OSMANLI DEVLETĠ ( )

Transkript

1 Tarih Soru Dağılımı Osmanlı Kuruluş ve Yükselme Dönemi Osmanlı Devleti nde Kültür ve Uygarlık OSMANLI DEVLETĠ ( ) Osmanlı devleti öğrenmeyi ve incelenmeyi kolaylaştırmak amacıyla çeşitli dönemlere ayrılmıştır. KuruluĢ Dönemi (Beylikten Devlete ) ( ) 1299 yılında söğüt merkez olarak kurulması ile başlar 1453 yılında II. Mehmet in İstanbul u fethetmesi ile sona erer. Fetret dönemini yaşamıştır. Devletleşme ve teşkilatlanma süreci yaşanmıştır. Batıda ilk antlaşma imzalanmıştır.(1444 Edirne- Segedin Ant) 2001 KMS YükseliĢ Dönemi (Dünya Gücü Osmanlı) ( ) II. Mehmet in İstanbul u fethetmesi ile başlar 1579 yılında Sadrazam Sokullu Mehmet Paşa nın vefat etmesi ile sona erer. Karadeniz, Ege ve Akdeniz Türk gölü haline getirilmiştir. İpek ve baharat yolları kontrol altına alınmıştır. Halifelik makamı denetim altına alınmıştır.(mısır seferi I.Selim) Anadolu Türk siyasi birliği kesin olarak sağlanmıştır.(i.selim/turnadağ Savaşı/Dulkadiroğulları Beyliği) Doğuda ilk antlaşma imzalanmıştır.(1555 Amasya Ant.) Duraklama Dönemi (ArayıĢ Yılları) ( ) Sadrazam Sokullu Mehmet Paşa nın vefat etmesi ile başlar Karlofça antlaşması ile sona erer. Doğuda (1590 Ferhat Paşa Ant) ve batıda (1672 Bucaş Ant) en geniş sınırlara ulaşılmıştır. Devletin fetih hızı yavaşlamıştır. Devlet kurumlarındaki bozulmalar ilk defa belirgin şekilde ortaya çıkmıştır. İlk ıslahat çalışmaları görülmüştür. (Batı örnek alınmamıştır) Yaygın olarak isyanlar görülmüştür. İlk defa geniş oranda toprak kaybedilmiştir. (1699 Karlofça Ant.) Büyük devlet olma özelliği kaybedilmiştir. Gerileme Dönemi (Diplomasi ve değiģim) ( ) Karlofça antlaşması ile başlar Yaş antlaşması ile sona erer İlk defa batı tarzı ıslahatlar yapılmaya başlanmıştır. Kapitülasyonlar sürekli hale getirilmiştir. (1740 I. Mahmut) Ortodoksların koruyuculuğu Rusya ya bırakılmıştır.(1774 Küçük Kaynarca Ant) İlk defa halkı Müslüman olan bölge kaybedilmiştir.(kırım) Devlet topraklarını koruma politikasını benimsemiştir. Osmanlı Dağılma Dönemi (En Uzun Yüzyıl) ( ) Yaş antlaşması ile başlar saltanatın kaldırılması ile sona ermiştir. Topraklarını tek başına koruyamayacak hale geldi. Denge politikası izleyerek topraklarını korumaya çalışmıştır. Azınlık isyanları görülmüştür. (Bağımsızlığını ilan eden ilk azınlık Rumlardır.) Batılılaşma çalışmaları hızlandı. Demokratikleşme çalışmaları görülür. Dağılmayı önlemek amacıyla fikir akımları benimsendi. Sömürgecilik sonucunda toprakları işgal edildi. I.Dünya Savaşı nı kaybetti ve Anadolu toprakları işgale uğradı. Halkın başlattığı mücadele sonucunda 1 Kasım 1922 tarihinde saltanatın kaldırılması ile Osmanlı Devleti yıkılmıştır. OSMANLI PADĠġAHLARI KuruluĢ Dönemi: Osman Bey ( ) Orhan Bey ( ) I. Murat (Hüdavendigar)( ) I. Bayezıd (Yıldırım) ( ) I. Mehmet (Çelebi) ( ) II. Murat ( ) 2011 II. Mehmet (Fatih) ( ) II. Murat ( ) Yükselme Dönemi ( ) II. Mehmet (Fatih) ( ) II. Bayezıd (Sofu) ( ) I. Selim (Yavuz) ( ) I. Süleyman (Kanuni) ( ) II. Selim (Sarı) ( ) TOPLAM

2 III. Murat ( ) Duraklama Dönemi ( ) III. Murat ( ) III. Mehmet ( ) I. Ahmet ( ) I. Mustafa ( ) II. Osman (Genç) ( ) I. Mustafa ( ) IV. Murat ( ) Sultan İbrahim ( ) IV. Mehmet (Avcı) ( ) II. Süleyman ( ) II. Ahmet ( ) II. Mustafa ( ) Gerileme Dönemi ( ) II. Mustafa ( ) III. Ahmet ( ) I. Mahmut ( ) III. Osman ( ) III. Mustafa ( ) I. Abdülhamit ( ) III. Selim ( ) Dağılma Dönemi ( ) III. Selim ( ) IV. Mustafa ( ) II. Mahmut ( ) I. Abdülmecit ( ) Abdülaziz ( ) V. Murat ( ) II. Abdülhamit ( ) V. Mehmet Reşat ( ) VI. Mehmet Vahdettin ( ) Son Halife II. Abdülmecit ( ) OSMANLI DEVLETĠ NĠN KISA SÜREDE BÜYÜME NEDENLERĠ Bizans ın iç karışıklık içinde olması Hükümdarların tecrübeli ve yetenekli olması Ahi teşkilatının desteğinin alınması Türkmenlerin Osmanlı yı tercih etmeleri Balkanlarda İskan (Türkleştirme) ve İstimalet (Hoşgörü) politikalarını başarıyla uygulamaları Avrupa nın iç karışıklıklar içinde olması (Feodalite yönetimi) Merkezi otoritenin güçlü olması OSMANLI KÜLTÜR VE UYGARLIĞI DEVLET YÖNETĠMĠ Osmanlı devleti önceki Türk-İslam devletlerinin kültürel birikimlerinden yararlanmış ve bunları geliştirmiştir. Osmanlı Devleti'nin yönetimine Al-i Osman diye adlandırılan Osmanlı ailesi dışında başka bir sülaleden hükümdar getirilmemiştir.(kut Anlayışı) Eski Türklerde benimsenen Ülke toprakları hanedan üyelerinin ortak malıdır anlayışı ilk dönemlerde uygulanmış taht kavgasını azaltmak amacıyla; I. Murat ülke toprakları hükümdar ve ailesinin malıdır anlayıģını getirmiģ, II. Mehmet KardeĢ Katli ni yasal hale getirmiģ. I.Ahmet Ekber ve ErĢed sistemini getirerek veraset sistemini düzene koymuģtur. (Ekber ve ErĢed Sistemi: Osmanlı hanedanının en yaşlısı ve aklı başında olanın hükümdar olması kuralı) I. Murad'a kadar: OYAK (Oğul-yeğen-amca-kardeş) I. Murad Dönemi : HSBC Hükümdarlık sadece babaçocuklar) II. Mehmed Dönemi: GARANTİ (Sadece hükümdar, kardeş katli var) Orhan Bey'in TeĢkilatlanma ve Devlet Yönetimi alanında yaptıkları: Askeri: Osmanlı'nın ilk düzenli kara ordusunu ve donamayı oluşturdu. Eğitim: İlk Osmanlı medresesini açtı. İdari: Divan-ı Hümayun Mali: ilk gümüş para basıldı. Bizans sınırına yakın yerde kurulması Anadolu da ve Balkanlar da siyasi birliğin olmaması I. Murad'ın Devlet yönetiminde yaptıkları: İlk beylerbeyliğinin kurulması Kapıkulu ocağının oluşturulması Defterdar atamasının yapılması Maliye teşkilatının oluşturulması Osmanlı Devleti nde XVII. yüzyılda I. Ahmet ile birlikte veraset sisteminde hanedanın ekber ve erģet üyesinin tahta geçmesi usulüne geçilmiģtir.bu uygulama ile aģağıdakilerden hangisi iliģkilendirilemez? A) Taht kavgalarını engellemek

