HİZMET ALIMI İHALELERİNDE İŞÇİLERİN YILLIK ÜCRETLİ İZİN HAKLARI 1. GİRİŞ

Transkript

1 Murat ARAPGİRLİ HİZMET ALIMI İHALELERİNDE İŞÇİLERİN YILLIK ÜCRETLİ İZİN HAKLARI 1. GİRİŞ İşçinin belli bir süre çalışmasının doğal bir sonucu da belli bir süre dinlenmesidir. Bu husus 1982 Anayasasının 50. maddesinde Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir. şeklinde ifade edilmiştir. Dinlenme anayasal bir hak olarak güvence altına alınmıştır sayılı İş Kanununun 1 (İK) 53 ve devamı maddelerinde yıllık ücretli izin hakkı ve izin sürelerine ilişkin hükümlere yer verilmiş ve bu hususta yine Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği 2 (YÜİY) yürürlüğe konulmuştur. 2. İŞ HUKUKUNDA YILLIK ÜCRETLİ İZİN 2.1. Yıllık Ücretli İzne Hak Kazanma Şartları İşçilerin yıllık izinlerine ilişkin hükümler İK nın 53 ve devamı maddelerinde açıklanmıştır. Yıllık ücretli izin hakkı İK ya tabi olarak çalışan işçilere uygulanır. Bunun için işçinin iş sözleşmesine dayanarak bir işte ücret karşılığı çalışması gerekir. 3 Nitelikleri yönünden bir yıldan az süren mevsim veya kampanya işlerinin yürütüldüğü işyerlerinde devamlı olarak çalışan işçiler ile geçici iş ilişkisi ile çalışan işçilerin yıllık ücretli izinleri hakkında, geçici iş sözleşmesinde aksi belirtilmediği takdirde, YÜİY hükümleri uygulanır. Yıllık izne hak kazanabilmesi için işçinin işe girdiği tarihten başlayarak, deneme süresi de dahil olmak üzere, bir yıl çalışması gerekir. Yargıtay kararlarına göre süreklilik arz eden hizmet alımlarında idare asıl işveren yüklenici ise alt işverendir. 4 İdare asıl işveren olarak kabul edildiğinden, yıllık izin hakkına ilişkin süre hesaplamalarında işçinin yüklenicinin yanında çalıştığı süreler değil, idarenin yanında çalıştığı süreler dikkate alınır. Örneğin bir belediyenin yaptığı özel güvenlik hizmetinde çalışan bir işçi altı ay A Ltd. Şti. bünyesinde sekiz ay da B Ltd. Şti. bünyesinde çalışmışsa bu işçi belediyede (asıl işveren) 14 ay çalışmış olacağından yıllık izin hakkı doğacaktır. Yıllık ücretli izine hak kazanmak için gerekli sürenin hesabında işçilerin, aynı işverenin bir veya çeşitli işyerlerinde çalıştıkları süreler birleştirilerek göz önüne alınır. Ancak bir işverenin İK kapsamına giren işyerinde çalışmakta olan işçilerin aynı işverenin işyerlerinde İK kapsamına girmeksizin geçirmiş bulundukları süreler de hesaba katılır. Aynı bakanlığa bağlı işyerleri ile aynı bakanlığa bağlı tüzel kişilerin işyerlerinde geçen süreler ve kamu iktisadi teşebbüsleri yahut özel kanuna veya özel kanunla verilmiş yetkiye dayanılarak kurulan banka ve kuruluşlar veya bunlara bağlı işyerlerinde geçen süreler, işçinin yıllık ücretli izin hakkının hesaplanmasında göz önünde bulundurulur tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. 3 Cumhur Sinan Özdemir, Hizmet Alımında Yıllık İzin ve Kıdem Tazminatı, Yerel Yönetimlere İdari ve Mali Mevzuat Dergisi, Ağustos 2011, Cilt 11, Sayı 11, s Örneğin Yargıtay Hukuk Dairesinin tarihli ve E.2001/10039 K.2001/ sayılı kararı. (Cengiz Dişli, İhale Mevzuatına Göre Çalıştırılan İşçilerin İzin Hakkı, Yerel Yönetimlere İdari ve Mali Mevzuat Dergisi, Şubat 2011, Cilt 11, Sayı 5, s. 34.) 1

