Son yıllarda, kentleşmenin artması ile gıda işleme, üretim, dağıtım ve tüketim sürecinde yapılan köklü değişiklikler gıda ticaretinin küresel bir boyut kazanmasına neden olmaktadır. Gıda endüstrisindeki bu değişimler, gıda zincirinin uzamasına, gıdalarda daha önce bilinmeyen tehlikelerin ortaya çıkmasına veya var olan tehlikelerin şiddetinin artmasına yol açabilmektedir. Bu tehlikelerden dolayı, Dünya da yılda milyonlarca insan, sağlıksız gıda tüketiminden dolayı hastalanmakta ve ölmektedir. Güvenli gıda üretimi için geliştirilen yeni teknolojiler ise farklı riskler yaratabilmektedir. Bütün bu sorunlar göz önüne alınarak, tüketilen gıda maddeleri hakkında oluşan güvensizlikle gıdadan kaynaklanan sorunlar daha dikkatle izlenmektedir. Bu doğrultuda İYTE Gıda Bülten in bu sayısını Güvenli Gıda kavramı hakkında bilgi sahibi olmaya ayırdık. İYTE Gıda Bülten in bu sayısının hazırlanmasında emeği geçen tüm ekip arkadaşlarıma ve editör yardımcılarıma tüm içtenliğimle çok teşekkür ederim. Bültenimizin 7. sayısının tüm okurlarımız için aydınlatıcı ve bilgilendirici olması dileğiyle... Yıl: 5 Sayı: 7 OCAK 2018 Editör: Ar. Gör. Zehra KAYA Editör Yardımcıları: Ar. Gör. Kevser DOĞRU Ar. Gör. Ezgi EVCAN Yayın Kurulu Üyeleri: Prof. Dr. Ahmet YEMENİCİOĞLU Yrd. Doç. Dr. Çağatay CEYLAN Ar. Gör. Derya BOYACI Ar. Gör. Esra KAÇAR Saygılarımla Ar. Gör. Zehra KAYA İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Gıda Mühendisliği Bölümü, Gülbahçe Köyü 35430 Urla İZMİR Tel : (+90) 232 750 6290 Fax : (+90) 232 750 6196 http://food.iyte.edu.tr/
GIDA GÜVENLİĞİ/GÜVENİLİR GIDA GIDA GÜVENLİĞİ KAVRAMI YEDİĞİMİZ GIDALAR NE KADAR GÜVENLİ? Gıda güvenliği, sağlıklı ve kusursuz gıda üretimini sağlamak amacıyla gıda hammaddesinin eldesi, üretimi, işlenmesi, saklaması, taşınması, dağıtılması ve tüketimi sırasında gerekli kurallara uyularak önlemlerin alınması olarak tanımlanabilir. (1) İnsanın en temel ihtiyaçlarından olan beslenme ve sağlıklı yaşam, gıda güvenliği esasıyla mümkündür. Gıda güvenliği, gıdaların tüketim için uygunluğu ve tüketicilerin gıda kaynaklı sağlık risklerine karşı korunmasıdır. Gıda güvenliği, gıda zincirinde yer alan tüm birimlerin katkısıyla sağlanan bir olgudur. Gıda güvenliği, gıda zincirinde görev alan herkesin üzerine düşen sorumluluğu yerine getirmesiyle sağlanabilir. (2) Birincil üretim aşamasından başlayarak tarladan çatala yani soframıza gelinceye kadar üreticiden tüketiciye gıda zincirinin her aşamasında fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik bulaşanlardan korunarak patojen hastalık riskinden arındırılmış gıdaya Güvenilir Gıda denir. (3) Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tanımına göre ise: Her türlü bozulma ve çeşitli hastalıklara yol açan etkenlerden arındırılmış, tüketime uygun, sağlık açısından bir sakınca oluşturmayan ve besin değerini kaybetmemiş gıda maddeleridir. GIDA GÜVENİLİRLİĞİ İSE, DÜNYADA GIDA GÜVENLİĞİNİN SAĞLANAMAMASI, Gıdaların neden olduğu hastalıkların artması Gıdalarda önceden bilinmeyen tehlikelerin var olması