3 B) Kapıkullarının yönetimdeki etkisini azaltmak C) Hanedanın devamlılığını sağlamak D) Şehzadelerin katlini kural olmaktan çıkarmak E) Ülke yönetiminde istikrarı sağlamak 1908 yılındaki II. Meşrutiyetle birlikte padişahın etkinliği sınırlandırılmış halkın etkinliği arttırılmıştır. Tahta gelen padişah, para bastırır, hutbe okutur, kılıç kuşanır ve komşu ülkelere haberciler gönderirdi. (2012/ Ortaöğretim) Cevap: B Osmanlılarda I. Ahmet ten itibaren padiģahlığın hanedanın en yaģlı üyesine geçmesi usulünün uygulanmasına baģlanmasında güdülen amaç aģağıdakilerden hangisidir? A) Saltanat sistemini devam ettirmek B) Taht kavgalarını önlemek C) Padişahın yetkilerini sınırlamak D) Halk ile saray ilişkilerini kolaylaştırmak E) Eyalet yöneticilerinin sayısını artırmak (2006 KPPS/ Ortaöğretim) Cevap:B Padişahın egemenliğini üç şekilde kullanırdı Yasama Ferman Berat Adaletname Kanunname Yürütme Divan-ı Hümayun Yargı Müsadere Ferman: Padişahın emridir. Nişancı tarafından tuğra çekilerek gerekli bölgelere gönderilir. Berat: Nişan, görev, maaş vb. şeyler hakkında verilen resmi belgedir (atama belgesi). Padişahın onayıyla gerçekleşir. Hükümdar çocuklarına ġehzade adı verilmekle birlikte tecrübe kazanmaları amacıyla sancaklara Lalalarla birlikte gönderilmiştir.(lala, hükümdar çocuğunu eğitmekle görevli kişi Selçuklu Devleti nde Atabey dir) Şehzadelerin sancaklarla gönderilme kuralı Kafes usulü ile kaldırılmış (III.Mehmet), I. Ahmet yasal düzenleme yapmıştır. Kafes Usulü: Şehzadelerin sancağa gönderilmeyip sarayda esir hayatı yaşamasıdır Sancağa çıkan ilk padişah I. Murat, Sancağa çıkan son padişah III. Mehmet, Sancağa çıkmadan padişah olan I. Ahmet tir. Devletin başında Osman Beyin soyundan gelen Bey, Gazi, Han, Hakan, Hünkâr Sultan(ilk kez I. Murat) gibi unvanlarla anılan, hükümdarlar bulunurdu I.Selim in Mısır seferi sonucunda devlet Mutlak-Teokratik (Dine dayalı devlet) özelliğine sahip olmuş hükümdarlar halife unvanını kullanmaya başlamıştır. I. Osmanlı, II. Memluk, III. Selçuklu, Yukarıdaki devletlerin hangilerinde saltanat makamı içinde halifelik anlayıģı uygulanmıģtır? D) I ve II E) II ve III (2008/ Lisans) Cevap: A 1839 yılında ilan edilen Tanzimat Fermanı ile hukukun üstünlüğü kabul edilerek padişahın yetkileri kanunla sınırlandırılmıştır. (Kanunname-i Ali Osman (İlk kanunname) 1876 yılında ilan edilen Kanuni Esasi (I.Meşrutiyet) ile halk padişahın yanında yönetime katılarak Meşruti yönetime geçilmiş ancak padişahın etkinliği korunmuştur. Kanunname: Hükümdarların koymuş oldukları kurallar bütünüdür. Örfi hukuk kapsamı içerisindedir. Adaletname: Halkın haklarını askeriyeye karşı koruyan padişah buyruğudur Müsadere: Devlet görevlilerinin mallarına el konulmasıdır. Bu uygulama; Haksız kazancı önler, Özel mülkiyetin gelişmesini engeller. II. Mahmut tarafından kaldırılmış Tanzimat fermanı ile özel mülkiyet güvence altına alınmıştır. Osmanlı PadiĢahları bir konu hakkındaki kesin kararlarını aģağıdakilerden hangisiyle belirtirlerdi? A) Fetva B) Risale C) Fıkıh D) Kelam E) Ferman (2000/DMS) Cevap: E Osmanlılar da; I. Ferman, II. Fetva, III. Berat, belgelerinden hangileri padiģah tarafından verilirdi? D) I ve III E) I, II ve III (2001/KMS) Cevap: D NOT: Fetva, Ģeyhülislam tarafından verilir. Osmanlı Devleti nde aģağıdakilerden hangisi, yürütmede PadiĢahı doğrudan temsil etmez? A) Lala B) Kadı C) Voyvoda D) Sadrazam E) Tımarlı sipahi

4 (1999 DMS) Cevap:A OSMANLI MERKEZ TEġKĠLATI Osmanlı merkez teşkilatı genel olarak üçe ayrılır Saray Birun Enderun Harem A) SARAY Osmanlı devletinin yönetim merkezidir. Başkentlerin bulunduğu yerlerde saray yapılanması gelişmiştir. (Başkentler Söğüt, Bursa, Edirne, İstanbul) İlk saray Bursa da yapılmış, I. Murat döneminde Edirne ve II. Mehmet döneminde İstanbul da Topkapı Sarayı yapılmış ve merkez buraya taşınmıştır Osmanlı Devleti nin XIX. yüzyıla kadar yönetildiği saray aģağıdakilerden hangisidir? A) Yıldız Sarayı B) Dolmabahçe Sarayı C) Beylerbeyi Sarayı D) Çırağan Sarayı E) Topkapı Sarayı (2006 / Ortaöğretim) Cevap:E I. Fatih Sultan Mehmet zamanında yapılması ve zamanla yeni yapıların eklenmesi II. Devletin başkentinde inşa edilmiş olması III. Divan-ı Hümayun üyelerinin aileleriyle birlikte oturduğu yer olması Yukarıdakilerden hangileri, Topkapı Sarayı nın özellikleri arasında yer alır? D) I ve II E) II ve III (2007 KPPS) Cevap:D Hükümdar Divanı Hümayun Sadrazam Vezirler Nişancı Şeyhülislam Defterdar Kazasker Yeniçeri Ağası Reisül Küttab Kaptanıderya Enderun: Devşirmelerin eğitildiği yerdir.(devşirmeler din, eğitim, hukuk alanında görev alamaz) Padişaha hizmet edenlerin kaldığı yerdir. II. Murat tarafından açılmıştır te II. Mahmut tarafından kapatılmış, yerine Mekteb-i Maarif-i Adliye açılmıştır Harem: Padişahın ve ailesinin kaldığı yerdir. Saray kadınlarının yetiştirildiği yerdir. B) Hükümdar Devletin mutlak hakimidir.devleti divanı hümayunla birlikte yönetirdi. C) Divan-ı Hümayun Devlet meselelerinin görüşülüp karara bağlandığı organdır. Yüksek mahkeme (Temyiz mahkemesi/yargıtay) olarak görev yapmıştır. Orhan Bey döneminde kurulmuş, II. Mahmut döneminde kaldırılmış yerine Meclis-i Vükela kurulmuştur. Padişah başkanlığında toplanırken II. Mehmet döneminden itibaren sadrazam başkanlığında toplanmaya başlanmıştır. Bu durum; Sadrazamların yönetimdeki etkinliğini arttırmıştır. Padişahın otoritesini güçlendirmiştir. Divanda alınan kararlar padişahın onayına sunulur. Çeşitli divanlar bulunur. Ġkindi Divanı: Divanda yarım kalan konuların sadrazamın sarayında görüşülmeye devam edildiği divan. Galebe Divanı: Elçilerin kabul edildiği divandır. Ayak Divanı: Olağanüstü hallerde toplanan divandır. AĢağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti nde, XIX. yüzyılda Divanıhümayunun yerine oluģturulan yönetim organıdır? A) Meclis-i Mebusan B) Meclis-i Vükela C) Meclis-i Âyan D) Meclis-i Ahkâm-ı Adliye E) Meclis-i Tanzimat (20012/ Önlisans) Cevap: B Divan-ı Hümayun iģlevsel olarak üçe ayrılır. Diğer Saraylar (Batı etkisi görülür); Dolmabahçe Sarayı (Abdülmecit dönemi) Çırağan Sarayı (Abdülaziz dönemi) Beylerbeyi Sarayı (Abdülaziz dönemi) Yıldız Sarayı (Abdülhamit dönemi) Sarayın Bölümleri Birun: Sarayın dış kısmıdır. Devlet işleri burada yürütülür SEYFİYE Yönetim ve Askerlik görevini üstlenmişlerdir. Sadrazam Vezirler Kaptanı Deryadır İLMİYE Din, eğitim ve hukuk işleri ile ilgilenirler. Kazasker Şeyhülislam KALEMİYE Bürokrasi sınıfıdır. Mali ve idari işlerden sorumludur. Deftedar Nişancı Osmanlı Ġmparatorluğu nda en yüksek karar organı olan Divan-ı Hümayun da,

5 I. İlmiye (öğretim, yargı ve din işlerinde görev alanlar), II. Şeyfiye (yönetim ve askerlik işlerinde görev alanlar), III. Kalemiye (idari, mali alanda uğraşan üst bürokratlar), IV. Azınlık (Osmanlı İmparatorluğu ndaki gayrimüslimler) kesimlerinden hangileri temsil edilmekteydi? A) I ve II B) I ve IV C) III ve IV D) I, II ve III E) II, III, IV (2005 ) Cevap:D Not: Divan-ı Hümayunda alınan kararlar Mühime Defterine kaydedilirdi. Tahrir defterine ise fethedilen topraklar ve ülke toprakları üzerinde yaşayan insanlar kaydedilirdi. Padişah Sadrazam Nişancı Divan üyeler i Divanın doğal başkanı II. Mehmet'ten itibaren başkanlığı sadrazama bıraktı Padişahın mutlak vekili Savaşaara "SerdarıEkrem" ünvanıyla katılır Başbakandır. İlk kez I.Murat döneminde oluşturulmuştur Yazışmalardan sorumludur Fermenlara padişahın tuğrasını çeker Dirlikleri yazar Defterdar Devletin gelir giderinden sorumludur. Maliye Bakanıdır. İlk kez I.Murat döneminde oluşturulmuştur Kazasker Müderris ve kadıları atar Büyük davalara bakar Adalet ve Milli Eğitim Bakanıdır. İlk kez I.Murat döneminde oluşturulmuştur Vezirler Devlet bakanlarıdır. İlk vezirlik makamı Orhan Bey Dönemi nde kurulmuştur. Şeyhülislam (Müftü) Divan kararlarının dine uygunluğunu denetler Fetva verme makamıdır Diyanet işleri Bakanıdır. Kaptanı Derya Donanmadan sorumludur İstanbul'da bulunduğu zaman toplantılara katılır. Reisül Küttab İlk dönemler Nişancının yardımcısıdır. Dış İşleri Bakanı olarak görev yapmıştır. XVIII. yy dan itibaren önemi artmıştır. * Şeyhülislam, Kaptan-ı Derya ve Reisül Küttab XVI YY den itibaren divan üyesi olmuştur. Osmanlı Devleti nde, aģağıdakilerden hangisi Divan-ı Hümayun'un görevlerinden biridir? A) Fetva verme ve fetvaların uygulanmasını sağlama B) Halktan gelen şikâyetleri dinleme ve karara bağlama C) Sadrazam atama ve hakkında soruşturma açma

