Yeni Türk Ticaret Kanunu ve Kurumsal Yönetim İlkeleri Işığında Yönetimin Yapılandırılması. Fikret Sebilcioğlu 2 Haziran 2009, Denizli

Transkript

1 Yeni Türk Ticaret Kanunu ve Kurumsal Yönetim İlkeleri Işığında Yönetimin Yapılandırılması Fikret Sebilcioğlu 2 Haziran 2009, Denizli

2 YENİ TTK VE KURUMSAL YÖNETİM Türk Ticaret Kanunu Tasarısı, kurumsal yönetim felsefesinin şeffaflık, hesap verebilirlik, nesnel adalet ve kurumsal ve toplumsal sorumluluk ilkelerini sadece borsa şirketlerine özgülememiş, onları aynı zamanda anonim ve limited şirketler hukukunun bir parçası haline getirmiş, yani bir anlamda somutlaştırmıştır. Prof. Dr. Ünal Tekinalp İ.Ü. H.F. Ticaret Hukuku Anabilim Dalı Başkanı Türk Ticaret Kanunu Komisyonu

3 NEDEN TEMEL KANUN DEĞİŞİYOR? Evrensel açılımlar Uluslararası piyasaların bir parçası olmak Teknolojik gelişmeler Rekabet koşulları AB ye uyum süreci

4 TASARIDAKİ HAKİM DÜŞÜNCE KURUMSAL YÖNETİM ŞEFFALIK HESAP VEREBİLİRLİK ADİLLİK SORUMLULUK

5 Kurumsal Yönetim Nedir? SERMAYE Dağılmış Mülkiyet Yapısı Hakim Ortaklı Yapı KURUMSAL YÖNETİM Sahiplik & Kontrol ayrımı Sahibin yoğun kontrolü Denetim zaafiyeti Azlık hakkının ihlali Şeffaflık Hesap Verebilirlik Adillik Sorumluluk

6 Kurumsal Yönetimin Kapsamı Tedarikçiler Hissedarlar AMAÇLAR YK Müşteriler Bayiler Çalışanlar Üst yönetim

7 Tasarıdaki Temel Açılımlar I. Kurumsal Yönetim ü KY ilkelerinin temel unsurları ü İç ve Dış KY ilkeleri Şeffaflık Nesnel adalet Hesap verebilirlik Sorumluluk raporlama, internet sitesi ile bilgi toplumuna ulaşım menfaatler dengesinin gözetilmesi, farklılaştırılmış teselsül denetim düzeni, raporlama, bildirim yükümlülükleri sorumluluk davaları, hukuki ve cezai müeyyideler

8 Tasarıdaki Temel Açılımlar II. Menfaat sahipleri açılımı ü Paysahibin şirketteki konumu ü Erişim hakkı Bilgi toplumu ve internet ü Yeni sorumluluk davaları ü Azlık hakları ü Geniş (Çoğulcu) Kurumsal Yönetim anlayışı Menfaaat sahibi tanımı III. Kapalı sermaye şirketleri açılımı ü KY ilkelerine, bağımsız denetime, UFRS ye olan ihtiyaç ü Yeni denetim düzeni ü Yeni muhasebe ilkeleri ü UFRS à Bağımsız Denetim à Şeffaflık aracı olan internet

9 Açılımlar Tasarıda Nasıl Somutlaştırıldı? I. Yönetim Kurulları ü Profesyonel ve Bağımsız YK ü Sermaye ile ilişkisinin koparılması (md.359) ü Topluluk bağlamında YK ü YK da yapısal değişiklikler (md.359) ü Sermaye sahibi vs Yönetimà YK nın devredilemez görev ve yetkileri (md. 375) ü YK vs Yönetim à Yönetimin devri (İç Yönetmelik) (md.367 ü Özen borcuà Tedbirli yönetici (Business Judgment Rule) ve dürüstlük ilkesi (md.369) ü Müteselsil sorumluluk vs Farklılaştırılmış teselsülà Executive vs Nonexecutive üye ayrımı (md.557) ü Risklerin erken teşhisi (md 378) ü Kuracağı komitelerà İç denetim (md.366)