Küreselleşen gıda ticareti Yeni gelişen teknolojilerin gıdalarda farklı riskler yaratması Dünyada gıdalardan oluşan problemlerin ekonomik yük getirmesi Tarım arazilerinin azalması Besin temin etmede hızlı artışın olması ve yarattığı eşitsizlikler Artan piyasa rekabet gibi birçok sebeple açıklanmaktadır. (4) Gıdaların, gıda kaynaklı hastalıklara neden olan biyolojik, fiziksel ve kimyasal etkenleri önleyecek şekilde işlenmesi, hazırlanması, depolanması ve son tüketiciye sunulmasını tanımlayan bilimsel bir sistem döngüsüdür. (3) 1. Türk Gıda ve İçecek Sanayi Dernekleri Federasyonu, (TGDF), 2011. Çiftlikten Çatala Gıda Güvenliği. s.70. TGDF Yayınları, Ankara. 2. YARALI, Ö. (2014). GIDA GÜVENLİĞİ. 3. Özel, H. (2017). Yediklerimiz ne kadar güvenli? Gıda bilgi, http://gidabilgi.com/makale /Detay /yediklerimiz-ne-kadar-guvenli--52d7fe. 4. Bağcı Bosi, T.A. (2015). Gıda Güvenirliği. World heatlh day 2015, HUTF HALK SAGLIGI AD.
GIDALARDA RİSK / TEHLİKE NEDİR? Tehlike: Gıda veya yem ile ilişkili olmak üzere, sağlık üzerinde olumsuz etkilere neden olabilecek biyolojik, kimyasal veya fiziksel etmenleri ifade etmektedir. Risk: Sağlık üzerinde olumsuz etki yaratma ihtimali bulunan tehlikenin ortaya çıkma olasılığı ile sonuçlarının şiddeti arasındaki fonksiyonel ilişkiyi ifade etmektedir (1). TEHLİKELERİ NASIL ÖNLEYEBİLİRİZ? GIDA KAYNAKLI TEHLİKELER NELERDİR? Biyolojik Tehlikeler; Parazitler Bakteriler Virüsler Küfler Algler Kimyasal Tehlikeler; Pestisitler Kimyasal kalıntılar Yağ bulaşmaları Organik klorlu maddeler Kimyasal katkı maddeleri Çevre Fiziksel Tehlikeler; Cam parçası Metal parçaları Ambalaj Personel ve ekipman Haşereler Taş, kum tahta,plastik vb. (2,3). Sağlam, zedelenmemiş, bozuk olmayan besinler seçilmeli ve satın alınmalıdır. Çabuk bozulabilen et, tavuk, balık gibi besinler, alışverişin sonunda satın alınmalıdır. Açıkta satılan besinler alınmamalıdır. Ambalajlı besin satın alırken, ambalajın bozulmamış, yırtılmamış olmasına dikkat edilmelidir. Etiket bilgileri okunmalı ve şu bilgilere dikkat edilmelidir: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından verilen üretim izninin tarih ve sayısı Üretim ve son kullanım tarihi Üretici firma adı ve adresi İçindekiler Miktar ve fiyat Beslenme bilgileri (enerji,yağ,kolesterol,protein,karbonhidrat) Donmuş besinler alışverişin sonunda alınmalı, çözünmemiş olmasına dikkat edilmeli, hemen kullanılmayacak ise en kısa zamanda derin dondurucuya yerleştirilmelidir. Kaynağı bilinmeyen (açıkta satılan) süt yerine pastörize ve uzun ömürlü sütler tercih edilmelidir. Üzerinde etiketi olmayan, ambalajı bozulmuş ve kapağı bombeleşmiş (şişmiş) olan konserveler satın alınmamalıdır. KAYNAKLAR: 1. Gıda Endüstrisinde Güvenli Gıda Üretmek. Teslime Mahmutoğlu. 2010. ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık 2. Gıda Hijyeni ve Sanitasyon. Semra Kayaardı. 2008. Sidas Medya Ltd. Şti. 3. Gıda Hijyeni ve Mikrobiyolojisi. İrfan Erol, 2007. Pozitif Matbaaacılık. Ankara
