KALE, KOCAMÜFTÜOÐLU, ATA, HASIRCIOÐLU, DOÐRUER Araþtýrma, iþletme sahibinin sürüdeki Repeat Breeding problemlerine baðlý þikayetleri üzerine gerçekleþ

Transkript

1 Vet. Bil. Derg. (2008), 24, 1; ARAÞTIRMA MAKALESÝ REPEAT BREEDING PROBLEMLÝ BÝR SÜT SIÐIRI ÝÞLETMESÝNDE BOVINE VIRAL DIARRHEA VIRUS (BVDV) ENFEKSÝYONUNUN KLÝNÝK, SEROLOJÝK VE VÝROLOJÝK YÖNDEN ÝNCELENMESÝ Mehmet Mesih KOCAMÜFTÜOÐLU 2 Ayhan ATA 3 Sibel HASIRCIOÐLU 1 Gökhan DOÐRUER 4 Investigation of Bovine Viral Diarrhea Virus (BVDV) Infection Clinically, Serologically and Virologically in a Dairy Management with Repeat Breeding Problem Özet: Burdur ilinde, Repeat Breeding (döl tutmama) problemine sahip bir süt sýðýrý iþletmesinde Bovine Viral Diarrhea Virus (BVDV) enfeksiyonu klinik, serolojik ve virolojik yönden araþtýrýldý. Bu amaçla, sürüde bulunan 25 inek ve 8 buzaðýdan alýnan kan serumu örnekleri BVDV ye karþý antikor (Ab) ve lökosit örnekleri BVDV antijen (Ag) varlýðý yönünden ELISA ile incelendi. Çalýþmada, 7 buzaðýdan alýnan kan serum örneklerinde BVDV (Ab) ve lökosit örneklerinde BVDV (Ag) varlýðý belirlenmedi. Bu buzaðýlarýn annelerine ait kan serumu ve lökosit örneklerinde de BVDV (Ab) ve BVDV (Ag) varlýðý tespit edilmedi. Ancak, 1 buzaðýnýn kan serum örneðinde BVDV (Ab) varlýðý tespit edilmezken, lökosit örneðinde BVDV (Ag) varlýðý bulundu. Bu buzaðýnýn annesine ait kan serumlarýnda BVDV (Ab) varlýðý tespit edilmezken ve lökosit örneklerinde BVDV (Ag) varlýðý belirlendi. Bu anne ve buzaðýsýnýn 45 gün sonraki ikinci kan örneklemelerinde de ayný sonuçlarýn elde edilmesine baðlý olarak, hayvanlarýn persiste enfekte (PI) olduðuna karar verildi (%6.06). Bununla birlikte, 7 adet BVDV (Ab-/Ag+) ve 4 adet BVDV (Ab+/Ag+) tespit edilen ineklerden 45 gün sonra tekrar alýnan kan örneklerinde de ayný sonuçlar tespit edildi. Bu hayvanlarýnda persiste enfekte (PI) olduðuna karar verildi. Anahtar Kelimeler: Repeat Breeding, BVDV, inek, buzaðý, ELISA. Geliþ Tarihi: Kabul Tarihi: Summary: In Burdur province, the infection of Bovine Viral Diarrhea Virus (BVDV) was investigated clinically, serologically and virologically in a dairy herd having the problems of the Repeat Breeding. For this purpose, serum and leucocyte samples from 25 cattle and 8 calves were collected. Serum samples for the presence of antibody (Ab) and leucocyte samples for the presence of antigen (Ag) were examined by ELISA. In the study, the presence of BVDV-Ab in serum samples, obtained from 7 calves and the presence of BVDV-Ag in leucocyte samples obtained from these calves were not detected. The presence of Ab and Ag in serum and leucocyte samples belonging to the dams of these calves were not detected. But, the presence of Ag in leucocyte samples of the same animal was detected while the presence of Ab in