10 Açılımlar Tasarıda Nasıl Somutlaştırıldı? II. İç Denetim Mekanizmaları ü Muhasebe sistemi ü Finans denetimi İç kontrol sistemi İç denetim mekanizması ü Finansal planlama ü Risklerin Erken Teşhisi ve Yönetimi III. Dış Denetim ü Murakıplık vs Bağımsız denetim ü Bağımsız denetimin hukuki alt yapısının oluşturulması ü Denetçinin sorumluluğu IV. Muhasebe Prensipleri ü Mevcut muhasebe prensipleri ü UFRS vs TMS

11 Açılımlar Tasarıda Nasıl Somutlaştırıldı? V. Paysahipleri Demokrasisi ü ü ü ü ü ü ü Genel kurullarda güç boşluğunun doldurulması Kurumsal temsilci Paysahipleri hak listesi Kurumsal temsilci Elektronik oy verme Genel kurulların ses ve görüntü olarak aktarımı Elektronik oylamanın sınır aşan oylamalara olanak tanıması VI. Şirketler Topluluğu ü ü ü ü Bağlılık raporları ve bilgi alma hakkı Pay iktisaplarının ve devirlerinin bildirilmesi Denkleştirm işlemi Sell-out

12 Yönetim Kuruluna Getirilen Önemli Değişiklikler I. Yönetim Kurulu nun oluşumu II. Yönetim yetkisinin devri III. Yönetim Kurulu nun özen yükümü IV. Devredilemez görev ve yetkiler V. Profesyonel YK açılımı

13 I. Yönetim Kurulunun Oluşumu En az bir üyeden oluşması Türk vatandaşı olma ve Türkiye de yerleşim zorunluluğu Tüzel kişilerin YK üyesi olabilmesi 1/4 ünün yüksek öğrenim görme şartı Sermayedar olma zorunluluğunun kalkması Belirli pay gruplarına YK da temsil hakkı

14 II. Yönetim yetkisinin devri KY ilkelerinden en fazla etkilenen organ: YK Temsil yetkisi ile Yönetim yetkisinin ayrılması Mevcut kanunda murahhas aza ve müdür kavramı ve Tasarı nın yaklaşımı Yönetim hakkının iç yönetmelikle devri àiç Yönetmelik Nedir? Yönetim Kurulu vs. Yönetim (Management)

15 III. Yönetim Kurulu nun Özen Borcu Tedbirli Yönetici / Dürüstlük prensibi vs Basiretli iş adamı ölçüsü Tasarı da yöneticilere atıfta bulunulması àiç yönetmeli durumunda önem kazanır Mevcut kanunda özen ölçüsünün İşletme Konusuna bağlanması Aranan özenin Nesnel olaarak belirlenmesiàuzman bilgisi gerekli mi?

16 III. Yönetim Kurulu nun Özen Borcu Alınan bilginin değerlendirilmesi, uygulanması ve gelişmelerin izlenmesi ile denetlenmesi İş Adamı Kararı à Business Judgment Rule Özensizlikten ne zaman bahsedilebilir? Dürüstlük -> Arms Lengt temelinde işlem

17 IV. Devredilemez Görev ve Yetkiler Üst düzeyde yönetim Yönetim teşkilatı Muhasebe, finans denetimi ve finansal planlama Atama ve görevden almalar Üst gözetim rolü Yasal defterler, yıllık faaliyet raporu, mali tabloların UFRS ye hazırlanması ve denetlenmesi, KY açıklamaları Borca batıklık durumunda mahkemeye bildirim

18 Profesyonel YK Açılımı Bilgili bilinçli ve iç yönetim mekanizmalarını işletebilen Sermayeden bağımsız Piyasa koşullarına göre karar verer İç denetim mekanizmalarını çalıştıran ve risk konusunda devamlı uyanık olan bir YK YK hangi araçlara sahip olmalı ve yönetmeli?

19 YK hangi araçlara sahip olmalı ve yönetmeli? İç kontrol & İç denetim mekanizması Finansal planlama Risk yönetimi

20 TASARI ÇERÇEVESİNDE İÇ KONTROL ve İÇ DENETİM MEKANİZMASI

21 Kanun Mad. 375 (c) Muhasebe, finans denetimi ve şirketin yönetiminin gerektirdiği ölçüde, finansal plânlama için gerekli düzenin kurulması.