2 Bir yıllık süre içinde İK nın 55. maddesinde sayılan haller dışındaki sebeplerle işçinin devamının kesilmesi halinde bu boşlukları karşılayacak kadar hizmet süresi eklenir ve bu suretle işçinin izin hakkını elde etmesi için gereken bir yıllık hizmet süresinin bitiş tarihi gelecek hizmet yılına aktarılır. İK nın 55. maddesinde bazı sürelerin yıllık ücretli izin hakkının hesabında çalışılmış gibi sayılacağı hükme bağlanmıştır. Bu süreler şunlardır: a) İşçinin uğradığı kaza veya tutulduğu hastalıktan ötürü işine gidemediği günler (Ancak, İK nın 25. maddesinin (I) numaralı bendinin (b) alt bendinde öngörülen süreden fazlası sayılmaz.). b) Kadın işçilerin İK nın 74. maddesi gereğince doğumdan önce ve sonra çalıştırılmadıkları günler. c) İşçinin muvazzaf askerlik hizmeti dışında manevra veya herhangi bir kanundan dolayı ödevlendirilmesi sırasında işine gidemediği günler (Bu sürenin yılda 90 günden fazlası sayılmaz.). d) Çalışmakta olduğu işyerinde zorlayıcı sebepler yüzünden işin aralıksız bir haftadan çok tatil edilmesi sonucu olarak, işçinin yeniden işe başlaması şartıyla, işçinin çalışmadan geçirdiği zamanın 15 günü. e) İK nın 66. maddesinde yer alan çalışma süresinden sayılan hallerde geçen süreler. f) Hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günleri. g) 3153 sayılı Radiyoloji, Radiyom ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Kanuna 5 dayanılarak Çıkarılan Radyoloji, Radyom ve Elektrikle Tedavi Müesseseleri Hakkında Tüzüğe 6 göre röntgen muayenehanelerinde çalışanlara Pazardan başka verilmesi gereken yarım günlük izinler. h) İşçilerin arabuluculuk toplantılarına katılmaları, hakem kurullarında bulunmaları, bu kurullarda işçi temsilciliği görevlerini yapmaları, çalışma hayatı ile ilgili mevzuata göre kurulan meclis, kurul, komisyon ve toplantılara yahut işçilik konuları ile ilgili uluslararası kuruluşların konferans, kongre veya kurullarına işçi veya sendika temsilcisi olarak katılması sebebiyle işlerine devam edemedikleri günler. ı) İşçilerin evlenmelerinde üç güne kadar, ana veya babalarının, eşlerinin, kardeş veya çocuklarının ölümünde üç güne kadar verilecek izinler. j) İşveren tarafından verilen diğer izinler ile İK nın 65. maddesindeki kısa çalışma süreleri. k) İK nın uygulanması sonucu olarak işçiye verilmiş bulunan yıllık ücretli izin süresi Yıllık Ücretli İzin Süreleri İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresinde işçinin işverenin yanında çalışma süresi ve işçinin yaşı belirleyici olmaktadır. İK nın 53. maddesinde izin süreleri belirlenmiştir. Buna göre hizmet süresi; a) Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara 14 günden, b) Beş yıldan fazla 15 yıldan az olanlara 20 günden, tarihli ve 3591 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır tarihli ve 4201 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. 2