sera sample of a calf was not detected. The dam of this calf was negative serologically and was positive virologically. The leucocyte samples obtained from this cow and its calf after 45 days were retested.they were described as persistent infected (PI) animals (6.06%). However, the presence of Ag in leucocyte samples obtained again from cattle found 7 BVDV (Ab-/Ag+) and 4 BVDV (Ab+/Ag+) after 45 days was detected and these animals were also decided to be PI. Key Words: Repeat Breeding, BVDV, cow, calf, ELISA. Giriþ Bovine Viral Diarrhaea Virus u, hem solunum hem de genital sistem hastalýklarýna neden olmasýndan dolayý et ve süt sýðýrcýlýk endüstrisinde aðýr kayýplara neden olabilmektedir (Baker, 1987). BVDV enfeksiyonu sonucu enfekte hayvanlarda subklinik enfeksiyonlar, diyare, immunosupresyon, Repeat Breeding, abort, mumifikasyon, kongenital defektler, immuntolerant / PI buzaðýlarýn doðumu, akut ve kronik Mukozal Disease (MD) olgularý þekillenebilmektedir (Houe, 1999; Fray ve ark., 2000). Etken, sýðýr sürülerinde direkt ve indirekt yollarla bulaþmaktadýr. Enfeksiyonun, bir sürüden diðerine taþýnmasý PI hayvanlarýn sürüye girmesi ile gerçekleþmektedir. Bununla birlikte semen, uterus akýntýlarý, amniyotik sývý, plasenta ve embriyo transferi ile de bulaþma söz konusudur (Liess, 1990). Gebeliðin ilk 1/3 lük periyodunda bulunan fötusun, non-sitopatojenik (ncp) virus suþu ile enfekte olmasý sonucu, bu virusa karþý immunotolerans þekillendiði ve bu biyotipe karþý antikor oluþmadýðý bildirilmektedir (Baker, 1987). Kongenital enfeksiyonlar sonucu fötus rezorbsiyonu, abort, ölü doðum veya PI olarak canlý doðumlar gerçekleþebilmektedir. PI hayvanlar sekret ve ekstrektleriyle sürekli olarak virusu çevreye saçabilmektedirler. Seksüel olgunluða ulaþan PI hayvanlar, enfeksiyonu plasenta yoluyla yavrularýna geçirmekte ve sürü içinde PI ailelerin oluþmasýna neden olmaktadýrlar (Baker, 1987). Bu çalýþmada, Repeat Breeding problemli bir süt sýðýrý iþletmesinde, BVDV enfeksiyonunun durumu klinik, serolojik ve virolojik yönden incelenmiþ ve irdelenmiþtir. Materyal ve Metot Ýþletme ve hayvanlara ait özellikler: Çalýþma örneklerinin toplandýðý sýðýr iþletmesi, Burdur a 30 km uzaklýktaki Yassýgüme köyünde bulunmaktadýr. 1 Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Vet. Fak., Viroloji A.D., 15100, BURDUR, 2 Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Vet. Fak., Doðum ve Jinekoloji A.D., 15100, BURDUR, 3 Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Vet. Fak., Dölerme ve Suni Tohumlama A.D., 15100, BURDUR, 4 Mustafa Kemal Üniversitesi, Vet. Fak., Doðum ve Jinekoloji A.D., 15100, drmkalex@yahoo.com

