Arı, Y. 2006, Sürdürülebilir Kullanım Açısından Sarıkız Etkinliklerinin Değerlendirilmesi. Kazdağları 2. Ulusal Sempozyumu, ss., Çanakkale.

Transkript

1 Arı, Y. 2006, Sürdürülebilir Kullanım Açısından Sarıkız Etkinliklerinin Değerlendirilmesi. Kazdağları 2. Ulusal Sempozyumu, ss., Çanakkale. SÜRDÜRÜLEBĠLĠR KULLANIM AÇISINDAN SARIKIZ ETKĠNLĠKLERĠNĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ Evaluation of Cılbak Rituals in Terms of Sustainable Use at Kazdağı National Park Yard. Doç. Dr. Yılmaz ARI, Balıkesir Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü Özet Bu çalışma Kazdağı Milli Parkı içerisinde Kartal Çimen ve Sarıkız Tepe çevresinde, Ağustos ayının üçüncü haftasında yapılan Sarıkız Etkinliklerinin doğal ortam üzerine etkisini ve etkinliklerin park yönetimi için ortaya çıkardığı sorunları konu almaktadır. Çalışma, bu etkinlikleri sürdürülebilir kullanım prensipleri açısından değerlendirmektedir. Geleneksel Sarıkız (Cılbak) etkinlikleri, Ağustos ayında yüzyıllardır yapılmaktadır. Etkinlikler boyunca dini ritüeller yapılmakta, Sarıkız a kurbanlar kesilmekte ve adaklar adanmaktadır. Yerel halkın yanında dışarıdan insanlar ve turistler de etkinlik alanına çıkmakta ve bütün bunlar doğal ortamı etkilemektedir. Bu çalışma, bu etkilerin neler olduğu ve bunlarla ilgili sorunların çözümü için neler yapılması gerektiği üzerinde durmaktadır. Çalışma 2004 ve 2005 etkinlikleri sırasında yerinde yapılan gözlemlerle desteklenmiştir. Araştırma sonuçları etkinliklerle ilgili insan faaliyetlerinin endemik türler üzerine, ormana, çevre kirlenmesine ve yaban hayatına olumsuz etkileri olduğunu göstermiştir. Ayrıca bu dönemde parka giren yerel gruplar ve turistler, taşıma kapasitesini zorlamakta ve park yönetimine bir dizi sorunlar çıkarmaktadır. Bu olumsuz etkiler, parkın sürdürülebilir kullanımını tehdit etmektedir. Daha etkin bir yönetim için idarenin kapasitesi en azından etkinlikler dönemi için arttırılmalıdır. Etkinlikler popüler kültür öğelerinden arındırılmalı ve geleneksel şekli ile devamı sağlanmalıdır. Anahtar Kelimeler: Kazdağı Milli Parkı, Cılbak etkinlikleri, çevresel etki, sürdürülebilir kullanım. Abstract Sustainable use of protected areas has become an important issue for nature conservationists. While resources are strictly protected in these areas, overcrowding has threatened the wiseuse of the resources. This paper evaluates the environmental impacts of Cılbak Rituals at Kazdağı National Park, Turkey. The Cılbak Rituals take place in the second half of August in each year at top of Kazdağı Mountain. During that time hundreds of people, both local and non-local, move up to the top of the mountain and hold annual celebrations. The area was declared a national park in 1993, and the rituals have negative effects on natural resources of 1

2 the protected area in a number of ways. This article will try to analyze the use of the mountain by the celebrators and review the environmental impacts of this usage. Fieldwork was done in the area during the 2004 and 2005 celebrations. The results show that the rituals have important impacts on natural environment and in order to minimize the environmental impacts a number of arrangements should be made and rituals should be limited to traditional celebrations. Key Words: Kazdağı National Park, environmental impact, nature protection, sustainability. GiriĢ: Sorun ve Yöntem Korunan alanların sürdürülebilir kullanımı