MUKOSELLER ve TEDAVLER: OLGU SUNUMLARI MUCOCELES AND THEIR TREATMENT: CASE REPORTS

MUKOSELLER ve TEDAVLER: OLGU SUNUMLARI MUCOCELES AND THEIR TREATMENT: CASE REPORTS Sertan ERGUN * Esma KÜRKLÜ * Gülsüm AK * Hakk# TANYER * ÖZET Mukoseller, içi mukus dolu kavitasyonlar olup oral kavitenin sk görülen yumuak doku lezyonlarndandr. Etyolojik faktörleri arasnda lokal travma birinci srada yer alr ve tedavileri cerrahidir. Bu çalmada, klini#imizde 1998-2006 yllar arasnda mukosel tansyla opere edilen 25 olguda lezyonlarn lokalizasyonlar, büyüklükleri, etyolojik faktörleri, devam süreleri, tedavi alternatifleri ve prognozlar yaplan ilgili litaratür derlemesi ile beraber tartlmtr. Anahtar kelimeler: Mukosel, etyoloji, tedavi GR% Mukoseller, oral kavitenin sk görülen yumuak doku lezyonlardr. Kelime olarak içi mukus ile dolu kavite (muco=mukus ve coele=kavite) anlamna gelmektedir. Mukus, majör ve minör tükürük bezlerinin salgsal ürünüdür.!çi mukus dolu bir kavitasyonun meydana gelmesi patolojik olup, iki durumda ortaya çkmaktadr: Ekstravazasyon ve retansiyon. 1 Mukosellerin en sk görülen etyolojik faktörü ekstravazasyon olup, duktus veya asinuslarda lokalize mukusun çevre dokulara yaylmas ile meydana gelir ve mukus ekstravazasyon kisti adn alr. 2 Bu durum sklkla lokal travma ve irritasyon ile olumaktadr. 3 Anestezi sonras veya kötü bir alkanlk olarak kronik srma ve darbe en sk karlalan travma biçimleri olup, lokal irritasyona sebep olarak scak ve toksik maddeler bata gelir. Bu kistler epitelleri bulunmad için gerçek kistler snfna dahil deillerdir. 2 Mukoseller nadiren, tükürüün dilate duktus içinde birikmesi ile meydana gelebilirler. 1 Bu yolla oluan mukosellere retansiyon kisti ad verilir. Bu tip kistler gerçek kistler olup, kist epiteli mukoid, skuamoz veya onkositik olabilir. 2 Klinik olarak büyüklükleri birkaç mm ile birkaç cm arasnda deien, mavi-transparan (yüzeyel) veya normal mukozal renkte (derin), sklkla SUMMARY Mucoceles are probably the most common disorders of the minor salivary glands, filled with mucus interiorly, typically presenting as single swellings on the lower lip. They usually arise from a local trauma to a duct. In this present study, aetiological factors, localization, size, duration, treatment alternatives and prognosis of 25 cases of mucocele which were operated in our clinic were discussed. Key words: Mucocele, etiology, treatment alt dudakta orta hattn lateralinde, nadiren dil alt, bukkal veya palatinal mukozada lokalizasyon gösteren asemptomatik lezyonlardr. 1,3-9 Mukoseller, lokalizasyonlar ve büyüklüklerine göre 3 farkl cerrahi metod ile tedavi edilirler. Küçük boyutlu tek mukosellerin, ilgili minör tükürük bezi ile total eksizyonu uygun bir tedavi eklidir. 1,3,4 Yüzeyel operasyonlarda lezyon nüks edebilir. 2 Bu ilem geleneksel metodlarla ve genellikle skar formasyonu brakmakszn yaplabildii gibi CO 2 lazer yardm veya elektro cerrahi ile de uygulanabilir. 10,11 Orta büyüklükteki ve kaln konnektif doku ile kapl mukoseller, ilgili tükürük bezi boyunca disseke edilerek tedavi edilirler. 1 Büyük ve anatomik yaplara yakn olan mukosellerin en uygun tedavisi marsüpyalizasyondur. 