DÜNYA DA VE TÜRKĠYE DE ATIKTAN ENERJĠ ÜRETĠMĠ Betül OĞUZ IRKIÇATAL Enerji Uzmanı Elektrik Piyasası Dairesi Başkanlığı

Transkript

1 DÜNYA DA VE TÜRKĠYE DE ATIKTAN ENERJĠ ÜRETĠMĠ Betül OĞUZ IRKIÇATAL Enerji Uzmanı Elektrik Piyasası Dairesi Başkanlığı

2 ÇEVRE KANUNUN DA ATIK Çevre Kanunu na göre Atık: Herhangi bir faaliyet sonucunda oluşan, çevreye atılan veya bırakılan her türlü maddeyi ifade etmektedir. Katı atık: Üreticisi tarafından atılmak istenen ve toplumun huzuru ile özellikle çevrenin korunması bakımından, düzenli bir şekilde bertaraf edilmesi gereken katı atık maddeleri, Evsel katı atık: Tehlikeli ve zararlı atık kapsamına girmeyen konut, sanayi, işyeri, piknik alanları gibi yerlerden gelen katı atıkları, şeklinde tanımlanmaktadır. 2

3 ATIKTAN ENERJĠ ÜRETĠMĠ Atıktan enerji üretimi, Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 3 üncü maddesine uyarınca geri kazanımdır. Maddeye göre; Geri kazanım : Tekrar kullanım ve geri dönüşüm kavramlarını da kapsayan; atıkların özelliklerinden yararlanılarak içindeki bileşenlerin fiziksel, kimyasal veya biyokimyasal yöntemlerle başka ürünlere veya enerjiye çevrilmesi olarak tanımlanmıştır. Katı atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin 27 nci maddesinde Depo kütlesinde havasız kalan organik maddenin, mikrobiyolojik olarak ayrışması sonucu çevreye yayılarak, patlamalara, zehirlenmelere sebep olabilecek metan gazı ağırlıklı olmak üzere karbondioksit, hidrojen sülfür, amonyak ve azot bileşikleri yatay ve düşey gaz toplama sistemi ile toplanır ve kontrollü olarak atmosfere verilir veya enerji üretmek sureti ile değerlendirilir. denilmektedir. 3

4 KANUN DA BĠYOKÜTLE TANIMI 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunda Yenilenebilir enerji kaynakları (YEK) şu şekilde tanımlanmaktadır; Hidrolik, rüzgâr, güneş, jeotermal, biyokütle, biyogaz, dalga, akıntı enerjisi ve gel-git gibi fosil olmayan enerji kaynakları. Biyokütle : Organik atıkların yanı sıra bitkisel yağ atıkları, tarımsal hasat artıkları dahil olmak üzere, tarım ve orman ürünlerinden ve bu ürünlerin işlenmesi sonucu ortaya çıkan yan ürünlerden elde edilen katı, sıvı ve gaz halindeki yakıtları, olarak tanımlanmıştır. 4

5 BĠYOKÜTLE ENERJĠSĠ Biyokütle enerjisi; temiz, yenilebilir, sürdürülebilir enerji sağlarken, metan gazının zararlı etkilerini giderir ve yılda yaklaşık 15,2 milyon ton karbon emisyonunu azaltır. Biyokütle Enerjisi; Bitkisel kaynaklar (Mısır, buğday, şeker pancarı, ceviz kabuğu, meyve ve sebze atıkları, yosunlar, odun (enerji ormanları, ağaç artıkları), yağlı tohum bitkileri (ayçiçek, kolza, soya v.b), karbo-hidrat bitkileri (patates, buğday, mısır, pancar, v.b), elyaf bitkileri (keten, kenaf, kenevir, sorgum,vb.), bitkisel artıklar (dal, sap, saman, kök, kabuk v.b) Hayvansal atıklar (Hayvan dışkıları) ġehir ve endüstri atıkları (Sanayi atıkları ve çöpler ) olmak üzere üç ana gruptan ede edilmektedir. katı (odun, yonga, pelet, talaş), sıvı (Biyobenzin, Biyodizel, Etanol) ve gaz (Biyogaz) formlarında bulunan biyokütle enerjisi ısınmak, yakıt üretmek ve elektrik üretmek için kullanılmaktadır. 5