2 KALE, KOCAMÜFTÜOÐLU, ATA, HASIRCIOÐLU, DOÐRUER Araþtýrma, iþletme sahibinin sürüdeki Repeat Breeding problemlerine baðlý þikayetleri üzerine gerçekleþtirildi. Bu sýðýr iþletmesinde açýk sistem ahýrda süt sýðýrcýlýðý yapýlmaktadýr. Ýþletmede toplam 25 inek ve 8 buzaðý bulunmaktaydý. Ýþletmedeki ineklerin süt verimi yýllýk ortalama 6500 litre/305 gün civarýndaydý. Hayvanlarýn suni tohumlama uygulamalarý serbest çalýþan Veteriner Hekimler tarafýndan Infectiouse Bovine Rhinotracheitis (IBR) ve BVDV dan ari, çeþitli ticari spermalar ile gerçekleþtiriliyordu. Hayvanlar için yýl boyunca hazýrlanan yemlerin bir kýsmý iþletme sahibine ait tarladan bir kýsmý ise ticari olarak satýlan yemlerden saðlanmaktaydý. Ýþletmede bulunan buzaðýlarýn tümü diðer hayvanlardan ayrý olarak 5 metre uzaklýkta, üstü kapatýlmýþ ve etrafý duvarla çevrilmiþ 80 m 2 lik bir alanda tutulmaktaydý. Buzaðýlarýn doðumundan sonraki ilk 6 saat içinde de annelerinden kolostrum almýþ olduklarý bildirildi. Ýþletmede, süt saðýmý için kullanýlan saðým makinesi ve süt saðým uygulamalarýnýn özenli ve sanitasyon kurallarýna uygun olarak yapýldýðý gözlendi. Ýneklerin yetiþtirildiði alanýn sýk sýk temizlenmediði (dýþký ve idrar yoðunluðu fazla) görüldü. Ayrýca iþletme sahibinden alýnan bilgiler ve klinik gözlemlerimizin ýþýðýnda, ineklerde sýklýkla metritis, döl tutmama, ölü doðum, anormal görünümlü, pis kokulu ve vaginal akýntý tespit edildi. Bu nedenle de sýk sýk suni tohumlama öncesi tedavi uygulamalarý yapýldýðý ifade edildi. Çalýþmada kullanýlan ineklere ilk örnekleme aþamasýna kadar 3 ve daha fazla sayýda tohumlama yapýldýðý ve gebe kalmadýklarý kayýtlardan tespit edildi. Ýþletmenin sahibi ve devamlý olarak çalýþtýðý serbest Veteriner Hekiminden alýnan bilgilerde hayvanlarýn hiç birisine Infectiouse Bovine Rhinotracheitis (IBR) ve BVDV aþý uygulamasýnýn yapýlmadýðý öðrenildi. Kan örneklerinin toplanmasý: Ýþletmede bulunan 25 inek ve 8 buzaðýdan (IBR ve BVDV aþý uygulamasý yapýlmamýþ) toplam 33 adet kan serumu örneði BVDV una karþý oluþan antikor varlýðýný belirlemek için toplandý. Ayný þekilde, bu hayvanlarda BVDV antijen varlýðýný belirlemek için 33 adet lökosit örneði elde edildi. ELISA BVDV(Ab) tespiti: Steril vakumlu tüplere alýnan sýðýr kan örneklerinden yöntemine uygun olarak elde edilen kan serumlarý, test uygulamasýna kadar -20 o C lik derin dondurucuda muhafaza edildi. BVDV enfeksiyonlarýna karþý geliþen antikor varlýðýný tespit etmek amacýyla ticari ELISA kitinde (Institut Pourquier, Montpellier, France) belirtilen test prosedürü uygulandý ve sonuçlar ELISA cihazý (MR-96A, Hamburg, Germany) ile belirtilen 450 nm dalga boylarýnda okunarak deðerlendirildi. 45 gün sonra ikinci kez alýnan kan serumu örneklerine ayný iþlem tekrarlandý. ELISA BVDV(Ag) tespiti: Araþtýrmada BVDV (Ab-) ve BVDV (Ab+) tespit edilen hayvanlarýn lökosit örneklerinde BVDV antijen varlýðý ELISA kiti (Institut Pourquier, Montpellier, France) ile kontrol edildi. Test, kit prosedürüne göre uygulandý. 