3 c) 15 yıl (dahil) ve daha fazla olanlara 26 günden, az olamaz. Ancak 18 ve daha küçük yaştaki işçilerle 50 ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz. Yukarıda belirtilen süreler asgari süreler olup iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilirken yıllık ücretli izin süreleri hiçbir koşulda azaltılamaz. İzin süresinin belirlenmesinde kıst hesabı yapılmamaktadır. Örneğin bir işçi iki yıl dört ay çalışmışsa iki yıllık izin hakkı kazanacaktır. Kalan kıst yıl yani dört ay için herhangi bir izin hakkı kazanması mümkün değildir. Bu izin süreleri takvim günü olmayıp iş günü olduğundan yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram ve genel tatiller ile hafta tatilleri izin süresinden sayılmaz. İşyerlerinde Cumartesi günü çalışılıp çalışılmamasının herhangi bir önemi bulunmamaktadır. Cumartesi günleri yıllık izne dahil edilir ve izinden düşülür. 7 Örneğin bir işçi haftada beş gün çalışıyor, Cumartesi ve Pazar günleri tatil yapıyorsa, yıllık ücretli izni hesaplanırken Cumartesi günleri de iş günü olarak kabul edilecektir. Ayrıca, işveren tarafından yıl içinde verilmiş bulunan diğer ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri yıllık izne mahsup edilemez. Diğer taraftan işçinin yıllık izinde olduğu dönemde sağlık raporu alması da mümkündür. Bu durumda sağlık raporu yıllık izin süresinden uzun ise işçi rapor süresinin bitiminden itibaren işe başlar. Rapor süresi yıllık izin süresinden kısa ise işçi yıllık izin süresi bitince işe başlar. Her iki durumda da raporlu geçen süre izinden düşülür ve kullanılmayan bu izinler uygun zamanda kullanılabilir. 8 Kısmi süreli veya çağrı üzerine iş sözleşmesi ile çalışanlar yıllık ücretli izin hakkından tam süreli çalışanlar gibi yararlanırlar. Kısmi süreli veya çağrı üzerine iş sözleşmesi ile çalışanlar iş sözleşmeleri devam ettiği sürece her yıl için hak ettikleri izinleri, bir sonraki yıl izin süresi içine isabet eden kısmi süreli iş günlerinde çalışmayarak kullanır İzin Kurulu İşçi sayısının belli bir sayıyı aştığı işyerlerinde izin kurulunun kurulması gerekir. İzin kurulunun kuruluşu ve çalışmasına ilişkin düzenlemeler YÜİY nin 15 ve devamı maddelerinde yer almaktadır. İşçi sayısı 100 den fazla olan işyerlerinde işveren veya işveren vekilini temsilen bir, işçileri temsilen iki kişi olmak üzere toplam üç kişiden oluşan izin kurulu kurulur. Kurula işveren temsilcisi başkanlık eder. Kurulun başkanı dışında kalan işçi üyeleri ve yedekleri işyerinde varsa, işyeri sendika temsilcileri tarafından seçilir. Sendika temsilcileri seçilmemiş işyerinde izin kurulunun işçi üyeleri ve yedekleri, o işyerindeki işçilerin yarıdan bir fazlasının katılacağı bir toplantıda açık oyla seçilir. İzin kurulu başkanı ile üye ve yedekleri işyerinde işveren tarafından ilan edilir. Asil üyelerin yokluğunda yedeklerin biri başkanın çağrısı üzerine toplantıya katılır. Herhangi bir nedenle eksilen üye ve yedekler aynı şekilde tamamlanır. İzin kurulu üyelerinin seçimi iki yılda bir yapılır. Yeni izin kurulu üyeleri seçilinceye kadar eski kurul üyeleri görevine devam eder. 7 Mehmet Okan Alp, Yıllık Ücretli İzin, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2008, s. 52. Bu konuda farklı görüşler de vardır. Temir e göre hafta tatilinin bir günden fazla belirlendiği iş sözleşmelerinde fazladan yani işçi lehine verilen hafta tatil günleri de tatil günü olarak kabul edilmelidir. (Arif Temir, Tüm Yönleriyle İş Hukukunda İzinler ve Uygulaması., 2. Baskı, Ankara, Yaklaşım Yayıncılık, 2010, s. 25.) 8 Temir, a.g.e., s

