YAPI İŞLERİNDE KAMU İHALE SİSTEMİ - 1
KAPSAM KAMU İHALE SİSTEMİNİN YAPISI İHALE ÇEŞİTLERİ KAMU İHALE KURUMU YENİ MEVZUATIN İNCELENMESİ İHALE EVRESİ İhale ilanı İhaleye katılabilme, yasaklar Tekliflerin Verilmesi Karar / Onay Aşaması Sözleşme Yapılması
GİRİŞ Kamu Alımları? idarelerin yaptıkları mal ve hizmet alımları ile yapım işlerini kapsar Mal: Satın alınan her türlü ihtiyaç maddeleri ile taşınır ve taşınmaz mal ve hakları ifade eder. Hizmet: Bakım ve onarım, taşıma, haberleşme, sigorta, araştırma ve geliştirme, muhasebe, piyasa araştırması ve anket, danışmanlık, tanıtım, basım ve yayım, temizlik, yemek hazırlama ve dağıtım, toplantı, organizasyon, sergileme, koruma ve güvenlik, meslekî eğitim, fotoğraf, film, fikrî ve güzel sanat, bilgisayar sistemlerine yönelik hizmetler ile yazılım hizmetlerini, taşınır ve taşınmaz mal ve hakların kiralanmasını ve benzeri diğer hizmetleri kapsar.
Yapım İşleri: Bina, karayolu, demiryolu, otoyol, havalimanı, rıhtım, liman, tersane, köprü, tünel, metro, viyadük, spor tesisi, alt yapı, boru iletim hattı, haberleşme ve enerji nakil hattı, baraj, enerji santrali, rafineri tesisi, sulama tesisi, toprak ıslahı, taşkın ve koruma gibi her türlü inşaat işleri ve bu işlerle ilgili tesisat, imalat, ihzarat, nakliye, tamamlama, büyük onarım, restorasyon, çevre düzenlemesi, sondaj, yıkma, güçlendirme ve montaj işleri ile benzeri yapım işlerini kapsar.
Kamu Alımları Hangi Yollarla Gerçekleşir? İhale (4734 Kamu İhale Kanunu) Açık İhale Belirli istekliler arasında ihale Pazarlık Doğrudan temin: Kanunda belirtilen hallerde ihtiyaçların, idare tarafından davet edilen isteklilerle teknik şartların ve fiyatın görüşülerek doğrudan temin edilebildiği usul İstisna kapsamında ihaleler (özel durumlar)
Yapım İşlerinde İhale Bir inşaatın yapımına talip olan yükleniciler arasında uygun olanının seçilmesi işlemine ihale denir. İhale aşamaları Projelerin hazırlanması Yaklaşık maliyetin bulunması İhale şeklinin kararlaştırılması Teknik Şartnamelerin hazırlanması Sözleşme tasarısının hazırlanması İhale dosyasının hazırlanması İhalenin ilan edilmesi Uygun yüklenicinin belirlenmesi Kesin sözleşmenin yapılması
Kanunun Amacı Kanunun amacı, kamu hukukuna tâbi olan veya kamunun denetimi altında bulunan veyahut kamu kaynağı kullanan kamu kurum ve kuruluşlarının yapacakları ihalelerde uygulanacak esas ve usulleri belirlemektir.
Kamu İhalelerinde Kapsam Yasa kapsamına giren işler: Mal Hizmet Yapım işleri
Yasa kapsamındaki kuruluşlar Genel bütçe kapsamındaki kuruluşlar (bakanlıklar, anayasa mahkemesi, danıştay) Katma bütçeli idareler (üniversiteler, karayolları, DSI) İl özel idareleri ve belediyeler Üsttekilere bağlı döner sermayeli kuruluşlar ve fonlar Kamu iktisadi kuruluşları ile iktisadi devlet teşekküllerinden oluşan kamu iktisadi teşebbüsleri Sosyal güvenlik kuruluşları, fonlar, özel kanunlarla kurulmuş ve kendilerine kamu görevi verilmiş tüzel kişiliğe sahip kuruluşlar.