GIDA ZEHİRLENMELERİ VE GIDA KAYNAKLI HASTALIKLAR GIDA ZEHİRLENMESİ NE DEMEKTİR? İnsanlarda herhangi bir gıda yada içeceğin tüketilmesi sonucu meydana gelen enfeksiyon veya intoksikasyon durumunun ortaya çıkması gıda zehirlenmesi olarak ifade edilir. Bakteriler, küfler, virüsler, mayalar, parazitler, hayvanlar, bitkiler, fiziksel ve kimyasal maddelerle kontamine olmuş gıdaların tüketimi ile oluşan hastalıklar gıda kaynaklı hastalıklar kapsamında değerlendirilir (1). GIDA ZEHİRLENME ÇEŞİTLERİ NELERDİR? Gıda kaynaklı mikrobiyolojik hastalıklar temel olarak 2 ana gruba ayrılır (2): Enfeksiyon: Enfeksiyon etmeni mikroorganizmalar, canlı olarak insan vücuduna girerler, bir şekilde bağırsağa kadar gidip, orada çoğalırlar ve toksinlerini bağırsakta salgılayarak hastalığa neden olurlar. Bunlar, dışkı ile çevreye yayılıp, salgın hastalıklara neden olurlar. Campylobacter jejuni, Salmonella spp, Listeria monocytogenes ve E. coli O157:H7 serotipi enfeksiyon tip hastalık etmenidirler. İntoksikasyon: Mikroorganizma gıda üzerinde gelişerek toksin salgılar. Hastalığa neden olan bu toksindir. Toksini salgılayan mikroorganizmanın gıda üzerinde canlı kalmış olması ya da toksini salgıladıktan sonra basitçe bir pastörizasyon sonrası ölmüş olmasının bir önemi yoktur. Toksin, sadece bu gıdayı tüketen kişiyi etkiler, salgın hastalık söz konusu değildir. Clostridium botulinum ve Staphylococcus aureus ile mikotoksinler, intoksikasyon tip hastalık etmenleridir. Mikroorganizmalar ya enfeksiyon tip ya da intoksikasyon tip zehirlenme yapar diye bir kural yoktur. Örneğin Bacillus cereus, her iki tip hastalığa da neden olabilir. 1. Sezgin AC, Artık N. 2015. Journal of Tourism and Gastronomy Studies. 2. Halkman AK. 2013. Gıda Mikrobiyolojisi II ders notları. Ank. Üniv. Mühendislik Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü GIDA KAYNAKLI HASTALIK BELİRTİLERİ NELERDİR? Gıda kaynaklı hastalıklar tüm dünya ülkelerinde önemli ölüm ve ekonomik kayıp nedenidir. Mikroorganizmalar tarafından gıdalarda oluşturulan toksinlerin vücuda alınmasıyla gıda intoksikasyonları, hastalık oluşturan bakterilerin gıdalarla beraber alınmasıyla da gıda enfeksiyonları meydana gelmektedir. Mikroorganizmalar ısı ile yok edilseler bile, ısıya dirençli toksinleri yiyecekte kalabileceği için bu gıdaları tüketenlerde zehirlenme görülebilmektedir. EN YAYGIN GIDA ZEHİRLENMELERİ Çiğ kümes hayvanlarında, pastorize edilmemiş sütte, kırmızı ette ve arıtılmamış suda bulunan Camplylobacter Yumurta ve çiğ yumurta ürünlerinde, pastorize edilmemiş sütte, çiğ et ve kümes hayvanlarında bulunan Salmonella Çiğ et ve süt ürünlerinde bulunan Listeria, Shigella (Gezgin ishali) Yetersiz işlem görmüş konserve, et ve balık ürünlerinde bulunan Clostridium botulinum (Botulism) mikroorganizmalarının neden olduğu zehirlenmeler sayılabilir. GIDA ZEHİRLENMELERİNİN ÖNLENMESİ İÇİN YAPILMASI GEREKENLER? Gıdaları güvenilir kaynaklardan temin et! Uygun depolama koşullarında tut! Uygun hazırlama ortamı! Uygun pişirme ve ısıtma koşulları! Malzeme hijyeni! Personel hijyeni! Çiğ ve pişmiş yiyecekleri temas ettirme!