son zamanlarda doğa koruma literatürü içerisinde gittikçe önem kazanmaya başlamıştır (Sirel v.d. 2005, Erdönmez 2005, Gül ve Akten 2005). Bunun nedeni bu alanların bir çoğunda bir yandan etkin koruma yapılırken diğer yandan da taşıma kapasitesinin üzerinde ziyaretçi alınması ve bunların doğal çevreye baskı yapmasıdır. Kazdağı Milli Parkı da hem ziyaretçı baskısı hem de geleneksel kullanımlar nedeni ile böyle bir tehdit ile karşı karşıyadır. Barındırdığı biyolojik çeşitlilik, jeomorfolojik özellikler, endemik türler ve bol su kaynakları nedeni ile Kazdağlarının bir bölümü 1993 yılında milli park ilan edilmiştir. 21,452 hektarlık bir alan kaplayan Kazdağı Milli Parkı nın en yüksek zirvesi Karataş Tepe dir (1774 m.). Milli Park sınırında ya da yakınında bulunup, geleneksel olarak park kaynaklarını kullanan 10 dan fazla köy mevcuttur. Dünyanın başka yerlerindeki tecrübeler yerel halkın turistlerle beraber dağ ekosistemleri üzerine önemli baskıları olduğunu göstermiştir (Stevens 2003, Somuncu 2004). Milli parkın ilanı ile bu köylerin park kaynaklarını kullanmaları yasaklanmış, bu anlamda, hayvan otlatmaya, bitki toplamaya, yapacak ve yakacak odun alımlarına ve park alanına serbest girişlere kısıtlama getirilmiş hatta bunlar yasaklanmıştır. Park alanında yasaklanmamış olan tek geleneksel faaliyet Sarıkız etkinlikleridir. Bu etkinlikler yöredeki Türkmen ve Yörük nüfusun Ağustos ayının ikinci yarısında dağın zirvesindeki Kartal Çimen ve Bokluca mevkilerine çıkarak orada kalıp, yöreye özgü bir takım dini ritüelleri yapmalarını içerir. Türkiye de uygulanan milli park anlayışı genellikle yasakçı olarak bilinen Yellowstone türü korumanın bir türevi olduğu için Türkiye deki koruma alanlarının çoğunda, bu alanların kaynaklarını korumaya çalışan yöneticiler ile bu kaynakları geleneksel olarak kullanan halk arasında anlaşmazlıklar yaşanmaktadır. Kazdağı Milli Parkı nda da yasaklara bağlı olarak bu anlaşmazlıklar baş göstermiş, park yönetimi parkla ilgili bir çok faaliyeti yasaklamış ama dini içerikli olan Sarıkız etkinliklerini, tepkinin alacağı boyutu da düşünerek yasaklamamıştır. Bu çalışma Sarıkız etkinlikleri adı altında yapılan faaliyetlerin çevresel etkisini konu almaktadır. Acaba yapılan bu faaliyetler fiziki ortamı nasıl etkilemektedir? Çevrenin hangi unsurları bu faaliyetlerden zarar görmektedir? Acaba parkın bu şekilde kullanımı sürdürülebilir midir? Bütün bu kullanım park yönetimini nasıl etkilemektedir? Bu soruları cevaplayabilmek için Sarıkız etkinliklerinin yapıldığı Ağustos ayının ikinci yarısında etkinlik alanında 2003, 2004 ve 2005 yazlarında katılımlı gözlem yöntemi de kullanılarak alan araştırması yapılmıştır. Buna ek olarak yöredeki hem Türkmen hem de Yörük nüfusla mülakatlar yapılmış, etkinlikler ve onların çevresel boyutu hakkındaki düşünceleri alınmıştır. Bu süreçte etkinliklerin yapıldığı alanda gecelenmiş ancak Türkmen nüfusun bu konudaki tutucu yaklaşımı yüzünden kendi geceledikleri Kartal Çimen mevkiinde kalınmasına müsaade edilmemiş, Yörük nüfusun gecelediği alanda kalınmıştır (Arı 2004). 2

