MÜZİK ÖĞRETMENİ ADAYLARININ İNFORMAL MÜZİK EĞİTİMİ YOLUYLA KAZANDIKLARI DAVRANIŞLAR

374 MÜZİK ÖĞRETMENİ ADAYLARININ İNFORMAL MÜZİK EĞİTİMİ YOLUYLA KAZANDIKLARI DAVRANIŞLAR Özet Öğr.Gör.Dr.Özge GENÇEL ATAMAN, Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Eğitimi Anabilim Dalı, ogencel@balikesir.edu.tr AraĢ. Gör.Dr.Özgür EROĞLU, Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Eğitimi Anabilim Dalı, ozgureroglu76@yahoo.com Ġnformal eğitim, geliģigüzel ve kasıtsız olarak gerçekleģtirilen eğitim etkinliklerini kapsar. Tüm eğitim süreçlerinde olduğu gibi, müzik eğitimi sürecinde de informal eğitimin bireyler üzerindeki etkisi kaçınılmazdır. Bu araģtırmanın amacı, müzik öğretmeni adaylarının informal müzik eğitimi yoluyla kazandıkları davranıģların belirlenmesine yöneliktir. Bu araģtırma survey betimsel model niteliğindedir. AraĢtırmanın çalıģma grubunu, Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Eğitimi Anabilim Dalı nda 2010 2011 eğitim-öğretim yılında öğrenim görmekte olan 112 müzik öğretmeni adayı oluģturmaktadır. AraĢtırmanın veri toplama aģamasında anket tekniğinden yararlanılmıģtır. öğretmeni adaylarının informal müzik eğitimi yoluyla kazandıkları davranıģların belirlenmesinde kullanılacak anket, kiģisel bilgiler ve durum tespiti olmak üzere iki bölümden oluģmaktadır. öğretmeni adaylarına anket tekniği ile yöneltilen sorular açık uçlu ve çoktan seçmeli olmak üzere düzenlenmiģtir. Anket formlarının değerlendirilmesiyle elde edilen veriler üzerinde SPSS programı aracılığıyla frekans (f) yüzde (%) ve ki-kare (χ²), analizleri uygulanmıģtır. AraĢtırma sonucunda, elde edilen bulgular tablolar aracılığıyla sunulmuģ sonuç ve önerilere yer verilmiģtir. Anahtar kelimeler: Öğretmeni Adayları, Ġnformal Eğitim, Eğitimi GİRİŞ Eğitim, bireyin davranıģlarını elde edilen bilgiler doğrultusunda bilinçli veya bilinçsiz olarak değiģtirme sürecidir (Türkmen, 2010). Eğitim formal, non-formal ve informal olmak üzere üç boyuta ayrılmaktadır (Dasen, 2008). Formal eğitim, bir hiyerarģik yapıya sahip, genel akademik veya özel eğitim programlarını içeren kurumlarda gerçekleģtirilen eğitimdir (Türkmen, 2010). Non-formal eğitim, resmi eğitim kurumlarının dıģında gerçekleģtirilen ve organize edilmiģ eğitim aktiviteleridir. Ġnformal eğitim ise, hiçbir Ģekilde planlanmamıģ ya da organize edilmemiģ, geliģigüzel ve kasıtsız olarak gerçekleģen davranıģ değiģikliklerini kapsar (Etllng, 1993). Bu davranıģ değiģiklikleri, bireyin aile, arkadaģ çevresi, medya ve günlük yaģamda etkileģimde bulunduğu diğer her türlü ortamın etkileri sonucu meydana gelir. Örneğin; bireyler baģlangıçta sosyal rollerini ve toplum tarafından kabul edilen sosyal davranıģlarını aile içerisinde öğrenirler. Bu tür bir informal öğrenme, çocukların benmerkezci davranıģlardan uzaklaģıp diğer aile bireylerinin gereksinimlerini ve haklarını önemseyecek Ģekilde sosyal farkındalık kazanmalarını sağlamaktadır. Çocuklar taklit etme, gözlemleme, ezberleme ve model alma yoluyla cinsiyet rolü, beceriler ve kültürel değerler ile ilgili toplumsal kuralları öğrenmektedirler. Diğer yandan kitlesel medya; televizyon, radyo, gazete, dergi, kitap ve internet gibi araçlarla, informal eğitimin