OVER TÜMÖRLER NDE YEN B R TÜMÖR BEL RTEC HE4

Transkript

1 T Ü KAL TE S STEM BELGEL K - Q TSE-ISO-EN 9000 R R K YE DE LK LABORATU V A OVER TÜMÖRLER NDE YEN B R TÜMÖR BEL RTEC HE4 Over kanseri; kad nlarda görülen en s k beflinci kanser türüdür ve jinekolojik kanserler aras nda da ikinci s kl kta görülmektedir. Dünyada y lda yeni over kanseri olgusuna tan kondu u tahmin edilmektedir. (1,2) Amerika Birleflik Devletlerin de her y l yaklafl k kad n over kisti ya da pelvik kitle nedeniyle hastaneye yat r lmaktad r. fiüpheli over kanseri için cerrahi giriflim artt ndan, Amerika Birleflik Devletleri ndeki tüm kad nlar n % 10 unun, flüpheli over kanseri için operasyona girme olas l vard r. (3) Ancak bu kad nlar n yaln zca küçük bir yüzdesinde epitelyal over kanseri saptanacak ve kapsaml bir cerrahi s n flama ve agresif sitoredüktif cerrahi gerekecektir. Ne yaz k ki over kanserli hastalar n yar s ndan daha az uzman olan jinekolojik onkolojistler veya cerrahlar taraf ndan ameliyat edilir ve uygun, yeterli sitoredüktif cerrahi tedavi görmüfl olurlar. (4,5) Over kanserlerinin erken tan s güçtür ve yüksek spesifitede, tek bir tarama testi için araflt rmalar devam etmektedir. Olgular n %75 ine ileri evrelerde tan konabilmektedir. (1,6,7) Over kanserinde prognoz, büyük ölçüde tan s ras nda saptanabilen hastal n yayg nl k derecesine ba l d r. Erken evrede ve lokal hastal k saptanan olgular n 5 y l yaflama flans, uzak metastaz saptanan olgulardan 3 kez daha fazlad r. Ancak hastalar n yaln zca 1/ 4 ünde, tan s ras nda hastal n lokalize oldu u görülmektedir. Lokal hastal kta sa kal m n oldukça iyi olmas nedeniyle erken tan ve tarama testleri çok önemlidir. (1,6) Pelvik muayene, ultrasonografi ve CA125 ölçümü tan için en s k kullan lan yöntemlerdir. Pelvik muayene; over kanseri taramas nda standart olmas na ra men 4-6 cm olarak ölçülen kitlelerin belirlenmesindeki sensitivitesinin % 67 olmas nedeni ile de eri s n rl d r. 15 y ll k sürede yap lan pelvik muayenede yaln zca 6 over kanseri saptanmas bu metodun

2 over kanseri taramas ndaki yetersizli ini göstermektedir. (1) Transvaginal ultrasonografinin sensitivitesinin iyi olmas na ra men spesifitesinin yeterli olmamas kullan m n k s tlamaktad r. Son yay nlarda transvaginal ultrasonografinin Renkli Doppler ile spesifitesinin artabildi i bildirilmifltir. Transvaginal ultrasonografi, y ll k olarak yap ld nda hastal n daha erken evrede belirlenmesini sa layabilir. Fakat over hacminin normal oldu u olgularda, over kanserini belirlemede etkili de ildir. Benign over tümörlerini malign tümörlerden ay ran kesin bir sonografik kriter olmad için sonografi ile benign-malign ay r m %53-88 oran nda do ru yap labilmektedir.(8) CA125 epitelyal over kanserlerinin taramas nda kullan lan bir tümör belirtecidir. Ancak tek bafl na tümör belirteci olarak CA125 in sensitivitesi ve spesifitesi, hem premenopozal hem de postmenopozal kad nlarda düflüktür. CA125 bir çok jinekolojik ve non jinekolojik durumda yükselir. Bunlar ay rmak için spesifitesi yeterince yüksek de ildir. Epitelyal over kanserlerinin yaklafl k % 20 sinde normal s n rlar içerisinde bulunmas da sensitivitesinin azalmas na neden olmaktad r. Özellikle premenopozal dönemde, bir çok yayg n jinekolojik hastal kta yükselme e ilimi göstermesi nedeniyle test sonuçlar n n dikkatle de erlendirilmesi gerekir. (9,10) < 5 cm 5-10 cm > 10 cm Palpe edilen Over 2 siklus sonra kontrol CA 125 USG Laraposkopi CA 125? 35 veya USG (+) veya USG (±) veya bilateral CA USG Normal Over Persiste CA 125 >125 USG (±) CA 125> 120 USG (+) / (±) CA 125 <65 USG (-) / (±) 1 ay sonra kontrol CA USG Bilateral solid Basit Kist CA 125? 35 2 ay sonra kontrol CA USG Regresyon yok veya CA 125 > 120 veya USG (+)? 5 cm > 5 cm Laraposkopi Primer Kanseri ara CA 125 ve USG ile izle veya Laparoskopi fiekil 1 Menapoz öncesi dönemde kistik, unilateral adneksiyal kitleye yaklafl m algoritmas (6) fiekil 2 Menapoz sonras dönemde kistik, unilateral adneksiyel kitleye yaklafl m algoritmas (6)