6 D) Ferman yazma ve imzalama E) Padişah'ın yaptıklarını denetleme (1999 DMS) Cevap: B A) Padişah B) Rumeli Kazaskeri C) Nişancı D) Reisülküttap E) Sadrazam (2008/ Ortaöğretim) Cevap: A Osmanlı Devleti nde Sadrazam ın görevi; I. Büyük devlet memurlarını atama ve görevden alma, II. Seferde orduya komuta etme, III. Fetva verme, IV. Bütçe yapma, hangisini kapsar? D) I ve II E) II ve IV (1999/DMS) Cevap: D Osmanlı Devleti nde Tanzimat dönemine kadar kadıların vermiģ oldukları hükümler gerektiğinde aģağıdakilerin hangisi tarafından incelenir ve düzeltilir? A) Padişah B) Şeyhülislam C) Kazasker D) Defterdar E) Nişancı (2004/) Cevap: C Osmanlı Devleti nde bulunan kazaskerler adalet iģlerinde aģağıdakilerden hangisinin verdiği kararları inceleyip, düzeltme yapabilirdi? A) Nişancı B) Şeyhülislam C) Padişah D) Kadı E) Yeniçeri ağası (2004 ) Cevap:D I. Padişah, II. Sadrazam, III. Nişancı, Osmanlı Ġmparatorluğu nda yukarıdakilerden hangileri yönetimde etkili olmuģtur? Osmanlının Eyalet Yönetimi Osmanlı devletinde eyalet yönetimi özelliklerine göre üçe ayrılır A) Salyaneli (Yıllıklı) Eyaletler: (Tımarsız - maaşlı) Gelirleri doğrudan hazineye aktarılan eyaletlerdir. Merkezden uzak bölgelerde uygulanır.(tunus, Cezayir, Yemen, Habeşistan, Mısır gibi) İltizam sisteminin uygulandığı topraklardır. İltizam Sistemi: Eyaletlerden alınacak vergi, önceden hazineye, mültezim denilen kişilerce peşin verilirdi. Mültezimler verdikleri vergiyi eyaletlerden toplardı. İhaleyi alan kişiye Mültezim denir. Devlet vergiyi peşin olarak almış olur. Bu sistemle vergi toplanan araziye Mukataa denir. XII. yy dan itibaren tımar toprakları iltizamda kullanılmaya başlanmıştır.(nakit para ihtiyacının artığının göstergesidir) B) Salyanesiz (Yıllıksız) Eyaletler: (Tımarlı maaş yok yoprak var) Tımar sisteminin uygulandığı topraklardır. Merkeze yakın bölgelerde uygulanır. (Anadolu, Bağdat, Sivas, Erzurum gibi) C) Özel Yönetimli (Ġmtiyazlı) Eyaletler: İç işlerinde serbest dış işlerinde merkeze bağlı eyaletlerdir. (Hicaz, Kırım, Erdel, Eflak, Boğdan) Yıllık vergi verirler, yöneticilerini Osmanlı seçer. Yöneticilerine; Bey, ġerif ve Voyvoda denirdi. D) I ve II E) I, II ve III (2005/) Cevap: E Osmanlı TaĢra TeĢkilatı Osmanlı devletinde taşra teşkilatındaki en büyük idari birim eyalettir. Osmanlı Devleti nde, aģağıdakilerden hangisi hiyerarģik sıralamada diğerlerinden yüksektedir? A) Nişancı B) Defterdar C) Kazasker D) Sadrazam E) Reisülküttap YÖNETĠCĠ EYALET SANCAK KAZA Beylerbeyi Sancak Beyi Kadı ADALET Kadı Kadı Kadı KÖY (NAHĠYE) Köy Kethüdası Kadı Naibi (2006/ Lisans) Cevap: D GÜVENLĠK SubaĢı SubaĢı SubaĢı YiğitbaĢı Osmanlı Devleti nde Ģeyhülislamı atama ve onu görevden alma yetkisi aģağıdakilerden hangisine aittir?

7 XVII. yüzyılın başlarında Osmanlı Devleti nin 32 eyaleti varken bu yüzyılın ortalarında 25 i tımar sistemine dahil, 9 u salyaneli olmak üzere toplam eyalet sayısı 34 ü bulmuştur. Bu durumla ilgili olarak, I. İlk kez toprak kaybedilmiştir. II. Beylerbeyi sayısı artmıştır. III. Tımar sistemi bozulmuştur. yargılarından hangilerine ulaģılabilir? Kapıkulu Ordusu ORDU Eyalet Donanma Kuvvetleri Yardımcı Kuvvetler A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III (2009 ) Cevap:B Taşrada görevli diğer görevliler: Muhtesip: Çarşı ve pazar (esnaf ve tüccar) denetlemesi yapardı. Satılan mal ve fiyatları kontrol ederlerdi. (zabıta) Kapan Emini: Hale gelen sebze meyvenin vergilendirilmesini yapan görevli (Hal müdürü). Beyt ül Mal Emini: Herhangi bir yerleşim yerinde kamu haklarını koruyan görevlidir. Bac Emini: Kasaba ve şehirlerde sanat ve ticaretle ilgili vergileri toplarlardı. Osmanlı Devleti nde aģağıdakilerden hangisi esnaf ı denetleme yetkisine sahiptir? A) Cizyedar B) Mültezim C) Muhtesip D) Tımarlı Sipahi E) Nişancı (1999/DMS) Cevap: C AĢağıdakilerden hangisi, Türk-Ġslam devletlerinde pazarlarda fiyatları, tartı ve ölçü aletlerini, üretilen ve satılan malların kalitesini denetleyen görevlidir? A) Ulak B) Silahtar C) İğdişbaşı D) Muhtesip E) Câmedâr (2011 ) Cevap: D Osmanlı Devletinde Ordu 1- Osmanlı devletinde ilk dönemlerde ordu aşiret kuvvetlerine dayalı olup gönüllü birliklerdi. 2- İlk düzenli orduya Orhan Bey, eyalet askerlerinin temeli olan Tımar sistemine de I. Murad zamanında geçilmiştir. 3- XV ve XVI. yy da dönemin en güçlü ordusu olan Osmanlı ordusu XVII. yy dan itibaren zayıflamaya, XVIII. yy dan itibaren de batı tarzı ıslahatlar yapılmaya başlanmıştır. 4- Osmanlı devletinde ordu genel olarak: A) KAPIKULU ORDUSU Devşirme sistemi ile oluşturulan askeri birliktir DevĢirme sistemi: Gayr-i Müslimlerin kimsesiz ve fakir çocuklarının küçük yaşta toplanarak devlet hizmetinde kullanılmak üzere yetiştirilmesidir.türk ailelerinin yanında Türk - İslam kültürü alırlar, sonra Acemi Oğlanlar Ocağı na getirilirlerdi. Burada kabiliyetlerine göre askeri ocaklara ayrılırlardı Merkez ordusudur. Ulufe adıyla üç ayda bir maaş alır Görev yaptıkları sürece evlenmeleri ve ticaretle uğraşmaları yasaktır. Padişahların tahta çıkışında Culus Bahşişi, sefere çıkışında da Sefer Bahşişi alırlardı. Yeniçeri ordusu, I. Murat döneminde kurulmuş, 1826 yılında II. Mahmut kaldırılarak kaldırılarak (Vakayı Hayriye) yerine Asakire-i Mansure-i Muhammediye adıyla yeni bir ordu kurulmuştur. PĠYADE Acemioğlanlar Ocağı Yeniçeriler Lağımcılar Cebeciler Humbaracılar Topçular Top Arabacıları Karahanlılar da Hassa Ordusu küçük yaşta esir edilen veya para ile satın alınan gençlerden oluşturulurdu. Has ordusunun oluģturulma biçiminin Osmanlılarda aģağıdakilerden hangisinde temel olduğu savunulabilir? A) İltizam sistemine B) Tımar sistemine C) Devşirme sistemine D) Eyalet sistemine E) Merkezi devlet sistemine (1999/DMS) Cevap: C Osmanlı Devleti nde devlet adamı ve asker yetiģtirme konusunda aģağıdaki usullerin hangisinden yararlanılmıģtır? A) İkta B) Lonca C) Müsadere D) Ahilik E) Devşirme SÜVARĠ Ordunun ağırlıklarını, hazineyi ve padişahı korurlar Sağ ve sol ulufeciler Sağ ve sol garipler Silahtarlar Sipahiler