Kapsam dışındaki kuruluşlar ve işler özellikleri nedeniyle kapsam dışı Gizliliğin önemi (TSK) Hizmetin yurtdışında yapılması Uluslararası anlaşmalarla Türkiye de yapılan işler Ulusal araştırma geliştirme kurumlarının yürüttüğü ve desteklediği araştırma-geliştirme projeleri için gerekli olan mal ve hizmet alımları Özelliği gereği bazı işler (tedavi için ilaç alınması, kültür varlıklarının korunması, tarım ve hayvancılıkla ilgili ürün alımları, köylülerden alınacak hizmet gibi)
TANIMLAR Tedarikçi: Mal alımı ihalesine teklif veren gerçek veya tüzel kişileri veya bunların oluşturdukları ortak girişimler Hizmet sunucusu: Hizmet alımı ihalesine teklif veren gerçek veya tüzel kişileri veya bunların oluşturdukları ortak girişimler Yapım müteahhidi: Yapım işi ihalesine teklif veren gerçek veya tüzel kişileri veya bunların oluşturdukları ortak girişimler Danışman : Danışmanlık yapan, bilgi ve deneyimini idarenin yararı için kullanan, danışmanlığını yaptığı işin yüklenicileri ile hiçbir organik bağ içinde bulunmayan, idareden danışmanlık hizmeti karşılığı dışında hiçbir kazanç sağlamayan ve danışmanlık hizmetlerini veren hizmet sunucuları
İdare: İhaleyi yapan bu Kanun kapsamındaki kurum ve kuruluşlar İstekli: Mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalesine teklif veren tedarikçi, hizmet sunucusu veya yapım müteahhidi Aday: Ön yeterlik için başvuran gerçek veya tüzel kişileri veya bunların oluşturdukları ortak girişimler Teklif: İhalelerde isteklinin idareye sunduğu fiyat teklifi ile değerlendirmeye esas belge ve/veya bilgiler Yüklenici: Üzerine ihale yapılan ve sözleşme imzalanan istekli
Yasanın İçeriği 1. Genel Hükümler Uygulama İlkeleri, m.1-7 (Amaç, Kapsam, Tanımlar, Temel İlkeler) İhaleye Katılım Kuralları, m. 8-17 (Eşik değerler, katılımda yeterlilik kuralları, ilan süreleri ve kuralları, yasaklar) 2. İhale Süreci İhale Usulleri ve Uygulaması, m. 18-23 İhalenin ve Ön Yeterliliğin İlanı, İhale Dokümanlarının Verilmesi, m. 24-29 Tekliflerin ve Başvuruların Sunulması, m. 30-35 Tekliflerin Değerlendirilmesi, m. 36-47 Danışmanlık Hizmetleri ile İlgili Özel Hükümler, m. 48-52
3. Kamu İhale Kurumu, Şikayetlerin İncelenmesi ve Anlaşmazlıkların Çözümü (m. 53-57) 4. Yasaklar ve Ceza Sorumluluğu, m. 58-61 (İhalelere katılmaktan yasaklama, isteklilerin ve görevlilerin ceza sorumluluğu, bilgi ve belgeleri açıklama yasağı) 5. Çeşitli Hükümler, m. 62-67 (İdarelerce uyulması gereken diğer kurallar, Yerli istekliler ile ilgili düzenlemeler, Süreler hesabı, Tebligat, Ek değerler ve Parasal limitlerin Güncellenmesi) 6. Son Hükümler, m. 68-70 (Uygulanmayacak hükümler,yürürlük, Yürütme)
Yapım İşleri İhale Uygulama Yönetmeliği (YİİUY) RG:25226; 11.09.2003 Amaç: 4734 sayılı KİK kapsamındaki idarelerin, bu Kanuna göre gerçekleştirecekleri yapım işleri ihalelerinde uygulayacakları esas ve usulleri düzenlemek Kapsam: Genel İlkeler İhaleye Katılımda Yeterlilik Teklif Mektupları, Teminatlar, Başvuruların ve Tekliflerin Alınması, Açılması, Değerlendirilmesi ve İhalenin Sonuçlandırılması Standart Formlar ve Ekler
İHALE SİSTEMİNİN TEMEL İLKELERİ İhalenin açıklığı ve rekabetin sağlanması Bütün isteklilere açık olmalı İsteklilerde kuşku uyandıracak belirsiz noktalar olmamalı Tüm ihaleye katılanlar huzurunda başlayıp sonuçlanmalı Duyuru ve şartnamelerde rekabeti engelleyici hususlar bulunmamalı
İhale Sisteminin Temel İlkeleri (m.5) İdareler, saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur. Aralarında kabul edilebilir doğal bir bağlantı olmadığı sürece mal alımı, hizmet alımı ve yapım işleri bir arada ihale edilemez. Eşik değerlerin altında kalmak için işler kısımlara bölünemez.