1 Hastann belirgin bir ikayeti olmadkça palatinal mukozada lokalize multipl, küçük, yüzeyel mukosellerin tedavi edilmelerine gerek yoktur. 5,6,12 Subjektif semptom varlnda bu tip mukosel adacklar lazerle vaporizasyon veya linolenik asit uygulamas ile tedavi edilebilirler. 5,13 OLGULAR 1998-2006 yllar arasnda kliniimize oral ve perioral bölgede lokalize ilik ikayeti ile toplam 25 hasta bavurdu (Tablo I). Hastalarn 15 i erkek, 10 u *!stanbul Üniversitesi, Di Hekimlii Fakültesi, Az, Di, Çene Hastalklar ve Cerrahisi Anabilim Dal,!STANBUL. 39

kadn idi. Hastalarn yalar 5 ile 50 arasnda deimekte, ya ortalamalar ise 23.32 idi. Klinik muayenede bu lezyonlarn tümünün klinik görünümünün mukosel ile uyumlu olduu belirlendi. Lezyonlarn 23 ü (%92) alt dudakta, 2 si (%8) dilaltnda yerleim göstermekteydi. Lezyonlarn 14 ü sa tarafta, 11 tanesi ise sol tarafta bulunmaktayd. edilerek postoperatif bakm anlatld. Operasyonlar sonras erken veya geç kanama veya enfeksiyon izlenmedi. Sadece bir hastada ameliyat bölgesinde yaklak 3 ay süreli parestezi izlendi. Opere edilen hastalarn hiç birinde rekürrens izlenmedi. Tablo I. Lezyonlarn klinik özellikleri ve tedavi ekilleri (GC: Geleneksel-bistüri-cerrahi; EC: Elektrocerrahi) HASTA ) YA% CNSYET LOKALZASYONU ETYOLOJ YAKLA%IK SÜRE BÜYÜKLÜK (hafta) (ÇAP) TEDAV 1 24 I Alt dudak sa taraf Kronik srma 15 mm 3 GC 2 16 K Alt dudak sa taraf Travma 10 mm 1 GC 3 42 K Alt dudak sol taraf Travma 3 mm 8 GC 4 23 K Alt dudak sa taraf Bilinmiyor 5 mm 4 GC 5 11 K Alt dudak sol taraf Anestezi sonras srma 15 mm 1 EC 6 5 I Alt dudak sa taraf Travma 10 mm 2 GC 7 32 K Alt dudak sol taraf Travma 5 mm 1 GC 8 22 I Alt dudak sa taraf Bilinmiyor 3 mm 8 GC 9 27 K Alt dudak sol taraf Kronik srma 10 mm 4 GC 10 31 K Dil alt sa taraf Di çekimine bal travma 10 mm 2 GC 11 40 K Alt dudak sa taraf Kronik srma 4 mm - GC 12 12 I Dil alt sol taraf Bilinmiyor 9 mm - GC 13 33 I Alt dudak sa taraf Bilinmiyor 12 mm - GC 14 18 I Alt dudak sa taraf Bilinmiyor 10 mm 6 GC 15 11 K Alt dudak sa taraf Kronik srma 5 mm 16 GC 16 11 I Alt dudak sol taraf Di çekimine bal travma 15 mm 16 GC 17 39 K Alt dudak sol taraf Bilinmiyor 10 mm - GC 18 21 K Alt dudak sa taraf Bilinmiyor 8 mm - GC Resim 1. Mukosel Mukosellerin çaplar 3-15mm arasnda deiim göstermekte ve ortalama çaplar 8.76mm idi. 11 mukoselin etyolojisi bilinmemekteydi (%44). Etyolojisi belli mukoseller arasnda travma en sk neden olarak karmza çkyordu (8; %32). Bu travmalardan dördü di çekimi esnasnda hekim tarafndan elevatör ile meydana gelmi idi. Dier travma nedenleri düme, bisiklet kazas ve kavga nedeniyle meydana gelmi idi. Kötü alkanlk olarak kronik srma en sk karlalan ikinci etyolojik faktör idi (5; %20). Bir hastada, anestezi sonras dudan srlmasna bal olarak mukosel formasyonu meydana gelmiti. Alnan anamnezlerde 10 hastann azlarndaki lezyonlarn ne kadar süredir devam ettiini bilmedikleri belirlendi. Geriye kalan 15 hastann lezyonlar 1 hafta ile 4 ay arasnda deien sürelerde devam etmekteydi. Mukosellerin ortalama devam süreleri yaklak 6.4 hafta idi. Alt dudakta lokalize mukosellerin hepsinin ilgili minör tükürük bezi dahil olmak üzere cerrahi olarak total eksizyonu yapld. 24 hastann ameliyatnda geleneksel cerrahi uyguland. Hacmen ortalamann üzerinde olan bir mukosel elektrocerrahi kullanlarak opere edildi. 22 mukosel bir bütün halinde rüptüre olmadan çkarlabildi. Total olarak eksize edilen lezyonlarn hepsi histopatolojik olarak mukus ekstravazasyon kisti olarak tehis edildi. Operasyon sonras primer kapama elde edildi ve hastalara postoperatif antibiyotik (kg bana 25mg doz eklinde geni spektrumlu antibiyotik) reçete Resim 2. Ensizyon TARTI%MA Mukosellerin %70 inden fazlasnn minör tükürük bezlerinden kaynan ald ve alt dudakta lokalizasyon gösterdii bildirilmitir. 14 Maia ve arkadalar 15 1018 pediatrik oral biyopsiyi inceledikleri çalmada, mukosellerin oral ve perioral kavitenin en sk karlalan üçüncü lezyonu olduunu vurgulamlardr. Olgularmzn sadece ikisi anterior lingual tükürük bezi kaynakl olup ve dil alt alanda lokalizasyon göstermekteydi. Dil altnda lokalize mukosel olgularmzn biri di çekimine bal travmatik yaralanma sonucu meydana gelmiti. Muhtemelen, 40

çekim esnasnda kullanlan elavatör veya davye istem d Blandin ve Nuhn bezlerinin duktuslarn zedeleyerek sekresyonun konnektif dokular içine ekstravazyonu ile sonuçlanm ve ilgili bölgede mukosel formasyonu ile sonuçlanmtr. ve tekrarlanan travma ile ilikili olabileceinin altn çizmilerdir. 25 Olgularmzn oral klinik muayenelerinde bu tipte mukosellere rastlamadk. Resim 4. Lezyonun eksizyonu sonras Resim 3. Lezyon künt disseksiyon ile görünür hale getirilmesi Mukoseller travma, kronik srma ve sigara kullanm haricinde farkl etyolojik faktörler nedeniyle meydana gelebilirler. Özellikle yüzeyel mukosellerin Graft Versus Host hastal ve Sjögren Sendromu ile yakn ilikili olduu defalarca bildirilmitir. 16-19 Mukoseller, cerrahi ilemler sonras erken veya geç komplikasyonlar olarak da ortaya çkabilirler. Anestezi entübasyonu esnasnda erken komplikasyon olarak, çene ucu ögmentasyonu ve orbita taban kr operasyonlar sonras geç komplikasyonlar olarak mukosel olgular bildirilmitir. 20-22 Crean ve Connor 23 dilde ve az tabannda yerleim gösteren iki mukosel olgusunu takdim ettikleri çalmalarnda, ilgili lezyonlarn cerrahi olarak total eksizyonu sonras hastalarn normal mastikasyonlarnn salandn belirtmilerdir. Navazesh 24 71 yanda kadn hastada gelien mukoselin etyolojisinde dita oluumunu önledii iddia edilen di macununun rolü olabileceini belirtmitir. Olgularmzn oluumunda, yukarda saydmz etyolojik faktörlerin hiçbiri söz konusu deildi. Mukoseller multipl sayda olabilirler. Bu lezyonlar palatinal mukozada lokalize yüzeyel lezyonlar olup sklkla sürekli ve youn sigara kullanm nedeniyle maruz kalnan termik ve kimyasal irritanlar sonucu meydana gelirler. 5,6,12 Porter ve ark. 25 4 yanda bir çocuun alt dudanda lokalize multipl saydaki mukoselleri rapor ettikleri çalmalarnda bu durumun çok nadir olduunun Resim 5. Sütürasyon Mukosellerin tedavi alternatifleri, lokalizasyon, büyüklük ve anatomik yaplar ile komuluk ile yakn ilikilidir. Mukosellerin, geleneksel bistüri cerrahisi, elektrocerrahi, lineoik asitle dalama ve CO 2 lazerle vaporizasyon ile tedavi edildikleri bildirilmitir. 10,11,13 Lezyonlarn tümünde ayn operasyon teknii kullanlmtr. Bu olgu serisinde lezyonun üzerini örten ince mukoza üzerinde bistüri veya elektrocerrahi ile ensizyon yaplm, lezyon künt disseksiyon ile görünür hale getirilmi ve periferde serbestletirilerek bir bütün halde çkarlmaya çallmtr (Resim 1-5). Üç lezyon eksizyon esnasnda rüptüre olmu, dier tüm lezyonlar bütün halde çkarlmtr. Tehisini yaptmz en büyük mukosellerin çaplar 15mm idi ve önemli 41