8 (2004 ) Cevap:E AĢağıdakilerden hangisi Yeniçeri Ocağı nın yerini almıģtır? A) Sekban-ı Cedid B) Eşkinci Ocağı C) Sürat Topçuları D) Mühendishane-i Berr-i Hümayun E) Asakir-i Mansure-i Muhammediye (1999/DMS) Cevap: E Osmanlı Devleti nde; I. Padişahların tahta çıkışı, II. Padişahların bizzat sefere gidişi, III. İç isyanların bastırılması, durumlarından hangilerinde askerlere bahģiģ dağıtmak bir gelenektir? D) I ve II E) II ve III (2002/) Cevap: D Osmanlı Devleti nde; devlet adamı yetiģtirmede ve ordunun büyük bir kısmı için asker sağlamada, düzenli ve sürekli olarak; I. devşirme, II. iltizam, III. müsadere, usullerinden hangileri kullanılmıģtır? D) I ve II E) II ve III (2004/) Cevap: A Osmanlı Devleti nde aģağıdakilerden hangisi Kapıkulu Ocaklarından biri değildir? A) Yeniçeriler B) Cebeciler C) Topçular D) Silahtarlar E) Müsellemler C) EYALET ASKERLERĠ Dirlik topraklarından ve tamamen Türklerden oluşturulan askeri birliklerdir Devletten maaş almazlar (Hazineye yük olmazlar) Tımar askerleridir. Ordunun en kalabalık bölümü olup bulundukları bölgede güvenliği sağlarlardı. Savaş zamanı orduya katılırlar, savaş bitiminde topraklarına geri dönerler. Cebelü adı verilen silahlı, teçhizatlı, atlı asker özelliğindedirler. Eyalet askerlerinin sayısının azalması Kapıkulu askerlerinin sayısının artmasına neden olur. Osmanlı Devleti nde aģağıdakilerden hangisi için devlet hazinesinden ödeme yapılmazdı? A) Kapıkulu Askerleri B) Tımarlı Sipahi C) Bayındırlık Hizmetleri D) Cülus Bahşişi E) Savaş Harcamaları (1999/DMS) Cevap: B D) YARDIMCI KUVVETLER Ordunun geri hizmetinde çalışanlar ile bağlı beylik ve devletlerden gelen askerler bu sınıfa girerdi. Azaplar: Anadolu dan toplanmış bekâr gençlerdir. Savaşta yeniçerilerin önünde düşmana ilk hücumu yaparlardı. Akıncılar: Sınır boylarında oturan Türklerden meydana gelen hafif süvari birlikleriydi. Gönüllüler: Ani düşman saldırılarına karşı sınırlardaki şehir ve kasabaları korurlardı. Deliler: Özel kuvvetlerdir. BeĢliler: Her beş aileden bir kişi alınarak oluşturulan birliklerdir Derbentçiler: Yol, köprü ve geçitleri koruyan birliklerdir. Turnalar: Ordunun posta işlerinden sorumlu birliklerdir. Yaya ve Müsellemler (Yörükler): Ordunun önünden giderek yolları ve köprüleri onarırlardı. (2012/ Önlisans) Cevap: E B) DONANMA İlk kez Karesioğlu Beyliği nin alınması ile Orhan Bey döneminde oluşturulmuştur. I. Beyazıt döneminde Gelibolu da tersane kurulmuştur. I. Süleyman döneminde ilk Kaptan-ı Derya olarak Barbaros Hayrettin Paşa atanmıştır. Askerlerine Levent adı verilir. Donanma 1571 yılında İnebahtı da Haçlılar, 1770 yılında Çeşme de Ruslar, 1827 yılında Navarin de İngiltere ve Fransa, 1853 yılında Sinop ta Ruslar tarafından yakılmıştır OSMANLIDA TOPRAK SĠSTEMĠ Toprak devletin malı olup kullanım işleme hakkı halka aittir. XVII. yüzyıldan itibaren köyden kente göçler hızlanmış ve topraklar devletin denetiminden çıkarak ayan ve eģraf denilen güçlü kiģilerin eline geçmeye baģlamıģtır Arazi Kanunnamesi ile topraklar mülkiyete dönüşmüş, yani uzun süre toprağı elinde bulunduranlar o toprağın sahibi olmuşlardır Toprak kullanım şekline göre genel olarak üçe ayrılır. MĠRĠ ARAZĠ Devlete ait araziler olup belli şartlar dahilinde Miri Arazi devlet görevlilerine (Devlet) kiralanır MÜLK ARAZĠ Şahıslara Toprak ait topraklardır. Miras bırakabilir, satabilirler Mülk Arazi (Şahıs) VAKIF ARAZĠ Gelirleri hayır kurumlarına bırakılan topraklardır. Vakıf Arazi Devlet tarafından (Hayır) el konulamaz.

9 Not: Miri toprak yönetiminde vergiler nakdi toplanmaz (Tımar) ve merkeze bağlı eyaletlerdeki gelir hazineye aktarılmazdı. XVI. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Osmanlı Devleti nde toprak düzeninin bozulmasıyla toprak mülkiyeti yaygınlaşmıştır. Bu durumun aģağıdakilerden hangisine ortam hazırladığı savunulabilir? A) Asker - sivil iş birliğine B) Feodal yapının güçlenmesine C) Toprak gelirlerinin artmasına D) Köylünün refah düzeyinin artmasına E) Ticaretin azınlıkların tekelinde olmasına (2008/ Önlisans) Cevap:B A) ARAZĠ (Devlet) Malikhane: Devlet adamlarına hizmetleri karşılığı mülk olarak verilen arazilerdir. Yurtluk Araziler: Geliri sınır boylarında görev yapan askerlere (akıncılara) verilen arazilerdir. Mukataa: Geliri iltizam yoluyla doğrudan hazineye giden arazilerdir. PaĢmaklık: Hanedan kadınlarına verilen arazilerdir. Ocaklık Araziler: Geliri kale muhafızları ile tersane giderlerine ayrılan arazilerdir. Havas-ı Hümayun: Hükümdara aittir. Geliri hazineye bırakılmıştır. Metruk Araziler: Terk edilmiş topraklardır. Otlak, yaylak, mera, kışlak gibi halkın ortak kullandığı topraklardır. Dirlik Arazileri: Geliri devlet tarafından savaşta yararlılık gösterenlere ve devlet memurlarına maaş karşılığı olarak verilen arazilerdir. cebelü (atlı asker) beslemek zorundaydı. Dirlik sisteminde toprağın; mülkiyeti devlete, vergisi dirlik sahibine, kullanım hakkı köylüye aittir. Toprağın devletin malı olması toprak ağalığının (feodalite) oluşmasını engellemiştir. Dirlik sahiplerinin halkı yargılama yetkisi yoktur. Dirlik sisteminin faydaları: Tarımsal üretimin artmasında ve üretimde sürekliliğin sağlanmasında, Vergilerin kolayca toplanmasında, Devlet memurlarının maaşlarının ödenmesine, Devlete yük olmadan güçlü bir ordunun yetişmesine, Göçebe Türkmenlerin yerleşik hayata geçmesinde, Güvenliğin sağlanmasında etkili olmuşlardır. Dirlik sahiplerinin görevleri: Savaş zamanı, besledikleri askerler (cebelü) ile orduya katılmak Reayanın (halkın) toprağı işlemesini sağlamak, Boşalan topraklara başkalarını yerleştirmek Yeni toprakları üretime açmak Bulundukları bölgenin güvenliğini sağlamak Bölgedeki vergileri toplamaktır Üç e ayrılırdı; HAS: Hanedan üyelerine, divan üyelerine, Beylerbeyleri ve Sancak Beylerine verilirdi. Zeamet: Orta derecedeki devlet memurlarına, hazine ve tımar defterdarlarına, divan kâtiplerine, alay beylerine, kale dizdarlarına, subaşılara ve kadılara verilirdi. Tımar: Savaşta yararlılık gösterenlere ve hizmet karşılığı verilen arazilerdir. Has ve Zeamet in Tımar dan farkı aģağıdakilerden hangisidir? A) Devlet tarafından verilmesi B) Karşılığında hizmet beklenmesi C) Vergi kaynağı olması D) Geliri daha fazla olan toprak parçası olması E) Karşılığında atlı asker yetiştirilmesi (1999/DMS) Cevap: D Osmanlı ülkesinde, tımar sisteminin aģağıdakilerden hangisinin düzenli biçimde yürütülmesinde doğrudan etkili olduğu savunulamaz? A) Güvenlik B) Maliye C) Ticaret D) Askerlik E) Tarım (2006/ Önlisans) Cevap: C AĢağıdakilerden hangisi Türk - Ġslam Devletleri nde görülen toprak yönetimi ile ilgili bir kavram değildir? A) İkta B) Has C) Zeamet D) Ulak E) Yurtluk (2005/) Cevap: D Osmanlı Devleti nde, I. tarım ve hayvancılıkla uğraşan kimselere devletçe tohum, hayvan ve para yardımı yapılması, II. toprağını arka arkaya üç yıl ekmeyerek boş bırakan köylünün toprağının elinden alınıp bir başkasına verilmesi, III. köylünün, toprağını değil, toprağı işleme hakkını çocuklarına miras olarak bırakabilmesi uygulamalarından hangileri, toprağın kullanımının köylüye, çıplak mülkiyetinin devlete ait olduğunu gösterir? D) I ve II E) II ve III (2006 KPPS/ Ortaöğretim) Cevap: E Osmanlı Devleti dirlik sistemiyle, I. sipahinin geçimini karşılama, II. büyük bir askerî güce sahip olma,

