2 x 660 MW HEMA ENTEGRE TERMİK SANTRALİ PROJESİ ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRME BAŞVURU DOSYASI BARTIN İLİ, MERKEZ İLÇE VE AMASRA İLÇESİ, ÇAPAK KOYU MEVKİİ MGS PROJE MÜŞAVİRLİK MÜHENDİSLİK TİCARET LTD.ŞTİ. ANKARA 2012
Proje Sahibinin Adı HEMA ELEKTRİK ÜRETİM A. Ş. Adresi Büyükdere Cad. No:53 Maslak / İSTANBUL Telefon Ve Faks Numaraları Tel : 0 (212) 285 22 40 Faks: 0 (212) 286 44 55 Projenin Adı 1.320 MW KURULU GÜCÜNDE HEMA ENTEGRE TERMİK SANTRALI Proje Bedeli 700.000.000 Proje İçin Seçilen Yerin Açık Adresi (İli, İlçesi, Mevkii) BARTIN İLİ, MERKEZ İLÇE VE AMASRA İLÇESİ Proje İçin Seçilen Yerin Koordinatları, Zonu PROJE ALANI KOORDİNATLARI Koor. Sırası : Sağa,Yukarı Koor. Sırası : Enlem,Boylam Datum : ED-50 Datum : WGS-84 Türü : UTM Türü : COĞRAFİK D.O.M. : 33 D.O.M. : -- Zon : 36 Zon : -- Ölçek Fak. : 6 derecelik Ölçek Fak. : -- TERMİK SANTRAL ALANI 445046,4868 : 4619379,4771 41,7227115 : 32,3388991 445075,9551 : 4619358,9551 41,7225287 : 32,3392553 445124,0577 : 4619400,6087 41,7229072 : 32,3398297 445159,2064 : 4619391,9659 41,7228318 : 32,3402530 445216,2844 : 4619404,4622 41,7229483 : 32,3409381 445216,3904 : 4619429,3342 41,7231723 : 32,3409371 445273,5072 : 4619450,9301 41,7233707 : 32,3416217 445315,6649 : 4619521,1214 41,7240058 : 32,3421221 445352,1587 : 4619543,4118 41,7242091 : 32,3425588 445362,1594 : 4619575,6345 41,7245000 : 32,3426760 445383,9611 : 4619606,8776 41,7247829 : 32,3429353 445400,8051 : 4619648,1427 41,7251557 : 32,3431340 445413,2134 : 4619683,2586 41,7254728 : 32,3432800 445570,4332 : 4619804,5860 41,7265763 : 32,3451590 445588,8259 : 4619815,0006 41,7266714 : 32,3453792 445603,4461 : 4619820,1267 41,7267186 : 32,3455545 445614,5958 : 4619786,0847 41,7264127 : 32,3456916 445632,2086 : 4619759,3172 41,7261729 : 32,3459058 445725,4609 : 4619728,6709 41,7259032 : 32,3470298 445730,0473 : 4619718,6629 41,7258134 : 32,3470858 445751,8735 : 4619684,8046 41,7255099 : 32,3473513 445749,3937 : 4619679,8884 41,7254655 : 32,3473219 445775,2271 : 4619672,7006 41,7254025 : 32,3476332 445776,4384 : 4619684,0413 41,7255047 : 32,3476467 445803,2827 : 4619681,1741 41,7254807 : 32,3479697 445840,4692 : 4619654,3386 41,7252416 : 32,3484192 445829,9661 : 4619624,2226 41,7249696 : 32,3482957 445860,3464 : 4619617,8108 41,7249140 : 32,3486615 445871,2283 : 4619626,6209 41,7249940 : 32,3487915 445914,6451 : 4619613,4107 41,7248780 : 32,3493147
445967,7017 : 4619629,0291 41,7250223 : 32,3499511 445980,6974 : 4619601,6425 41,7247765 : 32,3501098 446004,8379 : 4619606,6973 41,7248237 : 32,3503996 446015,3169 : 4619600,6081 41,7247696 : 32,3505261 446024,4104 : 4619595,9753 41,7247285 : 32,3506359 445991,5441 : 4619553,1560 41,7243406 : 32,3502446 446002,4784 : 4619530,1993 41,7241346 : 32,3503782 445970,7391 : 4619492,1315 41,7237895 : 32,3500001 445947,8919 : 4619444,9618 41,7233632 : 32,3497297 445933,5133 : 4619392,2308 41,7228873 : 32,3495616 445942,2462 : 4619337,9873 41,7223993 : 32,3496715 445972,7998 : 4619311,4610 41,7221625 : 32,3500412 446004,3011 : 4619285,8733 41,7219342 : 32,3504223 446055,0949 : 4619251,5263 41,7216283 : 32,3510360 446059,6548 : 4619216,3495 41,7213118 : 32,3510940 446053,4719 : 4619194,4813 41,7211144 : 32,3510217 446044,7883 : 4619172,6413 41,7209171 : 32,3509192 446033,0407 : 4619154,7558 41,7207552 : 32,3507796 446024,3737 : 4619133,4158 41,7205624 : 32,3506774 446029,0785 : 4619122,8478 41,7204676 : 32,3507349 446054,9608 : 4619114,9351 41,7203981 : 32,3510468 446030,7952 : 4619093,2555 41,7202012 : 32,3507582 446013,0362 : 4619080,3759 41,7200840 : 32,3505459 445971,4743 : 4619082,9055 41,7201039 : 32,3500461 445948,8902 : 4619082,1331 41,7200954 : 32,3497746 445923,9764 : 4619101,5947 41,7202690 : 32,3494734 445921,1136 : 4619101,5619 41,7202685 : 32,3494390 445874,0054 : 4619165,2719 41,7208391 : 32,3488669 445855,0018 : 4619177,3510 41,7209466 : 32,3486373 445834,7223 : 4619185,0011 41,7210141 : 32,3483928 445794,7105 : 4619174,6226 41,7209179 : 32,3479128 445778,8713 : 4619174,0186 41,7209114 : 32,3477224 445749,1501 : 4619180,7203 41,7209697 : 32,3473645 445722,7511 : 4619199,5126 41,7211372 : 32,3470454 445707,7850 : 4619215,8800 41,7212836 : 32,3468640 445699,9738 : 4619235,4982 41,7214597 : 32,3467683 445690,5065 : 4619237,1503 41,7214740 : 32,3466544 445686,6341 : 4619239,1483 41,7214917 : 32,3466076 445668,4277 : 4619213,5267 41,7212597 : 32,3463911 445580,9773 : 4619204,7260 41,7211744 : 32,3453406 445566,2071 : 4619213,0895 41,7212488 : 32,3451623 445555,9619 : 4619203,7082 41,7211636 : 32,3450400 445539,4524 : 4619197,7361 41,7211086 : 32,3448421 445517,0841 : 4619195,3845 41,7210859 : 32,3445734 445497,6589 : 4619189,1628 41,7210286 : 32,3443404 445471,1262 : 4619172,7250 41,7208787 : 32,3440230 445431,4212 : 4619161,8216 41,7207778 : 32,3435467 445403,8896 : 4619149,5277 41,7206651 : 32,3432168 445390,8565 : 4619146,5094 41,7206371 : 32,3430604 445383,6766 : 4619138,7974 41,7205671 : 32,3429748 445374,8552 : 4619132,8738 41,7205132 : 32,3428693 445360,0347 : 4619132,9797 41,7205131 : 32,3426911 445349,7605 : 4619147,8431 41,7206463 : 32,3425663 445327,2854 : 4619183,1107 41,7209623 : 32,3422928 445297,4766 : 4619215,6849 41,7212537 : 32,3419315 445286,5947 : 4619228,2138 41,7213658 : 32,3417995 445217,6788 : 4619318,1789 41,7221713 : 32,3409628 445187,9206 : 4619323,0703 41,7222133 : 32,3406046 445175,0882 : 4619332,1624 41,7222943 : 32,3404495 445155,0101 : 4619343,2912 41,7223931 : 32,3402071 445142,7264 : 4619349,5363 41,7224485 : 32,3400588 445125,7499 : 4619353,7606 41,7224854 : 32,3398544 445112,7631 : 4619355,6912 41,7225019 : 32,3396981