3 Şekil 1. Kazdağı Milli Parkı ve sarıkız etkinlik alanları Figure 1. Map of Kazdağı National Park and Cılbak Ritual Places Sarıkız Etkinlikleri Kazdağı Milli Parkı alanı çevrede yaşayan insanlar tarafından yüzyıllardır kullanılmaktadır. Bu kullanım daha çok ekonomik ve dini amaçlıdır. Ekonomik amaçlı olan kullanım, bitki toplamayı, yakacak ve yapacak odun elde etmeyi, hayvan otlatmayı, kerestecilik yapmayı v.s. içermektedir. Diğer yandan Kazdağı, milattan önceki dönemlerde tanrılar tanrısı Zeus dan günümüze gelinceye kadar dini anlamlar yüklenen bir alan da olmuştur. Dağda bu anlamlara bağlı olarak geleneksel olarak ritüeller yapılmaktadır yılında Kazdağı Milli Parkı ilan edilince bu kullanımlardan dini nedenle olanları hariç diğerlerinin hepsi yasaklanmıştır. Dini amaçla yapılan faaliyetlerin en tanınmışı olan Sarıkız etkinlikleri ise halen devam etmektedir. Kazdağı güney eteklerinde iki belirgin kültürel grup yaşamaktadır. Bunlardan birincisi Anadolu nun Türkleşmesinden sonra gelip bu bölgeye yerleşmiş olan ve günümüzde Yörük olarak bilinen grup, diğeri de Fatih Sultan Mehmet in Toroslardan getirterek, İstanbul un alınışında kullanılan kalasları kesip hazırladığı kabul edilen ve Türkmen olarak bilinen Alevi gruptur. Sarıkız etkinliklerinin yapıldığı Ağustos ayında çoğunlukla Tahtakuşlar, Kavlaklar ve Yassıçalı da yaşayan Alevi nüfus ile çoğunlukla Güre de oturan Yörükler dağın en tepe zirvesindeki Kartal Çimen ve Bokluca mevkilerinde gecelemekte ve ritüeller yapmaktadır. Bunlara diğer yerleşmelerden de katılanlar olmakla birlikte, diğerlerinin katılımı hem sayıca azdır hem de büyük çoğunlukla konaklamalı değildir. Etkinlikler Sarıkız efsanesi etrafında şekillenmektedir. Her ne kadar Sarıkızın aslen Güre li ve dolayısı ile Yörük olduğuna inanılsa da, Alevi inancında, Şamanizm etkisi ile efsanelere, kutsal mekan ve insanlara daha fazla önem verilmesinden dolayı Alevi nüfusun Sarıkız etkinlikleri ile daha fazla ilişkili olduğu kanaati vardır. Bugün Alevi nüfus da bu kanaatin yaygınlaşmasından ve Sarıkız etkinliklerinin kendilerine özgü bir gelenek olarak algılanmasına hem gayret etmekte hem de bundan memnuniyet duymaktadır. Sarıkız etkinlikleri Kazdağı Milli Parkı nın tepe düzlüklerinden olan Kartal Çimen ile Sarıkız Tepe arasındaki alanda yapılmaktadır. Alevi nüfus Kartal Çimen de, Yörük nüfus 3

4 ise Bokluca mevkiinde konaklamaktadır. Bunun sebebi Alevilerin, Kartal Çimen de konaklamaları için Alevi olmayanlara izin vermemesidir. İzin verilmemesinin sebebini bir Alevi yetkilisi yaşlı kadınlar var, çoluk çocuk semaha kalkarlar akşam...istemez yabancının görmesini şeklinde izah etmektedir. Halk arasında sarıkız etkinliklerine katılmaya cılbağa gitmek denir. Ağustos ayının 15 inden sonraki hafta o yıl cılbağa gidecekler yavaş yavaş Kartal Çimen ve Bokluca mevkilerine çıkarak, 1 hafta süre ile kalacakları geçici kulübelerini hazırlarlar (Şekil 2 ve 3). ġekil 2 ve 3. Sarıkız etkinlikleri süresince Türkmenlerin konakladığı Kartal Çimen ve Yörüklerin konakladığı Güllüce mevkii. Figure 2 and 3. Kartal Çimen where the Turkmens stay, and Güllüce where Yörüks stay during the Sarıkız activies. Normal zamanlarda parka girişler ancak alan kılavuzları eşliğinde olabilirken o hafta milli parka komşu olan yerleşmelerden herhangi birisinin nüfusuna kayıtlı olan herkes park alanına girebilmektedir. Sarıkız a kurbanlar kesilir. Çoğu kere bir kaç aile ya da kişi birleşerek bir kurban keser. Sofralar kurulur, içkiler açılır ve bir hafta boyunca sazlı sözlü eğlenceler ve ibadetler yapılır (Şekil 4). Sarıkız a adaklar adanır (Şekil 5), bu adaklar Sarıkız Tepedeki Sarıkız Türbesi içerisine konan bir deftere yazılır. Şekil 4 ve 5. Sarıkız etkinlikleri boyunca sazlı eğlenceler yapılır ve adaklar dağıtılır. Figure 4 and 5. People entertain themselves with musical instruments and give away vows. O hafta sonu Pazar günü herkes aradaki yaklaşık 2 km yolu yürüyerek Sarıkız Türbesini ziyaret eder. Burada Alevilerin bazıları içki içerek, bazıları adak adayarak, özellikle de genç kızlar adak dağıtarak ritüeller yaparlar. Adak, herhangi bir kesim hayvanı olabileceği gibi, karpuz, kavun, üzüm gibi meyveler de olabilir. İnsanlar gruplar halinde Sarıkız Tepede 4