4 İşçi sayısı 100 den az olan işyerlerinde, izin kurulunun görevleri, işveren veya işveren vekili veya bunların görevlendireceği bir kişi ile işçilerin kendi aralarında seçecekleri bir temsilci tarafından yerine getirilir. İzin kurulu kendisine yüklenen görevleri yerine getirmek üzere yıllık izin çizelgelerinin hazırlanması sırasında ve gerektikçe başkanın çağrısı ile iş saatleri içerisinde toplanır. Toplantılarda alınan kararlar ve yapılan işler izin kurulu karar defterine yazılarak imzalanır Yıllık Ücretli İznin Kullanılmasına İlişkin Hususlar İşçinin gelecek izin hakları için geçmesi gereken bir yıllık hizmet süresi, bir önceki izin hakkının doğduğu günden başlayarak gelecek hizmet yılına doğru hesaplanır. İşçi her hizmet yılına karşılık, yıllık iznini gelecek hizmet yılı içinde kullanır. Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez. Yani işçi kabul etse dahi yıllık ücretli izin hakkından feragat etmesi mümkün değildir. İşçi hak ettiği yıllık izni kullanmak zorundadır. Yıl içinde kazanılmış izin hakkının gelecek yılların izinleri ile birleştirilmesi mümkün değildir. İşverenin, yıllık ücretli izin kullandırması bir zorunluluk teşkil ettiğinden, işçinin bu yönde bir talebi söz konusu olmasa bile, işveren izin tarihini belirlemekle yükümlüdür. 9 Yıllık ücretli izin bu yönüyle işverenin işçiyi gözetme borcunun da sonuçlarındandır. 10 İK da kullandırılmayan izinlerin yanacağına dair bir hüküm yoktur. 11 Bu nedenle kullanılması zorunlu olmakla birlikte kullanılmayan izin hakkı da gelecek yıllarda kullanılabilir. Diğer taraftan işçinin hastalığı, işyerinde grev veya lokavt uygulanması, işçinin bir askeri göreve çağrılması, işçinin sürekli olarak çalışma kabiliyetinden yoksun kalması gibi durumlarda, izin sonraki yıllarda kullanılabilir. 12 Yıllık ücretli izin işveren tarafından bölünemez. Bu iznin sürekli bir şekilde verilmesi gerekir. Ancak, izin süreleri, işçi ve işverenin anlaşması ile bir bölümü 10 günden aşağı olmamak üzere en çok üçe bölünebilir. Örneğin 14 günlük bir izni olan işçi bu izin hakkını üç kısma ayırmak isterse en az 10 günlük (iş günü) kısmını bir seferde kullanmalıdır. İşçi kalan diğer izinlerini 1+3 gün veya 2+2 gün (iş günü) şeklinde kullanacaktır. İşveren işçiye yıllık iznini bir seferde tamamını kullandırabileceği gibi, işçinin talebi doğrultusunda 10 gün ve 4 gün olmak üzere ikiye de bölebilir. 13 Yıllık ücretli izinleri işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek işçilere istemde bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren toplam dört güne kadar ücretsiz yol izni vermek zorundadır. Yol izni alanlar bu süreyi kullanmadan işe dönerlerse, işveren işçiyi anılan sürenin bitiminden önce işe başlatmayabilir. İşveren, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye, yıllık izin dönemine ilişkin ücretini ilgili işçinin izine başlamasından önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermek zorundadır. Yıllık izin ücreti çıplak ücret üzerinden hesaplanır. Bu nedenle fazla çalışma karşılığı olarak alınan ücretler, primler, işyerinin temelli işçisi olarak normal çalışma saatleri dışında hazırlama, tamamlama, temizleme işlerinde çalışan işçilerin bu işler için aldıkları ücretler ve sosyal yardımlar, yıllık izin için verilen ücretlerin tespitinde hesaba katılmaz. (İK m. 50) Günlük, haftalık veya aylık olarak belirli bir ücrete dayanmayıp da akort, komisyon ücreti, 9 Alp, a.g.t., s Davut Seyhan, İşçi, İş Sözleşmesi Devam Ederken Kullanmadığı Yıllık İzinlerinin Ücretini Talep Edebilir Mi?, (Erişim tarihi: ) 11 Cumhur Sinan Özdemir, Belediyelerde İş Kanununa Göre Yıllık Ücretli İzin Uygulaması, Yerel Yönetimlere İdari ve Mali Mevzuat Dergisi, Şubat 2012, Cilt 12, Sayı 5, s Alp, a.g.t., s Cumhur Sinan Özdemir, İşçinin Yıllık İzin Bölünmesi Nasıl Olabilir? (Erişim tarihi: ) 4

