşımada ise sözkonusu traktörler sadece römork çekici olarak yararlı olmaktadır. Orman ürünlerinin sürütülmesi sırasında 779

7 arazi eğimi tarım traktörlerinin kullanımında sınırlayıcı faktör olarak ortaya çıkmaktadır. Eğimin uygun olduğu yerlerde tomruk ya da uzun gövdeler bir zincir ya da çoker aracılığı ile traktörün çeki kancasına tespit edilerek ya da traktörün arkasına monte edilen bir kıskaç sistemi ile bir ucundan kavranarak zemin üzerinde sürütülmektedir. Dağlık arazide bu şekil sürütme özel yol inşaatını gerektirmektedir. Daha açık bir ifade ile, dağlık arazide sürütme ancak yamaçlar üzerinde açılan belirli ve özel standartlı yollar boyunca mümkün olabilmektedir. Bu durum, yolların yukarı ve özellikle aşağı kısımlarındaki orman alanlarından elde edilen tomruk ya da uzun gövdelerin öncelikle orman yollarına kadar çıkarılmasını zorunlu kılmaktadır. Bu amaçla çeşitli tipte sürütme vinçlerinden yararlanılmaktadır. Bu vinçler tek ya da çift tamburlu olabilmektedir. 3.BULGULAR VE TARTIŞMA Ülkemizde bölmeden çıkarma çalışmalarında mekanizasyona ilk olarak 1949 yılında uzun mesafeli vinçli hava hatlarının kullanılmasıyla başlanıldığı görülmektedir. Wyssen, Baco ve Hinteregger tiplerindeki 21 adet hava hattının büyük bir kısmı ülkemizin Doğu Karadeniz bölgesi ormanlarında kullanılmıştır. Gelişmiş ülkelerdeki üretim mekanizasyonu standartlarının yakalanması amacıyla üretim makinası parkı tip ve sayı bakımından zenginleştirilmeye çalışılmış ve yapılan çalışmalar sonucu, ülkemizin 1982 yılındaki Orman Genel Müdürlüğü bünyesindeki üretim makinaları parkında, 152 adet tarım traktörü, 85 adet istifleyici, 56 adet yükleyici, 41 adet sürütücü, 30 adet hava hattı olmak üzere 364 adet üretim makinasının bulunduğu görülmüştür. Yapılan incelemede makinaların %41.7 sini tarım traktörü, %23.4 ü istifleyici, %15.4 ünü yükleyici, %11.3 ünü sürütücü, %8.2 ini hava hatlarının oluşturduğu hesaplanmıştır (Şekil 2). Ülkemizin 1998 yılı itibari üretim makinaları parkında ise, 286 adet sürütücü, 47 adet hava hattı, 53 adet yükleyici, 6 adet kar ekipmanlı traktör, 63 adet istifleyici, 35 adet 4x4 traktör (14 adeti kepçe monteli), 260 adet tarım traktörü, 12 adet kepçe monteli tarım 780

8 traktörü, 6 adet yongalama makinası, 11 adet kabuk soyma makinası olmak üzere 779 adet üretim makinasının bulunduğu tespit edilmiştir. Yapılan incelemede 1998 yılı itibariyle ormancılık çalışmalarında kullanılan makinaların %36.8 ini sürütücüler, %35.7 sını tarım traktörleri, %8 ini istifleyiciler, %7 sini yükleyiciler, %6 sını hava hatları, %4.4 ünü orman traktörleri, %1.4 ünü kabuk soyma makinaları ve %0.7 ını yongalama makinalarının oluşturduğu görülmüştür (Şekil 2). Ülkemizin 2004 yılı itibari ile üretim makinaları parkında 169 adet sürütücü, 32 adet hava hattı, 26 adet tomruk yükleyici, 6 adet kar ekipmanlı traktör, 46 adet tomruk istifleyici, 19 adet 4x4 traktör (7 adeti kepçe monteli), 65 adet tarım traktörü, 4 adet kepçe monteli tarım traktörü, 2 adet kabuk soyma makinası, 88 adet kasalı veya damperli kamyon olmak üzere 457 adet üretim makinası bulunmaktadır. Yapılan incelemede 2004 yılı itibariyle ormancılık çalışmalarında kullanılan makinaların %36.9 ini sürütücüler, %16.4 sini tarım traktörleri, %19.3 ünü kasalı ve damperli kamyonlar, %10 unu istifleyiciler, %7 sini hava hatları, %5.7 sini yükleyiciler, %4.2 sini orman traktörleri ve %0.5 ini kabuk soyma makinalarının oluşturduğu görülmüştür (Şekil 3) yılında %0.6 oranda varolan yongalama makinalarının 2004 yılında yapılan incelemelerde kullanılmadığı görülmüştür. Görüleceği üzere ormancılık çalışmalarında kullanılan makinaların içinde %20.6 lık oranla tarım ve orman traktörlerinin kullanımının oldukça önemli bir paya sahip olduğu göze çarpmaktadır (Şekil 4). Yapılan incelemelerde mevcut makinaların rasyonel kullanılmadığı ve bakımlarının zamanında yapılmadığı görülmektedir. Bu eksikliklerin artmasında Orman Genel Müdürlüğü ne bağlı orman ana tamirhanelerinin 1997 yılında kapatılması da etkili olmaktadır. Orman Genel Müdürlüğü bünyesinde bulunan makina parkındaki üretim makinalarının sayısının ve çeşitliliğinin orman ana tamirhane müdürlüklerinin 1997 yılında kapatılmasıyla sonra %41.4 oranında azaldığı tespit edilmiştir. Yukarıda yapılan açıklamalardan görüleceği gibi ülkemizde üretim 781