45 gün sonra ikinci kez alýnan lökosit örneklerine ayný iþlem uygulandý. Bulgular Ýþletmedeki 25 inek ve 8 buzaðýdan alýnan kan serumu örneklerinde BVDV (Ab) ve lökosit örneklerinde BVDV (Ag) varlýðý araþtýrýldý. Çalýþmada, 7 buzaðýdan alýnan kan serumlarýnda BVDV (Ab) ve lökosit örneklerinde BVDV (Ag) varlýðý belirlenmedi (Tablo 2). Bu buzaðýlarýn annelerine ait kan serumu ve lökosit örneklerinde de BVDV (Ab) ve BVDV (Ag) varlýðý tespit edilmedi. Ancak, 1 buzaðýnýn kan serum örneðinde BVDV (Ab) varlýðý tespit edilmezken, lökosit örneðinde BVDV (Ag) varlýðý bulundu (Tablo 2). Bu buzaðýnýn annesine ait kan örneklerinde yapýlan incelemede; kan serumlarýnda BVDV (Ab) varlýðý tespit edilmezken, lökosit örneklerinde BVDV (Ag) varlýðý belirlendi. Bu anne ve buzaðýsýnýn 45 gün sonra yapýlan kan örneklenmelerinde ayný sonuçlar tespit edildi. Bu iki hayvanýn PI olduðuna karar verildi. PI olarak bulunan buzaðýnýn diðer buzaðýlardan küçük olduðu, sýk sýk solunum problemleri yaþadýðý, tüylerinin mat ve karýþýk olduðu gözlendi (Resim 1). Bununla birlikte, 7 baþ BVDV (Ab-/Ag+) ve 4 baþbvdv (Ab+/Ag+) tespit edilen ineklerde (11 inek) 45 gün sonra tekrar alýnan lökosit örneklenmelerinde antijen varlýðý tespit edildi. Ýþletmedeki 25 inek e ait BVDV (Ab, Ag) sonuçlarý Tablo 1 de gösterilmiþtir. Ýþletmede 25 inek e ait BVDV (Ab, Ag) sonuçlarýnýn yaþa göre daðýlýmý yapýlmýþtýr (Tablo 3). Ýncelenen ineklerden, BVDV (Ab-/Ag-) olanlar son tohumlama tarihinden 45gün sonra yapýlan rektal ve ultrasonografik muayene sonucu tamamýnýn gebe olduklarý tespit edildi. Ancak BVDV (Ab-/Ag+) ve BVDV (Ab+/Ag+) bulunan ineklerin son tohumlama tarihinden 45 günsonra gebe kalmadýklarý tespit edildi. Ýþletmede hiç BVDV (Ab+/Ag-) hayvan tespit edilmedi (Tablo. 1). Resim 1. BVDV persiste enfekte olduðu tespit edilen buzaðý (sað) ve enfekte olmayan buzaðýnýn görünümü (sol). Tartýþma ve Sonuç PI hayvanlar saðlýklý görünmelerine raðmen, tüm vücut sekret ve eksretleriyle virusu sürekli saçarak sürü içinde ve sürüler arasýnda enfeksiyonun taþýnmasýnda önem arz etmektedir. Bu nedenle, sürülerde BVDV ile enfekte hayvanlarýn tespit edilerek, sürüden çýkartýlmasý enfeksiyonla mücadelede ilk 42

3 Repeat Breeding Problemli... adým olmalýdýr. Bu çalýþmada, Repeat Breeding problemi yaþayan süt sýðýrý iþletmesinde BVDV enfeksiyonunun seroprevalansý % 16 bulundu. Dünya da sýðýr popülasyonlarý arasýnda BVDV enfeksiyonunun bölgelere göre seroprevalansýnýn % arasýnda deðiþtiði rapor edilmiþtir (Houe, 1999). BVDV enfeksiyonlarý Türkiye de de yaygýn olarak görülmektedir. BVDV enfeksiyonunun sýðýrlarda fertilite üzerinde olumsuz etkilerinin olduðu bildirilmiþtir (Özkul ve ark., 1995; Kale ve ark., 2006). Ülkemizde yapýlan