5 kara katılma ve yüzde usulü ücret gibi belirli olmayan süre ve tutar üzerinden ücret alan işçinin izin süresi için verilecek ücret, son bir yıllık süre içinde kazandığı ücretin fiili olarak çalıştığı günlere bölünmesi suretiyle bulunacak ortalama üzerinden hesaplanır. Ancak, son bir yıl içinde işçi ücretine zam yapıldığı takdirde, izin ücreti işçinin izine çıktığı ayın başı ile zammın yapıldığı tarih arasında alınan ücretin aynı süre içinde çalışılan günlere bölünmesi suretiyle hesaplanır. Yüzde usulünün uygulandığı yerlerde bu ücret, yüzdelerden toplanan para dışında işveren tarafından ödenir. Sigortalılara yıllık ücretli izin süresi için ödenecek ücretler üzerinden iş kazaları ile meslek hastalıkları primleri hariç, diğer sigorta primlerinin, işçi ve işverenler yönünden ödenmesine devam olunur. İş kazaları ile meslek hastalıkları primi ödenmesi uygulamadan kaldırıldığından tüm sigorta primlerinin ödenmesi gerekir. Yıllık ücretli izin süresine rastlayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri ayrıca ödenir. İK nın 58. maddesi ücretli yıllık izin kullanan işçilere başka bir işte çalışma yasağı getirmiştir. Yıllık ücretli iznini kullanmakta olan işçinin izin süresi içinde ücret karşılığı bir işte çalıştığı anlaşılırsa, bu izin süresi içinde kendisine ödenen ücret işveren tarafından geri alınabilir. YÜİY nin 5. maddesine göre işveren veya işveren vekilleri, izin kurulu veya bunun yerine geçenlere danışmak suretiyle işyerinde yürütülen işlerin nitelik ve özelliklerine göre, yıllık ücretli izinlerin, her yılın belli bir döneminde veya dönemlerinde verileceğini tayin edebilir ve bunu işyerinde ilan eder. YÜİY nin 7. maddesine göre işçi hak ettiği yıllık ücretli iznini, kullanmak istediği zamandan en az bir ay önce işverene yazılı olarak bildirir. İşveren veya işveren vekilleri, bu istekleri izin kuruluna veya bunun yerine geçenlere bildirir. İşçi yıllık izin isteminde, adını soyadını, varsa sicil numarasını, iznini hangi tarihler arasında kullanmak istediğini ve ücretsiz yol izni isteyip istemediğini yazar. İzin kurulu veya işveren, işçinin istediği izin kullanma tarihi ile bağlı değildir. Ancak, izin sıra ve nöbetleşmesini göstermek üzere söz konusu kurulca düzenlenecek çizelgeler işçinin talebi ve iş durumu dikkate alınarak hazırlanır. Aynı tarihe rastlayan izin isteklerinde, işyerindeki kıdem ve bir önceki yıl iznini kullandığı tarih dikkate alınarak öncelikler belirlenir Yıllık Ücretli İzinlere İlişkin İşverenin Yükümlülükleri İşçinin yıllık izin kullandığını işveren kanıtlamak zorundadır. 