3 CA125 epitelyal over kanserlerin % 80 ninde yüksek olarak saptan r. Ancak Evre I olgular n yaln zca % sinde yüksektir. Tersine CA125 in yüksek oldu u hastalar n ço unda over kanseri söz konusu olmayabilir. Over kanserine spesifite aç s ndan yanl fl pozitiflikler nedeni ile over kanserinde tarama amac yla kullan m k s tl d r. Sa l kl kad nlar n % 1-4 ünde CA125, eflik de er kabul edilen 35 U/mL nin üzerindedir. (1) CA125 d fl nda bir çok yeni tümör belirtecinin over kanserinde artt saptanm flt r.(10) Bunlar osteopontin, CA72-4, EGFR, ERBB2 (Her-2), Activin ve nhibindir. Son zamanlarda SMRP ve HE4 adl iki tümör belirteci daha bulunmufltur. Pelvik kitleli hastalarda bu belirteçler ve bunlar n kombinasyonlar çeflitli çal flmalar ile araflt r lm flt r. Osteopontin klinik olarak yeterli sensitivite ve spesifiteye sahip de ildir. CA125 ile kombinasyonunda da CA125 i tamamlay c bulunmam flt r. Osteopontin, CA125 ve HE4 ün üçlü kombinasyonu CA125 ve HE4 ün ikili kombinasyonunundaki sensitiviteyi yaln zca %1.7 oran nda artt rm flt r. CA125 ile CA72-4 ün kombinasyonu tek bir belirteç gibi s n rl bir sensitiviteye sahiptir. CA72-4, CA125 ve HE4 ile birlefltirildi i zaman CA125 ve HE4 ikili kombinasyonu üzerinde % 2.4 lük bir art fl göstermifltir.(10) Mc Intosh ve arkadafllar yapt klar çal flmada CA125 in tek bafl na SMRP den daha yüksek bir sensitiviteye sahip