10 III. kapıkulu askerlerinin maaşını verme, durumlarından hangilerini sağlayarak hazinenin yükünü azaltmaya çalıģmıģtır? D) I ve II E) II ve III (2008/ Önlisans) Cevap: D Osmanlı Devleti nde tımar sisteminin bozulmasında aģağıdakilerden hangisi etkili olmamıģtır? A) Merkezî otoritenin zayıflaması B) Celâlî isyanlarının çıkması C) Üretimin azalmış olması D) Paranın değerinin düşürülmesi E) Ateşli silahların savaşlarda ön plana çıkması (2012/ Ortaöğretim) Cevap: D AĢağıdakilerden hangisi, Osmanlı tımar sistemine göre dirlik sahibinin görevlerinden biri değildir? A) Kapıkulu askerlerine ulufe dağıtmak B) Dirliğindeki vergileri toplamak C) Bulunduğu bölgenin güvenliğini sağlamak D) Bölgesinde üretimi artıracak tedbirler almak E) Savaş zamanı cebelü denilen askerleriyle orduya Katılmak (2012/ Lisans) Cevap: A B) MÜLK ARAZĠLER Araziler ikiye ayrılır: ÖĢri Araziler: Müslüman halka ait olan arazilerdir. Gelirlerinden % 10 Aşar (Öşür) vergisi öderlerdi. Toprakların sahiplerinden arazi vergisi olarak çift resmi alınırdı. Haraci Araziler: Gayrimüslimlere verilen arazilerdir. Gelirlerinden Haraç vergisi öderlerdi. Toprakların sahiplerinden arazi vergisi olarak ispenç alınırdı. Osmanlı kanunnamelerinde Saban giren yer mülk olmaz. Ģeklinde tanımlanan durumun aģağıdakilerden hangisiyle örtüģtüğü savunulabilir? A) Toprağın gelirlere göre ayrılması B) Artan nüfus oranında yeni tarım alanlarının açılması C) Toprağın sadece kullanım hakkının köylüde olması D) Dirlik sahiplerinin cebelû yetiştirmek zorunda olması E) Her köylü ailesinin geçimini sağlayacak büyüklükte toprağa sahip olmasına özen gösterilmesi (2008/ Önlisans) Cevap:C C) Vakıf Toprakları: Gelirlerinin sağlık, eğitim ve sosyal amaçlı hayır kurumlarına bırakılan toraklardır. Mütevelli adı verilen idare heyeti tarafından yönetilir. Osmanlı Devleti nde, devletin tebaası olan kiģilerin sosyal ve ekonomik hayat düzeyinin yükseltilmesi ve insanların sağlık, eğitim, kültür gereksinimlerinin karģılanmasında aģağıdakilerin hangisinden yararlanılmıģtır? A) Tımar sistemi B) Vakıf sistemi C) İltizam sistemi D) Müsadere usulü E) Devşirme sistemi (2008/ Ortaöğretim) Cevap: B OSMANLI DA TOPLUM Halka reaya denmekle birlikte sınıf ayrımı yoktur bu durum halkta yatay ve dikey hareketliliğin görülmesine etki etmiştir. Sınırların genişlemesine bağlı olarak Osman Bey döneminde aşiretten beylik konumuna, Orhan Bey döneminde beylikten devlet konumuna, II. Mehmet (Fatih) döneminde devletten imparatorluk konumuna gelmiştir.(1829 yılında Yunanistan ın bağımsız olmasıyla imparatorluk özelliği ilk defa sarsılmaya başlamıştır.) Osmanlı devleti halkı din ve inanca göre millet kavramı içerisinde adaletli ve hoşgörülü yönetim altında birleştirmiştir.(bu anlayıģ halkların kültürlerini korumasına ve toprak bütünlüğünün bozulmasına etki etmiģtir.) Osmanlılar da toplumu oluşturan kesimlerin belirlemesinde Millet Sistemi uygulanmıştır. Bu sistemde alınan temel ölçüt aģağıdakilerden hangisidir? A) Meslek grubu B) Dini inanç C) Nüfus oranı D) Kültürel düzey E) Ekonomik durum (1999/DMS) Cevap: B Müslüman halk genellikle tarım ve zanaatle uğraşırken gayri müslim halk ticaret ve sanayi ile uğraşmıştır yılında Kanun önünde eşitliği sağlamak amacıyla Tanzimat Fermanı nı ilan etmiş ve hukukun üstünlüğü ilkesini benimsemiştir yılında Kanuni Esasi nin ilan edilmesi ile aynasal yönetime geçilmiş, halk (reaya) padişahın yanında ilk defa yönetime katılmıştır. İlk nüfus sayımı II. Mahmut döneminde yapmıştır. XIX ve XX yy da toprak kayıplarının artması anadoluya yapılan göçleri arttırmış bu da ülkenin demografik yapısını bozmuştur.

11 TOPLUM Aşağıdakilerden hangisi, Osmanlı toplumunda yönetici gruplar arasında değildir? Yöneten Yönetilen A) İlmiye B) Seyfiye Divanı Hümayunda ve devlet kademelerinde görev alırlar. Seyfiye Ġlmiye Kalemiye olarak üçe ayrılır Osmanlı da halkın faydalanması için birtakım sosyal müesseseler yapılmıştır. Kalenderhane: Şehirlere gelen yabancıların ve seyyahların ücretsiz kalıp yemek yedikleri yerdir. Han ve Kervansaray: Yol üzerinde veya kasabalarda yolcuların konakladıkları ve hayvanlarının barındığı binalardır. DarüĢĢifa (Hastahane): Hastaların tedavi edildiği hastane Osmanlı Devleti nde ilk hastahaneler Yıldırım Bayezıd zamanında açıldı. Külliye: Ana yapısı camii olan ve çeşitli ihtiyaçları bir arada karşılayan kompleks yapı topluluğudur. Ġmaret: Fakirlere ve her isteyene bedava yiyecek dağıtmak üzere kurulan aşevleridir. AĢağıdakilerden hangisi, Osmanlılarda yoksul halka yemek dağıtmak amacıyla yapılmıģtır? A) Külliye B) Şifahane C) İmaret D) Medrese E) Türbe (2003/) Cevap: C Osmanlı Devleti nin 17.yüzyıla kadar Avrupa da yayılması ve bu topraklarda yüzyıllarca kalabilmesinde, I. Yönetimde adaletli olma, II. Farklı din ve milletten insanı barındırma, III. Askeri yönden üstün olma, Özelliklerinden hangilerinin etkili olduğu savunulabilir? (2004) A) Yalnız 1 B) Yalnız 2 C) Yalnız 3 D) 1 ve 3 E) 1,2 ve 3 CEVAP: D Vergi veren, ticaretle uğraşan gruptur. Ulema (bilginler), reaya grubundan sayılmaz. C) Reaya D)Kalemiye E)Hanedan üyeleri CEVAP: C (2010) Aşağıdakilerden hangisi padişah imzası anlamındadır? A) Fetva B) Tuğ C) Ferman D) Tuğra E)Saliyane CEVAP : D (2006) OSMANLIDA MALĠYE Osmanlıda maliye teşkilatının temeli I. Murat döneminde defterdarlık kurularak atılmıştır.(1838 yılında Maliye Nazırlığıı adını almıştır) Osmanlıda ilk tahmini bütçe Tarhuncu Ahmet Paşa tarafından yapılmıştır. Osmanlıda paraya akçe, kaime, kuruş, mecidiye gibi isimler verilmiştir. İlk Osmanlı bakır parasını Osman Bey İlk gümüş parayı Orhan Bey, İlk altın parayı II. Mehmet, İlk kağıt para Kaime adıyla Abdülmecit döneminde bastırılmıştır XVII. yy dan itibaren Osmanlı ekonomisi bozulmaya baģlamıģ bu durum altın paranın içerisine gümüģ karıģtırılmasına ve paranın değerinin düģmesine etki etmiģtir. I. Abdülhamit döneminde ilk kez Esham usulü (İç borçlanma) uygulanarak halktan borç alınmıştır. I. Abdülmecit döneminde (1854 Kırım Savaşı sırası) ilk defa dış borç alınmıştır.(ingiltere) 1881 yılında alacaklı devletler Duyun-u Umumiye İdaresi ni (Genel Borçlar İdaresi) kurarak Osmanlı gelirlerine el koymuşlardır.(ekonomik bağımsızlığı zedeler) Osmanlının dış borçları Lozan antlaşması ile taksitlere bağlanmış böylece borcun anaparası 1954 yılında ödenmiştir. Osmanlıda hazinenin gelir kaynakları;