GIDA GÜVENLİĞİ PROGRAMLARININ AMACI GIDALARDA RİSKLERİN ORTADAN KALDIRILMASI Gıda kaynaklı tehlikelerin önlenmesi için temel yaklasım, ham maddeden baslayarak gıda tüketimine kadar gıda zincirindeki her bir asamanın dikkatle incelenmesini ve kontrol tedbirlerinin uygulanmasını gerekli kılar. Güvenilir gıdaların üretimi ve temini amacıyla günümüzde üreticiler, taşıyıcılar, toptan ve perakende satış kuruluşlarının dahil olduğu çeşitli gruplar, akademisyenler ve resmi makamlar tarafından kontrol yöntemleri ve yaklaşımlar geliştirilmiştir. Bir yönetici, işletmesinde sürekli olarak, hijyen standartlarına uygun üretim yapılmasını ve üretip sattığı her parti ürünün güvenli olmasını istiyorsa Gıda Güvenliği Kontrol Sistemi ni kurmalı, sürekliliğini sağlamalı ve desteklemelidir. Gıda güvenliği sistemleri, gıda kaynaklı tehlikelerin azaltılması için etkin bir yöntem olan çiftlikten sofraya gıda güvenliği (farm to table) yaklasımını öne çıkarmaktadır. HACCP sistemi 7 temel ilkeden oluşmaktadır. Bunlar; HACCP KAVRAMI 1. 2. 3. 4. Tehlike Analizİ: Kritik Kontrol Noktalarının (KKN) Belirlenmesi: Kontrol Kriterlerinin Belirlenmesi KKN ve kriterlerin kontrol ve izlemesi için sistem oluşturulması 5. Gerekli olduğu durumlarda kritik kontrol noktalarında düzeltici önlemlerin alınması 6. Kayıtların tutulması 7. Sistem etkinliğinin kanıtlanması HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points Tehlike Analizleri ve Kritik Kontrol Noktaları) sistemi Hammadde temininden tüketim aşamasına kadar olan gıda üretim zincirinde gıda güvenliğinin sağlanmasını garanti altına alan, ürün güvenliğini etkileyen tehlikelerin önceden bilinmesi ve kontrol altına alınmasını sağlayan sistematik bir yaklaşımdır. HACCP, gıda güvenliği sorunlarının önlenmesini esas alan bir gıda kontrol sistemi olup, uluslararası otoriteler tarafından gıdaların neden olduğu hastalıkların kontrolünde en etkili sistem olarak kabul edilmektedir. Sonuç olarak HACCP ve gıda güvenliği ayrılmaz bir bütündür. Küçük veya büyük ölçekli tüm gıda işletmelerinin HACCP temeline göre faaliyet göstermesi gerekmektedir. HACCP, gıda kaynaklı hastalıkların, ekonomik bir şekilde kontrol edilmesini sağlamaktadır. Birçok üretim tesisinde HACCP sisteminden önce sırasıyla GHP (Good Hygiene Practices HACCP sistemi gibi tehlikeleri önleyici yaklaşımlar, İyi Hijyen Uygulamaları), GMP (Good Manufacturing Practices İyi Üretim Uygulamaları) ürün kayıplarının azaltılmasını temin etmektedir. gibi ön gereksinin programları uygulanmaktadır. HACCP sisteminin varlığı, uluslararası ticaret Bu temel uygulamaların dışında, ürünlerinin güvenli olduğunu kanıtlamak isteyen işletmeler, ek olarak ISO 22000, BRC ve IFS gibi gıda güvenliği sertifikaları alarak, tüketiciye ürünlerinin güvenli açısından olumlu etkiler