Farklı istekliler tarafından karşılanmasına uygun olan çeşitli işler bir ihalede toplanamaz. (Ancak ilanlar bir arada) Açık ihale ve belli istekliler arasında ihale usulü temel usullerdir. Diğer usuller Kanunda belirtilen özel hallerde kullanılabilir. Ödeneği bulunmayan hiçbir iş için ihaleye çıkılamaz. Arsası temin edilmemiş, mülkiyet ve kamulaştırma işlemleri tamamlanmamış, avan projeleri ve keşifleri bulunmayan yapım işleri ihaleye çıkartılamaz.
İHALE ÇEŞİTLERİ
İHALE YÖNTEMİNİN BELİRLENMESİ İhale Yöntemleri Açık İhale (Kapalı Teklif) Belli İstekliler Arasında İhale (Kapalı Teklif) Pazarlık İhale usulü belirlenirken öncelik açık ihale usulüne verilir. Ancak, yapılacak işin türü, niteliği, uzmanlık ve/veya yüksek teknoloji gerektirmesi, yaklaşık maliyeti ve ivediliği gibi kriterler esas alınarak, Kanunda belirtilen hallerde belli istekliler arasında ihale veya pazarlık ile de yapılabilir.
AÇIK İHALE (m. 19) Bütün istekliler teklif verebilir Yükleniciler önerdikleri fiyatı işverene yazılı olarak (teklif mektubu) kapalı zarf (teklif zarfı) içinde sunarlar Dış zarfın üstünde isteklinin bilgileri yazar Yüklenicilerden istenen diğer belgeler ayrı bir zarfa konur Teklifler belli bir gün ve saatte açılır İşverenin uygun bulduğu yüklenici ihaleyi kazanır
BELLİ İSTEKLİLER ARASINDA İHALE (m. 20) Yapılacak ön yeterlik değerlendirmesi sonucunda idarece davet edilen isteklilerin teklif verebildiği usuldür. Yapım işinin uzmanlık ve/veya yüksek teknoloji gerektirmesi (savunma sanayi, barajlar, limanlar, hava alanları, demiryolları, karayolları vb.) nedeniyle açık ihale usulünün uygulanamadığı ve yaklaşık maliyeti eşik değerin yarısını aşan işlerin ihaleleri yaptırılabilir Teklif verebilecek nitelikte adayları seçmek üzere ön yeterlik değerlendirmesi yapılır. Teknik yeterlilikleri idare tarafından kabul edilmiş istekliler davet edilir
Belli İstekliler Arasında Kapalı Teklif (devam) Adayların başvurularını hazırlayabilmeleri için en az 14 gün süre tanınarak ön yeterlik ilânı yapılır. Ön yeterlik ilânında belirtilen değerlendirme kriterlerine göre adayların ön yeterlik değerlendirmesi yapılır. Yeterli olduğu tespit edilen bütün adaylara tekliflerini hazırlayabilmeleri için en az 40 gün süre verilerek ihaleye davet mektubu gönderilir. İhale dokümanı ile davet mektubunda belirtilen değerlendirme kriterlerine göre tekliflerin değerlendirmesi yapılarak ihale sonuçlandırılır. İhaleye davet edilebilecek aday sayısının beşten az olması veya teklif veren istekli sayısının üçten az olması halinde ihale iptal edilir.