12 Savaş ganimetleri Halktan alınan vergiler Bağlı devletlerin ödediği vergiler Gümrük, Tuzla ve maden vergileridir. Duraklama döneminden itibaren Osmanlı ekonomisi; Kapitülasyonların yaygınlaşması, Paranın değer kaybetmesi, Ticaret yollarının yön değiştirmesi, Kapıkulu ordusunun sayısının artması, Tımar sisteminin bozulması, Sanayi inkılabına ayak uydurulamaması, 1838 yılında Balta Limanı Antlaşması nı imzalaması (Osmanlı ekonomisi tamamen dışa bağımlı hale gelmiştir) nedenleri ile çökmüştür. VERGĠ Vergi genel olarak iki başlık altında toplanır A) ġer i Vergiler ÖĢür (AĢar) vergisi: Müslüman köylünün ödediği ürün vergisidir 1925 yılında kaldırılmıştır. Harac Vergisi: Gayri Müslimlerin ödediği ürün vergisidir Islahat Fermanı ile kaldırılmıştır. Cizye Vergisi: Gayri Müslim erkeklerden askere gitmemeleri karşılığında alınan korunma vergisidir Islahat Fermanı ile kaldırılmış yerine bedel ödeme uygulaması getirilmiştir. Osmanlı Devleti nde, I. Yöneticiler, II. Hanedan üyeleri, III. Azınlıklar, gruplarından hangileri Cizye Vergisi ödemekle yükümlüydü? D) I ve II E) I, II ve III (2001/KMS) Cevap: C B) ÖRF-Ġ VERGĠLER Çiftbozan: Toprağını mazeretsiz olarak üç yıl üst üste boş bırakan köylüden alınan vergidir. Üretimde süreklilik esastır. Çift Resmi: Müslüman halktan alınan arazi vergisidir. Ġspenç: Gayrimüslimlerden alınan arazi vergisidir. Ağnam: Küçükbaş hayvan yetiştiricilerinden alınan vergidir. Bac: Pazar yerlerinden toplanan vergidir. Resm-i Bennak: Evli çiftçilerden alınırdı. Resm-i Mücerred: Bekâr çiftçilerden alınırdı. Derbent resmi: Çeşitli köprülerden ve geçitlerden alınır. Avarız: Olağanüstü durumlarda ordunun ihtiyacını karşılamak üzere alınan geçici vergidir (Savaş, sel, deprem v.b). II. Bayezıd zamanında ilk defa alınmıştır. Duraklama Dönemi nde sürekli alınmaya başlanmıştır yılında yayımlanan Tekalif-i Milliye emirlerine benzerlik göstermektedir. TĠCARET Ticaret hayatında gayri Müslimlerin etkinliği fazladır. Müslüman esnafı ticaret hayatında güçlü tutabilmek amacıyla meslek gruplarına göre Lonca teşkilatı oluşturulmuştur.(fütüvvet, Ahilik, Lonca, Esnaf Kefalet Koop.) Erken Osmanlı Dönemi nde Ahi TeĢkilatı, I. her iş kolunda esnaf dayanışması sağlamak, II. kaliteli mal ve hizmet üretilmesini sağlamak, III. toplumun bütün eğitim öğretim faaliyetlerini yürütmek görevlerinden hangilerini üstlenmiģtir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III (2012 Önlisans) Cevap:C Muhtesip: Çarşı, pazarda malların fiyatlarını denetleyen görevli Mekkari Taifesi: Tüccarların mallarını taşıyan kişiler Menzil TeĢkilatı: Ticaret yolları üzerinde taşımacılığın hızlanmasından sorumlular. Derbent Muhafızı: Sarp geçitlerde güvenliği sağlamakla görevli kişilerdir. Kapan Hanı: Bir malın toptan satışının yapıldığı yer. AĢağıdakilerden hangisinin, Osmanlı Devleti nde ticareti geliģtirmek ve ticaret yollarında güvenliği

13 sağlamak amacıyla yapıldığı savunulamaz? A) Menziller B) Derbentler C) Dârülkuralar D) Bedestenler E) Kervansaraylar (2012 Lisans) Cevap:C OSMANLIDA HUKUK Hukuk BANKACILIK Osmanlıda bugünkü manada bankacılık sistemi XIX. yy da gelişme göstermeye başlamıştır. İlk Osmanlı bankası Bank-ı Dersaadet tir. Kağıt para basma yetkisine sahip yabancı sermeyeli banka Bank-ı Osman-ı Şahane (Osmanlı Bankası) dir. Memleket Sandıkları (Abdülaziz dönemi) Ġtibari Bankası (İttihat ve Terakki dönemi) Dersaadet Bankası (Abdülmecit önemi) Osmanlı Bankası (Abdülmecit dönemi) Ziraat Bankası (II. Abdülhamit dönemi) Osmanlı Devleti nde uygulanan, I. Tımar II. Lonca III. devşirme Sistemlerinden hangileri ekonomik hayatla doğrudan ilgilidir? A) Yalnız 1 B) Yalnız 2 C) Yalnız 3 D) 1 ve 2 E) 2 ve 3 CEVAP: D (2004) Osmanlı Devleti nde, I. Avrupanın mallarının ülkeye girmesi, II. Ticaret yollarının değişmesi, III. Esnaf teşkilatının bozulması Durumlarından hangilerinin ekonomiyi olumsuz yönde etkilediği savunulabilir? A) Yalnız 1 B) Yalnız 2 C) Yalnız 3 D) 1 ve 2 E) 1,2 ve 3 CEVAP: E (2009) Şer'i Hukuk Örf-i Hukuk Fethedilen Bölge Hukuku A) ġer i Hukuk: İslam inine göre oluşturulan hukuktur. Düzenlemeler padişah adına Şeyhülislam ve kadı tarafından yapılır. Kadı tarafından uygulanır. Kadılar devletten maaş almaz, davalardan aldıkları harçlarla geçimlerini sağlarlardı Divandaki temsilcisi Kazaskerdir. Osmanlı Devletinde şer'i ve örfî bütün meseleler Şer'î Mahkemelerde çözümlenirdi. Mahkemelerde görülen davalar Şeriyye Sicilleri denilen defterlere kaydedilirdi. B) Örfi Hukuk İslam öncesi dönemden itibaren oluşan töre kurallarıdır. Şer i kurallarla çatışması durumunda dini kurallar geçerlidir. Padişah tarafından fermanlarla düzenlenir. C) Fethedilen Bölge Hukuku Osmanlı devleti bir bölgeyi fethettiği zaman adaletli yönetimi kurmak amacıyla o bölgede uygulanan hukuk kuralları geçerli olmakla birlikte örfi hukukta uygulanmıştır. Osmanlıda ilk hukuki düzenleme Orhan Bey döneminde Kadı atanarak yapılmıştır.(ilk kadı Dursun Fakih tir) I.Murat döneminde ilk kez Kazaskerlik makamı oluşturulmuş kadı ve müderrislerin atamasından sorumlu tutulmuştur. Sınırların genişlemesine bağlı olarak II. Mehmet döneminde sayıları arttırılan Kazaskerler Anadolu ve Rumeli kazaskerleri olarak ikiye ayrılmıştır. Hukukun bağımsızlığı ilkesi benimsenmiştir. Kadıların verdiği kararlara itirazı Divan-ı Hümayun görüşerek karara bağlardı (Temyiz Mahkemesi/Yargıtay) Padişahlar yayınladıkları kanunnamelerde örfi ve şer i hukuku dikkate almak durumundadırlar Osmanlıda ilk geniş çaplı hukuki düzenleme II. Mehmet döneminde Kanunname-i Ali Osman ile yapılmış ve töre hukuku yazılı hale getirilmiştir.(merkezi otoriteyi güçlendirme amaçlı) XIX. yy dan itibaren batının etkisi hukuki alanda da kendini göstermiştir. Tanzimat Fermanı ile hukukun üstünlüğü ilkesi benimsenmiş Azınlıklar için Nizamiye mahkemeleri kurulmuş 1876 yılında Kanun-i Esasi nin ilanı ile batılı anlamda anayasal dönem başlamıştır.