6 BĠYOKÜTLEDEN ENERJĠ ÜRETĠMĠ Biyokütleden; fiziksel süreçler (boyut küçültme-kırma ve öğütme, kurutma, filtrasyon, ekstraksiyon ve biriketleme) ve dönüģüm süreçleri (biyokimyasal ve termokimyasal süreçler) ile enerji elde edilmektedir. Dönüşüm süreçleri ve sonucunda ortaya çıkan ürünler şunlardır; Biyometanlaştırma Süreçleri : BİYOGAZ Biyofotoliz Süreçleri : Hidrojen Fermentasyon Süreçleri : Biyoetanol Piroliz Süreçleri : Pirolitik sıvı Gazlaştırma Süreçleri : Gaz yakıt Karbonizasyon Süreçleri : Biyokömür Esterleşme Süreçleri : Biyomotorin-Biyodizel

7 BĠYOKÜTLEDEN ENERJĠ ÜRETĠMĠNĠN FAYDALARI Ormanlarımızı korur, hava kalitemizi artırır Sera gazı salımını azaltır Atık yönetimine yardımcı olur Karbon nötrdür. (Bitkiler ve ağaçlar büyürken karbon emerken, ölürken karbon salarlar. Fosil yakıtlar ise atmosferde yeni karbon oluştururlar.) Diğer yenilebilir kaynaklardan farklı olarak, daha emek yoğundur. Çevre şartlarından bağımsız olarak sürekli elektrik enerjisi sağlar ve daha güvenilirdir. 7 gün 24 saat elektrik enerjisi üretmek mümkündür. 7

8 DÜNYA DA ATIKTAN ENERJĠ ÜRETĠMĠ Dünyada toplam biyokütle kaynaklı kurulu güç 54 GW. Birinci ülke, 8,5 GW ile ABD. Almanya biyokütle kullanımında Avrupa da, biyogaz kullanımında dünyada birinci. Almanya elektriğinin %5 ini biyokütleden sağlıyor. Gelişmiş ülkelerde biyokütle enerjisinin kömür tesislerinde kullanılması gündemdedir da Avrupa da katı biyokütle kullanan termik santrallerin sayısı 800, kurulu gücü 7 GW. Bu santrallerin en büyükleri Almanya, Avusturya ve İskandinavya nın yoğun ormanlı bölgelerinde kuruludur. 8

9 AB DE ATIKTAN ELEKTRĠK ENERJĠSĠ AB için enerji politikası her zaman önemli olmuştur. Ancak odak noktası önce tek kömür piyasasının oluşturulması ve nükleer enerjide ortaklık iken 1970 lerdeki petrol krizi ile birlikte sabit fiyatların ve enerji arzının koordine edilmesi ihtiyacı olmuştur. Petrol krizinden sonra yenilebilir enerji, enerji tasarrufu, petrol ürünlerinde verginin uyumlaştırılması konuları Komisyon seviyesinde kabul edilmiştir. AB, 2015 te enerji tüketimi içerisinde yenilebilir enerjinin payının %15 e, bioyakıtların ulaşımdaki kullanımını %8 e, nihai enerji tüketimlerinde tasarrufu 2017 ye kadar %9 a çıkarmayı hedeflemektedir. 9

10 Ekonomik Aktivitiye Göre Atık Üretimi (Bin Ton) 2006 Toplam Atık Madencilik, Taş Ocakçılığı, İnşaat İmalat Hariç, Geri Dönüşüm Elektrik, Gaz ve Su Arzı Hane halkından Atık Diğer EU : BG CZ DK ES FR c IT LT NL PL UK TR