gerçekleģmesinde en önemli rolü oynamaktadır. Medyada meydana gelen hızlı değiģimler, bireylerin medyayı kullanma alıģkanlıklarının ailelerininkinden farklılaģmasına neden olmaktadır. Medya aracılığıyla bireylerin, günlük yaģamda baģka Ģekilde tanıģamayacakları insanların yaģamları ve fikirlerinden haberdar olmaları sonucu, ailelerinden edindikleri değer yargıları değiģikliğe uğramaktadır. Tüm eğitim süreçlerinde olduğu gibi, müzik eğitimi sürecinde de informal eğitimin aile çevresi, toplum, medya araçları ve arkadaģ grupları aracılığıyla, bireyler üzerindeki etkisi kaçınılmazdır (Jin, 1999). Eğitimi, bireysel, çevresel-toplumsal, eğitimsel, psiko-sosyal, kültürel ve ekonomik iģlevleri bulunan büyük bir kültürel organizasyondur. Popüler kültürün en etkili araçları olan görsel ve iģitsel medya ve ürünlerin gücü müzik eğitimine büyük olanaklar sağlayabilen bir ortamdır. Bu araçların ve yarattığı ortamın doğru ve etkili kullanımı son derece önemlidir. Piyasa Ģartlarının egemen olduğu bu

375 ticari gücün bilimsel gerçeklere dayalı bir zeminde müzik eğitimi organizasyonun iģlevlerine yönelik ürünler vermesi hayati bir konudur (Yayla, 2009). eğitimi, genel müzik eğitimi, özengen müzik eğitimi ve mesleki müzik eğitimi olmak üzere üç ana türe ayrılır. Genel müzik eğitimi, müzikle yakından ya da uzaktan ilgisi olan herkese yönelik olarak okulda verilen müzik eğitimidir. Özengen müzik eğitimi, müziğe ilgisi, isteği ve yeteneği olup müziği kendisi için bir hobi olarak seçenlere yöneliktir. Kurslar ve özel dersler bu kapsamda düģünülebilir. Mesleki müzik eğitimi ise, müziğe ilgili ve yetenekli olup müziği kendisine bir iģ, meslek, ciddi-sürekli uğraģ, görev alanı veya çalıģma alanı olarak seçenlere-belirleyenlere yöneliktir (Uçan, 1997). öğretmeni yetiģtiren kurumlarda verilen müzik eğitimi, mesleki müzik eğitimi türüne girmektedir. öğretmenliği eğitimi, Türkiye de müzik eğitimi alanında gün geçtikçe daha çok önem kazanan kavram ve uygulamalar arasındadır (Gençel, 2005). öğretmeni yetiģtiren kurumların amacı; müzik ve müzik eğitimini çağdaģ yaklaģımlar doğrultusunda kavrayabilen, edinilmiģ davranıģları estetik birikimleri ile beraber yaģamın her alanına yansıtabilen, toplumumuza, çocuklarımıza ve gençlerimize okulda ve okul dıģı ortamlarda kaliteli müzik eğitimi verecek, yaratıcı, analitik düģünce yapısına sahip, araģtırmacı, yeniliklere açık, güçlü kuramsal alt yapıya ve uygulamaya yönelik bilgi donanımına sahip müzik öğretmenleri yetiģtirmektir. Ġnformal müzik eğitiminin mesleki müzik eğitimi alan bireyler üzerindeki etkisine bakıldığında, müzik eğitimi programlarının genel amaçları ile öğrencilerin müziği yaģayıģları arasında gittikçe artan bir tutarsızlığın olduğu göze çarpmaktadır (BeĢevli Solmaz, 2009). Bu tutarsızlığın en önemli nedenlerinden biri, bu bireylerin günlük yaģamlarında tercih Ģansı olmaksızın çoğunlukla niteliksiz her türlü müziğe maruz kalmalarıdır. Günlük hayatın önemli bir kısmını kapsayan medya tarafından (televizyon, radyo, internet gibi) topluma dayatılan sanatsal değerlerden yoksun tüketim amaçlı müzikler, bireylerin müziksel algılayıģ ve alıģkanlıklarını biçimlendirmektedir. Bilindiği gibi müzik eğitiminde müzik