14 Mecelle adıyla İslam medeni kanunu hazırlanmıştır. Abdülaziz Dönemi nde Divan-ı Ahkam-ı Adliye (Yargıtay) adlı bir yüksek mahkeme kuruldu de de hukuk alanında uzman ihtiyacını karşılamak amacı ile Mekteb-i Hukuk-i ġahane (Hukuk Fakültesi) kurulmuştur Osmanlı Devleti nde adalet işleri; Şer-i mahkemeler, Cemaat mahkemeleri, Konsolosluk mahkemeleri ve 19. yüzyıldan itibaren Batılı tarzda mahkemeler tarafından yürütülmüştür.(hukuk birliğinin yoktur)(1926 yılında yeni Türk devleti hukukta farklı uygulamalara son vermek amacıyla Medeni Kanunu kabul ederek hukukta birliği sağlamıģtır. I. Şer i hukuk kuralları II. Eski Türk gelenekleri III. Fethedilen bölgelerde daha önceki uygulamalar Osmanlı Devleti nin hukuk sisteminde yukarıdakilerden hangileri etkin olmuģtur? D) I ve II E) I, II ve III (2012 Lisans) Cevap:E I. Erkeğin, kadını istediği zaman boşayabilmesi II. Kadınların yönetime katılması III. İki kadının şahitliğinin bir erkeğin şahitliğine eşit olması IV. Mirasın erkeğe iki, kadına bir hak düşecek şekilde dağıtılması Yukarıdakilerden hangileri Osmanlı hukuk sistemindeki uygulamalar arasındadır? A) Yalnız 1 B) Yalnız 2 C) Yalnız 4 D) 1,2 ve 4 E) 1,3 ve 4 CEVAP : E (2004) OSMANLIDA EĞĠTĠM-BĠLĠM-BASIN VE YAYIN Osmanlı devletinde eğitim sıbyan mektepleri(mahalle okulu) ve medreselerde verilirdi Medreselerde dini ve pozitif bilimler bir arada okutulmaktaydı. Medrese hocalarına Müderris adı verilmektedir. İlk medrese Orhan Bey döneminde İznik te açılmıştır.(süleyman Paşa Medresesi/İlk müderris Davudi Kayseri dir) II.Mehmet döneminde açılan Sahn-ı samen medresesi ilk yüksek eğitim veren medrese özelliği göstermektedir.(bugünkü İstanbul Üniversitesi) Rönesansla Avrupa bilim ve teknik alanında geliģirken Osmanlı medreselerinin buna ayak uyduramaması, pozitif bilimlerin terk edilmesi, BeĢik ulemalığının (Babası müderris olan çocuğun müderris kabul edilmesi) türemesi eğitimin bozulmasına etki etmiģtir. II. Mahmut döneminde ilköğretim zorunlu hale getirilmiştir. Tanzimat Dönemi nde devletin açtığı bazı okullara gayrimüslim öğrenciler de alınmaya başlanmıştır da çıkarılan Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ile azınlıkların özel okul açabileceği hükme bağlanmıştır. Osmanlı topraklarında ilk yabancı okul, Cizvit rahipleri tarafından 1583 te Fransa adına açılan Saint Benoit dır (Sen Benuva). XIX. yy da batı tarzı okulların açılmaya başlanması, Avrupa ya öğrenci gönderilmesi toplumda kültürel çatışmanın yaşanmasına etki etmiştir. Yeni Türk devleti Medreseleri kapatarak, Tevhidi Tedrisat Kanunu nu kabul ederek, Yabancı okulları milli eğitime bağlayarak eğitim birliğini sağlamıģtır te Mekteb-i Harbiye kuruldu te Harp Okulları na öğrenci yetiştirmek amacıyla Askeri Liseler (İdadi) açılmıştır de Maarif-i Umumiye Nezareti (Genel Eğitim Bakanlığı) kurularak Milli Eğitim Bakanlığı nın temeli atıldı. Osmanlı Devletinde önceleri Hıristiyan tebaanın yetenekli çocuklarının alındığı, daha sonraları Müslüman çocukların da alınmaya baģlandığı okul aģağıdakilerden hangisidir? A) Hendese Okulu B) Mahalle Mektebi C) Enderun D) Medrese E) Mülkiye (2000/DMS) Cevap: C AĢağıdakilerden hangisi Avrupa Devletleri nin Osmanlı ülkesinde okul açmalarının amaçlarından biri değildir? A) Kültürlerini yaymak B) Çıkarlarını sürdürmek C) Uyruklarındaki çocukların eğitimini sürdürmek D) Osmanlı Devleti ndeki yenilik hareketlerine öncülük etmek E) Azınlıkların haklarını korumak (2000/DMS)Cevap: D AĢağıdakilerden hangisi XVII. yüzyıldan itibaren medreselerde okutulan derslerden biri değildir? A) Kimya B) Kelam C) Kuran D) Tefsir E) Hadis (2003/) Cevap: A

15 Osmanlı Ġmparatorluğu nda devģirme yöntemiyle toplanan çocuklardan, saraya alınanlar aģağıdakilerin hangisinde eğitilmiģtir? A) Sıbyan mektepleri B) Enderun C) Hendesehane D) Yabancı okullar E) Azınlık okulları (2006/ Önlisans) Cevap: B Beşik uleması nedir? A) Babası müderris olan çocuklara doğduklarında verilen bir san B) Medresenin ilk döneminde okuyan öğrenci C) Hıristiyanlıktan Müslümanlığa geçen çocuklara verilen ad D) Divan üyelerinin her biri E) Hükümdarlığın babadan oğula geçmesi CEVAP: A (2004) BĠLĠM Osmanlı Devleti bilime önem vermiş II.Mehmet (Fatih) döneminde İstanbul bilim merkezi haline getirilmiştir. Önemli bilim adamları ve eserleri şunlardır; Molla Fenari (15. yy): Mantık alanında önemli çalışmalar yapmıştır. Maddet ül Hayat adlı eseri vardır. Kadızade-i Rumi (14. ve 15. yy): Matematik, Astronomi alanlarında yetişmiştir. Muhtasar-ı Fi l Hisab adlı eseri vardır. Ali KuĢçu (15. yy): Matematik, Astronomi alanında yetişmiştir. Osmanlı da Matematiğin kurucusu olarak bilinir. Fatih Dönemi nde İstanbul a Semerkant tan getirilmiştir. Piri Reis (15. ve 16. yy): Coğrafya alanında ileri gitmiştir. Kitab-ı Bahriye (Denizcilik Kitabı) adlı eseri vardır. Kitab-ı Bahriye adlı eseri ve yaptığı haritalarla ünlü denizci aģağıdakilerden hangisidir? A) Kılıç Ali Reis B) Piri Reis C) Murat Reis D) Seydi Ali Reis E) Barbaros Hayrettin (2006/ Lisans) Cevap: B Osmanlılar zamanında Kitab-ı Bahriye adlı eseriyle ve haritacılık çalıģmalarıyla ünlü bilim adamı aģağıdakilerden hangisidir? A) Piri Reis B) Ali Kuşçu C) Seydi Ali Reis D) Matrakçı Nasuh E) Sabuncuoğlu Şerafeddin (2010 Lisans) Cevap: A Seydi Ali Reis (16. yy): Deniz Coğrafyası alanında çalışmalarda bulunmuştur. Miratü'l Memalik (Memleketlerin Aynası) adlı eseri önemlidir. Takiyüddin Mehmet (16. yy): Astronomi alanında çalışmalarda bulunmuştur. Osmanlı da ilk rasathaneyi kurmuştur Matrakçı Nasuh (16. yy): Coğrafya, Minyatür, Matematik, Tarih alanlarında yetişmiştir. Cemal ül-küttab ve Kemal ül-hisab adlı eserleri vardır. Katip Çelebi (17. yy): Tarih, Coğrafya, Denizcilik, Maliye ve Hukuk alanlarında çalışmalar yapmıştır. Cihannüma (Dünya coğrafyası), KeĢfü zü-nun (Bibliyografya),Fezleke-i Osmani ve Mizanü l Hak adlı eserleri vardır Hezarfen Ahmet Çelebi (18. yy): Kanat takıp uçan ilk insandır. Lagari Hasan Çelebi: İlk roket örneğini icat ederek uçmayı başarmıştır. Evliya Çelebi (17. yy): Seyahatname en önemli eseridir. Türk kültür tarihi hakkında bilgi veren önemli bir yapıttır. Seyahatname adlı eseriyle XVII. yüzyıl Osmanlı sosyal yaģantısına iliģkin önemli bilgiler veren yazar aģağıdakilerden hangisidir? A) Koçi Bey B) Katip Çelebi C) Evliya Çelebi D) Lagari Hasan Çelebi E) Hezarfen Ahmet Çelebi (2010 Ortaöğretim)Cevap: C