445063,1369 : 4619338,7473 41,7223459 : 32,3391030 200906281 NUMARALI KALKER OCAĞI KOORDİNATLARI 444060 : 4618580 41,7154423 : 32,3271149 444060 : 4618973 41,7189818 : 32,3270780 444100 : 4619128 41,7203806 : 32,3275443 444409 : 4619275 41,7217262 : 32,3312451 444735 : 4618496 41,7147329 : 32,3352365 444415 : 4618340 41,713306 : 32,3314045 444245 : 4617470 41,705458 : 32,3294426 443800 : 4617470 41,705427 : 32,3240943 443800 : 4618580 41,715424 : 32,3239896 200906280 NUMARALI KALKER OCAĞI KOORDİNATLARI 443010 : 4618580 41,7153677 : 32,3144935 441920 : 4618582 41,7153068 : 32,3013911 441920 : 4619440 41,7230342 : 32,3013074 443000 : 4619500 41,7236528 : 32,3142852 443010 : 4619097 41,7200240 : 32,3144440 KÜL VE/VEYA ALÇITAŞI DEPOLAMA SAHASI-1 441790,000 : 4618030,000 41,7103257 : 32,2998824 442740,000 : 4618030,000 41,7103947 : 32,3113009 442805,171 : 4616796,383 41,6992889 : 32,3122026 441981,565 : 4616547,540 41,6969881 : 32,3023293 441523,469 : 4617213,336 41,7029510 : 32,2967590 KÜL VE/VEYA ALÇITAŞI DEPOLAMA SAHASI-2 443733,696 : 4618295,613 41,71286 : 32,32322 444096,253 : 4618287,031 41,71281 : 32,32758 443961,572 : 4617530,026 41,70598 : 32,32603 443616,521 : 4617570,210 41,70632 : 32,32188 KÜL VE/VEYA ALÇITAŞI DEPOLAMA SAHASI-3 444112,358 : 4618408,764 41,7139 : 32,32776 444356,893 : 4618392,872 41,71378 : 32,3307 444509,336 : 4617700,324 41,70755 : 32,3326 444021,943 : 4617611,786 41,70672 : 32,32675 KÜL VE/VEYA ALÇITAŞI DEPOLAMA SAHASI-4 444955,190 : 4616070,708 41,6929 : 32,33811 445731,501 : 4616842,796 41,69991 : 32,34737 446006,369 : 4615982,670 41,69218 : 32,35075 445026,896 : 4615823,268 41,69068 : 32,33899 KÜL VE/VEYA ALÇITAŞI DEPOLAMA SAHASI-5 441477,769 : 4615949,863 41,6915682 : 32,2963339 441699,113 : 4616065,869 41,6926293 : 32,2989822 441950,566 : 4615679,196 41,6891651 : 32,3020413 442419,047 : 4615163,647 41,6845559 : 32,3077201 442584,522 : 4615079,871 41,6838134 : 32,3097163 442459,887 : 4614641,653 41,6798576 : 32,3082611 441585,225 : 4615354,831 41,6862170 : 32,2976833 MÜRACAT ALANI -1 ER:3298012 VE ER: 3298013 ERİŞİM NUMARALI KALKER OCAĞI 441920 : 4618582 41,71531 : 32,30139 442890 : 4618580 41,71536 : 32,31305 442890 : 4617560 41,70617 : 32,31315 441920 : 4617560 41,7061 : 32,30149 MÜRACAAT ALANI-2 ER:32980009 VE ER:3298010 ERİŞİM NUMARALI KALKER OCAĞI 441188 : 4618802 41,71723 : 32,29257 441920 : 4619049 41,71951 : 32,30135 441920 : 4617560 41,7061 : 32,30149 441188 : 4617562 41,70607 : 32,29269 Projenin ÇED Yönetmeliği Kapsamındaki Yeri (Sektörü, Alt Sektörü) TERMİK SANTRAL 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı ÇED Yönetmeliği EK-I ÇED Uygulanacak Projeler Listesinde
2(a).Madde de belirtilen "Toplam ısıl gücü 300 MWt (Megawatt termal) ve daha fazla olan termik güç santralleri ile diğer yakma sistemleri" KALKER OCAKLARI 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı ÇED Yönetmeliği EK-1 ÇED Uygulanacak Projeler Listesinde, Madde 28. "Madencilik projeleri; a) 25 hektar ve üzeri çalışma alanında (kazı ve döküm alanı toplamı olarak) açık işletmeler KÜL VE/VEYA ALÇITAŞI DEPOLAMA SAHALARI 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı ÇED Yönetmeliğinde EK-1 ÇED Uygulanacak Projeler Listesinde Madde 12 "Günlük kapasitesi 100 ton ve üzeri atıkların yakılması (oksitlenme yoluyla yakma, piroliz, gazlaştırma veya plazma vb. termal bertaraf işlemleri), belediye atıkları hariç olmak üzere alanı 10 hektardan büyük ve/veya hedef yılı da dahil günlük 100 ton ve üzeri olan atıkların ara işleme tabi tutulması ve düzenli depolanması için kurulacak tesisler." PTD/ÇED Raporu/Nihai ÇED Raporunu Hazırlayan Kuruluşun /Çalışma Grubunun Adı PTD/ÇED Raporu/Nihai ÇED Raporunu Hazırlayan Kuruluşun/Çalışma Grubunun Adresi, Telefon Ve Faks Numaraları PTD/ÇED Raporu/Nihai ÇED Raporu Sunum Tarihi (Gün, Ay, Yıl) sınıfında yer almaktadır. MGS Proje Müşavirlik Mühendislik Ticaret Ltd. Şti. Şehit Cevdet Özdemir Mahallesi, 1351. (203) Sokak, No:1/7, Çankaya-ANKARA Tel: 0.312.479 84 00 Faks: 0.312.479 84 99 28/12/2012
İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER... i ŞEKİLLER DİZİNİ... ii TABLOLAR DİZİNİ... iii KISALTMALAR... iv EKLER DİZİNİ... v BÖLÜM I. PROJENİN TANIMI VE GAYESİ... - 1 - I.1. Proje Konusu Yatırımın Tanımı, Ömrü, Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği... - 1 - I.2. Projenin Fiziksel Özelliklerinin, İnşaat ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması... - 24 - I.2.1. Projenin Fiziksel Özellikleri... - 24 - I.2.2. İnşaat ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması... - 41 - I.3. Önerilen Projeden Kaynaklanabilecek Önemli Çevresel Etkilerin Genel Olarak Açıklanması (Su, Hava, Toprak Kirliliği, Gürültü, Titreşim, Işık, Isı, Radyasyon vb.)... - 41 - I.4. Yatırımcı Tarafından Araştırılan Ana Alternatiflerin Bir Özeti ve Seçilen Yerin Seçiliş Nedenlerinin Belirtilmesi... - 46 - BÖLÜM II. PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU... - 48 - II.1. Projenin Yeri ve Alternatif Alanların Mevkii, Koordinatları, Yeri Tanıtıcı Bilgiler... - 48 - BÖLÜM III. PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ... - 57 - Önerilen proje nedeniyle kirlenmesi muhtemel olan çevrenin; nüfus, fauna, flora, jeolojik ve hidrojeolojik özellikler, doğal afet durumu, toprak, su, hava, (atmosferik koşullar) iklimsel faktörler, mülkiyet durumu, mimari ve arkeolojik miras, peyzaj özellikleri, arazi kullanım durumu, hassasiyet derecesi (EK-V deki Duyarlı Yöreler listesi de dikkate alınarak) ve yukarıdaki faktörlerin birbiri arasındaki ilişkileri de içerecek şekilde açıklanması.... - 57 - III. 1. Nüfus... - 57 - III. 2. Flora ve Fauna... - 57 - III. 3. Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikler ile Doğal Afet Durumu... - 60 - III. 4. Meteorolojik ve İklimsel Özellikler... - 68 - III. 5. Arazi Kullanım Durumu ve Toprak Özellikleri... - 80 - III. 6. Mülkiyet Durumu... - 80 - III. 7. Mimari ve Arkeolojik Miras, Peyzaj Özellikleri... - 81 - III. 8. Proje Alanının Hassasiyet Derecesi... - 81 - BÖLÜM IV. PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER... - 82 - IV.1. Önerilen Projenin Aşağıda Belirtilen Hususlardan Kaynaklanması Olası Etkilerinin Tanıtımı. (Bu Tanım Kısa, Orta, Uzun Vadeli, Sürekli, Geçici Ve Olumlu Olumsuz Etkileri İçermelidir)... - 82 - a) Proje İçin Kullanılacak Alan... - 82 - b) Doğal Kaynakların Kullanımı... - 82 - c) Kirleticilerin Miktarı (atmosferik şartlar ile kirleticilerin etkileşimi) Çevreye Rahatsızlık Verebilecek Olası Sorunların Açıklanması Ve Atıkların Minimizasyonu... - 82 - IV.2. Yatırımın Çevreye Olan Etkilerinin Değerlendirilmesinde Kullanılacak Tahmin Yöntemlerinin Genel Tanıtımı... - 90 - IV.3. Çevreye Olabilecek Olumsuz Etkilerin Azaltılması İçin Alınması Düşünülen Önlemlerin Tanıtımı- 90 - V. HALKIN KATILIMI... - 101 - V.1. Projeden Etkilenmesi Olası Halkın Belirlenmesi ve Halkın Görüşlerinin ÇED Çalışmasına Yansıtılması İçin Önerilen Yöntemler... - 101 - V.2 Görüşlerine Başvurulması Öngörülen Diğer Taraflar... - 101 - V.3 Bu Konuda Verebileceği Diğer Bilgi ve Belgeler... - 101 - VI. YUKARIDA VERİLEN BAŞLIKLARA GÖRE TEMİN EDİLEN BİLGİLERİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ... - 102 - NOTLAR ve KAYNAKLAR... - 107 - i
ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1. Termik Santral İş Akım Şeması... - 4 - Şekil 2. Dünya Elektrik Üretiminde Enerji Kaynaklarının Payları (TWh)... - 8 - Şekil 3. 2010-2011 Yılı Türkiye Elektrik Enerjisi Üretiminin Birincil Enerji Kaynaklarına Göre Dağılımı... - 10 - Şekil 4. Elektrik Enerjisi Talep Tahminleri (Senaryo 1 Yüksek Talep)... - 12 - Şekil 5. Elektrik Enerjisi Talep Tahminleri (Senaryo 2 Düşük Talep)... - 12 - Şekil 6. Enerji Kaynaklarının Tahmin Edilen Ömürleri... - 14 - Şekil 7. 2009 Yılı Dünya Kömür Rezervlerinin Ülkelere Göre Dağılımı (milyar ton)... - 15 - Şekil 8. Dünya Kömür Rezerv Payları... - 15 - Şekil 9. 2009 Yılı Dünya Kömür Üretimleri (milyon ton)... - 16 - Şekil 10. Dünyada Linyit Kömürü Üretiminin Ülkelere Göre Dağılımı... - 17 - Şekil 11. Dünyada Taşkömürü Üretiminin Ülkelere Göre Dağılımı... - 17 - Şekil 12. Termal Taşkömürü Üretiminin Ülkelere Göre Dağılımı... - 18 - Şekil 13. Türkiye Taşkömürü Üretimleri... - 19 - Şekil 14. Türkiye Linyit Üretimleri... - 20 - Şekil 15. Türkiye Kömür İthalatı... - 21 - Şekil 16. Kömür Arzının Sektörlere Göre Tüketim Dağılımı... - 23 - Şekil 17. Klasik Tek Geçişli Dikey Süperkritik Buhar Jeneratörü... - 29 - Şekil 18. Tipik Islak Arıtma Baca Gazı Desülfürizasyon Sistemi... - 35 - Şekil 19. Demineralize Su Ünitesi İş Akış Şeması... - 38 - Şekil 20. Yer Bulduru Haritası... - 52 - Şekil 21. Santral Alanı Uydu Fotağrafları-1... - 53 - Şekil 22. Proje Alanı Uydu Fotoğrafı-2... - 54 - Şekil 23. Proje Alanı Fotoğrafları (1)... - 55 - Şekil 24. Proje Alanı Fotoğrafları (2)... - 56 - Şekil 25. Davis in Grid Sistemi... - 58 - Şekil 26. Türkiye Fitocoğrafik Bölgeleri Haritası (Davis P.H., Harper P.C. and Hege I.C. (eds.), 1971. Plant Life of South-West Asia. The Botanical Society of Edinburg... - 59 - Şekil 27. Proje Alanı Genel Stratigrafik Kesiti (Akbaş Vd., 2002)... - 62 - Şekil 28. Proje Alanı Genel Jeoloji Haritası (Akbaş Vd., 2002)... - 65 - Şekil 29. Bartın İli Deprem Haritası... - 66 - Şekil 30. Proje Alanı Ve Civarını Gösterir Diri Fay Haritası... - 67 - Şekil 31. Aylık Sıcaklık Dağılımı... - 69 - Şekil 32. Aylara Göre Ortalama Toplam Yağış Miktarı (mm)... - 70 - Şekil 33. Aylık Ortalama Nispi Nem... - 70 - Şekil 34. Sisli Günler Sayısı Ortalaması... - 72 - Şekil 35. Kar Yağışlı Günler Sayısı... - 72 - Şekil 36. Dolulu Günler Sayısı Ortalaması... - 72 - Şekil 37. Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması... - 72 - Şekil 38. Toplam Orajlı Günler Sayısı Ortalaması... - 73 - Şekil 39. Maksimum Kar Kalınlığı... - 73 - Şekil 40. Toplam Orajlı Günler Sayısı Ortalaması... - 73 - Şekil 41. Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı... - 75 - Şekil 42. Esme Sayılarına Göre Mevsimlik Rüzgar Diyagramları... - 75 - Şekil 43. Esme Sayılarına Göre Rüzgar Diyagramları-1... - 76 - ii
Şekil 44. Esme Sayılarına Göre Aylık Rüzgar Diyagramları-2... - 77 - Şekil 45. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı... - 78 - Şekil 46. Aylık Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı... - 79 - Şekil 47. Aylık Maksimum Rüzgar Hızı Dağılımı... - 79 - TABLOLAR DİZİNİ Tablo 1. Kömürün Özellikleri (Amasra Taşkömürü Özellikleri)... - 2 - Tablo 2. 2010-2011 Yılı Türkiye Elektrik Enerjisi Üretimi-Tüketimi... - 9 - Tablo 3. 2010-2011 Yılı Türkiye Elektrik Enerjisi Üretiminin Birincil Enerji Kaynaklara Göre Dağılımı... - 9 - Tablo 4. 2011-2020 Dönemini Kapsayan Enerji ve Puant Talepleri... - 11 - Tablo 5. 2009-2010 Yılı Tüketim Değerleri (GWh)... - 13 - Tablo 6. IX. Kalkınma Planı Hedefleri... - 13 - Tablo 7. Bazı Ülkelerde Kömürün Elektrik Üretimindeki Payı... - 18 - Tablo 8. Havzada Yapılan Rezerv Çalışmaları... - 20 - Tablo 9. Türkiye'de Yer Alan Kömüre Dayalı Santrallerin Maksimum Kömür Tüketim Kapasiteleri... - 22 - Tablo 10. Jeneratör ile ilgili Teknik Veriler... - 33 - Tablo 11. Toz Emisyonu Kütlesel Debi Hesaplamalarında Kullanılacak Emisyon Faktörleri.. - 43 - Tablo 12. Proje Alanı Koordinatları... - 49 - Tablo 13. Nüfus Sayımı... - 57 - Tablo 14. Sıcaklık Dağılımı... - 68 - Tablo 15. Yağış Dağılımı... - 69 - Tablo 16. Ortalama Nispi Nem... - 70 - Tablo 17. Sayılı Günler Dağılımı... - 71 - Tablo 18. Yönlere Göre Rüzgarın Esme Sayıları... - 74 - Tablo 19. Uzun Yıllar Yönlere Göre Ortalama Rüzgar Hızı Değerleri... - 78 - Tablo 20. Amasra Meteoroloji İstasyonu Ortalama Rüzgar Hızı, Maksimum Rüzgar Hızı ve Yönü Tablosu... - 79 - Tablo 21. Arazi Varlığı Tablosu... - 80 - Tablo 22. Sektör: Evsel Nitelikli Atık Sular... - 92 - Tablo 23. Sektör: Su Yumuşatma, Demineralizasyon ve Rejenerasyon, Aktif Karbon Yıkama ve Rejenerasyon Tesisleri (SKKY Tablo 20.7)... - 93 - Tablo 24. Sektör: Kömür Hazırlama, İşleme ve Enerji Üretme Tesisleri (Termik Santraller ve Benzerleri) (SKKY, Tablo 9.3)... - 93 - Tablo 25. Sektör: Kömür Hazırlama, İşleme ve Enerji Üretme Tesisleri (Kapalı Devre Çalışan Endüstriyel Soğutma Suları) (SKKY, Tablo 9.7)... - 93 - Tablo 26. Derin Deniz Deşarjları İçin Uygulanacak Kriterler... - 93 - Tablo 27. Katı Yakıtlı Yakma Tesislerinde Emisyon Sınır Değerleri... - 98 - Tablo 28. Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri... - 99 - Tablo 29. Endüstri Tesisleri İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri (Ek-7, Tablo 4)... - 99 - iii
KISALTMALAR BGD : Baca Gazı Desülfürizasyon Bkz : Bakınız BOİ : Biyolojik Oksijen İhtiyacı ÇED : Çevresel Etki Değerlendirmesi ÇGDYY : Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi db : Desibel DeNOx : Azot Oksit Giderim Ünitesi DSİ : Devlet Su İşleri DPT : Devlet Planlama Teşkilatı EIA : ABD Enerji Bilgi İdaresi EİE : Elektrik İşleri Etüt İdaresi EPDK : Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ER : Erişim Numarası ERL : Avrupa Kırmızı Listesi (European Red List) ETKB : Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı EÜAŞ : Elektirik Üretim Anonim Şirketi GSYH : Gayrisafi Yurt Içi Hasıla HKKD : Hava Kirlenmesi Katkı Değeri Km : Kilometre Km 2 : Kilometrekare KOİ : Kimyasal Oksijen İhtiyacı Kw : Kilovat kwh : Kilovat Saat MİGEM : Maden İşleri Genel Müdürlüğü MTA : Maden Teknik Arama MW : Megavat MWe : Elektriksel Megavat (Elektriksel Güç) Mt : Milyonton Mtoe : Petrol Eşdeğeri Milyonton m : Metre m 3 : Metreküp mmss : Mili Metre Su Sütunu OECD : Ikdisadi İşbirliği ve Kalkınma Örgütü R. G. : Resmi Gazete SCR : Seçici Katalitik Reaktör (Selective Catalytic Reactor) SKKY : Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği STH : Standart Topoğrafik Harita TCMB : Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası TCEB : Türkiye Cumhuriyeti Ekonomi Bakanlığı TEK : Türkiye Elektrik Kurumu TEİAŞ : Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi TKİ : Türkiye Kömür İşletmeleri WEO : Uluslararası Enerji Ajansı TTK : Türkiye Taşkömürü Kurumu TM : Trafo Merkezi TUBİVES : Türkiye Bitkileri Veri Serisi TUBİTAK : Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu IUCN : Uluslararası Doğa Koruma Birliği (International Union for Conservation of Nature) iv