çalýþmalarda, BVDV enfeksiyonunun prevalansý % oranlarý arasýnda tespit edilmiþtir (Burgu ve Özkul, 1993; Çabalar ve Karaoðlu, 1999). Enfeksiyon prevalansýndaki bu farklýlýklar sýðýr populasyonunun yapýsýna, iþletme, bakým ve yetiþtirme koþullarýna baðlanabilmektedir (Houe, 1999). Bu çalýþmada, toplanan lökosit örneklerinde BVD Viral antijen varlýðý oraný % (11 inek + 1 buzaðýda olmak üzere toplam 12 hayvanda) olarak belirlendi. Bu hayvanlarýn (11 inek + 1 buzaðý) 45 gün sonra alýnan ikinci kan lökosit örneklerinde de viral antijen varlýðý tespit edildi. Bu hayvanlar, PI olarak tanýmlandýlar. Houe (1999) genellikle sýðýr populasyonlarýnda PI hayvan oranýnýn % arasýnda olabileceðini bildirmiþtir. Ancak, sürülerde yüksek BVDV enfeksiyon oranlarýnýn saptandýðý çalýþmalarda [Bolin ve ark., 1985 (% 9); Houe ve 43

4 KALE, KOCAMÜFTÜOÐLU, ATA, HASIRCIOÐLU, DOÐRUER Resim 1. BVDV persiste enfekte olduðu tespit edilen buzaðý (sað) ve enfekte olmayan buzaðýnýn görünümü (sol). Meyling, 1991 (% 53); Frey ve ark., 1996 (% 45); Mars ve Maanen, 2005 (% 8.5-9)] vardýr. Normal görünüme sahip, PI hayvanlarýn büyümelerindeki gerileme ve neonatal ölüm oranlarýndaki artýþ BVDV enfeksiyonlarýnýn önemini ortaya koymaktadýr (Howard ve ark., 1990). Seksüel olgunluða ulaþýp çiftleþen PI hayvanlardan doðan yavrular klinik olarak saðlýklý görünmelerine raðmen PI olarak doðmaktadýrlar (Straver ve ark., 1983). Bu hayvanlarýnda çiftleþmeleri sonucu nesiller boyu sürecek maternal viremik aileler oluþabilmekte ve sürü içinde virus varlýðýnýnýn devamý saðlanmýþ olmaktadýr (Radostits ve Littlejohns, 1988). Kongenital enfeksiyon sonuçlarýndan biri de normalden küçük ve zayýf, PI buzaðýlarýn doðumudur. Houe ve Meyling (1991) yaptýklarý bir çalýþmada, PI hayvan bulunan 8 sürüyü incelediklerinde, 4 sürüde gebelik oranýnda % 60 dan % 20 ye kadar düþüþ olduðunu gözlemiþlerdir. Yine bu çalýþmada araþtýrmacýlar (Houe ve Meyling, 1991), PI hayvanlarýn normal buzaðýlardan daha küçük olduklarýný tespit etmiþlerdir. Ayrýca araþtýrmacýlar (Houe ve Meyling, 1991) bir sürüde gebelik oranýnda önemli düþüþler, buzaðý ölümlerinde artýþ, normalden küçük ya da zayýf buzaðý doðumlarý gibi parametrelerin görülmesinin sürü içinde PI hayvan bulunduðunun göstergesi olduðunu belirtmiþlerdir. Bu çalýþmada da PI olduðu tespit edilen buzaðýnýn normalden küçük olduðu gözlendi. Sürülerde PI hayvan bulunduðu sürece antikor pozitif hayvanlarýn prevalansýnýn da oldukça yüksek 44 olabileceði bildirilmektedir (Houe, 1999). Nitekim çalýþmalarýnda düþük seroprevalansa sahip düvelerde PI hayvan tespit etmediklerini bildiren Mainar- Jaime ve ark. (2001) sütçü sýðýrlarda yüksek seroprevalans tespitinin, sürüde PI hayvan varlýðýnýn bir göstergesi olduðunu açýklamýþlardýr. Ancak, çalýþmamýzda 12 hayvan PI olarak bulunmuþ ve % 16 gibi düþük oranda seropozitiflik tespit edilmiþtir. Bu durum, örneklemeden kýsa süre önce hayvanlarýn BVDV test kontrollerinin yapýlmadan, sürüye dahil edildiðini düþündürmüþtür. Nitekim iþletme sahibi ile yapýlan görüþme sonucu tespitimizi doðrulamýþtýr. Mockeliuniene ve ark. (2004) BVDV u ile enfekte hayvan sayýsýnýn, yaþ ilerledikçe arttýðýný bildirmiþlerdir. Bu nedenle yaþlý hayvanlarýn yaþam boyunca BVDV u ile enfekte olma ihtimali oldukça yüksektir. Mockeli ve ark. (2003) yaptýklarý bir çalýþmada, BVDV enfeksiyonunun daðýlýmýnda yaþ faktörünün etkisini araþtýrmýþlardýr. Yine Araþtýrmacýlar (Mockeli ve ark., 2003), 3 ve 4 yaþlý gruplarda seropozitifliðin yýllara göre artýþ içinde olduðunu, 5 yaþ ve üzeri gruplarda ise en yüksek düzeye ulaþtýðýný rapor etmiþlerdir. Seropozitif hayvan sayýsý ile yaþ arasýnda pozitif bir korrelasyon olduðu sonucuna varmýþlardýr. Kale ve ark. (2006) Burdur bölgesinde yapmýþ olduklarý çalýþmada, 5 yaþýndaki hayvanlarda seropozitiflik oranýný (% 29.7) en yüksek grup olarak belirlemiþlerdir. Araþtýrmamýzda da en fazla pozitiflik oraný 5 yaþ grubundaki (% 12) hayvanlarda tespit edilmiþ olup yukarýda bahsedilen araþtýrma sonuçlarýný doðrular niteliktedir. Bovine Viral Diarrhea Virus enfeksiyonunun fertilite üzerine etkisini incelemek için yapýlan çalýþmalarda, enfeksiyonun sürü fertilitesini düþürdüðü ifade edilmektedir (Fray ve ark., 2000). Özellikle gebelik oranýnýn % 44 ve üzerinde bir düzeyde azaldýðý bir çok saha çalýþmasýnda ortaya konmuþtur (Virakul ve ark., 1988; Larsson ve ark., 1994). Kale ve ark. (2006) gebelik oranýnýn BVDV-PI inekler ve seronegatif inekler arasýnda istatistiki açýdan (P<0.001) önemli düzeyde fark oluþturduðunu tespit etmiþlerdir. Bu çalýþmada, incelenen hayvanlardan BVDV (Ab-/Ag- ) bulunanlarýn yapýlan son tohumlama tarihinden sonra tamamýnýn gebe kaldýklarý, fakat BVDV (Ab-

5 Repeat Breeding Problemli... /Ag+) ve BVDV (Ab+/Ag+) bulunan ineklerin (PI buzaðýnýn annesi hariç) son tohumlama tarihinden sonra gebe kalmadýklarý tespit edilmiþ olup, BVDV enfeksiyonunun sürü fertilitesini olumsuz yönde etkilediði sonucuna varýlmýþtýr. Bovine Viral Diarrhea Virus enfeksiyonu ile mücadelede PI hayvanlarýn identifikasyonu ve sürüden eradike edilmesinin yaný sýra, transplasental enfeksiyonlarýn önlenmesi de büyük önem arz etmektedir (Baker, 1987). Burgu ve ark. (2003) transplasental enfeksiyonlardan korunmak için eriþkin sýðýrlarýn tohumlama öncesi baðýþýklýklarýnýn saðlanmasý amacýyla inaktif BVDV aþýsý ile aþýlanmalarýnýn (tohumlamadan 6-8 ay önce) yararlý olacaðýný belirtmiþlerdir. Marcus ve ark. (1992) süt sýðýrcýlýðý yapan iþletmelerde BVDV una karþý yapýlan aktif aþýlamalar sonucu abort oranlarýnýn % 30 dan % 4 e düþtüðünü bildirmiþlerdir. Bu durumun aksine, enfeksiyondan