anotomik yaplar ile komuluklar bulunmamaktayd. Bu nedenle lezyonlarn hiç biri marsüpyalizasyon için önerilmi bulunan endikasyonlar ile uyumlu deildi. 1 Mukosel operasyonlarnda, elektrocerrahi ile geleneksel (bistüri) cerrahisini karlatran bir literatüre rastlanmamtr. Deneyimlerimiz, mukoseli örten ince mukozann ensizyonunun geleneksel yöntemlerle daha rahat yapldn göstermitir. Elektrocerrahi esnasnda meydana gelen yüksek snn, mukoselin bir bütün halinde, rüptüre olmadan çkarlmasn güçletireceine inanmaktayz. Mukosellerin tehisi genellikle klinik olarak konmakla birlikte kâti suretle histopatolojik tansnn yaplmas gereklidir. Mukosellerin ayrc tans lenfanjiyom, hemanjiyom, lipom, mukoepidermoid karsinom ve lenfoepitelyal kistlerle yaplmaldr. 1 Chen ve ark. 26 10 yanda erkek çocuun alt dudanda lokalize lezyona klinik olarak mukosel tans koyarak opere etmiler, yaplan histopatolojik deerlendirmede lezyonda reaktif poliklonal lenfoid infiltrasyon belirlenmitir. Ak ve arkadalar 27 yaynladklar olgu sunumunda klinik olarak mukosel ön tans ile opere ettikleri lezyonun histopatolojik olarak asinik hücreli karsinom olduunu belirtmiler, tans klinik olarak kesin gözü ile baklan her türlü lezyonun histopatolojik tetkikinin yaplmas gerekliliinin altn çizmilerdir. 27 Total eksizyonunu yaptmz mukosellere histopatolojik olarak mukus ekstravazasyon kisti tans konmutur. SONUÇ Mukoseller oral ve perioral bölgenin sk karlalan lezyonlardr. Tedavileri sklkla cerrahi olup, tedavi alternatifleri lokalizasyonlar, büyüklükleri ve anatomik yaplara olan komuluklar ile yakn ilikilidir. KAYNAKLAR 1. Baurmash HD. Mucoceles and ranulas. J Oral Maxillofac Surg 2003; 61: 369-78. 2. Günhan Ö. Oral ve Maksillofasiyal Patoloji. Birinci Bask. Ankara: Atlas Kitapçlk; 2001. s. 111-12. 3. Schrefer J. Oral and Maxillofacial Pathology. 2 nd ed. China: Saunders; 2002. s. 389-40. 4. Rose EC, Rose C. Mucocele on the lower lip: A case report. J Orofac Orthop 2004; 65: 433-5. 5. Jinbu Y, Tsukinoki K, Kusama M, Watanabe Y. Recurrent multiple superficial mucocele on the palate: Histopathology and laser vaporization. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2003; 95: 193-7. 6. Mandel L.Multiple superficial oral mucoceles: Case report. J Oral Maxillofac Surg 2001; 59: 928-30. 7. Sugerman PB, Savage NW, Young WG. Mucocele of the anterior lingual salivary glands (glands of Blandin and Nuhn): Report of 5 cases. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2000; 90: 478-82. 8. Andiran N, Sarikayalar F, Unal OF, Baydar DE, Ozaydin E. Mucocele of the anterior lingual salivary glands: From extravasation to an alarming mass with a benign course. Int J Pediatr Otorhinolaryngol 2001; 61: 143-7. 9. Anastassov GE, Haiavy J, Solodnik P, Lee H, Lumerman H. Submandibular gland mucocele: Diagnosis and management. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2000; 89: 159-63. 10. Kopp WK, St-Hilaire H. Mucosal preservation in the treatment of mucocele with CO2 laser. J Oral Maxillofac Surg 2004; 62: 1559-61. 11. Nuntanaranont T, Thuaksuban N. The use of CO 2 laser for treatment of salivary gland disease in seven cases. Int Cong Ser 2003; 1248: 393-98. 12. Silva A Jr, Nikitakis NG, Balciunas BA, Meiller TF. Superficial mucocele of the labial mucosa: A case report and review of the literature. Gen Dent 2004; 52: 424-7. 13. McCaul JA, Lamey PJ. Multiple oral mucoceles treated with gamma-linolenic acid: Report of a case. Br J Oral Maxillofac Surg 1994; 32: 392-3. 14. Harrison JD. Salivary mucoceles. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1975; 39: 268-78. 15. Maia DM, Merly F, Castro WH, Gomez RS. A survey of oral biopsies in Brazilian pediatric patients. ASDC J Dent Child. 2000; 67: 128-31. 16. Campana F, Sibaud V, Chauvel A, Boiron JM, Taieb A, Fricain JC. Recurrent superficial mucoceles associated with lichenoid disorders. J Oral Maxillofac Surg 2006; 64: 1830-3. 17. Garcia D, Molina R, Gonzalez J. Graft-Versus-Host Disease, an eight case report and literature review. Med Oral Patol Oral Cir Bucal 2006; 11: 486-92. 18. Garcia-F-Villalta MJ, Pascual-Lopez M, Elices M, Dauden E, Garcia-Diez A, Fraga J. Superficial mucoceles and lichenoid graft versus host disease: Report of three cases. Acta Derm Venereol 2002; 82: 453-5. 19. Katayama I, Yamazaki S, Nishioka K. Giant mucocele of oral cavity as a mucocutaneous manifestation of Sjogren syndrome. J Dermatol 1993; 20: 238-41. 42

20. Stranc MF, Skoracki RA. Complication of submandibular intubation in a panfacial fracture patient. J Maxillofac Surg 2001; 29: 174-6. 21. Lazar F, zur Hausen A, Mischkowski R, Zoller JE. A typical cyst formation following chin augmentation using a nasal osteocartilaginous graft. J Craniomaxillofac Surg 2006; 34: 107-12. 22. Nkenke E, Amann K, Maier T, Benz M, Kramer M, Haeusler G, Benz S, Wiltfang J, Vairaktaris EG, Neukam FW, Holbach L. Untreated 'blow-in' fracture of the orbital floor causing a mucocele: Report of an unusual late complication. J Craniomaxillofac Surg 2005; 33: 255-9. 23. Crean SJ, Connor C. Congenital mucoceles: Report of two cases. Int J Paediatr Dent 1996; 6: 271-5. 24. Navazesh M. Tartar-control toothpaste as a possible contributory factor in the onset of superficial mucocele: A case report. Spec Care Dentist 1995; 15: 74-8. 25. Porter SR, Scully C, Kainth B, Ward-Booth P. Multiple salivary mucoceles in a young boy. Int J Paediatr Dent 1998; 8: 149-51. 26. Chen YK, Shen YH, Lin CC, Lin LM. Submucoal lymphoid aggregates of the lower lip in a 10-year-old boy. Br J Oral Maxillofac Surg 2005; 43: 185-7. 27. Ak G, Hayrlolu A, Ergun S, Güllüoglu MG, Batu D, Saruhanolu A, Tanyeri H. Acinic cell carcinoma of the lower lip: A case report. Acta Stamatol Croat 2007; 41: 159-65. Yaz#>ma Adresi: Dr. Sertan ERGUN!stanbul Üniversitesi Di Hekimlii Fakültesi Az, Di, Çene Hastalklar ve Cerrahisi Anabilim Dal Çapa /!STANBUL Tel: 0 212 4142000 / 30352 Faks: 0 212 5312230 E-posta: sertanergun@gmail.com 43