14 İşveren, çalıştırdığı işçilerin izin durumlarını gösteren, yıllık izin kayıt belgesini tutmak zorundadır. İşveren, her işçinin yıllık izin durumunu aynı esaslara göre düzenleyeceği izin defteri veya kartoteks sistemiyle de takip edebilir. İzin ücretinin belirlenmesinde, fazla çalışma karşılığı alınacak ücretler, primler, sosyal yardımlar ve işyerinin devamlı işçisi olup, normal saatler dışında hazırlama, tamamlama, temizleme işlerinde çalışan işçilerin bu işler için aldıkları ücretler hesaba katılmaz. İşveren veya işveren vekili, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye izin dönemine ilişkin ücreti ile ödenmesi bu döneme rastlayan diğer ücret ve ücret niteliğindeki haklarını izine başlamadan önce peşin olarak vermek veya avans olarak ödemek zorundadır. 14 Özdemir, Belediyelerde İş Kanununa Göre Yıllık Ücretli İzin Uygulaması, s

6 Yüzde usulünün uygulandığı yerlerde izin ücreti yüzdelerden toplanan para dışında işveren tarafından ödenir. Kısmi süreli ve çağrı üzerine çalışanlara; izin dönemine rastlayan çalışması gereken sürelere ilişkin ücretleri, yıllık izin ücreti olarak ödenir Yıllık Ücretli İzin Hükümlerine Aykırılık Yıllık ücretli izni mevzuata aykırı olarak bölen veya izin ücretini usule aykırı olarak ödeyen veya eksik ödeyen veya hak edilmiş izni kullanmadan iş sözleşmesinin sona ermesi halinde bu izne ait ücreti ödemeyen veya esas ve usullere aykırı olarak izin kullandırmayan veya eksik kullandıran işveren veya işveren vekiline İK nın 103. maddesine istinaden bu durumda olan her işçi için para cezası verilir İş Sözleşmesinin Sona Erdiği Durumlarda Yıllık İzin Ücreti İş sözleşmesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir. Bu ücrete ilişkin zamanaşımı iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar. Zamanaşımı süresi beş yıldır. Buna karşılık yıllık ücretli izin hakkı işçinin iş sözleşmesinin devamı sırasında ücrete dönüşmez. 15 Yıllık izin ücreti alacağının tahsilinde uygulanacak faiz oranı konusunda mevzuatta açık bir hüküm bulunmamaktadır. Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin E.2006/13316 K.2006/21042 sayılı kararına göre yıllık ücretli izin ücretine uygulanacak faiz oranı mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı değil yasal faiz oranıdır. 16 İşveren tarafından iş sözleşmesinin feshedilmesi halinde bildirim süresiyle, işçiye verilmesi zorunlu yeni iş arama izinleri yıllık ücretli izin süreleri ile iç içe giremez. 3. İHALELERDE YILLIK ÜCRETLİ İZİN HAKKINA YÖNELİK UYGULAMALAR Hizmet alımı ihaleleri personel çalıştırılmasına dayalı hizmetler ve personel çalıştırılmasına dayalı olmayan hizmetler olarak ikiye ayrılmaktadır. Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihalelerinde ihale konusu işte çalışacak işçi sayısının ihale dokümanında belirtilmesi zorunludur. Personel çalıştırılmasına dayalı olmayan hizmetlerin bir kısmında işçi sayısı ihale dokümanında belirtilebilir. Bu tür hizmetlere çöp toplama ve nakli hizmetleri örnek gösterilebilir. İhale konusu işte çalışacak işçi sayısının belli olduğu ihalelerde, çalışan işçilerin ücretli yıllık izin kullanımı hakkında Kamu İhale Genel Tebliğinin maddesinde yer alan açıklamaya göre, ihale dokümanında günlük olarak belli sayıda personelin idarenin iş yerinde bulunması gerektiğine ilişkin düzenleme yapılan ihalelerde, İK nın 55. maddesi uyarınca izin kullanan işçiler fiilen çalışan işçi sayısına dahil kabul edileceğinden, izin kullanan