16 Ahmet Cevdet PaĢa (19. yy): Mecelle yi hazırlayan 16 kişilik hukukçu heyetine başkanlık yapmıştır Tarih-i Cevdet (Tarih Kitabı), Tezakir, Kısas-ı Enbiya (Nebiler Tarihi), Mecelle (Hukuk) eserleridir. Ġbrahim Müteferrika (18. yy): İlk özel matbaayı kurmuştur. Altunizade Sabuncuoğlu ġerafettin: Tıp alanında ilerlemiştir. Kitâbü l-cerrahiyyeti l-ilhaniyye adlı eseri vardır. Nâimâ: Padişah tarafından görevlendirilen ilk resmi tarihçi dir.(vakanüvis) Osmanlı Devleti nde resmî tarih yazarlarına verilen ad aģağıdakilerden hangisidir? A) Mültezim B) Mütevelli C) Nişancı D) Reisülküttap E) Vakanüvis (2010 Lisans) Cevap: E AkĢemseddin: Fatih in hocasıdır. Daha çok Tıp alanında kendini yetiştirmiştir. Ayn ül Ayan adlı eseri vardır. Osmanlı Döneminde, Fatih Sultan Mehmet in hocası olmuģ, din, tasavvuf ve tıp alanlarındaki çalıģmalarıyla bilinen ünlü bilgin aģağıdakilerden hangisidir? A) Ebussuud B) Emir Sultan C) Akşemseddin D) Kemalpaşazade E) Molla Fenari (2011 ) Cevap: C BASIN VE YAYIN Osmanlı devletinde Hat sanatının gelişmiş olması matbaanın ülkeye geç gelmesine ve yaygın olarak kullanılmasını engellemiştir. İlk matbaa 1727 yılında lale devrinde İbrahim Müteferrika ve Sait Efendi tarafından açılmış basılan ilk eser Van kulu Lügatı ve Cihannüma dır.(hattatların işsiz kalmaması için dini eserlerin basılması yasaklanmıştır) 1831 yılında Takvim-i Vekayı adıyla ilk resmi gazete çıkarıldı yılında Ceride-i Havadis adıyla ilk yarı resmi gazete çıkarıldı 1860 yılında Tercüman-ı Ahval adıyla ilk özel gazete çıkarıldı (Agah Efendi ve Şinasi) 1862 yılında Mecmua-i Fünun adıyla ilk resmi dergi çıkarıldı. II. Abdülhamit döneminde (İstibdad Dönemi) basına sansür uygulanmıştır. SANAT VE MĠMARĠ Osmanlı devletinde sanat XV.yy dan itibaren gelişme göstermeye başlamış XVI. yy da yüksek bir seviyeye ulaşmıştır. Resim ve heykelciliğin yasak olması Hattatlık, çinicilik, minyatür, nakkaşlık, kakmacılık, oymacılık, tezhip sanatının gelişmesine etki etmiştir. Çini Sanatı: Duvar gibi yüzeylerde kaplama olarak kullanılan renkli ve genellikle bezeli ve sırlı seramiğe çini denilmektedir. İlk örneği İznik Yeşil Camii dir Hat Sanatı: Belirli kurallara bağlı olarak yapılan güzel yazı yazma işine hat denir. Minyatür Sanatı: Minyatür daha çok el yazması kitaplarda boya ve yaldız kullanılarak, ışık, gölge, boyut ve gerçek hacim verilmeden yapılan resimlerdir. Minyatür resimlerde kişiler mevkilerine ve rütbelerine göre çizilmiştir. Minyatür sanatçılarına Nakkaş adı verilir Matrakçı Nasuh: Barbaros Hayrettin Paşa nın Akdeniz Seferi nin ve Kanuni nin Macaristan Seferi nin minyatürlerini çizmiştir. Levni: III. Ahmet Dönemi yle (Lale Devri) ilgili minyatürleri vardır. Osmanlılar da aģağıdaki sanatlardan hangisine ait eserler, yapıldığı dönemin sosyal ve siyasi özellikleri hakkında en çok bilgi verir? A) Çini B) Hat C) Kakma D) Ebru E) Minyatür (2002/) Cevap: E Ebru Sanatı: Kâğıtların üzerine boya ile renkli dalgalar yaparak süslemektir Mücellitlik: Kitap ciltleme sanatıdır. Musiki: Osmanlı devletinde Mehter takımı Osman Bey döneminde kurulmuştur Itri, Dede Efendi, Tamburi Cemil Bey gibi önemli bestekar ve müzisyenler yetişmiştir. II. Mahmut döneminde mehterhane kapatılmış yerine Mızaka-i Hümayun kurulmuştur.

17 XIX. yy ortalarından itibaren batı müziğinin etkisi artmaya başlamıştır. RESĠM: II. Mehmet resmini yaptıran ilk Osmanlı padişahıdır. II. Mahmut resmini devlet dairelerine astıran ilk Osmanlı padişahıdır ilk resim sergisi 1872 yılında Şeker Ahmet Paşa tarafından İstanbul da açmıştır. Osman Hamdi Bey Asar-ı Atika (Arkeoloji müzesi) ve Sanayi-i Nefise Mektebi (İlk Güzel Sanatlar Fakültesi) nin kurucusudur. Silah Tacirleri ve Kaplumbağa Terbiyecisi ünlü eserleridir. Türkiye de müzeciliğin kurucusu olarak kabul edilmektedir Türkiye de müzeciliğin kurucusu kimdir? A) Şeker Ahmet Paşa B) Osman Hamdi Bey C) Süleyman Seyyid D) Halil Paşa E) Osman Nuri Bey (1999/DMS) Cevap: B Osmanlı Devleti nde 19. yüzyılda güzel sanat dallarında eğitim ve öğretim yapmak üzere açılan ve müdürlüğüne Osman Hamdi Bey in getirildiği okul aģağıdakilerden hangisidir? A) Darülmuallimin B) Sanayi-i Nefise Mektebi C) Galatasaray Sultanisi D) Darülfünun E) Darülmaarif (2011/) Cevap: B MĠMARĠ Osmanlı mimarisi Anadolu Selçuklu ve Bizans devleti etkisinde başlamış XVI. yy dan itibaren Hıristiyan mimarisini geçmiştir. Mimar Sinan, Osmanlının en meşhur mimarıdır. I.Süleyman, II. Selim ve III. Murat dönemlerinde mimarbaşılık yapmıştır. Mimar Sinan ın yaptığı bazı eserler şunlardır; Şehzadebaşı Cami (Çıraklık), Süleymaniye Cami (Kalfalık), Selimiye Cami (Ustalık(Edirne). Haseki Külliyesi Osmanlı mimarisinde, camilerin çevreleri külliye tabir edilen l müesseselerle çevrilmiştir. XVI. yüzyıl Osmanlı - Türk mimarisinin en büyük ustası kimdir? A) Mimar Sinan B) Yakup Şah C) Mimar Ayaz D) Mimar Kemaleddin E) Mimar Hayreddin (2002 ) Cevap:A Osmanlı mimarisi genel olarak üç döneme ayrılır: A) ERKEN DÖNEM OSMANLI MĠMARĠSĠ İznik Hacı Özbek Camii (Ġlk Osmanlı camisi) İznik Yeşil Cami Bursa Yeşil Cami Yıldırım Medresesi (Bursa) Bursa Ulu Cami (Ġlk büyük cami) Bursa Muradiye Medresesi Edirne Eski Camii: Edirne Üç Şerefeli Camii Hacı Bayram Camii (Ankara) Lala Şahin Paşa Medresesi (Bursa) Yeşil Türbe (Bursa) Edirne sarayı Hisarlar: Anadolu Hisarı (Güzelcehisar) Yıldırım Bayezid Rumeli Hisarı (Boğazkesen) Fatih Sultan Mehmet B) KLASĠK OSMANLI MĠMARĠSĠ Fatih Camii (İstanbul) Topkapı Sarayı (Fatih) Osmanlı Devleti nin XIX. yüzyıla kadar yönetildiği saray aģağıdakilerden hangisidir? A) Yıldız Sarayı B) Dolmabahçe Sarayı C) Beylerbeyi Sarayı D) Çırağan Sarayı E) Topkapı Sarayı (2006 / Ortaöğretim) Cevap:E AĢağıdaki saraylardan hangisinin yapı tarzında batı mimarisinin etkisi yoktur? A) Dolmabahçe B) Beylerbeyi C) Topkapı D) Yıldız E) Çırağan (2000 DMS) Cevap:C Bayezıd Camii (İstanbul) II. Bayezıd Külliyesi (Edirne) Osmanlı Devleti nde ruhsal bozuklukların tedavi edilmesi amacıyla II. Bayezit Külliyesi nde bulunan Ģifahane aģağıdaki kentlerin hangisindedir? A) Kayseri B) Niğde C) Edirne D) Konya E) Trabzon (2008/ Ortaöğretim) Cevap:C

18 Haseki Camii ve Medresesi (İstanbul) Şehzade Camii ve Medresesi (İstanbul 1543) Süleymaniye Camii (İstanbul 1549) Selimiye Camii ve Medresesi (Edirne 1574) Sultan Ahmet Camii (İstanbul 1616) Eyüp Sultan Türbesi (İstanbul) Şehzade Mehmet Türbesi (İstanbul) Yeni Camii (Valide Sultan) (İstanbul 1664) Mihrimah Sultan Medresesi (İstanbul) Kanuni Sultan Süleyman Çeşmesi Çinili Köşk (İstanbul) Mostar Köprüsü (Bosna) Rumeli Hisarı (Fatih) Kilitbahir Kalesi (Fatih) Kale-i Sultaniye (Fatih) B) Anadolu Hisarı C) Rumeli Hisarı D) Diyarbakır Surları E) Kilitbahir Kalesi (2003) CEVAP: D C) GEÇ DÖNEM (BATI TARZI) OSMANLI MĠMARĠSĠ Osmanlı mimarisinin batının etkisinde gelişmeye başladığı dönemdir. Avrupa nın etkisiyle Barok ve Rokoko tarzı mimari anlayış gelişmiştir. Nuru Osmaniye Camii (İstanbul): Avrupai tarzda yapılan ilk eser Laleli Camii (İstanbul) Dolmabahçe Camii (İstanbul) Ortaköy Camii (İstanbul) Revan Köşkü (İstanbul) Bağdat Köşkü Sadabad Kasrı (İstanbul) III. Ahmet Çeşmesi (İstanbul) Tophane Çeşmesi (İstanbul) Dolmabahçe Sarayı (İstanbul - Abdülaziz) Beylerbeyi Sarayı (İstanbul - Abdülaziz) Çırağan Sarayı (İstanbul Abdülaziz) Yıldız Sarayı (İstanbul II. Abdülhamit) İshak Paşa Sarayı (Doğubeyazıt ) Seddülbahir Kalesi (Çanakkale - IV. Mehmet) Selimiye Kışlası (İstanbul - III. Selim) I. Rumeli Hisarı II. İmam Buhari Türbesi III. Kahire Tulunoğlu Ahmet Camisi IV. Mostar Köprüsü V.Malabadi Köprüsü yukarıda verilen eserlerden hangileri Osmanlılar dönemine aittir? A) I ve III B) IV ve V C) I, II ve III D) I ve IV E) III, IV ve V (2003 ) Cevap:D Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Dönemine ait değildir? A)Kale-i Sultaniye