PAZARLIK (m. 21) Aşağıdaki durumlarda pazarlık yöntemi ön yeterlik ilanı ile kullanılabilir: a) Açık ihale usulü veya belli istekliler arasında ihale usulü ile yapılan ihale sonucunda teklif çıkmaması. b) İhalenin, araştırma ve geliştirme sürecine ihtiyaç gösteren ve seri üretime konu olmayan nitelikte olması. c) İhale konusu mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin özgün nitelikte ve karmaşık olması nedeniyle teknik ve malî özelliklerinin gerekli olan netlikte belirlenememesi.
Pazarlık (devam) Sadece ihale dokümanında belirtilen değerlendirme kriterlerine göre yeterliği tespit edilenler ile görüşme yapılır. İstekliler, öncelikle ihale konusu işin teknik detayları ve gerçekleştirme yöntemleri gibi hususlarda fiyatı içermeyen ilk tekliflerini sunar. İdarenin ihtiyaçlarını en uygun şekilde karşılayacak yöntem ve çözümler üzerine ihale komisyonu her bir istekli ile görüşür. Teknik görüşmeler sonucunda şartların netleşmesi üzerine bu şartları karşılayabilecek isteklilerden, fiyat tekliflerini de içerecek şekilde son tekliflerini vermeleri istenir. Verilen son teklifler üzerinde fiyat görüşmesi yapılarak ihale sonuçlandırılır
Pazarlık (devam) Aşağıdaki durumlarda pazarlık yöntemi ilan yapılmadan kullanılabilir: a) Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması. b) Savunma ve güvenlikle ilgili özel durumların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması. c) İdarelerin yaklaşık maliyeti 116 795 TL ye kadar olan mamul mal, malzeme veya hizmet alımları. İlan yapılmadığında en az 3 istekli davet edilir, yeterlik belgelerini ve fiyat tekliflerini birlikte vermeleri istenir.
Doğrudan Temin (m. 22) Aşağıda belirtilen hallerde ihtiyaçların ilân yapılmaksızın ve teminat alınmaksızın doğrudan temin: İhtiyacın sadece gerçek / tüzel tek kişi tarafından karşılanabileceğinin tespiti. Sadece gerçek / tüzel tek kişinin ihtiyaç ile ilgili özel bir hakka sahip olması. Mevcut mal, ekipman, teknoloji veya hizmetlerle uyumun ve standardizasyonun sağlanması için zorunlu olan mal ve hizmetlerin, asıl sözleşmeye dayalı olarak düzenlenecek ve toplam süreleri 3 yılı geçmeyecek sözleşmelerle ilk alım yapılan gerçek / tüzel kişiden alınması.
Büyükşehir belediyesi sınırları dahilinde bulunan idarelerin 35037 TL, diğer idarelerin 11 674 TL aşmayan ihtiyaçları ile temsil ağırlama faaliyetleri kapsamında yapılacak konaklama, seyahat ve iaşeye ilişkin alımlar. İdarelerin ihtiyacına uygun taşınmaz mal alımı veya kiralanması. Özelliğinden ve belli süre içinde kullanılma zorunluluğundan dolayı stoklanması ekonomik olmayan veya acil durumlarda kullanılacak olan ilaç, aşı, serum, anti-serum, kan ve kan ürünleri ile, protez gibi uygulama esnasında hastaya göre belirlenebilen ve hastaya özgü tıbbî sarf malzemeleri, test ve tetkik sarf malzemeleri alımları.
Türk veya yabancı uyruklu avukatlardan hizmet alımları ile fikri ve sınai mülkiyet haklarının ulusal ve uluslararası kuruluşlar nezdinde tescilini sağlamak için gerçekleştirilen hizmet alımları. Seçim dönemi bitmeden önce seçimlerin yenilenmesine veya ara seçime ya da Anayasa değişikliğinin halkoyuna sunulmasına karar verilen hallerde; Yüksek Seçim Kurulu tarafından yapılacak filigranlı oy pusulası kağıdı ve filigranlı oy zarfı kağıdı alımı ile oy pusulası basım hizmeti alımı, mahalli seçimlerde ise İl Seçim Kurulu başkanlıkları tarafından alınacak oy pusulası basım hizmeti alımı. İhale komisyonu kurma ve yeterlik kurallarını arama zorunluluğu bulunmaksızın, ihale yetkilisince görevlendirilecek kişi veya kişiler tarafından piyasada fiyat araştırması yapılarak ihtiyaçlar temin edilir.