işçilerin yerine başka işçilerin getirilerek sayının tamamlanması talep edilemez. İdarelerin, ihale konusu işte çalıştırılması istenen personel sayısını bu hususu dikkate alarak belirlemeleri gerekmektedir. Sözleşmenin uygulanması aşamasında ücretli yıllık izin hakkı konusunda idarelerin dikkat etmesi gereken hususlar vardır. İdareler asıl işveren yükleniciler ise alt işveren olarak kabul edildiğinden işçilerin yıllık ücretli izin haklarının kullanılması bakımından idareler ve yükleniciler müştereken ve 15 Özdemir, Belediyelerde İş Kanununa Göre Yıllık Ücretli İzin Uygulaması, s Temir, a.g.e., s tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. 6

7 müteselsilen sorumludurlar. Bu itibarla idarelerin, yıllık ücretli izin haklarının kullanılmasına ilişkin olarak sözleşmenin uygulanması aşamasında İK nın 53, 54 ve 55. maddelerinde belirtilen hükümlere uyulup uyulmadığını kontrol etmeleri gerekir. İşçilerin yıllık ücretli izin hakkının kullandırılmaması veya eksik kullandırılması, izin ücretini zamanında ödemeyen veya eksik ödeyen işverenler hakkında İK nın 103. maddesine göre idari para cezası kesilir. Ayrıca yıllık ücretli izinlerin zamanında kullandırılmaması durumunda sözleşmenin feshinde yıllık ücretli izin yerine ücret alınmaktadır. Bu ücretin yanı sıra yasal faiz oranında faiz de hesaplanacaktır sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun maddesine göre sadece birim fiyat teklif almak suretiyle ihale edilen işlerde iş artışı olabilirken götürü bedel ihale edilen işlerde (yapım işleri hariç) iş artışı yapılması mümkün değildir. İş eksilişi ise hem birim fiyat teklif alınan işlerde hem de götürü bedel ihale edilen işlerde yapılabilir. İşçi yol ve yemek bedeli gibi ek ödemeler alıyorsa bu ödemeler yıllık ücretli izin ücretinin hesaplanmasında dikkate alınmaz. Yani işçinin yıllık izin ücreti çıplak asgari ücret üzerinden hesaplanır. Bu nedenle fazla çalışma karşılığı olarak alınan ücretler, primler, işyerinin temelli işçisi olarak normal çalışma saatleri dışında hazırlama, tamamlama, temizleme işlerinde çalışan işçilerin bu işler için aldıkları ücretler ve sosyal yardımlar, yıllık izin için verilen ücretlerin tespitinde hesaba katılmadığından, ihalede yol ve yemek verilen durumlarda bu bedellerin düşülmesi suretiyle bulunan ücret üzerinden yıllık izin bedeli hesaplanıp işçiye ödenmelidir. Bu durumda yol ve yemek öngörülen işlerde yıllık ücretli izinlerde bu bedeller dikkate alınmadan ödeme yapılacağından izne ayrılan işçinin yol ve yemek bedelleri düşülmek suretiyle hakedişlerin ödenmesi gerekir. Bu ise 4735 sayılı Kanunun 24. maddesine göre bir iş eksilişidir. Sigortalılara yıllık ücretli izin süresi için ödenecek ücretler üzerinden, kısa vadeli sigorta kolları primleri dahil, sigorta primlerinin işçi ve işverenler yönünden ödenmesine devam olunur. İşçilerin hak etmesine rağmen kullandırılmayan izinler aslında bir iş artışı niteliğindedir. İşçiler hak ettikleri yıllık izni kullanmayarak çalıştıkları için çalıştıkları günlerin ücreti iş artışı olarak değerlendirilmeli ve ödenmelidir. Ancak yukarıda da belirttiğimiz gibi iş artışı birim fiyatlı işlerde yapılabileceğinden götürü bedel işlerde işçilerin yıllık ücretli izin kullanmaları yerine