4 oldu unu saptad lar. SMRP nin CA125 ve HE4 ile kombinasyonu CA125 ve HE4 ikili kombinasyonu ile elde edilen sensitiviteyi gelifltirmemifltir.(11) HE4; 11 kda a rl nda bir proteindir ve epididimal sekretuar protein E4 ün prekürsörüdür. (12) HE4; 2 asidik protein kümesinden ve bir 4 disülfid çekirdekten oluflur. HE4 geni proteaz inhibitörleri ailesindendir, öncelikli olarak reprodüktif trakt ve üst solunum yollar nda exprese olur. Normal over dokusunda HE4 ün minimal bir üretimi vard r. HE4 ün over kanserlerinde artt saptanm flt r. (13,14) Moore ve arkadafllar n n yapt çal flmada; 67 over kanserli ve 166 benign over kitleli hastada tüm bu belirteçler karfl laflt r lm flt r. Bu çal flmada; (ERBB2) Her-2 belirtecinin d fl nda tüm belirteçlerin ortalama de erleri iki grup aras nda belirgin olarak farkl bulundu. Tek bir belirteç olarak HE4 % 72.9 ile en yüksek sensitiviteye sahipti ve spesifitesi % 95 bulundu. Özellikle Evre I hastalar nda HE4 en iyi tek belirteçti. Normal serum CA125 düzeyli over kanserli hastalar n yar s ndan fazlas nda HE4 düzeyinin yükselmifl oldu u saptand. Tersine yüksek CA125 düzeyli, benign over kitleli hastalar n HE4 düzeyleri normal bulundu. Eflit derecede önem tafl yan bir baflka bulguda premenopozal grup hastalar incelendi inde, HE4, benign tümörleri malign tümörlerden ay rabiliyordu. Bu bulgular HE4 ün CA125 e tamamlay c do as n aç klar ve menopozal durumu gözetmeksizin CA125 ve HE4 ün kombinasyonu, artm fl bir sensitivite ile sonuçlan r. CA125 in HE4 ile birlefltirilmesi ile spesifite % 95, sensitivite % 76.4 düzeyine yükselmifltir. (Tablo 2) Bu çal flma HE4 ün CA125 e eklenmesinin CA125 in tek bafl na elde etti i sensitivite ve spesifiteyi belirgin flekilde artt rd n göstermifltir. CA125 in % 95 spesifitede, sensitivitesi % 43.3 tür. CA125 in, HE4 ile birlefltirilmesi, % 95 spesifitede % 76.4 oran nda sensitivite sa lamaktad r. (% 33 sensitivite art fl ) CA125 ve HE4 kombinasyonu malignitenin

5 tan nmas nda tek bafllar na olduklar ndan çok daha do ru bir prediktördür.(9,10) HE4 ün CA125 ile birlefltirilmesi, CA125 in yükselmedi i tümörlü hastalarda, malignitenin saptanmas n sa lamaktad r. CA125 i tek bafl na kullanan algoritmalar bunu kaç rabilmektedir. Eflit derecede önemle CA125 ile karfl laflt r ld nda; HE4 ve CA125 kombinasyonu, ilk evre hastalarda daha yüksek bir sensitiviteye sahiptir.(9,10) HE4 ün tek bir belirteç olarak en yüksek sensitiviteye sahip oldu u ve CA125 ile kombinasyonunun, sensitiviteyi daha da artt rd Hellstrom ve arkadafllar taraf ndan yap lan araflt rmada da gösterilmifltir.(14) Amerikan Kanser Derne i 2010 y l nda Amerika Birleflik Devletlerinde yeni over kanseri hastas olaca n ve bunlar n sinin ölümle sonuçlanaca n öngördü. Over kanserinin tedavisinde tümörün operasyonla ç kar lmas ve kapsaml cerrahi s n flama öncelikli tedavi yöntemidir. Erken tan, optimal cerrahi temizlik ve s n flama hayati önem tafl maktad r. IA ve IB epitelyal over kanseri tan s konmufl kad nlarda yaln z cerrahi tedavi ile s kl kla kür sa lanabilmektedir. Erken dönem hastal oldu u düflünülen kad nlar n % 30 u cerrahi tedaviyi takiben kemoterapi al rlar. Over kanseri tan s konmufl kad nlar için cerrahlar n n deneyimi ve ilk tedaviyi ald kurumlar da morbiditeyi ve hayatta kalma oranlar n etkiler.(10) Evre IA da 5 y ll k yaflam süresi % 86.9, Evre IB de % 71.9 iken evre IV de % 11.1 e düflmektedir.(15) Tüm bu nedenlerle over kanserinin erken tan s ve operasyon öncesi malignite riskinin bilinmesi çok önemlidir. Yap lan son çal flmalar; yeni HE4 tümör belirtecinin CA125 ile birlefltirilmesinin, CA125 in tek kriter olarak ölçümüne göre sensitiviteye ve spesifiteye çok önemli katk da bulundu unu, bu ikili tümör belirteci algoritmalar n n over kanserinin erken dönemde tan s için oldukça yararl oldu unu göstermektedir.