5 oturarak sohbet edip, diğer köylerden gelen tanıdıklarıyla görüşürler. Yörük nüfus ise genellikle dua ederek, ya Sarıkız Türbesinin kuzey tarafında ya da 50 m güney tarafta bulunan taşlar üzerinde namaz kılarak dua eder ve adaklar adarlar. O Pazar günü etkinliklere katılan insanların büyük bir kısmı köylerine geri döner, bir kısmı da ertesi gün döner. Etkinliklerin medya vasıtası ile popülerleşmesi dışarıdan etkinlikleri görmeye gelenlerin sayısını artırmıştır. Bunlara bölgeden başka yerlere göç etmiş insanların alanı tekrar görmek için geri dönüşleri de eklenince özellikle o hafta sonu milli park çok kalabalık olmaktadır. Bu zamanlarda burası bir milli parktan daha çok bir festival alanına benzemektedir (Şekil 6 ve 7) Şekil 6 ve 7. Sarıkız tepe etkinlikler süresince aynı anda yüzlerce insan tarafından ziyaret edilir. Figures 6 and 7. The Sarıkız tomb on Sarıkız peak is visited by hundresds of people daily during the Sarıkız activities. Ancak değişen sosyal yapı ve hayat tarzları yüzünden bu tür geleneksel yaşam biçimlerini devam ettiren insanların sayısı her geçen gün azalmaktadır. Bir çok insan bu ritüellere, dini geleneklerini devam ettirmek için değil, aksine park alanını rekreasyon amacıyla kullanmak için gelmektedir. Ağustos ayında havanın bölgede oldukça sıcak olduğu düşünülürse böyle bir rekreatif faaliyetin ne kadar önemli olduğu ortaya çıkmaktadır. Ayrıca yeni nesil, kendi anne-babalarından daha az oranda dini geleneklere bağlı olduklarını ifade etmektedir. Milli parkın ilanından önce daha uzun süreli olan etkinliklerin süresi önce 10 güne sonra da bir haftaya indirilmiştir. Eskiden cılbaka gitmek çok önemli bir olay olarak addedilirken, katılanların sayısı gittikçe azalmıştır. Milli park idaresi ile yaşanan sorunlar da zamanla bu azalmayı hızlandıracak gibi görülmektedir. Park ilanı aynı zamanda etkinliklerin popülerleşmesine neden olmuştur. Dolayısı ile park ilanından önce alana çoğunlukla yerel halk giderken, park ilanından sonra turistler ve yerel halktan olmayanlar da alanı etkinlikler süresince ziyaret etmektedir. KAZDAĞI MĠLLĠ PARKININ SÜRDÜRÜLEBĠLĠR KULLANIMI VE SARIKIZ ETKĠNLĠKLERĠ Korunan alanların sürdürülebilir kullanımı oldukça önemli bir konu olup, sürdürülebilir olmayan kullanımlar nedeniyle korunmakta olan doğal kaynaklar büyük zararlar görebilmektedir. Sarıkız etkinlileri dolayısı ile Kazdağı Milli Parkı na aynı anda giren ve kısıtlı bir mekanı kullanan çok sayıda insanın ekosistemin farklı unsurlarını etkilememesi mümkün görünmemektedir. Ancak gerek parkla ilgili çalışmalarda gerekse Parkla ilgili hazırlanan master raporlarında bu faaliyetlerin ya da diğer insan faaliyetlerinin park üzerine etkisi üzerinde durulmamıştır. Yazının bu bölümü etkilenebilecek unsurların neler olduğu üzerinde duracaktır. 5