teorisi öğrenmek, çalgı çalmayı öğrenmek, farklı müzik kültürleri hakkında birikim edinmek gibi çalıģmalar, emek, sabır ve sorumluluk gerektiren zorunluluklardır. öğretmeni yetiģtiren kurumlara eğitim almak amacıyla gelen bireylerin yaģamları boyunca ĢekillenmiĢ müziksel algılayıģ ve alıģkanlıkları bu kurumların genel amaçlarıyla genellikle örtüģmemektedir. Yine de bu bireylerin bir kısmı bu algılayıģ ve alıģkanlıklarını kurumların amaçları doğrultusunda Ģekillendirebilmek için çaba göstermekte ve çoğunlukla bunu baģarmaktadır. Ancak üniversite mezunu olmaktan baģka bir amacı olmayan bireyler ise, bu çabayı gösterme gereği duymayarak müzikal estetik kaygıdan yoksun Ģekilde bu kurumlardan mezun olup mesleki yaģantılarına baģlamaktadır. Araştırmanın Amacı Bu araģtırmanın amacı, müzik öğretmeni adaylarının informal müzik eğitimi yoluyla kazandıkları davranıģların belirlenmesine yöneliktir. YÖNTEM Bu araģtırma survey betimsel model niteliğindedir. Betimsel araģtırmalar, mevcut olayların daha önceki olay ve koģullarla iliģkilerini dikkate alarak, durumlar arasındaki etkileģimi açıklamayı hedef alan, çok sayıda obje ya da denek üzerinde ve belirli bir zaman kesiti içinde yapılan araģtırmalardır (Kaptan, 1998). Araştırma Grubu AraĢtırmanın çalıģma grubunu, Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Eğitimi Anabilim Dalı nda 2010 2011 eğitim-öğretim yılında öğrenim görmekte olan 112 müzik öğretmeni adayı oluģturmaktadır. Veri Toplama Araçları

376 AraĢtırmanın veri toplama aģamasında anket tekniğinden yararlanılmıģtır. öğretmeni adaylarının informal müzik eğitimi yoluyla kazandıkları davranıģların belirlenmesinde kullanılan anket, kiģisel bilgiler ve durum tespiti olmak üzere iki bölümden oluģmaktadır. öğretmeni adaylarına anket tekniği ile yöneltilen sorular açık uçlu ve çoktan seçmeli olmak üzere düzenlenmiģtir. Verilerin Çözümlenmesi Anket formlarının değerlendirilmesiyle elde edilen veriler üzerinde SPSS programı aracılığıyla frekans (f) yüzde (%) ve ki-kare (χ²), analizleri uygulanmıģtır. BULGULAR VE YORUM Tablo 1. Öğretmeni Adaylarının KiĢisel Bilgilerine ĠliĢkin Dağılımlar Bay 50 44,6 Cinsiyet Bayan 62 55,4 1. sınıf 36 32,2 2. sınıf 24 21,4 Okumakta olunan sınıf 3. sınıf 26 23,2 4. sınıf 26 23,2 Güzel Sanatlar ve Spor Lisesi 81 72,3 Mezun olunan lise türü Diğer Lise Türleri 31 27,7 Tablo 1 incelendiğinde, araģtırmaya katılan müzik öğretmeni adaylarının % 55,4 ünün Bayan, % 44,6 sının Bay olduğu, % 32,2 sinin 1. Sınıf, % 21,4 ünün 2. Sınıf, % 23,2 sinin 3. Sınıf, % 23,2 sinin 4. Sınıf öğrencisi olduğu, % 72,3 ünün Güzel Sanatlar ve Spor Liseleri nden ve % 27,7 sinin de Diğer Lise Türleri nden mezun oldukları anlaģılmaktadır. Tablo 2. Öğretmeni Adaylarının le Ġlgili Olarak Medyada En Sık Takip Ettikleri Radyo, TV Kanalları ve Ġnternet Siteleri Türk Halk Müziği-Türk Sanat Müziği Radyo Kanalları Ġçerikli 12 10,7 Yerli, Yabancı Pop Ġçerikli 110 98,2 Klasik Ġçerikli 9 8 Türk Halk Müziği-Türk Sanat Müziği TV Kanalları Ġçerikli 17 15,1 Yerli, Yabancı Pop Ġçerikli 109 97,3 Sosyal PaylaĢım Siteleri 83 74,1 Ġnternet Siteleri sel Bilgi Ġçerikli Siteler 22 19,6 Tablo 2 ye bakıldığında, araģtırmaya katılan müzik öğretmeni adaylarının % 