sağlamaktadır. olduğunu kanıtlayabilir. GHP UYGULAMALARI - Personel hijyeni Çalışan sağlığı, Çalışma şartları, Tesis ve ekipman bakımı, Gıda ile temas eden yüzeylerin hijyeni, - GMP UYGULAMALARI GHP, GMP sisteminin bir alt kategorisi konumundadır Haşere ile mücadele ve kontrolü, Atıkların uzaklaştırılması, GMP, gıda üretim tesislerinde uygulanan gıda Kullanılan suyun kalitesi, güvenliği yönetim sistemlerinin temelini Tuvalet ve el yıkama alanlarının hijyeni, oluşturmaktadır; içeriği ve kanunlarda belirtilen şekli Çapraz kontaminasyonun önlenmesi. ile de HACCP sisteminin ön koşulunu oluşturur. 1. Ünlütürk, A. & Turantaş, F. (2003). Gıda Mikrobiyolojisi 3. Baskı, META Yayınevi, İzmir, Türkiye. s606. 2. Anonim,http://www.ekodialog.com/Konular/tarim_eko/haccp_ nedir.html, erişim tarihi: 1.11.2017. 3. Göktan, D., & Tunçel, G. (2011). Gıda Güvenliği Uygulamaları, Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri, İzmir, Türkiye. 4. Mahmutoğlu, T. (2007). Gıda Endüstrisinde Güvenli Gıda Üretmek, ODTÜ Yayıncılık, Ankara, Türkiye.
GIDA MEVZUATI NE DEMEKTİR? Gıda maddeleri ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemeleri; özellikle gıda güvenliğini düzenleyen, gıda maddeleri ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemelerin üretimi, işlenmesi, dağıtımı ve satışı ile her aşamayı kapsayan tüm yasa, kanun, tebliğ, kararname, yönetmelik, talimat, genelge, yönerge ve taslakların tümüne verilen isimdir. TÜRKİYE DE BİLENEN SORUNLAR Yurt dışından ithal edilen sebze ve meyveler için akredite laboratuvarlardan onaylı pestisit analiz belgesi şartının olmaması Devlet Tahlil Laboratuvarı nda bakılan aktif madde sayısının 350 den 200 lere düşürülmesi Genetiği değiştirilmiş gıdaların güvenlik açısından değerlendirilmesi, risk analizlerinin yapılması ve etiketleme Gıdaların kaynağının belli olması için etiketlendirme uygulaması TÜRKİYE DE UYGULANAN GIDA MEVZUATI ilk olarak, 16.11.1997 tarihinde Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği yürürlüğe girmiştir. Yönetmeliğin amacı; üretici ve tüketici menfaatleri ile halk sağlığını korumak, gıda maddelerinin tekniğine uygun ve hijyenik şekilde üretim, hazırlama, işleme, muhafaza, depolama, taşıma ve pazarlamasını sağlamak üzere gıda maddelerinin özelliklerini belirtmek olarak tanımlanmıştır. 01.08.2017 tarihinde yapılan son güncellemeyle birlikte 15 yönetmelik ve 81 tebliğden oluşan Türk Gıda Kodeksi'nde gıda güvenliğini sağlamaya yönelik önlemler standart bir zemine oturtulmuş durumdadır. 