korunmada uygulanan attenüe canlý aþýlarýn ve inaktif aþýlarýn gerektiði gibi kullanýlmadýðýnda birçok sakýncalarýnýn olabileceði de belirtilmiþtir (Hult ve Lindberg, 2005). Enfeksiyondan korunmada aþýlamadan baþka, ari sürülere tekrar virusun girmesini önlemek için, sürüye dahil edilecek olan hayvanlarýn iyi seçilmesi, sürüye en az bir sene süreyle yeni hayvan alýmýnýn yapýlmamasý ve þüpheli hayvanlarýn (antikor negatif hayvanlar) virus yönünden kontrol edilmesi önerilmiþtir (Radostits ve Littlejohns, 1988). Ayrýca, suni tohumlama merkezlerine alýnacak boðalarýn da serolojik ve virolojik yönden test edilmesi tavsiye edilmektedir (Roeder ve Harkness, 1986). Sonuç olarak, Repeat Breeding problemi yaþayan bu iþletmede BVDV enfeksiyonunun varlýðý serolojik ve virolojik yönden ortaya konmuþ ve sürü fertilitesi üzerinde çok önemli ekonomik kayýplara neden olan enfeksiyon hakkýnda yetiþtiricilerin gerekli bilgiye sahip olmadýðý sonucuna varýlmýþtýr. Bu baðlamda, BVDV unun immunosupresyon etkisine baðlý olarak ekonomik kayýplarýn son derece arttýrabileceði düþünüldüðünde, yetiþtiricilerin sürülerindeki hayvanlarý 6 ayda bir BVDV enfeksiyonu yönünden taramadan geçirmeleri uygun olacaktýr. Kaynaklar Baker, J.C. (1987). Bovine viral diarrhea virus: A review. J. Am. Vet. Med. Assoc., 190, Bolin, S.R., McClurkin, A.W., Coria, M.F. (1985). Frequency of persistent bovine viral diarrhea virus infection in selected herds. Am. J. Vet. Res., 46, Burgu, Ý., Özkul, A. (1993). Detection of bovine virus diarrhoea (BVD) virus following field infections in cattle and their fetuses in Turkey. Deut. Tierarztl. Woch., 100, Burgu, Ý., Alkan, F., Özkul, A., Yeþilbað, K., Karaoðlu, T., Güngör, B. (2003). Türkiye de süt sýðýrcýlýðý iþletmelerinde bovine viral diarrhea virus (BVDV) enfeksiyonunun epidemiyolojisi ve kontrolü. Ankara Üniv. Vet. Fak. Derg., 50, Çabalar, M., Karaoðlu, T. (1999). Sýðýrlarda bovine viral diarrhea (BVD) virus enfeksiyonuna karþý antikor varlýðýnýn araþtýrýlmasýnda nötralizasyon immunoperoksidaz (NPLA) ve serum nötralizasyon (SN) testlerinin karþýlaþtýrýlmasý. Ankara Üniv. Vet. Fak. Derg., 46, Fray, M.D., Paton, D.J., Alenius, S. (2000). The effects of bovine viral diarrhoea virus on cattle reproduction in relation to disease control. Anim. Reprod. Sci., 60, Frey, H.R., Flebbe, U., Liess, B. (1996). Prävalenz und klinische symptomatik persistenter Bvd-virus infektionen in rinderbeständen niedersachsens. Der Prakt. Tierarzt., 1, Houe, H., Meyling, A. (1991). Prevalence of bovine viral diarrhoea (BVD) in 19 Danish dairy herds and estimation of incidence of infection in early pregnancy. Prev. Vet. Med., 11, Houe, H. (1999). Epidemiological features and economical importance of bovine viral diarrhoea virus (BVDV) infections. Vet. Microbiol., 