10,7 sinin Türk Halk Müziği-Türk Sanat Müziği Ġçerikli, % 98,2 sinin Yerli, Yabancı Pop Ġçerikli yayın yapan radyo kanallarını dinledikleri, % 8 inin Klasik Ġçerikli, % 15,1 inin Türk Halk Müziği-Türk Sanat Müziği Ġçerikli, % 97,3 ünün Yerli, Yabancı Pop Ġçerikli yayın yapan televizyon kanallarını izledikleri görülmektedir. Adaylara müzikle ilgili olarak en sık takip ettikleri internet siteleri sorulduğunda, adayların % 74,1 inin Sosyal PaylaĢım Siteleri ni, % 19,6 sının sel Bilgi Ġçerikli Siteler i kullanmakta oldukları anlaģılmaktadır. Bu durum, müzik öğretmeni adaylarının medyada en yaygın Ģekilde yer alan müzik türlerinden pop müziği takip ettiklerini ortaya çıkarmaktadır. Pop Tablo 3. Öğretmeni Adaylarının Dinledikleri Türleri Caz- Arabesk THM Blues

Öğretmeni Adaylarının Arabesk Dinleme Öğretmeni Adaylarının Pop Dinleme Öğretmeni Adaylarının Türk Halk Müziği Dinleme Öğretmeni Adaylarının Türk Sanat Müziği Dinleme Öğretmeni Adaylarının Klasik Dinleme 377 Evet 79 70,5 Evet 67 59,8 Evet 56 50 Evet 27 24,1 Hayır 33 29,5 Hayır 45 40,2 Hayır 56 50 Hayır 85 75,9 Klasik Rock Elektronik TSM Evet 72 64,3 Evet 58 51,8 Evet 42 37,5 Evet 21 18,8 Hayır 40 35,7 Hayır 54 48,2 Hayır 70 62,5 Hayır 91 81,2 Tablo 3 incelendiğinde, araģtırmaya katılan müzik öğretmeni adaylarının % 70,5 oranıyla en çok Pop türünü dinledikleri, bu türü sırasıyla Klasik, Türk Halk Müziği, Türk Sanat Müziği, Caz- Blues, Rock, Arabesk ve Elektronik türlerinin takip ettiği görülmektedir. Bu durum, informal müzik eğitiminin formal müzik eğitimine oranla adayları daha çok etkilediği Ģeklinde yorumlanabilir. Tablo 4. Öğretmeni Adaylarının Dinledikleri Türleri Ġle Öğretmeni Adaylarının Ailelerinin Dinledikleri Türlerinin KarĢılaĢtırılması Öğretmeni Adaylarının Ailelerinin Klasik Dinleme Evet 20 27,8 52 72,2 72 100 Hayır 5 12,5 35 87,5 40 100 0,063 3,462 TOPLAM 25 22,3 87 77,7 112 100 Öğretmeni Adaylarının Ailelerinin Türk Sanat Müziği Dinleme Evet 46 79,3 12 20,7 58 100 Hayır 31 57,4 23 42,6 54 100 0,012* 6,244 TOPLAM 77 68,8 35 31,2 112 100 Öğretmeni Adaylarının Ailelerinin Türk Halk Müziği Dinleme Evet 63 94 4 6 67 100 Hayır 25 55,6 20 44,4 45 100 0,000* 23,668 TOPLAM 88 78,6 24 21,4 112 100 Öğretmeni Adaylarının Ailelerinin Pop Dinleme Evet 43 54,4 36 45,6 79 100 Hayır 9 27,3 24 72,7 33 100 TOPLAM 52 46,4 60 53,6 112 100 0,009* 6,902 Öğretmeni Adaylarının Ailelerinin Arabesk Dinleme Evet 14 51,9 13 48,1 27 100 Hayır 5 5,9 80 94,1 85 100 0,000* 30,740 TOPLAM 19 17 93 83 112 100 Tablo 4 te araģtırmaya katılan müzik öğretmeni adaylarının dinledikleri müzik türleri ile ailelerinin dinledikleri müzik türleri karģılaģtırılmaktadır. Buna göre, adayların klasik müzik dinleme durumları ile ailelerinin klasik müzik dinleme durumları arasında anlamlı bir iliģki yoktur (p>0,005). Bu durum, adayların klasik müzik dinleme davranıģını almakta oldukları formal müzik eğitimi ile kazandıklarını akla getirmektedir. Diğer yandan adayların Türk Sanat Müziği, Türk Halk Müziği, Pop ve Arabesk