2010 da AB uyum yasaları çerçevesinde Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunun kabul edilmesiyle ülkemiz gıda mevzuatında yeni bir dönem başlamıştır. Yeni gıda mevzuatında göze çarpan en önemli yaklaşımlarından birisi, gıda işletmecisinin yaptığı işten sorumlu hale geliyor olmasıdır. Önemli bir diğer yaklaşım ise Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'nın gıdada tağşiş, taklit ve hile yapan işletmelerin şeffaflık kapsamında kamuoyuna duyurulması konusudur. Ayrıca tüm gıda işletmelerinin uyması gereken hijyen koşulları belirlenmesi ve işletmelere 2012 yılının sonuna kadar uyum sağlama zorunluluğu getirilmiştir. 1. Gıda Güvenliği Dergisi, Sayı 34, Sayfa 30-39, Sayı 10, 2017. 2. Gıda Güvenliği Dergisi, Sayı 34, Sayfa 62-63, Sayı 10, 2017. 3. Türk Gıda Kodeksi (Güncelleme Tarihi :01/08/2017). TGK mevzuat listesi. 4. Food safety news (2017). http://www.foodsafetynews.com/. 5. WHO, 2017. World heatlh organization. http://www.who.int/en/. AVRUPA DA GIDA MEVZUATI BSE (bovine spongiform enchephalopathy - deli dana hastalığı) ve dioksine ilişkin önemli krizlerin ortaya çıkması, AB de gıda güvenliği mevzuatının yeniden düzenlenmesini zorunlu hale getirmiştir. Bu kapsamda AB Gıda komisyonu, çiftlikten sofraya gıda güvenliğini esas alan Beyaz Doküman (White paper on food safety of 12 January 2000) adlı kapsamlı mevzuatı yayınlamıştır. MEDYADAKİ GIDA ZEHİRLENMELERİ Dünya genelinde her yıl yaklaşık 351000 kişi (WHO) gıda zehirlenmeleri sebebiyle yaşamını yitirmektedir. Bu vakaların büyük bir kısmı toplu zehirlenmeler veya salgınlar nedeniyle gerçekleşmektedir. 2017 yılında Türkiye de, Manisa askeriyesi yemekhanesinde Salmonella mikrobundan kaynaklanan zehirlenme ile 730 kişi zehirlenmiş, 1 kişi ise hayatını kaybetmiştir. Dünyada 2017 yılında gerçekleşen gıda zehirlenmelerine örnek verecek olursak; Almanya da E.coli mikrobu içeren et ürünlerinin tüketilmesiyle 30 kişi zehirlenmiş, 1 kişi hayatını kaybetmiştir. Amerika da karidesli Jambalaya adlı yemeği tüketen 300 den fazla kişi Salmonella mikrobu zehirlenmesi meydana gelmiştir. Meksika da ise papaya tüketimi ile 235 den fazla kişi Salmonella zehirlenmesi yaşamıştır. İngiltere de çiğ süt tüketimi ile Camplobacter adlı mikroorganizmanın neden olduğu zehirlenmeye 56 kişiden fazlası maruz kalmıştır. TÜRKİYE NİN MEVCUT MEVCUT DURUMU 1) Gıda Etiketleme Yönetmeliği değiştirtilerek Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği ve Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği olmak üzere ikiye ayrılarak daha detaylı bir düzenlemeye gidildi. 2) Türkiye den Avrupa ya ithal edilen ürünlerde sıklıkla aflatoksin ve pestisist bulgusu nedeniyle Türkiye RASFF (Rapid Alert System for Food and Feed: Gıda ve Yem İçin Hızlı Alarm Sistemi) 2017 bildirimlerinde sıklıkla yer aldı. 3) Ülkemizde GDO nun tarımsal üretimi yasaktır ve şimdiye kadar herhangi bir gıda için onaylanmış gen bulunmamaktadır. Fakat sadece yem olarak kullanılması şartıyla AB de onaylanmış bazı GDO lu mısır ve soya çeşitlerinin ithalatına izin verilmiştir.