6 Endemik Türler Üzerine Etki Kazdağı Milli Parkı nda şu ana kadar tespit edilmiş 33 endemik tür mevcuttur. Bu endemik türlerden bazıları özellikle dağın yukarı kısımlarında özellikle dar alanlarda yetişmektedir. Etkinliklerin yapılmakta olduğu Kartal Çimen ve Sarıkız arasında kalan bölge bu bakımdan özellikle zengindir. Etkinlikler boyunca insanların en yoğun kullandığı alanlardan birisi de burasıdır. Bu türlerden bazılarının bu kullanımdan olumsuz etkilenmesi söz konusudur. Ayrıca dağda geceleyen insanların sürekli kullandıkları Sarıkız Çayı en çok toplanan türdür. Dağdaki en önemli endemik tür olan Kazdağı Göknarı (Abies Equi Trojani) eskiden beri insanların geceledikleri geçici kulübelerin yapımında kullanılmaktadır. Bu durum bu tür için önemli bir tehdittir. Bu türün kesilmesi park yönetimi ile etkinliklere katılanlar arasında önemli sorunlara neden olmuş, hatta bazen kavgalara da sebep olmuştur. Etkinlikler zamanı park alanına giren insanların kontrolü, park yönetiminin bu günkü altyapısı ve personel sayısı ile mümkün görünmemektedir. O nedenle aslında endemik türler üzerine olan etkinin görünenden çok fazla olduğunu tahmin etmek zor değildir (Şekil 8). Bunun nedeni hem park alanına giren insanların bitkileri toplamak amacıyla satması hem de bazı insanların bitki ticareti amacıyla park alanından bitki toplamasıdır. Edremit körfezi ve çevresindeki bütün pazarlarda bu bitkilerin satıldığını görmek mümkündür. Şekil 8. Milli park alanından toplanan bitkiler Edremit civarındaki pazarlarda satılır. Figure 8.Herbs collected from the park are sold in bazaars around Gulf of Edremit. Ormana Etki Doğa koruma literatürü dünyanın başka bir çok yerinde insan aktivitelerinin ormanları olumsuz etkilediğini ortaya koymuştur (Singh 1989, Kaur1985). Kazdağı Milli Parkı nda da Sarıkız Etkinlikleri nin yapıldığı Kartal Çimen aslında potansiyel bir orman alanıdır. Ancak antropojenik nedenlerden dolayı bu alandaki orman örtüsü yok olmuştur. Bir çok kişi bunu, alanın aşırı kullanımı ve otlatılmasına bağlamaktadır. Etkinlikler boyunca dağda konaklayanların orman ürünlerine talebi üst düzeydedir (Şekil 9). Ormandan kontrolsüz odun kesimi ya da yakacak ve yapacak amaçlı odun toplanması milli parkın uygulamalarına ters bir durum oluşturmaktadır. Milli parkın ilanıyla odun toplanması yasaklanmış ve insanların yakacak ve yapacak odunlarını köylerinden getirmeleri talep edilmiştir. Son bir kaç yılda bu kurala uyan insanların sayısında artışlar meydana gelmiştir. Ancak bu sorun halen devam etmektedir. 6

7 Şekil 9. Etkinlikler süresince alanda konaklayan insanlar orman ürünleri tüketmektedir. Figure 9. Forest products are collected and used for fuel and construction by villagers during the rituals. Çevre Kirliliğine Etki Kazdağı Milli Parkı yerel insanların kullanımı yanında gittikçe popüler bir alan olmakta ve parkı ziyaret eden dağcıların, trekking yapanların ve eko turistlerin sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Bütün bu ziyaretçiler ekosistemin doğal dengesini olumsuz etkilemekte ve bu etki özellikle çevre kirliliğinde dikkati çekmektedir. Park içerisinde Baba Tepe de konuşlanmış olan askeri birlik de bu kirliliğe katkı yapmaktadır. Bütün bu insanlar katı atıklarını dağda bırakmaktadır. Katı atıklar Sarıkız etkinlikleri süresince Kartal Çimen e ve Tozlu mevkiine konular çöp bidonları vasıtası ile Zeytinli Belediyesince toplanmaktadır. Ancak bu, bu zaman ve mekan anlamında sınırlıdır. İnsanlar çöplerini merkezi noktalara konulan çöp bidonlarına götürmeyip, bulunduğu alana bırakmakta, bu da etkinliğe katılanların dönmesinden sonra geriye kirlenmiş bir peyzajın kalmasına neden olmaktadır (Şekil 10). Bu tür etkiler Türkiye de başka alanlarda da görülmüştür (Doğaner 1991). Şekil 10. Kurban kesilen hayvanların çevreye bırakılan artıkları önemli bir kirlilik kaynağıdır. Figure 10. Garbage and animal remains left behind creates environmental pollution. 7