64, Howard, T.H., Bean, B., Hillman, R., Monke, D.R. (1990). Surveillance for persistent bovine viral diarrhea virus infection in four artificial insemination centers. J. Am. Vet. Med. Assoc., 196, Hult, L., Lindberg, A. (2005). Experiences from BVDV control in Sweden. Prev. Vet. Med., 72, Kale, M., Ata, A., Yavru, S., Bulut, O., Gulay, M.S. (2006). The effect of infection with bovine viral diarrhea virus on the fertility of cows and heifers. Acta Vet- Beograd, 56, Larsson, B., Niskanen, R., Alenius, S. (1994). Natural infection with bovine viral diarrhea virus in a dairy herd: a spectrum of symptoms including early reproductive failure and retained placenta. Anim. Reprod. Sci., 36, Liess, B. (1990). Bovine Viral Diarrhea Virus. In Viral Infections of Ruminant, Ed. Dinter, Z., B. Morein. Elsevier, The Netherlands. Mainar-Jaime, R.C., Berzal-Herranz, B., Arias P., Rojo-Vázquez, F.A. (2001). Epidemiological pattern and risk factors associated with bovine viral-diarrhoea (BVDV) infection in a non-vaccinated dairy-cattle population from the Asturias region of Spain. Prev. Vet. Med., 52,

6 KALE, KOCAMÜFTÜOÐLU, ATA, HASIRCIOÐLU, DOÐRUER Marcus, S., Avraham, A., Zacks, M. (1992). A clinical and serological survey of dairy herds vaccinated against IBR, BVD and PI-3 infections. Isr. J. Vet. Med., 47, Mars, M.H., Maanen, V.C. (2005). Diagnostic assays applied in BVDV control in the Netherlands. Prev. Vet. Med., 72, Mockeli, R., Salomskas, A., Mockeli, V. (2003). Epidemiological studies of BVDV and Herpesvirus infections in AI centers in Lithuania. Farm Animal Reproduction: Reducing Infectious Diseases Symposium, 32-34, Jelgava. Mockeliuniene, V., Salomskas, A., Mockeliunas, R., Petkevicius, S. (2004). Prevalence and epidemiological features of bovine viral diarrhoea virus infection in Lithuania. Vet. Microbiol., 99, Özkul, A., Çabalar, M., Bilge, S., Akça, A., Burgu, Ý. (1995). Süt sýðýrcýlýðý iþletmelerinde rastlanan IBR/IPV ve BVD virus enfeksiyonlarýnýn infertilite olgularýndaki rolü. Ankara Üniv. Vet. Fak. Derg., 42, Radostits, O.M., Littlejohns, I.R. (1988). New concepts in the pathogenesis, diagnosis and control of diseases caused by the bovine viral diarrhea virus. Canadian Vet. J., 29, Roeder, P.L., Harkness, J.W. (1986). BVD virus infection: Prospects of control. Vet. Rec., 5, Straver, P.J., Journee, D.L.H., Binkhorst, G.J. (1983). Neurological disorders, virus persistence and hypomyelinatom in calves due to intrauterine infections with bovine viral diarrhea virus, II. Virology and Epizootiology. Vet. Quart., 5, Virakul, P., Fahning, M.L., Joo, H.S., Zemjanis, R. (1988). Fertility of cows challenged with a cytopathic bovine viral diarrhea virus during an outbreak of spontaneous infection with a non-cytopathic strain. Theriogenology, 29,