378 dinleme durumları ile ailelerinin bu müzik türlerini dinleme durumları arasında anlamlı bir iliģkinin olması (p<0,005), adayların bu davranıģlarını kazanmalarında ailenin de etkili olduğu Ģeklinde anlaģılabilir. Tablo 5. Öğretmeni Adaylarının Herhangi Bir Mekanda (cafe, bar, restoran, kokteyl vb.) Yapma Durumları Evet 38 33,9 Hayır 74 66,1 Tablo 5 incelendiğinde, araģtırmaya katılan müzik öğretmeni adaylarının % 33,9 u herhangi bir mekanda müzik yapmaktadır. Tablo 6. Herhangi Bir Mekanda Yapan Öğretmeni Adaylarının Yaptıkları Türleri Pop 29 76,3 Türk Halk Müziği 12 31,5 Klasik 8 21 Arabesk 4 10,5 Türk Sanat Müziği 3 7,9 Tablo 6 ya bakıldığında, herhangi bir mekanda müzik yapan müzik öğretmeni adaylarının % 76,3 ü Pop, % 31,5 i Türk Halk Müziği, % 21 i Klasik, % 10,5 i Arabesk, % 7,9 u Türk Sanat Müziği yapmaktadır. Adayların herhangi bir mekanda yaptıkları müzik türlerinden pop müziğin büyük bir farkla öne çıkmasının, yapılan müzik türünün mekanların müģteri kitlesinin istekleri doğrultusunda Ģekillenmesinden kaynaklandığı düģünülebilir. Tablo 7. Öğretmeni Adaylarının Yerinde Olmak Ġstedikleri Müzisyen Ya da ġarkıcıların Yaptıkları Türleri Pop 26 23,2 Klasik 18 16,7 Türk Halk Müziği 10 8,9 Rock 8 7 Arabesk 4 3,5 Caz-Blues 4 3,5 Türk Sanat Müziği 3 2,6 Yanıtlamayanlar 39 34,6 Tablo 7 incelendiğinde, araģtırmaya katılan müzik öğretmeni adaylarının 23,2 sinin yerinde olmak istedikleri müzisyen ya da Ģarkıcıların Pop türünde müzik yaptıkları anlaģılmaktadır. Bunu sırasıyla Klasik, Türk Halk Müziği, Rock, Arabesk, Caz-Blues ve Türk Sanat Müziği türlerinde müzik yapan müzisyen ya da Ģarkıcılar izlemektedir. Bu durum, adayların davranıģ değiģikliğinde, informal müzik eğitiminin en az formal müzik eğitimi kadar etkili olduğu Ģeklinde yorumlanabilir. Tablo 8. Öğretmeni Adaylarının Öğretmenliği Lisans Programında Popüler ler Ġle Ġlgili Derslerin Ders Saati Ya Da ÇeĢit Açısından Daha Fazla Olmasını Ġsteme Durumları Evet 95 84,8 Hayır 17 15,2

379 Tablo 8 incelendiğinde, araģtırmaya katılan müzik öğretmeni adaylarının % 84,8 inin, müzik öğretmenliği lisans programında güncel müzikler ile ilgili derslerin daha fazla olmasını istedikleri, % 15,2 sinin ise böyle bir isteğinin olmadığı anlaģılmaktadır. Bu durum, adayların popüler müziklere karģı büyük oranda ilgi duydukları ve bu ilginin müzik öğretmenliği anabilim dallarında uygulanmakta olan lisans programı açısından yeterince karģılanmadığı Ģeklinde açıklanabilir. SONUÇ VE ÖNERİLER Sonuçlar AraĢtırmaya katılan müzik öğretmeni adaylarının büyük çoğunluğunun Yerli, Yabancı Pop Ġçerikli yayın yapan radyo ve televizyon kanallarını izledikleri görülmektedir. Adaylara müzikle ilgili olarak en sık takip ettikleri internet siteleri sorulduğunda, adayların çoğunluğunun Sosyal PaylaĢım Siteleri ni kullanmakta oldukları anlaģılmaktadır. öğretmeni adaylarının % 70,5 oranıyla en çok Pop türünü dinledikleri, bu türü sırasıyla Klasik, Türk Halk Müziği, Türk Sanat Müziği, Caz-Blues, Rock, Arabesk ve Elektronik türlerinin takip ettiği görülmektedir. Adayların klasik müzik dinleme durumları ile ailelerinin Klasik dinleme durumları arasında anlamlı bir iliģki yoktur. Diğer yandan adayların Türk Sanat Müziği, Türk Halk Müziği, Pop ve Arabesk dinleme durumları ile ailelerinin bu müzik türlerini dinleme durumları arasında anlamlı bir iliģki vardır. AraĢtırmaya katılan müzik öğretmeni adaylarının yaklaģık