EKLER DİZİNİ EK-1: RESMİ BELGELER - Üretim Lisansı - (mülga) Bartın İl Çevre ve Orman Müdürlüğü'nün Yazısı - Amasra Termik Santralı Yapılabilirlik Raporunda İncelenen Santral Alanını Gösterir Vaziyet Planı (TEK, 1988) - 200906281 Numaralı II (A) Grubu İşletme Ruhsatı İle 200906280 Numaralı II (A) Grubu Arama Ruhsatı - ER:3298009, ER:3298010, ER:3298012 VE ER:3298013 ERIŞIM NUMARALI KALKER (KIREÇTAŞI) OCAKLARI İÇİN MÜRACAAT TALEBİ EK-2. 1/25.000 ÖLÇEKLİ TOPOGRAFİK HARİTA EK-3. ZONGULDAK-BARTIN-KARABÜK PLANLAMA BÖLGESİ 1/100.000 ÖLÇEKLİ ÇEVRE DÜZENİ PLANI EK-4. SANTRAL VAZİYET PLANI EK-5. METEOROLOJİK BÜLTEN EK-6. TERMİK SANTRAL KÜLLERİ DEĞERLENDİRİLMESİ VE DEPOLANMASI RAPORU v
BÖLÜM I. PROJENİN TANIMI VE GAYESİ I.1. Proje Konusu Yatırımın Tanımı, Ömrü, Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği I.1.a. Proje Konusu Yatırımın Tanımı, Ömrü HEMA Elektrik Üretim A.Ş. tarafından Bartın İli, Amasra İlçesi, Gömü Köyü ve Tarlaağzı Köyü sınırları içerisinde, Çapak Koyu Mevkiinde 1320 MW (2 x 660 MW) kurulu gücünde HEMA Entegre Termik Santrali Projesi planlanmaktadır. Ayrıca proje kapsamında baca gazı desülfürizasyonunda ihtiyaç duyulacak olan kireç taşının temini amacıyla 200906281 numaralı II (A) grubu işletme ruhsatlı Kalker (Kireçtaşı) Ocağı, 200906280 numaralı II (A) grubu arama ruhsatlı Kalker (Kireçtaşı) Ocağı, ER:3298009, ER:3298010, ER:3298012 ve ER:3298013 erişim numaralı Kalker (Kireçtaşı) Ocaklarının işletilmesi ve kazanda kömür yakılmasından kaynaklı meydana gelecek kazan altı kül ve uçucu küllerin depolanması amacıyla kül ve/veya alçıtaşı depolama sahasının işletilmesi planlanmaktadır. Proje kapsamında işletilmesi planlanan kalker ocakları ile kül ve/veya alçıtaşı depolama sahalarının büyük bir kısmı Bartın İli, Merkez ilçe sınırları içerisinde kalmaktadır. Çapak Koyu Mevkiinde planlanan Hema Entegre Termik Santrali Projesi için T.C. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumuna (EPDK) lisans başvurusu yapılmış ve Lisans alınmıştır. Üretim Lisansı Ek-1'de verilen Resmi Belgelerde sunulmuştur. Söz konusu proje kapsamında planlanan tesislerin 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği ndeki yerleri, - HEMA Elektrik Üretim A.Ş. tarafından yapılması ve işletilmesi planlanan Hema Termik Santrali Projesi; 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı ÇED Yönetmeliği EK-I Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi'nde 2(a).Madde de belirtilen "Toplam ısıl gücü 300 MWt (Megawatt termal) ve daha fazla olan termik güç santralleri ile diğer yakma sistemleri" - Proje kapsamında işletilmesi planlanan II (A) grubu kalker (kireçtaşı) sahaları 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı ÇED Yönetmeliğinde, Ek-1 ÇED Uygulanacak Projeler Listesinde, Madde 28. "Madencilik projeleri; a) 25 hektar ve üzeri çalışma alanında (kazı ve döküm alanı toplamı olarak) açık işletmeler - Kül depolama sahası ve/veya sahaları ise 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı ÇED Yönetmeliğinde Ek-1 ÇED Uygulanacak Projeler Listesinde Madde 12 "Günlük kapasitesi 100 ton ve üzeri atıkların yakılması (oksitlenme yoluyla yakma, piroliz, gazlaştırma veya plazma vb. termal bertaraf işlemleri), belediye atıkları hariç olmak üzere alanı 10 hektardan büyük ve/veya hedef yılı da dahil günlük 100 ton ve üzeri olan atıkların ara işleme tabi tutulması ve düzenli depolanması için kurulacak tesisler." kapsamında değerlendirilmiştir. Bu doğrultuda söz konusu entegre proje için ÇED Başvuru Dosyası hazırlanmıştır. Yatırımı planlanan Hema Entegre Termik Santralinde yakıt olarak taşkömürü kullanılacaktır. Tesiste kullanılacak taşkömürü; yatırımcı firmanın da bağlı olduğu Hattat Holding Grubu Şirketi olan Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş.nin 1 Türkiye Taşkömürü Kurumu 1 Rödevans anlaşması imzalandığında Hema Endüstri A.Ş. olan firma adı 15.08.2012 tarih ve 8134 sayılı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi ile Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. olarak değişmiştir. 1
(TTK) ile yapılan rödövans anlaşması çerçevesinde taşkömürü çıkartma hakkı elde edilmiş olduğu sahadan (Amasra-B Sahası) temin edilecektir. 2005 yılında TTK ile Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. arasında imzalanan anlaşma sonucu, Bartın ili, Amasra ilçesi sınırlarında söz konusu Amasra-B Sahasının işletilmesi için ruhsat uhdesi TTK bünyesinde kalmak şartıyla rödevans karşılığında süreli olarak Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. ye transfer edilmiştir. İşletme izni verilen toplam 50 km 2 büyüklüğündeki Maden Sahası nın yer teslimi Mayıs 2006 da gerçekleştirilmiştir. Projenin ilk aşaması, 8 m çapında ve 700-1000 m derinliğinde, sırasıyla Gömü Köyü, Kazpınarı Köyü ve Amasra İlçesi yakınlarında üç adet kuyunun açılması işlemleri ile tamamlanmıştır. Proje nin ikinci aşamasına geçilmiş ve yeraltındaki kuyuları birbirine bağlayan galeriler açılmaya başlanmıştır. Rödövans anlaşması çerçevesinde, Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş.'nin taşkömürü çıkarma hakkı elde ettiği sahada açtığı üç adet kuyu (Gömü Kuyu-1, Kazpınarı Kuyu-2 ve Amasra- 3 Nolu Kuyu) yeri Ek-2'de verilen 1/25.000 ölçekli topoğrafik haritada verilmiştir. Harita'dan da görüleceği üzere Kuyu-1 santral alanına 40 m mesafede yer almaktadır. Bölgede çeşitli kurumlar tarafından arama ve rezerv tespit çalışmaları yapılmıştır. 