11 AB DE ATIKTAN ELEKTRĠK ENERJĠSĠ 1990 lar boyunca AB-27 ülkelerinde yenilebilir enerjinin payı önemli ölçüde artmıģtır. AB Sürdürülebilir GeliĢim Stratejisinin 2009 Ġzleme Raporuna göre 2000 den itibaren enerji bağımlılığı önemli ölçüde artmıģ ve 2008 de %55 civarına ulaģmıģtır. Bununla birlikte enerji talebi az da olsa artmaya devam etmektedir. Yenilebilir enerjinin enerji üretimindeki payı AB-27 de 2000 de %13,8 den 2007 de %15,6 ya yükselmiģ olmasına rağmen, bu oran 2010 da %21 olan yenilebilir enerji payı hedefinin oldukça altındadır. AB-27 ülkelerinde yenilebilir enerjinin enerji tüketimindeki payı, 90 lı yıllar boyunca önemli ölçüde artmıģ, 2007 de %7,8 olarak gerçekleģmiģtir. Bu oran 2010 yılı enerji tüketimdeki yenilebilir payı hedefinin altındadır. 11

12 AB DE ATIKTAN ELEKTRĠK ENERJĠSĠ Biyokütle, AB de yenilenebilir enerji kaynakları içerisinde açık ara en önemli kaynaktır de toplam yenilebilir enerji kaynakları içerisinde hemen hemen %70 e ulaşmıştır. Hidrolik enerjisi ise, payı kurak geçen yıllara bağlı olarak azalmış olmasına rağmen döneminde ikinci olmuştur. Biyokütle enerjisi, 2007 yılında AB-27 ülkelerinin toplam enerji tüketiminde %5,4 paya sahip olmuştur. Litvanya enerji tüketiminin %24,62sını, Finlandıya %19,3 ünü ve İsveç %19,4 ünü biyokütleden karşılamaktadır. Bunların çoğu ağaçtan sağlanmaktadır. 6 AB ülkesinde yenilebilir enerjinin %90 ını biyokütleden elde edilmektedir. Sonuç olarak biyokütle, yenilebilir enerji kaynakları içerisinde en hızlı büyüyen enerji kaynağıdır.

13 AB Ülkelerinde Yenilebilir Enerji Kaynaklarının Payları (2007) 13

14 AB de Yenilebilir Enerji Kaynaklarının Yıllar Ġtibariyle Tüketimdeki Oranları 14

15 ABD DE ATIKTAN ENERJĠ ÜRETĠMĠ ABD de yıllık 15 milyon Mw/saat elektrik enerjisi biyokütleden üretilmektedir. Biyokütle enerjisi, ABD nin 20 eyaletinde 80 tesis ile yenilenebilir enerjinin yarısını sağlayan 1 milyon dolarlık genişleyen bir endüstridir. 15

16 2010 YILI ABD TOPLAM ENERJĠ ÜRETĠMĠ

17 2010 Yılı ABD Yenilebilir Enerji Kaynaklarından Ele ktrik Üre timi 11% 9% 23% 1% 56% Rüzgar Güneş Ahşap ve Ah. Tür.[1] JES Diğer Biyokütle[2] Dönem Rüzgar Güneş Odun ve Odundan Tür.Yak. JES Diğer Biyokütle Toplam Diğer

18 ASYA DA BĠYOKÜTLE ENERJĠSĠ Asya da enerji talebi, ekonomik büyümeye bağlı olarak yüksektir. Enerji talebindeki büyüme oranı, dünya ortalamasının oldukça üstündedir. Kömür, gelecekte de baskın enerji kaynağı olmaya devam edecektir. Bununla birlikte petrol de Çin, Hindistan ve ASEAN bölgesindeki motorizasyon gelişimine bağlı olarak ana enerji kaynağı olacaktır. Bununla birlikte ülke liderleri, enerji güvenliği için biyoyakıtların bilimsel kuruluşlarca çalışılmasını istemektedirler. 18

19 JAPONYA DA BĠYOKÜTLE ENERJĠSĠ Japonya büyük ölçüde ithal enerji kaynaklarına bağlıdır. Nitekim 2008 yılında Japonya nın enerjide kendine yeterlilik oranı %18 olarak belirlenmiştir. Bu oran, nükleer enerji olmadan %7 civarındadır. Bağımlılık nedeniyle, enerji konusu önceliklidir ve kendi ihtiyacını karşılama oranının yükseltilmesi hedeflenmektedir. Bu nedenle 2008 de %6 olan yenilebilir enerji oranının 2020 yıllarında %10 a çıkarılması hedeflenmektedir. Biyokütle enerjisinden bu hedefin yakalanmasında katkı beklenmektedir. Japonlar, biyokütle enerjisinin GHG azaltılmasında, iklim değişikliğinin önlenmesinde, enerji güvenliğinin geliştirilmesinde ve yerel ekonomilerin canlandırılmasında etkili olacağına inanmaktadırlar. 19