22 İç Kontrol ve İç Denetim Mekanizması Kurmak Tasarıya Göre Zorunlu mu? Kaynağı md 375 à Finans Denetimi Kanuna göre Finans kavramı nedir? Finans Yönetimi ve Finans Denetiminin önemi Her AŞ nin finans a ihtiyacı vardır ve finans da özel bilgi ve uzmanlık gerektirir Temel KY kurumu olan İç Denetim Düzeneğinin (mekanizmasının) kurulması emredici bir tarzda ifade ediliyor İşletme iktisadının İç Kontrol kurallarının kanuna yansıması KY yaklaşımının kanunen somutlaşması

23 İç Kontrol ve İç Denetim Mekanizması Kurmak Tasarıya Göre Zorunlu mu? İç (Kontrol) Denetim Düzeneği şemsiye kavram ü Finans denetimi (md 375) ü Finansal planlama (md 375) ü Risk teşhisi & Risk yönetimi (md 378) Hüküm geneldir: Finans Denetimi tüm sermaye şirketlerini kapsar Şirketin büyüklüğü kurulacak düzenin niteliği ile hacmini etkileyebilir İhtiyaç olduğu halde mekanizmalar kurulmazsa YK sorumludur

24 Tasarının AŞ nin yönetilmesinde kabul ettiği temel yaklaşım nedir? 1. YK ya bilgi akışının sağlanması 2. Gelen bilginin kalitesinin kontrol edilmesi 3. Gelen bilginin değerlendirilmesi 4. Yönetime ilişkin alınan kararların bu değerlenirme sonuçlarına göre alınması TEDBİRLİ BİR YÖNETİCİ VE İŞ ADAMI KARARI (BUSINESS JUDGMENT RULE) Kanun koyucunun yukarıdaki yaklaşımı İç Denetim Düzeni nin kurulmasını gerekli kılar.

25 İç Kontrol Sisteminin Tanımı İç kontrol sistemi, işletme yönetimi ve yönetimden sorumlu kişiler ile diğer ilgili aşağıda belirtilen hususlarda makul bir güvence sağlamak üzere tasarlanan ve uygulanan bir sistemdir: Faaliyet ve işlemlerin etkin olarak gerçekleşmesi Mali tabloların güvenilirliği Kanun ve düzenlemelere uyum

26 İç Kontrol Sistemi (COSO framework) 3 amaç: ü ü ü Faaliyet ve işlemlerin etkin olarak gerçekleşmesi Mali tabloların güvenilirliği Kanun ve düzenlemelere uyum 5 Bileşen: ü ü ü ü ü Kontrol ortamı Risk değerlendirme süreci Kontrol faaliyetleri Bilgi sistemleri & İletişim Gözetim OPERATIONS MONITORING FINANCIAL REPORTING INFORMATION AND COMMUNICATION CONTROL ACTIVITIES RISK ASSESSMENT CONTROL ENVIRONMENT COMPLIANCE ACTIVITY 3 ACTIVITY 2 ACTIVITY 1 UNIT B UNIT A

27 Kontrol Ortamı Kontrol ortamı, işletmenin yönetim fonksiyonu ile iç kontrol sistemi ve bunun önemine ilişkin işletme yönetiminin ve yönetimden sorumlu kişilerin tutum, davranış ve anlayışlarını kapsar. CONTROL ENVIRONMENT Ahlaki ve dürüstlükle ilgili değerlerin uygulanması ve iletişimi, Liyakate bağlılığı, Yönetimden sorumlu kişilerin işletmenin faaliyet ve işlemlerine katılımı İşletmenin yönetiminin felsefesi ve faaliyet tarzı, Organizasyon yapısı, Yetki ve sorumluluk dağılımı ve İnsan kaynakları ile ilgili politika ve uygulamaları

28 Risk Değerlendirme Süreci Risk değerlendirme süreci, işletmenin belirlediği hedefler bazında riskin nasıl tanımlandığı ve yönetildiğini ifade eder. Risk değerlendirme süreci genellikle aşağıdaki elementleri içerir: RISK ASSESSMENT Riskin öneminin tahmini Riskin gerçekleşme olasılığının değerlendirilmesi Riskin yönetilmesi