9 mekanizasyonunun istenilen düzeye gelemediği görülmektedir. Ülkemizin mekanizasyon seviyesinin gelişmiş ülkeler seviyesine çıkarılabilmesi için gerekli düzenlemelerin bir an önce yapılarak gerekli önlemlerin acilen alınması gerekmektedir. Sürütücü 11.3% 1982 Yılı İtibari İle Üretim Makinaları Parkının Dağılımı Hava hattı 8.2% Tarım traktörü 41.7% Sürütücü 36.8% 1998 Yılı İtibari İle Üretim Makinaları Parkının Dağılımı Hava hattı 6.0% Kabuk soyma makinası 1.4% Tarım traktörü 35.7% Yükleyici 15.4% İstifleyici 23.4% Yongalama makinası 0.7% Yükleyici 7.0% İstifleyici 8.0% Orman traktörü 4.4% Şekil 2 : 1982, 1998 yılı itibari ile üretim makinaları parkının dağılımı Figure 2: The situation of harvesting machine types in 1982, 1998 Yükleyici 5.7% İstifleyici 10.0% 2004 Yılı İtibari İle Üretim Makinaları Parkının Dağılımı Kamyon 19.3% Orman traktörü 4.2% Kabuk soyma makinası 0.5% Tarım traktörü 16.4% Sürütücü 36.9% Hava hattı 7.0% Şekil 3: 2004 yılı itibari ile üretim makinaları parkının dağılımı Figure 3: The situation harvesting machines types in 2004 Üretim Makinaları Parkının Yıllara Göre Değişimi KAMYON YONGALAMA MAKİNASI KABUK SOYMA MAKİNASI Makina Tipi x2 TRAKTÖR HAVA HATTI YÜKLEYİCİ İSTİFLEYİCİ KAR EKİPMANI SÜRÜTÜCÜ 4x4 TRAKTÖR Adet Şekil 4 : Üretim makinalarının 1982, 1998 ve 2004 yıllarına göre Değişimi Figure 4: The mechanical park amount differences as years of Turkey. 782

10 4.SONUÇ Yukarıda yapılan açıklamalardan görüleceği gibi ülkemizde üretim mekanizasyonunun istenilen düzeye gelemediği görülmektedir. İstenilen düzeyde, çağdaş bir anlamda üretimin yapılabilmesi için aşağıda belirtilen gerekli bazı önlemlerin acilen alınması gerekmektedir: - Mekanizasyon gereksinimlerini karşılayacak makinaların alımında standardizasyona gidilmeli ve yapılacak yatırımların teşvik edilmesi gerekmektedir. Ayrıca orman alanlarının nakliyat planlaması çalışmalarının tamamlanması için gerekli çabalar gösterilmelidir. - Primer transport çalışmalarında çağdaş üretim teknikleri ve teknolojisi kullanılmaya çalışılmalıdır. Yerli sermayenin bu amaca yönelik yatırımlar yapması için oluşturulan politikaların devamlılığı sağlanmalıdır. - Üretim mekanizasyonunun gelişmesinin önündeki engellerden biri, üretimin yapılması işinin o orman içi ya da bitişiğinde bulunan köylülere bir hak olarak verilmesi ve bu işgücü girdisinin ucuz temin edilmesidir. Ancak üretimin makinalı yapılması sonucunda elde edilen çıktıların artıları uzun vadede daha fazla olmaktadır. Bu nedenle, orman köylülerinin örgütlenmesine yardımcı olunarak üretim teknikleri, mekanizasyon ve iş güvenliği konularında yeterince bilgilendirilmeleri sağlanmalı, üretim makinalarının satın almaları için gerekli kredi ve benzeri olanaklar kendilerine verilmeye çalışılmalıdır. - Ülkemizde çağdaş anlamda üretim yapılabilmesi için, öncelikle makinalı çalışmanın alt yapısını oluşturan orman ana tamirhanelerinin yeniden kurulması sağlanmalıdır. - Orman Genel Müdürlüğü bünyesinde bulunan makina parkındaki üretim makinalarının sayısının ve çeşitliliğinin orman ana tamirhane müdürlüklerinin 1997 yılında kapatılmasından sonra 2004 yılındaki bilgilere göre %41.4 oranında azaldığı tespit edilmiştir. Üretim makinaları parkında bulunan tarım ve orman traktörlerinin tüm makinalar içindeki oranı 1982 yılında %41.7 iken, 2004 yılında bu oran %20.6 ya gerilediği tespit 783