1973 yılında havzanın TTK tarafından bilinen kömür varlığı 117 milyon tondur. Bu yıldan sonra MTA ve Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. tarafından yapılan sondajlarla sahanın kömür rezervinin arttığı tespit edilmiştir. Tarihler ve kurumlar itibarıyla yapılan çalışmalar ilerleyen bölümde Tablo 8'de verilmiştir. Faaliyet sahibinden alınan bilgilere göre tespit edilen görünür rezerv miktarı, şu ana kadar sahada yapılan sondajlar neticesinde yaklaşık 600 Mt (Milyonton) olarak öngörülmektedir. Yeraltı kömür işletmesi, yatırımcı firmanın da bağlı olduğu Hattat Holding Grubu Şirketi olan Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş.'nin sorumluluğundadır. Amasra-B sahası kömür işletme ruhsatı 1993 yılı öncesine ait olduğu için Amasra B Bölgesinden yeraltı kömür işletme faaliyetleri ÇED Yönetmeliği kapsamı dışında yer almaktadır. Konuya ilişkin (mülga) Bartın İl Çevre ve Orman Müdürlüğü nün 15.07.2008 tarih ve 1378 sayılı yazısı EK-1'de Resmi Belgelerde verilmiştir. Santralde kullanılacak olan taşkömürünün kalorifik değeri 5.600 (+/- 200) kcal/kg civarında olacaktır. Santralde kullanılacak kömürün özellikleri Tablo 1'de verilmiştir. Tablo 1. Kömürün Özellikleri (Amasra Taşkömürü Özellikleri) Açıklama Birim Değer Nem % ağırlığa göre 5-11 Sabit Karbon % ağırlığa göre 43-46 Kül % ağırlığa göre 17-20 Uçucu madde % ağırlığa göre 34-36 Total Kükürt % ağırlığa göre 0,6-1,0 Yakılabilen Sülfür % ağırlığa göre 0,3-0,7 Kaynak. Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. Santralde üretim faaliyetleri sırasında her iki ünitede toplam 458 ton/saat (3.389.200 ton/yıl) kömür, 25,5 ton/saat (188.700 ton/yıl) kireçtaşı ve 161.000 ton/saat su (soğutma suyu, make-up suyu, diğer proses suları) kullanılması öngörülmektedir. Termik santral soğutma suyu, kazan besleme suyu (make-up) ve diğer proses suları Karadeniz'den temin edilecektir. 2
Santralde kömür yakma teknolojisi olarak temiz kömür yakma teknolojileri olarak bilinen Süperkritik veya Ultra Süperkritik Pülverize Kömür Teknolojisi kullanılacaktır. Pülverize kömür teknolojisi Avrupa Birliği nin (AB) Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Yönetmeliği için 2006 yılında yayınlanan referans dokümanda (European Integrated Pollution Prevention and Control Reference Document on Best Available Techniques for Large Combustion Plants July, 2006) büyük yakma tesisleri kapsamında kömürden elektrik üretimi için önerilen en iyi mevcut tekniklerdir (best available techniques). Söz konusu yönetmeliğin hukuki dayanağı çevrenin korunmasıdır. Yönetmeliğin 2(11) maddesinde en iyi mevcut teknikler emisyon sınır değerlerine baz olacak şekilde ve bu prensibin uygulanamadığı durumlarda emisyonları ve çevreye etkiyi azaltacak şekilde tasarlanmış ve pratikte uygulanabilen en etkin ve ileri teknikler olarak tanımlanmıştır. Aynı maddede, mevcut teknik terimi ile elektrik üretiminde ekonomik ve teknik olarak uygulanabilir kapasiteye ulaşmış teknikler, en iyi terimi ile de çevrenin bir bütün olarak en üst seviyede korunmasını sağlayacak en etkili teknikler tanımlanmıştır. Bu bağlamda santralin işletilmesi aşamasında; Pülverize teknolojisinin seçilmesiyle IPPC - Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Direktifi (2008/01/EC) ile 6 sektörel Direktif, Büyük Yakma Tesisleri Direktifi (2001/80/EC) ile bu direktiflerin birleştirildiği 17.12.2010 tarihinde yayımlanmış, 06.01.2011 tarihinde yürürlüğe girmiş olan Endüstriyel Emisyonlar Direktifi (2010/75/EC) dikkate alınarak Mevcut En İyi Teknikler (BAT) kullanımı sağlanmış olacaktır. Günümüzde kömürden elektrik üretimi için önerilen en iyi mevcut teknik pülverize kömür yakma teknolojisidir. Pülverize kömür yakma sisteminde, kömür önce kırıcıdan sonra öğütücülerden geçirilerek toz haline getirilir. Taşkömür için öğütülen kömürün % 2 den az bir kısmı 300 mikronun üstünde, % 70-75 i ise 75 mikronun altında kalır. Toz haline getirilmiş olan bu kömür daha sonra yüksek sıcaklıklarda yakılacağı kazana püskürtülür. Taneciklerin kazanda kalış süreleri 2-5 saniye arasındadır ve bu zaman zarfında parçacıkların tamamen yanması için yeterince küçük olmaları gerekmektedir. Öğütülmüş kömür yanma havasının bir kısmıyla birlikte kazana düşük-nox brülörleri ile beslenir. Brülörlere ikincil ya da üçüncül hava da verilebilir. Düşük-NOx brülörü yakıt/hava karışımını brülörde ayarlayabilen ve bu sayede brülörde oluşan alevin sıcaklığını ve dolayısıyla NOx oluşumunu azaltabilen brülördür. Yanma sonucu oluşan sıcak gazların ısı enerjisi, kazanda sirküle edilen su buhar çevrimine aktarılır. Buhar kazanından elde edilen yüksek basınç ve sıcaklıktaki buhar, konvansiyonel bir buhar türbininden geçirilerek türbine akuple Jeneratörün elektrik üretmesini sağlayacaktır. Türbinde iş gören buhar kondenserde yoğunlaştırılarak yeniden yüksek basınç ve sıcaklıkta buhar üretimini gerçekleştirmek üzere kazana gönderilecektir. Termik Santral İş Akım Şeması Şekil-1'de verilmiştir. Türbinde iş gören buharın tekrar kazana gönderilmek üzere kondenserdeki yoğunlaştırma işlemi denizden alınacak soğutma suyu ile yapılacaktır. Santral soğutma suyu (kondenser ve diğer kapalı çevrim soğutma suları) miktarı 160.000 ton/saat'tir. Kazan suyu ve diğer kullanımlar için su ihtiyacı ile beraber bu değer toplam 161.000 ton/saat civarına ulaşacaktır. Santralın ihtiyacı olan soğutma suyu denizden sağlanacak ve santralda kullanıldıktan sonra tekrar denize deşarj edilecektir. Soğutma suyu alma ve deşarj hattına ilişkin detay bilgi ÇED Raporunda verilecektir. 3
Taze Hava Fanı Elektrostatik Filtre Şekil 1. Termik Santral İş Akım Şeması 4
Yanma sonucu oluşan gazların içerdiği uçucu küllerin, atmosfere atılarak çevre kirliliğine neden olmasını önlemek için yüksek verimli ''Elektrostatik Filtreler" kullanılacaktır. Önerilen santralde, kömür yakıldığında oluşacak SO 2 konsantrasyonunu Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği''inde belirlenen sınır değerlerin altına çekebilmek için iki adet Baca Gazı Desülfürizasyon (BGD) tesisinin kurulması planlanmıştır. Proje kapsamında baca gazı desülfürizasyonunda (baca gazındaki kükürtü giderme) kireçtaşı kullanılacaktır. Proseste kullanılacak kireçtaşı; proje kapsamında işletilmesi öngörülen dört adet kireçtaşı sahasından temin edilecektir. Her bir kireçtaşı sahasından temin edilecek malzeme miktarı yıllık yaklaşık 400.000 ton/yıl olarak öngörülmektedir. Kireçtaşı ocaklarında üretim işlemleri açık işletme yöntemiyle gerçekleştirilecek olup, malzeme alımı sırasında patlatma yapılacaktır. Ocak sahalarında yapılacak patlatma paterni ÇED Raporunda verilecektir. Kireçtaşı sahalarından alınacak malzemeler, ocak sahası içerisinde kurulacak olan kırma-eleme tesisinde kırılıp elendikten sonra termik santrale nakledilecektir. BGD ünitesinde deniz suyunun kullanılması da önerilmekte olup, konuyla ilgili teknik çalışmalar halen devam etmektedir. ÇED Raporunda BGD ünitesinde deniz suyunun kullanılıp kullanılmayacağı netleştirilecektir. BGD Tesisinde 25,5 ton/saat