20 ÜRETĠMĠN KAYNAKLARA DAĞILIMI 200 Üretimin Kaynaklara Dağılımı (TWh) 100% Üretimin Kaynaklara Dağılımı (Oran) % % % % % 80 40% 60 30% 40 20% 20 10% 0 0% Termik Hidrolik Diğer Yenilenebilir Termik Hidrolik Diğer Yenilenebilir 20

21 ĠġLETMEYE GEÇEN BĠYOKÜTLE SANTRALLERĠ Genel Toplam Biyogaz 0,8 6,3 1,1 8,2 Çöp Gazı 5,2 1,4 17,0 15,6 17,0 56,1 Toplam 6,0 1,4 17,0 21,8 18,1 64,3 İşletmeye geçen biyokütleye dayalı üretim tesislerinin toplam işletmeye geçen tesisler içerisindeki payı % 0,64 dür. 21

22 BĠYOKÜTLE ENERJĠSĠ LĠSANS DURUMU Kurumumuz tarafından toplam 116,59 MW kapasiteli 21 adet tesise biyokütle, biyogaz ve çöp gazı enerjisi kapsamında lisans verilmiştir. İnceleme ve değerlendirme aşamasında 1,9 MW kapasiteli bir şirket, başvuru aşamasında 14,87 MW kurulu gücünde 5 şirket, uygun bulma aşamasında 0,635 MW kurulu gücünde 1 şirket bulunmaktadır.

23 SONUÇ VE ÖNERĠLER Dünya çapında olduğu gibi ülkemizde de atıklardan elde edilen biyokütle enerjisinin önemi, özellikle çevresel, siyasi ve ekonomik nedenlerle giderek artmaktadır. Siyasi nedenlerin baģında yüksek dıģa bağımlılığın oluģturabileceği stratejik sakıncalar, ekonomik nedenlerin baģında ise dıģ ticaret açıklarının azaltılması gelmektedir. Sera gazı emisyonunun üçte ikisinden sorumlu olan enerji, Kyoto Protokolü ile hedeflenen değerlere ulaģmada da Dünya çapında ana sorun olarak görülmektedir. Diğer yenilebilir enerji kaynaklarına göre biyokütle enerjisi sera gazı emisyonunun azaltılmasında daha fazla etkilidir. Bu bakımdan da, biyokütle tesisleri geniģleyen karbon piyasaları için parlayan yıldızdır. Zaman kaybedilmeden en uygun teknolojilerin kullanılarak doğru yatırımların doğru yerlerde gerçekleģtirilmesi kaynakların israf edilmemesi ve etkin kullanılması açısından önemlidir. 23

24 SONUÇ VE ÖNERĠLER Atıktan enerji manasındaki biyokütle enerjisi, belediyelerin görev alanlarında bulunan çöp toplama ve bertaraf etme konusunda da kolaylık sağlamaktadır. Belediyeler için önceleri sorun olan bu konu bugün belediyeler için gelir haline gelebilmektedir. Yatırımların hızlanması için lisans ile ilgili mevzuatın iyi bilinmesi gerekmektedir. Kurumlar arasındaki koordinasyon da lisans iģlemlerini hızlandıracaktır. Lisanslı Ģirketlerin yatırımlarını süratle gerçekleģtirmesi; iģletmeye geçen tesislerin izlenmesi ve denetlenmesi çevresel, siyasi ekonomik amaçların gerçekleģtirilmesi bakımından önemlidir. Biyokütle için düzenlenen teģvik mekanizmalarının, biyokütle üretim ve tesis yatırımlarını karģılayacak düzeyde belirlenmesi gerekmektedir. Yatırımların sürdürülebilir olması maliyetlerin karģılanması ile ilgilidir. TeĢvik mekanizmalarının günün ihtiyaçlarına ve geliģen 24

25 KAYNAKLAR Sustainable development in the European Union2009 monitoring report of the EU sustainable development strategy

26 TEŞEKKÜR EDERİM 26