6 Kaynaklar Eren S. Over kanserlerinde tarama yöntemleri. Zeynep Kamil T p Bülteni. Özel say (Over) 2003;34 (1): Tortolero-Luna 6, Mitchell mf.the epidemiology of ovarian cancer. J.cell Biochem Suppl 1995;23, Curtin JP. Management of the adnexal mass. Gynecol Oncol 1994;55 (3Pt 2):S Carney ME, Lancaster JM, Ford C, Tsodikov A, Wiggins CL. A population-based study of patterns of care for ovarian cancer: who is seen by a gnecologic oncologist and who is not? Gnecol Oncol 2002;84 (1): McGowen L, Lesher LP, Norris HJ, Barnett M. Misstaging of ovarian cancer. Obstet Gnecol 1985;65(4): Berkman S. Epitelial over kanserlerinde tan, prognostik faktörler. Zeynep Kamil T p Bülteni. Özel say (Over) 2003;34 (1): Lutz AM, William JK, Drescher CW, Ray P, Cochron FV, Urban N, Gamhir SS. Early diagnosis of ovarian carcinoma; is a solution in sight? Radiology May; 259(2): Disaia JD, Creasman TC: Epitelial Ovarian Cancer in Clinical Gynecologic Oncology edited by Disaia JD, Creasman TC (sixth edition) Mosby, Inc St. Louis, Missouri 11:289, Moore RG, McMeekin D.S, Brown A.K, DiSilvestro P et al. A novel multiple marker bioassay utilizing HE4 and Ca125 for the prediction of ovarian cancer in patients with pelvic mass. Gynecologic Oncology 112( 2009) Moore RG, Brown AK, Miller CM, Skates S, Allard JW, et al. The use of multiple novel tumor biomarkers for the detection of ovarian carcinoma in patients with a pelvic mass. Gynecologic Oncolocy 108(2008) McIntoshMW, Drescher C, Karlan B, Scholler N, Urban N, Hellstrom KE, et al. Combining Ca 125 and SMR serum markers for diagnosis and early detection of ovarian carcinoma. Gnecol Oncol 2004, 95(1): Wang K, Gan L, Jeffery E, Gayle M, Gown AM, Skelly M, et al.monitoring gen expression profile changes in ovarian carcinomas using cdna microarray. Gene 1999; 229(1-2): Bouchard D, Morisset D, Bourbonnais Y, Tremblay GM. Proteins with whey-acidic-protein motifs and cancer. Lancet Oncol 2006;7(2): Hellstrom I, Raycraft J, Hayden-Ledbetter M, Ledbetter JA, Schummer M, McIntosh M, et al. The HE4 (WFDC2) protein is a biomerker for ovarian carcinoma. Cacer Res 2003;63(13): FIGO Annual Report: Results of Treatment in Gynecological Cancer, Stockholm MEC D YEKÖY Büyükdere Cad. Gökfiliz fl Merkezi No: 11 Kat: Mecidiyeköy - stanbul Tel. : (212) Faks : (212) KADIKÖY Cemil Topuzlu Cad. Fazilet Sitesi No: 44 Kat: Çiftehavuzlar - Kad köy - stanbul Tel. : (216) Faks : (216) BAKIRKÖY ncirli Cad. Santral Ç kmaz Toprak Bloklar A-Blok Bak rköy - stanbul Tel. : (212) Faks : (212) ET LER Tepecik Yolu No: 28/A Etiler - stanbul Tel. : (212) Faks : (212) N fiantafii Valikona Cad. Çam Apt. No: 161 Kat: Niflantafl - stanbul Tel. : (212) Faks : (212) ULUS Etiler Adnan Saygun Cad. Uydu Sok. Gündefl Apt. No: 4 Kat: Ulus - stanbul Tel. : (212) Faks : (212) ERENKÖY fiemsettin Günaltay Cad. No: 184/B Erenköy - stanbul Tel. : (216) Faks : (216) FINDIKZADE Millet Cad. Emir Han No: 55 Kat: F nd kzade - stanbul Tel. : (212) Faks : (212) ACIBADEM Ac badem Cad. Ayd n Apt. No: 109 Kat: Ac badem - stanbul Tel. : (216) Faks : (216) YEfi LKÖY stasyon Cad. No: 21 Kat: Yeflilköy - stanbul Tel. : (212) Faks : (212) ÇEKMEKÖY Ayd n Menderes Cad. Carpe-Diem fl Merkezi Kat: Çekmeköy - stanbul Tel. : (216) Faks : (216) KEMERBURGAZ stanbul Cad. Artell Forum Çarfl No: 38/ Göktürk - Kemerburgaz - stanbul Tel. : (212) Faks : (212)