Tasarım Yarışmaları (m. 23) İdareler gerekli gördükleri mimarlık, peyzaj mimarlığı, mühendislik, kentsel tasarım projeleri, şehir ve bölge plânlama ve güzel sanat eserleri ile ilgili bir plân veya tasarım projesi elde edilmesine yönelik olarak, ilgili mevzuatında belirlenecek usul ve esaslara göre rekabeti sağlayacak şekilde ilân yapılmak suretiyle, jüri tarafından değerlendirme yapılmak üzere ödüllü veya ödülsüz yarışma yaptırabilir.
Açık Artırma ve Eksiltme Usulü İhale Katılmak isteyen yükleniciler ihalenin yapıldığı yerde toplanırlar Uygun gördükleri tenzilat ya da artırma oranını veya yapım bedelini sözlü olarak sırayla işveren veya adına hareket eden komisyona bildirirler Teklifi uygun bulunan kişiye işin ihalesini yaptırırlar Yeni ihale kanununda yok!
KAMU İHALE KURUMU
Genel Bilgiler 4734 te belirtilen esas, usul ve işlemlerin doğru olarak uygulanması konusunda görevli ve yetkilidir. Maliye Bakanlığı na bağlıdır. Merkezi Ankara Kurum görevini yerine getirirken bağımsızdır. Hiçbir organ, makam, merci ve kişi Kurumun kararlarını etkilemek amacıyla emir ve talimat veremez.
Organizasyon Yapısı
Görev ve Yetkileri İhale ile ilgili anlaşmazlıkları çözmek İhale dokümanları oluşturma ve geliştirme Yasaklı yüklenicilerin sicillerini tutmak İlgili istatistikleri oluşturmak Eğitim ve araştırma çalışmaları yapmak İhale ilânları ile ilgili esas ve usulleri düzenlemek, basılı veya elektronik ortamda Kamu İhale Bültenini yayımlamak.
4734 SAYILI YASANIN GETİRDİĞİ YENİLİKLER
KAMU İHALE MEVZUATINDA DEĞİŞİKLİK 2002 yılı sonuna kadar 2886 sayılı Arttırma, Eksiltme ve İhale Kanunu geçerliydi 2003 yılından itibaren 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu yürürlüğe girdi Genel ilkeler bakımından Avrupa Birliği mevzuatına uygun bir düzenleme Sadece devlet alımlarını düzenler. Devlete gelir getirici işlemler (satış, kiraya verme, trampa gibi) eski yasaya göre yapılmaktadır
Keşif Bedelinin Gizliliği Eski yasa: idareler keşif bedelini belirler, yükleniciler bu keşif bedeli üzerinden arttırma veya eksiltme yaparlar Yeni yasa: keşif bedeli gizli tutulur, yükleniciler bedeli hesaplayıp idareye teklif ederler İdarelerce bütçesinin programlanmasında, ihalede ise isteklilerce verilen tekliflerin karşılaştırılmasında kullanılmak üzere tespit edilen yaklaşık maliyet isteklilere duyurulmaz. (m. 62d) Yüklenicilere ihale öncesi bilinçli ve ayrıntılı bir çalışma yaptırmak Haksız rekabetin ve gizli anlaşmaların önlenmesi
Yaklaşık Maliyetin Hesaplanması Eski yasa: idare yaklaşık maliyeti Bayındırlık Bakanlığı birim fiyatlarıyla hesaplar Yeni yasa: yerel koşullar, benzer işlerdeki fiyatlar ve rayiçler ile piyasa araştırması sonuçları dikkate alınarak maliyet belirlenir. Daha gerçekçi değerle fiyatlandırma
Ödenek Planlaması Eski yasa: yapım süresi bir yılı aşan işler her yıl genel bütçeden ayrılan ödeneklere göre tamamlanmaya çalışılırdı. Takip eden yıllarda bütçeden kaynak ayrılamazsa gecikmeler. Yeni yasa: Yatırım projelerinin plânlanan sürede tamamlanarak ekonomiye kazandırılabilmesi amacıyla, birden fazla yılı kapsayan işlerde ihaleye çıkılabilmesi için, işin süresine uygun olarak yıllar itibariyle ödeneğin bütçelerinde bulunmasını sağlamak üzere programlamanın yapılmış olması zorunludur. (m. 62a) Kamu yatırımları ödenek ayrılamaması nedeniyle sürüncemede kalmaz Yeterli kaynağı olmayan projelerin yatırım programına alınması engellenmiş olur.