kireçtaşı (yılda 7400 saat çalışma esasına göre yılda 188.700 ton) kullanılacağı öngörülmektedir. BGD ünitesinin atık ürünü (alçıtaşı) susuzlaştırılarak alçıpan üretimi yapan fabrikalara değerlendirmek üzere satılacaktır. Santralde baca gazındaki NOx emisyonlarının da yönetmelik sınır değerlerin altında kalması için low NOx brülörler kullanılacak ve kazan ön hava ısıtıcısı ve ekonomizer arasına Baca Gazı Azot Oksitleri Giderme sistemi-deno x (SCR- Selective Catalytic Reactor) yerleştirilecektir. Yanma işlemi sonucunda oluşan atık gaz, elektrostatik filtre, BGD ve SCR tesisinden geçirilmek suretiyle bacadan atmosfere salınacaktır. Baca yüksekliği ÇED Raporu kapsamında yapılacak olan Hava Kalitesi Dağılım Modellemesi sonucuna göre dizayn edilecektir. Santralın işletilmesi sırasında yakma sonucunda oluşan uçucu ve kazan altı külü çimento, hazır beton, briket, ateş tuğlası ve sanayi gibi değişik sektörlerde kullanılabilmektedir. Bu bağlamda Hema Entegre Termik Santralinden kaynaklı küllerin geri dönüşümü sağlanmaya çalışılacak olup; yanma sonucunda oluşan külün; bahsedilen konularda kullanılmak üzere ilgili sektörlere satışı yapılacaktır. Kömürün yanması sonucu oluşacak kül, geri kazanımı için çimento, briket, tuğla fabrikalarına gönderilinceye kadar geçici olarak kül silolarında depolanacaktır. Külün ekonomik olarak yukarıdaki şekilde ifade edildiği gibi yerüstünde değerlendirilmesinin yanı sıra yeraltında yapılacak hazırlık ve üretim sonucu oluşacak olan boşluklara dolgu (ramble) malzemesi olarak kullanılması da planlanmaktadır. Konu ile ilgili İTÜ Maden Mühendisliği Fakültesi tarafından yapılan çalışmada Amasra B Kömür sahasında kömür üretim faaliyetleri sonucu boşalan yeraltı galerilerinde ramble malzemesi olarak kullanılabileceği ortaya koyulmuştur. Yapılan çalışmada Amasra B sahası Batı ve Doğu panolarında Toplam 1.083.268 m 3 dolgu yapılması gerektiği ve yıllık 5.355.000 ton kömür üretimi için 83.692 m 3 külün ramble malzemesi olarak kullanılması gerektiği ortaya konmuştur. Külün yoğunluğu 0,88 1,44 ton/m 3 arasında değişmektedir. Ortalama yoğunluk 1,2 (taban külü de katılmış) olarak alınırsa 83.692 x 1,2 100.430 ton santral külü mekanize uzun ayaklarda ramble malzemesi olarak kullanılacaktır. Bu rakam sadece bir kat için verilmiştir. Bu katta üretim tamamlandıktan sonra alt katlarda üretim devam edecektir. 5
Santralden kaynaklı küllerin satışının yapılması ve ramble malzemesi olarak kullanımından sonra arta kalan kül olması durumu ve acil/ beklenmedik durumlar göz önünde bulundurularak proje kapsamında küllerin yerüstünde depolanması amacıyla 26.03.2010 tarih ve 27533 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik hükümlerine göre kül depolama alanı dizayn edilecektir. Ayrıca aynı şekilde en kötü senaryo göz önüne alınarak BGD ünitesinden kaynaklı alçıtaşının ekonomik olarak değerlendirilmemesi durumunda, alçıtaşı da kül depolama sahasında depolanacaktır. Kül ve/veya alçıtaşı depolama alanı için proje kapsamında beş alternatif alan önerilmiştir. Proje kapsamında önerilen beş adet kül ve/veya alçıtaşı depolama saha için avan proje çalışmaları devam etmekte olup, ÇED sürecinde avan proje çalışmaları tamamlanarak hangi saha ve/veya sahaların kül ve/veya alçıtaşı depolama sahası olarak kullanılacağı belirlenecektir. Hema Entegre Termik Santralin işletilmesiyle birlikte yıllık üretilecek brüt enerji miktarı 9.768.000.000 kwh/yıl (9.768 GWh/yıl) mertebesinde olacaktır. Proje kapsamında üretilecek enerji, TEİAŞ ile yapılacak bağlantı anlaşmasına göre Hema Entegre Termik Santrali 380 kv şalt merkezinden, Eren Termik Santrali (Zetes) 380 kv Şalt Tesisine çift devre 380 kv luk enerji iletim hatlarıyla bağlanacaktır. Hema Entegre Termik Santrali iletim hattı projesi bu rapor kapsamında incelenmemiş olup, ÇED yönetmeliği hükümlerince daha sonra TEİAŞ'ın uhdesinde olan Enerji İletim Hattı (EİH) Projesi için PTD ve/veya ÇED Raporu TEİAŞ tarafından hazırlatılacak, istimlak ve tesisi TEAİŞ tarafından yaptırılacaktır. Hema Entegre Termik Santral Projesi; 29.04.2009 tarihli ve 27214 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan, Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-1 Çevreye Kirletici Etkisi Yüksek Olan Faaliyetler listesinde Madde 1.1.1 "Katı ve sıvı yakıtlı tesislerden toplam yakma sistemi ısıl gücü 100 MW veya daha fazla olan tesisler" sınıfında yer almaktadır. Bu nedenle santral işletmeye geçtiğinde tesis için Çevre İzni alınacaktır. Hema Entegre Termik Santral Projesinin inşaatı aşamasında yaklaşık 2.500 kişinin (inşaat faaliyetlerinin en yoğun olduğu dönemde) çalıştırılması planlanmaktadır. İşletme aşamasında ise santralde yaklaşık 500 kişinin, proje kapsamında işletilmesi planlanan kalker (kireçtaşı) malzeme ocaklarında 15 kişinin çalıştırılması planlanmaktadır. Proje inşaat aşaması 4 yıl sürecek olup, projenin ekonomik ömrü 30 yıldır. Ancak modernizasyon ve teknolojik yenilemelerle santralin ekonomik ömrü uzatılabilecektir. Santral işletmeye geçtiğinde, yılda 7400 saat işletmede olacağı öngörülmektedir. Faaliyet sahibinin bölgedeki diğer projeleri ile beraber değerlendirildiğinde ise toplam olarak yaklaşık 11.000 kişinin söz konusu projelerde çalışacağı öngörülmektedir. 6
I.1.b. Projenin Hizmet Amaçları Önemi ve Gerekliliği Dünya ve Türkiye'de Enerji Kaynakları ve Elektrik Enerji Üretimi Enerji ve bu çerçevede elektrik enerjisi tüketimi, ekonomik gelişmenin ve sosyal refahın önemli bir göstergesidir. Kullanım kolaylığı, istenildiği anda diğer enerji türlerine dönüştürülebilmesi ve günlük hayattaki yaygınlığından dolayı bir ülkede fert başına enerji tüketimi, o ülkenin milli gelir seviyesinin ve dolayısıyla da kalkınma ve yaşam standardının bir göstergesi olarak kabul edilmektedir. 2008 yılında Türkiye de kişi başına yıllık elektrik tüketimi 3.000 kwh (kilovat saat) iken, dünya ortalaması 2.500 kwh, gelişmiş ülkelerde 8.900 kwh, ABD'de ise 12.322 kwh civarındaydı. Ülkemizin ekonomik ve sosyal bakımdan kalkınmasının sağlanması için endüstrileşme bir hedef olduğuna göre bu endüstrinin ve diğer kullanıcı kesimlerin ihtiyacı olan enerjinin, yerinde, zamanında ve güvenilir bir şekilde karşılanması gerekmektedir. Ancak, artan enerji fiyatları, dünya enerji talebindeki artış, hızla tükenmekte olan fosil yakıtlara bağımlılığın yakın gelecekte devam edecek olması, yeni enerji teknolojileri alanındaki gelişmelerin artan talebi karşılayabilecek ticari gelişimden henüz uzak oluşu, ülkelerin enerji arz güvenliği konusundaki kaygılarını her geçen gün daha da artırmaktadır. 