29 Kontrol Faaliyetleri Kontrol faaliyetleri, işletmenin amaçlarına ulaşmasını engelleyebilecek risklerin ortaya çıkarılması ve gerekli önlemlerin alınması gibi, işletme yönetiminin talimatlarının uygulanmasını sağlayan usul ve esaslardır. CONTROL ACTIVITIES Kontrol faaliyetleri aşağıdaki elementleri içerir: Yetkilendirme Performansın gözden geçirilmesi Fiziksel kontroller Görevlerin ayrılması Mutabakat Bilgi işlem süreçleri

30 Kontrollerin Sınıflandırılması Kontroller Önleyici ve Tespit Edici olmak üzere iki sınıfa ayrılır: Önleyici kontroller yanlışlıkları oluşmadan önleme üzerinde odaklanmıştır: Örneğin: Standart politika ve prosedüler Uygun görevlerin ayrılığı Onay limitleri CONTROL ACTIVITIES Tespit edici kontroller ise yanlışlık oluştuktan sonra ortaya çıkaracak şekilde tasarlanmaktadır. Örneğin: Sistemden alınan raporlar Mutabakatlar Dönemsel denetimler

31 Bilgi & İletişim Bilgi İç ve dış finansal bilgileri toplayarak yönetime gerekli olan raporlamayı yapmak INFORMATION AND COMMUNICATION Yeterli detayda ve doğru zamanda doğru kişilere raporlama yaparak, bu kişilerin etkin ve verimli görevlerini yerine getirmeleri sağlamalak İletişim Bilginin tamlığı ve zamanlılğı ile şirket genelinde iletişimin yeterliliği Müşteri, satıcılar ve diğer dış taraflarla bilgilerin aktarımı çerçevesinde iletişim kanallarının açıklığı ve etkinliği

32 Gözetim MONITORING Gözetim, kontrollerin tasarımı ve çalışmasının belirli dönemlerde uygun personel tarafından değerlendirme ve gerekli durumlarda aksiyon alma sürecidir. Gözetim iki şekilde yapılabilir: Sürekli etkinlik halinde Münferit uygulamalar

33 Tasarının İç Denetime İlişkin Getirdikleri Mad. 375 gerekçesi açık bir şekilde iç denetim sisteminin şirket iş ve işlemlerinin denetlenmesi için yapılandırılmasını belirtiyor İç Denetim Teftiş Kurulunun yaptığı denetime benzetiliyor Bu denetimin KY nin bir gereği olduğu belirtiliyor YK nın kurmasını önerdiği komitelere İç Denetim spesifik olarak eklenmiştir

34 Nasıl Bir İç Denetim? İş ve işlemleri denetler Finansal kaynakları, bunların kullanılması şeklini, finansal durumunu ve likiditesinin denetler ve izler İşletmede kurulan kontrol sisteminin tasarlandığı gibi çalıştığından emin olur Varlıkların ve yatırımların fiziki kontrolünü yapar à Varlıkların korunması

35 TASARI ÇERÇEVESİNDE RİSK TEŞHİSİ VE RİSK YÖNETİMİ

36 Tasarıya göre Risk in kapsamı nedir? Şirketin varlığını, gelişmesini ve devamını tehlikeye düşüren Konjonktürel riskler: Ülke, piyasa, likidite, sektör ve enflasyon Diğer muhtemel riskleri

37 Risk Teşhisi ve Risk Yönetimi Bir iç kontrol mekanizması olarak değerlendirilmiş Şirketin varlığını, gelişmesini ve devamını tehlikeye düşüren sebeplerin erken teşhisi, önlemlerin alınıp yönetilmesi Borsa şirketleri için zorunlu bir uygulama à Risklerin Erken Teşhisi Komitesi Riskin varlığı ve yönetilmesi gerekliliği durumunda kapalı şirketlerde de zorunlu Kapalı şirketlerde bağımsız denetçiye verilen görev YK ve GK nın devamlı uyanıklık (TEYAKKUZ) halinde tutulması Erken uyarı sistemi Komite YK ya iki ayda bir raporlayacak

38 TASARI ÇERÇEVESİNDE FİNANSAL PLANLAMA

39 Finansal Planlama Tüm AŞ ler için gerekli değildir Şirketin yönetimi gerektiriyor ise finansal planlama zorunludur Bütçe ve iş planı kavramları ile ilgili