8 Etkinliklerin Park Yönetimi İçin Oluşturduğu Sorunlar Milli park yönetimi Sarıkız etkinliklerinin yapıldığı süre boyunca bir çok zorluklar yaşamaktadır. Bunların başında etkinlikler boyunca alana kimlerin serbestçe giripgirmeyeceği gelmektedir. Normalde yerel köylerin nüfuslarına kayıtlı insanların girmesi gerekirken dışarıdan gelenler de değişik sebeplerle (onların da aslında Edremit nüfusuna kayıtlı olduğu, içeride arkadaş ya da akrabaları olduğu, kendilerinin de Türkmen olduğu vs.) parka girmeye çalışmaktadırlar. Medyanın etkinlikleri herkesin katılabildiği festival gibi sunması bu karmaşayı daha da artırmaktadır. Medya haberlerine bakarak parkın giriş kapısına gelen insanlar içeri giremeyeceğini öğrenince hayal kırıklığı yaşamakta ve yöneticilere sorun çıkarmaktadır. Bu nedenlerle parka giremeyenler sorun oluşturduğu gibi park alanına giren insanların sebep olduğu değişik sorunlar vardır. Bunların başında park yönetimince belirlenen kurallara uymama gelmektedir. Yerel halktan bir çok kişi, geleneksel kullanımdan doğan hakları olduğunu ve park yönetiminin buna müdahale etmemesi gerektiğini belirtmektedir. Buna bağlı olarak yukarıda değinildiği üzere endemik türlere zarar verilmekte, ormana ve çevre kirlenmesine sebep olunmaktadır. Alanda geceleyen insanların sebep olduğu diğer bir sorun da silah kullanılmasıdır. Her türlü yasağa rağmen geceleyen insanlar bazen silah kullanmakta; bu da yaban hayatı için önemli olan bir alanda hiç de sürdürülebilir olmayan bir kullanım anlamına gelmektedir. Park alanında yaşayan fauna için böyle bir kullanımın olumsuz olacağı açıktır Ağustosunda yerinde yaptığımız gözlemlerde geceleyin silah kullanımının azaldığı tespit edilmiştir ancak bu sorun halen devam etmektedir. Sonuç Sarıkız etkinlikleri şimdi Kazdağı Milli Parkı içerisinde kalan alanda yüzyıllardır yapılmaktadır. Eski zamanlarda nüfusun nispeten düşük olduğu ve insanın fiziki çevre üzerindeki etkisinin sınırlı olduğu zamanlarda bu etkinliklerin çevreye etkisi minimum düzeyde kalmıştır. Ancak son zamanlarda bir yandan dağı kullanan nüfusun artmış olması diğer yandan da alanı ziyaret eden turistlerin sayısının artması insan etkisinin gelecekte alacağı boyutlar açısından kaygı vericidir. Medyanın ve bizzat Milli Parkın ilanının etkinlikleri popülerleştirmesi bu etkilerin boyutlarını artırmaktadır. Etkilerin minimum düzeyde tutulabilmesi için bu etkinliklerin baştan sona kadar dikkatli bir planlamaya tabi tutulması gerekmektedir. Bu planlama kırsal turizmi ön plana çıkaracak bir anlayışta olmalıdır. Çünkü kırsal turizm; yok olmakta olan çevresel ve kültürel değerleri kurtarmak ve kırsal ekonomiyi canlandırmak için en iyi fırsattır (Soykan 2006, 72). Bunun için şu noktaların dikkate alınması gerekmektedir. Öncelikle geleneksel kullanımın popüler kullanımdan ayrılması gerekmektedir. Bu konuda etkinliklerin yapıldığı hafta boyunca her türlü popüler kullanıma sınırlama getirmeli, sadece geleneksel kullanıma izin verilmelidir. Bu şekilde taşıma kapasitesinin aşılması engellenebilir. Neyin geleneksel, neyin de popüler kullanım olduğuna, oluşturulacak bir Sarıkız Etkinlikleri Planlama ve Ġzleme Komitesi karar vermelidir. Bu komitede konu ile