üçte biri herhangi bir mekanda müzik yapmaktadır. Herhangi bir mekanda müzik yapan müzik öğretmeni adaylarının çoğunluğu Pop yapmaktadır. Bu müzik türünü sırasıyla, Türk Halk Müziği, Klasik, Arabesk ve Türk Sanat Müziği izlemektedir. öğretmeni adaylarının yaklaģık dörtte birinin yerinde olmak istedikleri müzisyen ya da Ģarkıcıların Pop türünde müzik yaptıkları anlaģılmaktadır. Bunu sırasıyla Klasik, Türk Halk Müziği, Rock, Arabesk, Caz-Blues ve Türk Sanat Müziği türlerinde müzik yapan müzisyen ya da Ģarkıcılar izlemektedir. öğretmeni adaylarının büyük çoğunluğunun müzik öğretmenliği lisans programında güncel müzikler ile ilgili derslerin daha fazla olmasını istedikleri anlaģılmaktadır. Öneriler öğretmeni adayları, medyada popüler müziklere yer veren yayın organları yerine sanatsal değer taģıyan müziklere yer veren yayın organlarını takip etme doğrultusunda yönlendirilmelidir. Eğitimi Anabilim Dalları nca gerçekleģtirilen konser etkinlikleri yalnızca klasik müzikle sınırlandırılmamalı, diğer müzik türlerinin de nitelikli örneklerine aynı ağırlıkta yer verilmelidir. Eğitimi Anabilim Dalları nca gerçekleģtirilen konser etkinlikleri, dinleyici kitlesi olarak yalnızca öğrencilerle sınırlı kalmamalı, halkın müziksel beğenisini geliģtirmek amacıyla halka da açık olarak yapılmalıdır. Eğitimi Anabilim Dalları nda uygulanmakta olan lisans programında yer alan güncel müzikler ile ilgili derslere daha fazla yer verilmeli ve bu dersler içerik açısından daha etkili olacak Ģekilde planlanmalıdır. KAYNAKLAR BeĢevli Solmaz, P. (2009). Popüler Kültürün Eğitimine Etkileri Üzerine Bir

380 Değerlendirme. 8.Ulusal Eğitimi Sempozyumu (s.56-62). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi. Dasen, P. R. (2008). Informal Education And Learning Processes. In P. R. Dasen & A. Akkari (Eds.), Educational Theories and Practices from the Majority World (pp. 27 48). New Delhi: Sage. Etllng, A. (1993). What is Nonformal Education? Journal of Agricultural Education. Volume 34, Winter, 72 76. Gençel, Ö. (2006). Öğretmeni YetiĢtiren Kurumlarda Flüt Eğitimi Sürecinde KarĢılaĢılan Bedensel Rahatsızlıklar ve Öğrenci BaĢarısına Etkileri. YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü. Jin, Y. C. (1999). A Path Analysis of a Music Listening Preference Model. Canada: The Thirteenth National Symposium for Research in Music Behavior. Kaptan, S. (1998). Bilimsel AraĢtırma ve Ġstatistik Teknikleri (11.baskı). Ankara: Bilim Yayınları. Türkmen, H. (2010). Ġnformal (Sınıf-DıĢı) Fen Bilgisi Eğitimine Tarihsel BakıĢ Ve Eğitimimize Entegrasyonu. Çukurova Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(39), 46 59. Yayla, F. (2009). Eğitimi ve Ġstismar. 8.Ulusal Eğitimi Sempozyumu (s.225 227). Denizli: Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi. Learning Processes Unit 3: Informal Education Module 6 COMMONWEALTH YOUTH PROGRAMME DIPLOMA IN YOUTH IN DEVELOPMENT WORK http://www.egyankosh.ac.in/bitstream/123456789/34583/1/unit%203%20- %20Informal%20Education.pdf EriĢim tarihi 15.02.2011 http://egitim.gop.edu.tr/bolumler/gsanatlar/misyonvizyon.asp EriĢim Tarihi: 16.02.2011 http://aef.marmara.edu.tr/bolum/120502/muzik-ogretmenligi EriĢim Tarihi: 16.02.2011