2008 2009 yıllarında yaşanan küresel mali kriz enerji talebi üzerinde geçici bir daralma yaratmış olmakla birlikte, orta ve uzun vadede, dünyadaki nüfus artışı, sanayileşme ve kentleşme, doğal kaynaklara ve enerjiye olan talebi önemli ölçüde arttırmaktadır. Yapılan projeksiyon çalışmaları, mevcut enerji politikalarının devamı halinde, 2035 yılında dünya enerji talebinin, ortalama yıllık %1,4 lük artışlarla, 2008 yılına göre % 47 (12,271 Mtoe den 18,048 Mtoe ye) daha fazla olacağına işaret etmektedir. Talep artışının yüzde 89,7 sinin, 2008-2035 döneminde ekonomik büyüme oranları yüksek (yıllık ortalama %4,6) öngörülen ve hızlı nüfus artış oranına sahip İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD- Organisation for Economic Co-operation and Development) dışı ülkelerde (özellikle Çin ve Hindistan da), yıllık ortalama %2,2'lik bir değerle, oluşacağı hesaplanmaktadır. Aynı dönemde yıllık gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) artış ortalaması %1,8 olarak öngörülen OECD ülkelerinde ise yıllık ortalama %0,3 lük artışlar beklenmektedir. 2015-2035 yılları arasında Çin in, dünyanın en fazla enerji tüketen ülkesi konumunda olacağı, 2035 yılında Hindistan ın sırasıyla Çin, ABD ve Avrupa Birliği nin ardından dördüncü büyük enerji tüketicisi olması beklenmektedir. Söz konusu dört büyük tüketici, 2035 yılına gelindiğinde dünya toplam enerji arzının %55 ini tüketmekte olacaktır. Bu talep artışının sürdürülebilir koşullarda karşılanabilmesi için ise enerji sektöründe yaklaşık 33 trilyon ABD Doları (2009 rakamlarıyla) değerinde yatırım yapılmasına ihtiyaç duyulduğu hesaplanmaktadır. Tüm dünyada son 25 yılda, özellikle elektrik enerjisine talebin yoğunlaştığı gözlemlenmektedir. Elektriğin 2035 yılına kadar en hızlı büyüyen (%2,5) son-kullanıcı enerji formu olması, nihai enerji tüketimindeki payının 2008'deki %17 düzeyinden 2020'de %20'ye, 2035'te ise %23'e çıkması beklenmektedir. Ancak elektrik sektörü de 2009 yılında finansal zorluklar ve zayıf talep sebebiyle ciddi şekilde etkilenmiştir. Yüzde ikiye yakın gerçekleşen talep düşüşü, İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana görülen en büyük yıllık azalmaya işaret etmektedir (EÜAŞ, 2010, 2011). Uluslararası Enerji Ajansı tarafından hazırlanan senaryo çalışmasına göre (WEO, 2011) elektrik üretiminin, 25.468 TWh'ye ve 2035'de de 39.368 TWh'ye yükselmesi beklenmektedir. Bu rakamlar 2009-2035 döneminde %96,4'lük artışa işaret etmektedir. Benzer şekilde, ABD Enerji Bilgi İdaresi olan EIA tarafından hazırlanan Referans Senaryo Çalışması'na (IEO, 2011) göre ise 2008'de 19.100 TWh olan elektrik üretiminin 2020'de 25.500 TWh'ye yükselmesi beklenmektedir. 2008-2035 döneminde ise toplam %84,3 üik bir 7
artışla (yıllık %2,3 lük artışlarla), 2035'de üretimin 35.200 TWh'ye yükseleceği hesaplanmaktadır (EÜAŞ, 2011). Özellikle gelişmekte olan ülkelerde görülen büyük ekonomik gelişmeler elektrik talebinin de bu ülkelerde artmasına sebep olmaktadır. Kişi başına gelirin artmasıyla yaşam standartları artmakta, bu da endüstri, aydınlatma ve ev aletleri için olan elektrik talebini arttırmaktadır. Tüm dünyada elektrik enerjisi kurulu güç kapasitesinin 2035 yılına kadar brüt 4.160 GW artması beklenmektedir. Bu bağlamda elektrik sektörünün, Uluslararası Enerji Ajansı tarafından hazırlanan Yeni Politikalar Senaryosu'na göre 2010-2035 döneminde yapılması beklenen 32,8 trilyon dolarlık enerji yatırımlarındaki payının tek başına 16,6 trilyon dolar (2009 rakamlarıyla) olacağı öngörülmektedir. Geriye kalan 8 trilyon dolarlık yatırımın petrol, 7,1 trilyon dolarlık yatırımın doğalgaz ve 0,7 trilyon dolarlık yatırımın ise kömür sektöründe yapılacağı hesaplanmaktadır. Bu yatırımların %64'ünün, talep ve üretimin en hızlı arttığı OECD-dışı ülkelerde (tek başına Çin 5,1 trilyon dolar) yapılması beklenmektedir (EÜAŞ, 2010). Enerji kaynakları açısından incelendiğinde, birincil enerji arzında, petrol, doğalgaz ve kömürden oluşan fosil kaynaklı yakıtların ağırlıklı konumunun önümüzdeki yıllarda da devam etmesi beklenmekte ve enerji talebindeki artışın (2008-2035 dönemi) yüzde 75,7 lik bölümünün bu kaynaklardan karşılanması öngörülmektedir. Biyokütle ve çöp için bu oran %8,5, diğer yenilenebilirler için %6,6, nükleer için %6,4, hidrolik için ise %2,8 dir. 2020 yılında birincil enerji arzındaki en büyük paya (%29,8) sahip olacağı hesaplanan petrolün, 2030 ve 2035 yıllarında ilk sıradaki yerini kömüre (sırasıyla %29,1 ve %29,3) bırakacağı düşünülmektedir. Doğalgazın ise elektrik üretimindeki payını koruması (yaklaşık %21,4) beklenmektedir. 2008-2035 döneminde elektrik üretiminde ise kömür ve doğalgazın en önemli kaynaklar olmaya devam edeceği, kömürün payının %41'den %42,8 e, doğalgazın payının %21,3 ten %21,7 ye yükseleceği; petrolün payının ise %5,5 den %1,6 ya, hidroliğin payının %15,9 dan %13,3 e, nükleerin payının da %13,5 den %10,8 e düşeceği öngörülmektedir. En büyük yüzdelik artış ise rüzgârda beklenmektedir. Aynı dönemde rüzgârın %1,1 lik payının %5'e yükseleceği öngörülmektedir (EÜAŞ, 2010). Uluslararası Enerji Ajansı tarafından belirtilen Dünya elektrik üretiminin kaynaklara göre dağılımı Şekil 2'de verilmiştir. Kaynak: U.S. Energy Information Administration / Annual Energy Outlook 2010 Şekil 2. Dünya Elektrik Üretiminde Enerji Kaynaklarının Payları (TWh) 8
TEİAŞ tarafından yayımlanan 2011 Yılı Faaliyet Raporu na göre, 2011 yılı Türkiye elektrik enerjisi üretimi bir önceki yıla göre % 8,6 ya karşılık gelen 18.187,4 milyon kwh artış ile 229.395,1 milyon kwh, tüketimi ise yine % 9,4 e karşılık gelen 19.872,4 milyon kwh artış ile 230.306,3 milyon kwh olmuştur. Aynı rapora göre, 2011 yılında üretilen elektriğin %74,8 i termik (taşkömürü, linyit, fuel oil, doğal gaz, LPG, nafta ve diğerleri), %22,8 hidrolik ve %2,40'ü jeotermal ve rüzgâr santrallarından sağlanmıştır. 2010-2011 yılı için elektrik enerjisi üretim miktarları Tablo 2 de ve elektrik enerjisi üretim kaynaklarına göre dağılımı Tablo 3 de verilmiştir. Tablo 2. 2010-2011 Yılı Türkiye Elektrik Enerjisi Üretimi-Tüketimi Enerji 2010 2011 Artış Kaynakları GWSaat % GWSaat % % Termik 155.827,6 73,8 171.638,3 74,8 10,1 Hidrolik 51.795,5 24,5 52.338,6 22,8 1,0 Jeo+Rüzgar 3.584,6 1,7 5.418,2 2,4 51,2 Toplam 211.207,7 100,0 229.395,1 100 8,6 Dış Alım 1.143,8 4.555,8 Dış Satış 1.917,6 3.644,6 Brüt Tüketim 210.433,9 230.306,3 9,4 Kaynak: TEİAŞ 2011 Faaliyet Raporu Tablo 3. 2010-2011 Yılı Türkiye Elektrik Enerjisi Üretiminin Birincil Enerji Kaynaklara Göre Dağılımı Enerji 2010 2011 Artış Kaynakları GWSaat % GWSaat % % Kömür 55.046,4 26,1 66.217,9 28,9 20,3 Sıvı Yakıtlar 2.180,0 1,0 903,6 0,4-58,6 Doğal Gaz 98.143,7 46,5 104.047,6 45,49 6,0 Yenilenebilir 457,5 0,2 469,2 0,2 2,6 ve Atık Hidrolik 51.795,5 24,5 52.338,6 22,8 1 Jeo+Rüzgar 3.584,6 1,7 5.418,2 2,4 51,2 Toplam 211.207,7 100, 229.395,1 100,0 8,6 Kaynak: TEİAŞ 2011 Faaliyet Raporu Tablo 3 den de görüleceği üzere Ülkemizde kömür yakıtının elektrik üretimindeki payı 2010 yılında %26,1, 2011 yılında ise %28,9 olmuştur. 9