ilgili paydaşların temsilcileri olmalı ve yerel halkın temsiline ve onlara sorumluluk verilmesine özellikle dikkat edilmelidir.birçok insan etkinlikler zamanını dağdan rekreatif amaçlarla yararlanmak için kullanmak istemektedir. Bunların dağı kullanma isteğinin geleneklerle ya da dini inanışlarla alakası yoktur. Dolayısı ile bölgedeki yerleşmelerin muhtarları ile işbirliği yapılarak geleneksel etkinlikler için dağa çıkacaklar her yerleşme için tespit edilmeli ve diğerlerine izin verilmemelidir. Türkmen nüfusun etkinlikleri kendisine mal etmesi ve bu amaçla peyzajda sürekli düzenlemeler yapması, Türkmen olmayan nüfus üzerinde rahatsızlık yaratmaktadır. Bu 8

9 nedenle Sarıkız etkinliği alandaki bütün kültürlere ait olarak düşünülmeli ve etkinliklerde bu durum gözetilmelidir. Milli park yönetimi altyapı ve uzmanlık olarak bu etkinlikleri planlama, takip etme ve uygulama anlamında yetersizdir. Milli parkta zaten toplam 6 eleman görev yapmaktadır ve bu sayı bu kadar geniş bir milli park için oldukça yetersizdir. Bu sayının mutlaka arttırılması ve teknik donanım desteğinin yapılması şarttır. Korunan alanlarda, yerel insanların geleneksel olarak yaptıkları faaliyetleri tamamen yasaklamak, dünyanın başka bir çok yerinde görüldüğü gibi hem korunan alana hem de yerel halka zarar vermektedir. Kazdağı Milli Parkı alanında yüzyıllardır devam eden Sarıkız etkinliklerinin bu anlamda yasaklanması doğru olmayacaktır. Ancak bu günkünden farklı olarak etkinliklere bir düzenleme getirilmeli, popüler unsurlar bir kenara bırakılarak geleneksel kullanımlar, çevreye olan etkileri minimuma indirilerek devam ettirilmelidir. Bu kültürün yaşatılması milli parkta ileride yapılacak planlamalar için önemlidir. Üstelik sürdürülebilir kalkınma prensipleri bunu gerektirmektedir. Kültürel çeşitlilik de biyolojik çeşitlilik gibi olumlu bir değer olarak algılanmalıdır. KAYNAKÇA Arı, Y., 2004, Environmental Impacts of Cılbak Rituals at Kazdağı National Park, Turkey, Proceedings of The Third Turkey-Romania Geographic Academic Seminar, September 16-24, 2004, Zeytinli, Turkey, pp Doğaner, S, 1991, Dağ Turizmine Coğrafi Bir Yaklaşım: Uludağ da Turizm, Coğrafya AraĢtırmaları, (3) , Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Coğrafya Bilim ve Uygulama Kolu, Ankara. Erdönmez, İ. M., 2005, İstanbul daki Korunan Alanlarda Rekreasyonel Kullanımların Görsel Etkileri: Polenezköy Tabiat Parkı Örneği, Korunan Doğal Alanlar Sempozyumu Sözlü Bildirler Kitabı, s , 8-10 Eylül, Isparta. Gül, A., ve Akten, M., 2005, Korunan Doğal Alanlarda Rekreasyonel Taşıma Kapasitesi ve Kavramsal Yaklaşımlar, Korunan Doğal Alanlar Sempozyumu Sözlü Bildirler Kitabı, s , 8-10 Eylül, Isparta. Kaur, J., 1985, Himalayan: Pilgrimages and the New Tourism, New Delhi: Himalayan Books. Singh, S.C., 1989, Impact of Tourism on Mountain Environment. India: Research India Publications. Sirel, B., v.d., 2005, Nemrut Dağı Milli Parkının Doğal Kaynak Değerleri Üzerinde İnsan Etkileri, Korunan Doğal Alanlar Sempozyumu Sözlü Bildirler Kitabı, s , 8-10 Eylül, Isparta. Somuncu, M., 2004, Dağcılık ve Dağ Turizmindeki İkilem: Ekonomik Yarar ve Ekolojik Bedel, Coğrafi Bilimler Dergisi, 2 (1), Soykan, F., 2006, Avrupa da Kırsal Turizme Bakış Açısı ve Kazanılan Deneyim, II. Balıkesir Ulusal Turizm Kongresi Bildiriler Kitabı, s.71-87, Balıkesir. Stevens, S., 2003, Tourism and Deforestation in the Mount Everest Region, Nepal, The Geographical Review, 83 (4):