11 edilmiştir. Ülkemizin mekanizasyon seviyesinin gelişmiş ülkeler seviyesine çıkarılabilmesi için gerekli düzenlemelerin bir an önce yapılmasına çalışılmalıdır. KAYNAKLAR ACAR, H.H., Artvin Yöresinde MB Trac 900 Özel Orman Traktörü İle Orman Ürünlerinin Bölmeden Çıkarılması Üzerine İncelemeler. Turkish Journal of Agriculture and Forestry 19 (1995): 45-50, Ankara. ACAR, H.H., Dağlık Arazide Orman Traktörleri İle Bölmeden Çıkarma Çalışmalarının İncelenmesi. Turkish Journal of Agriculture and Forestry 21 (1997): , Ankara. AYKUT, T., Orman Ürünleri Taşımacılığında Araç ve Teknikler, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayın No. 3246/370, İstanbul. AYKUT, T., DEMİR, M., Ormancılıkta Mekanizasyonun İstekleri, Koşulları, Faydaları ve Türkiye de Üretim Mekanizasyonunun Durumu, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi Seri B, Cilt 46, Sayı , Yıl 1996, Syf: 65-76, ISSN , İstanbul. BAYOĞLU, S., Traktörlerle Orman Nakliyatı. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayın No: 1452/151, İstanbul. BAYOĞLU, S., Orman Ürünlerinin Taşınmasında Makineleşmenin Rolü Konulu Bir Rapor ve Bununla İlgili Görüşler. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, Cilt 20, Sayı 2, Yıl 1970, İstanbul. BAYOĞLU, S., SEÇKİN, Ö.B., 1984-a. Tarım Traktörleri ve Ormancılıkta Yararlanma İmkanları. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, Cilt 34, Sayı 1, Yıl 1984, İstanbul. BAYOĞLU, S., SEÇKİN, Ö.B., 1984-b. Ormancılıkta Üretim İşlerinde Tarım Traktörlerinden Yararlanma İmkan ve Şekilleri. II.Uluslararası Tarımsal Mekanizasyon ve Enerji Sempozyumu, Ankara. 784

12 DEMİR, M., GANDASECA, S., The Usage of Tractors in Timber Extraction and Situation of Timber Harvesting Mechanization of Turkey. International Seminar on Synergistic Approach to Appropriate Forestry Technology for Sustaining Rainforest Ecosystems University of Putra Malaysia, March 2005, Bintulu, Sarawak, Malaysia. DEMİR, M., ÖZTÜRK, T., Investigation and Situation of Timber Harvesting Mechanization of Turkey and the Usage of Tractors in Timber Extraction. International Scientific Conference, Ecological, Ergonomic and Economical Optimization of Forest Utilization in Sustainable Forest Management, Page , ISSN , June th 2005, Krakow, Poland. HASDEMİR, M., Cumhuriyetimizin 75.Yılında Üretim Mekanizasyonunun Durumu. Cumhuriyetimizin 75.Yılında Ormancılığımız Sempozyumu, Ekim.1998, İstanbul. OGM, 2005, Orman Genel Müdürlüğü Verileri, Ankara. SEÇKİN, Ö.B., Tek Tamburlu Tarım Traktörü İle Bölmeden Çıkarma Üzerine Bir Etüd. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri A, Cilt 28, Sayı 1, Yıl 1978, Syf: , İstanbul. TOPALAK, Ö., Torul Orman İşletme Müdürlüğü, Alacadağ Orman İşletme Şefliği nin Üretim Sırasında Mekanizasyon İhtiyacının Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, K.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, 114 sayfa, Trabzon. 785