Kaynak: TEİAŞ 2011 Faaliyet Raporu Şekil 3. 2010-2011 Yılı Türkiye Elektrik Enerjisi Üretiminin Birincil Enerji Kaynaklarına Göre Dağılımı TEİAŞ tarafından 2011-2020 dönemini kapsayan Kapasite Projeksiyonu 2008 yılı sonunda yaşanmaya başlanan ekonomik krizin elektrik enerjisi talebine etkisi ve gerçekleşen tüketim değerleri dikkate alınarak revize edilen talep serileri kullanılmıştır. 2011 2020 dönemini kapsayan Üretim Kapasite Projeksiyon çalışmasında ETKB tarafından, yılın ilk 5 ayındaki gerçekleşmeler de dikkate alınarak, makro ekonomik hedeflere uygun olarak Haziran 2011 de yapılan model çalışması sonucunda elde edilen Yüksek ve Düşük Talep tahmin serileri kullanılmıştır. Talep serileri belirlenirken; 2011 yılında her iki talep serisi için de bu yılın ilk 5 ayında gerçekleşen talep artışları doğrultusunda revize edilen tüketim tahminleri alınmış, sonraki yıllarda ise yüksek talep serisinde ortalama %7.5, düşük talep serisinde ise %6.5 olarak gelişen ETKB tarafından hesaplanan talep serileri 10
kullanılmıştır. Ayrıca bu dönem için yük eğrisi karakteristiğinin değişmeyeceği kabulü ile puant yük serileri elde edilmiştir (Bkz. Tablo.4, Şekil 4, Şekil 5). 2010 yılında en yüksek tüketimin olduğu günde puant talep 32.688 MW olarak gerçekleşmiştir. TEİAŞ verilerine göre Türkiye'de 27 Temmuz 2012 günü 799 milyon kwh lik elektrik tüketimine ulaşılmıştır. Bu dönemde saat 11'de en yüksek puant yükü 39.645 MW olarak gerçekleşmiştir. Tablo 4. 2011-2020 Dönemini Kapsayan Enerji ve Puant Talepleri Yüksek Talep PUANT TALEP ENERJI TALEBİ YIL MW Artış (%) GWh Artış (%) 2011 36000 7,8 227000 7,9 2012 38400 6,7 243430 7,2 2013 41000 6,8 262010 7,6 2014 43800 6,8 281850 7,6 2015 46800 6,8 303140 7,6 2016 50210 7,3 325920 7,5 2017 53965 7,5 350300 7,5 2018 57980 7,4 376350 7,4 2019 62265 7,4 404160 7,4 2020 66845 7,4 433900 7,4 Düşük Talep 2011 36000 7,8 227000 7,9 2012 38000 5,6 241130 6,2 2013 40130 5,6 257060 6,6 2014 42360 5,6 273900 6,6 2015 44955 6,1 291790 6,5 2016 47870 6,5 310730 6,5 2017 50965 6,5 330800 6,5 2018 54230 6,4 352010 6,4 2019 57685 6,4 374430 6,4 2020 61340 6,3 398160 6,3 Kaynak: TEİAŞ 2011 Faaliyet Raporu 11
Kaynak: TEİAŞ 2011 Faaliyet Raporu Şekil 4. Elektrik Enerjisi Talep Tahminleri (Senaryo 1 Yüksek Talep) Kaynak: TEİAŞ 2011 Faaliyet Raporu Şekil 5. Elektrik Enerjisi Talep Tahminleri (Senaryo 2 Düşük Talep) Kapasite projeksiyonunun yanı sıra TEİAŞ ın resmi web sitesinden alınan istatistiklere göre, tahmin edilen talep artışları ve puant değerleri, 2010 yılında, 2009 yılına kıyasla hayli yüksek değerlere ulaşmış, tahminlerin üstünde sonuçlar vermiştir (Bkz. Tablo 5). Tahmini büyüme oranı tahminlerin üstünde bir değere ulaşmıştır. Gerek TEİAŞ ın raporlarından gerekse Dünya Bankası raporlarından da görüleceği üzere 2012 yıllından sonra bu büyüme oranlarının düşeceği fakat krizin etkilerinin tamamen geçmesiyle tekrar normal değerlere döneceği öngörülmektedir. 12
Tablo 5. 2009-2010 Yılı Tüketim Değerleri (GWh) AYLAR 2009 YILI 2010 YILI Yüzde Artış OCAK 16.851,4 17.343,9 2,92% ŞUBAT 15.010,0 15.720,5 4,73% MART 15.983,7 17.041,1 6,62% NİSAN 14.849,1 16.262,0 9,52% MAYIS 15.297,7 16.573,6 8,34% HAZİRAN 15.899,6 17.118,0 7,66% TEMMUZ 17.743,5 19.343,5 9,02% AĞUSTOS 17.704,6 20.368,2 15,04% EYLÜL 15.379,3 17.116,6 11,30% EKİM 15.989,9 17.161,1 7,32% KASIM 15.779,3 16.318,4 3,42% ARALIK 17.590,9 19.127,0 8,73% TOPLAM 194.079,1 209.493,8 7,94% Kaynak: TEİAŞ 2009 Faaliyet Raporu 01.07.2006 tarih ve 26215 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Kalkınma Planına (2007 2013) göre, VIII. Plan döneminde, ekonomik büyüme ve nüfus artışı paralelinde birincil enerji ve elektrik enerjisi tüketiminde önemli artışlar kaydedilmiştir. VIII. Plan döneminde, birincil enerji tüketimi yıllık ortalama %2,8 oranında bir artışla 2005 yılı sonu itibarıyla 92,5 milyon ton petrol eşdeğerine, elektrik enerjisi tüketimi ise yıllık ortalama %4,6 oranında bir artışla 160,8 milyar kwh e ulaşmıştır. IX. Kalkınma Planı döneminde; birincil enerji talebinde, ekonomik ve sosyal kalkınmayla orantılı olarak yıllık ortalama %6,2 oranında artış öngörülmüştür. Enerji tüketimi içinde doğal gazın 2005 yılında %28 düzeyinde olan payının %34 e yükselmesi, petrol ürünlerinin payının ise %37 den %31 e gerilemesi beklenmektedir. Diğer yandan aynı plan döneminde elektrik talebinin, ağırlıkla sanayi üretim ve hizmetler sektöründeki gelişmelere paralel olarak, yılda ortalama %8,1 oranında artış göstereceği tahmin edilmektedir (Bkz. Tablo 6). Tablo 6. IX. Kalkınma Planı Hedefleri Enerji Hedefleri 2006 2013 2007-2013 Birincil Enerji Talebi 96.560 147.400 6,2 Elektrik Enerjisi Talebi 171.450 295.500 8,1 Kaynak: Kalkınma Planı (2007-2013), 01.07.2006 tarih ve 26215 sayılı Resmi Gazete Her geçen gün artan enerji ihtiyacı doğrultusunda Türkiye'nin 2011 yılı cari açığı 77,1 milyar dolara ulaşmış olup, 2011 yılında enerji ithalatı 54,1 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. Cari açığın yüzde 70,2'sini enerji ithalatı oluşturmaktadır. Türkiye'nin 106 milyar dolara ulaşan dış ticaret açığının ise yüzde 51'i enerji ithalatından kaynaklanmaktadır (TCMB, TCEB). Bu proje ile birlikte Türkiye nin dış kaynaklara olan bağımlılığını azaltılması, cari açığın azaltılması, bölgenin kalkınma potansiyelinin ortaya çıkarılması, bölgede ve ülkede sayıları hızla artan sanayi tesislerine sağlıklı ve sürekli enerji sağlanması, elektriğin daha ekonomik olarak üretilmesi, Türkiye nin enerji ihtiyacının karşılanması ve enerji piyasası kanun ve yönetmeliklerine uygun olarak serbest enerji piyasasının rekabet koşulları çerçevesinde elektrik enerjinin tüketicilere ulaştırılması amaçlanmaktadır. Ayrıca proje yeni bir istihdam kaynağı olup, projenin işletmeye geçmesiyle birlikte yaklaşık 500 kişi doğrudan istihdam sağlayacaktır. 13