Uygulama Projelerinin Tamamlanması Eski yasa: yatırımlar ön proje üzerinden keşfi çıkartılarak ihale edilebilirdi Yeni yasa: Yapım işlerinde arsa temin edilmeden,mülkiyet, kamulaştırma ve gerekli hallerde imar işlemleri tamamlanmadan ve uygulama projeleri yapılmadan ihaleye çıkılamaz. (m. 62c) İhale konusu yapım işinin özgün nitelikte ve karmaşık olması nedeniyle teknik ve malî özelliklerinin gerekli olan netlikte belirlenemediği durumlarda ön veya kesin proje üzerinden ihaleye çıkılabilir. Yapılacak işlerin çeşit, miktar ve kalite tanımları ile yatırım maliyeti ve gerçekleştirme süresi gerçekçi olarak saptanabilir.
Kamu Kuruluşlarının İhaleye Katılımı Eski yasa: kamu kurumlarına ait yan kuruluşlar kendi kurumlarının açtığı ihaleye katılabiliyorlardı Yeni yasa: İhaleyi yapan idare bünyesinde bulunan veya idare ile ilgili her ne amaçla kurulmuş olursa olsun vakıf, dernek, birlik, sandık gibi kuruluşlar ile bu kuruluşların ortak oldukları şirketler bu idarelerin ihalelerine katılamazlar. Haksız rekabet önlenmiş
Kamu İhale Kurumu Eski yasa: yasa kapsamındaki işlerin yürütülmesi Bakanlıkların düzenleyecekleri yönetmeliklere göre yapılıyordu Yeni yasa: Kamu İhale Kurumu kuruldu. Ülke genelinde standardizasyon, tek muhatap kuruluş
Yüklenicilerin İş Deneyimi Eski yasa: yüklenici karnesinde yapılan işlerin kümülatif toplamı dikkate alınırdı Yeni yasa: yüklenicilerin talip olabilecekleri işle ilgili olarak sadece sözleşme kapsamında yer alan işin tutarı dikkate alınır Yüklenicilerin ihale konusu işle ilgili deneyimleri daha gerçekçi olarak belirlenir
Aşırı Düşük Teklifler Eski yasa: yüklenicilerin sunduğu her düzeydeki teklif değerlendiriliyordu Yeni yasa: Aşırı düşük teklifler gerekirse değerlendirmeye alınmayabilir Uygulama aşamasında idareleri güç durumda bırakacak teklif sunan yüklenicilerin iş alma olasılığı önlenmiştir
Yüklenici Sorumluluğu Eski yasa: yüklenici sorumluluğu inşaat bitiminden itibaren 5 yıl Yeni yasa: 15 yıl. Alt yükleniciler de sorumluluğa dahil edilmiş Yapının garanti süresi artar İşin kalitesi konusunda titizliğin artması
Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu Eski yasa: Yapılacak sözleşmelerin içeriği ile ilgili ayrıntı içermemekteydi. Yeni yasa: Kamu İhale Sözleşmeleri Yasası hazırlandı Tarafların yetki ve sorumlulukları şekil ve içerik bakımından ayrıntılı biçimde tanımlanır Sözleşme kaynaklı anlaşmazlıklar minimuma indirilmekte
Sözleşme Türleri Eski yasa: yapım işlerinde sadece birim fiyat usulü sözleşmeye olanak sağlar Yeni yasa: ihaleler anahtar teslimi veya teklif birim fiyat usulü sözleşmeye dayalı yapılması sağlanmıştır İhaleden önce proje maliyeti kesin olarak bilinir Daha gerçekçi teklifler sunulur İşin yapımı sürecinde ek işlem ve hesaplamalar (keşif artışı, fiyat farkları, nakliye bedelleri vb) ortadan kalkar
TEŞEKKÜRLER..