çalıştırılmaları durumunda bu bir iş artışı olsa bile bu çalışma bedelinin idare tarafından doğrudan ödenmesine imkan yoktur. Bu nedenle söz konusu bu bedelin yüklenici tarafından dava yoluyla talep edilebileceği kanaatindeyiz. İzne ayrılan işçi yerine işlerin aksamaması için yeni işçi çalıştırılabilir. Bu durum bir iş artışıdır. Bahsettiğimiz gibi iş artışı götürü bedel ihale edilen işlerde yapılamayacağından bu tür işlerde izne ayrılan işçinin yerine yeni işçilerin çalıştırılması istenilmemelidir. Sözleşme konusu edimin sözleşme ve eklerine uygun ifa edilip edilmediği kontrol teşkilatı ile muayene ve kabul komisyonu tarafından denetlenmektedir. Sözleşme konusu işin ifasında çalışan işçilerin yasal ücretli izin haklarının hukuka uygun kullandırılmaması sonucu hem İK nın 103. maddesine göre idari para cezası hem de kullandırılmayan izin ücretlerinin iş sözleşmesinin sona erdiği durumlarda yasal faiziyle birlikte işçilere ödenmesi gerekir. Bu konuda idarenin hem sözleşme konusu işin yürütülmesinde kontrol görevinin olması hem de yüklenici ile birlikte müşterek ve müteselsil sorumluluğu bulunması nedeniyle kontrol teşkilatı ile muayene ve kabul komisyonu üyelerinin idarenin uğradığı zararı (kamu zararı) tazminle karşı karşıya kalmaları mümkündür tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. 7

8 4. SONUÇ Dinlenme çalışan işçilerin en doğal ve aynı zamanda anayasal hakkıdır. Yıllık ücretli izne ilişkin yasal düzenlemeler esas itibarıyla 4857 sayılı İş Kanunu ve Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliğinde yer almaktadır. İhale dokümanında günlük olarak belli sayıda personelin idarenin iş yerinde bulunması gerektiğine ilişkin düzenleme yapılan ihalelerde yıllık ücretli izin önem kazanmaktadır. Bu iznin mevzuata uygun şekilde kullandırılmasında asıl işveren olarak idare ve alt işveren olarak yüklenici sorumludur. İdare ve yüklenici bu hususta müştereken ve müteselsilen sorumludur. İşçilerin hak ettikleri yıllık ücretli izin hakkının eksik veya hiç kullandırılmaması, hukuka aykırı olarak bölünmesi, izin ücretinin eksik veya hiç ödenmemesi durumlarında İK nın 103. maddesine göre idari para cezası kesilecektir. Ayrıca kullandırılmayan izinlere ait ücretler iş sözleşmesinin herhangi bir nedenle sona ermesiyle birlikte yasal faiziyle birlikte işçiye ödenmelidir. YARARLANILAN KAYNAKLAR ALP, Mehmet Okan. Yıllık Ücretli İzin, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2008 DİŞLİ, Cengiz. İhale Mevzuatına Göre Çalıştırılan İşçilerin İzin Hakkı, Yerel Yönetimlere İdari ve Mali Mevzuat Dergisi, Şubat 2011, Cilt 11, Sayı 5 ÖZDEMİR, Cumhur Sinan. Belediyelerde İş Kanununa Göre Yıllık Ücretli İzin Uygulaması, Yerel Yönetimlere İdari ve Mali Mevzuat Dergisi, Şubat 2012, Cilt 12, Sayı 5 ÖZDEMİR, Cumhur Sinan. Hizmet Alımında Yıllık İzin ve Kıdem Tazminatı, Yerel Yönetimlere İdari ve Mali Mevzuat Dergisi, Ağustos 2011, Cilt 11, Sayı 11 ÖZDEMİR, Cumhur Sinan. İşçinin Yıllık İzin Bölünmesi Nasıl Olabilir? (Erişim tarihi: ) SEYHAN, Davut. İşçi, İş Sözleşmesi Devam Ederken Kullanmadığı Yıllık İzinlerinin Ücretini Talep Edebilir Mi?, (Erişim tarihi: ) TEMİR, Arif. Tüm Yönleriyle İş Hukukunda İzinler ve Uygulaması, 2. Baskı, Ankara, Yaklaşım Yayıncılık,