Yemek yapmaya başlamadan önce, yemek hazırlama esnasında ve işlem bittiğinde eller uygun şartlarda ve yeterli sürede yıkanmalıdır. Tuvaletten çıktıktan sonra eller MUTLAKA yıkanmalıdır. Pişmiş yemekler oda sıcaklığında 2 saatten fazla bırakılmamalıdır. Buzdolabı hijyenine önem verilmelidir ve gıdalar buzdolabında üstü açık (ambalajsız) muhafaza edilmemelidir. Pişmiş yemekler servis edilene kadar sıcak (70oC üzerinde) tutulmalıdır. Tüm pişmiş ve bozulabilir gıdalar +5oC den soğukta saklanmalıdır. O nedenle bu gıdalar buzdolabında saklanmalı ve buzdolabı sıcaklığının +5oC den az olduğundan emin olunmalıdır. (Termometre ile ölçülebilir.) Yemek hazırlanırken kullanılan araçlar ( bıçak, kaşık, kesme tahtası vb.) farklı gıdalar kullanılmadan önce yıkanmalıdır. (Domates kesilen tahta üzerinde tahta yıkanmadan tavuk kesilmemelidir.) Mutfak ve tezgah temizliğine önem verilmelidir. Her türlü haşere, böcek ve hayvanın gıdalardan, mutfaktan uzak tutulmasına özen gösterilmelidir, Dondurulmuş gıdalar oda sıcaklığında çözündürülmemelidir. Buzdolabında çözündürülmelidir. Gıdalar buzdolabında bile olsa uzun süre saklanmamalıdır. Yiyeceklerin hazırlanmasında ve mutfak araçlarının temizliğinde içilebilir kalitede su kullanılmalıdır. Ezik, çürük olmayan taze gıdalar seçilmelidir. Et, tavuk, balık vb. çiğ gıdalar diğer gıdalar ile temas etmemelidir. Çiğ tüketilecek meyve-sebze iyice yıkanmadan tüketilmemelidir. Gıdalar alınırken ve tüketilmeden önce mutlaka son kullanma tarihi (SKT) kontrol edilmelidir. SKT geçmiş ürünler kullanılmamalıdır. Çiğ gıdada kullanılan bir mutfak aracı (bıçak, kesme tahtası vb.) pişmiş gıdalar ile temas etmemelidir. Özellikle hayvansal gıdalar (et, tavuk, yumurta, balık vb.) iyice pişirilmelidir. Çorba ve sulu yemeklerin tamamen piştiğinden emin olunana kadar kaynatılmalıdır (70oC). Pişmiş yemek tekrar ısıtılırken ısınmasına dikkat edilmelidir. tamamen Ambalajsız veya ambalajı zarar görmüş, açıkta, kaynağı belli olmayan SKT si yazmayan, etiketi yıpranmış gıdaları tüketmeyin. (Sokak sütü yerine pastörize süt tercih edilmelidir.) 1. Eksper gıda, (2013). Gıda Güvenliği ve Hijyen. https://www.ekspergida.com.tr/ content /gida-g%c3%bcvenli%c4%9fi-ve-hijyen-0 2. Mahmutoğlu, T. (2007). Gıda Endüstrisinde Güvenli Gıda Üretmek, ODTÜ Yayıncılık, Ankara, Türkiye.
Sağdan sola Yukarıdan aşağıya 3. Gida alınırken ve tüketilmeden önce bakılması gereken, gida etiketlerinin üzerinde bulunan tarih 5. Gidalarda, saglik üzerinde olumsuz etkilere neden olabilecek biyolojik, kimyasal veya fiziksel etmenler 6. Microorganizmalarin canli olarak insan vücuduna girdikten sonra bagisakta çogalmasiyla olusan salgin hastalik çesidi 8. Gidada meydana gelebilecek tehlikelerin önceden bilinmesi ve kontrol altina alinmasini saglayan gida güvenligi sistemi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1. Gidanin üzerinde gelisen microorganizmanin ürettigi toksinlerin tüketilmesi sonucu meydana gelen hastalik çesidi 2. Hijyeni esas alan gida güvenligi uygulamasi 4. Türkiye'de uygulanan gida mevzuati yönetmeligi 7. Gidalarda pestisit, yag bulasmalari gibi maddelerin varligiyla olusan tehlike çesidi 9. Özellikle çig yumurta ürünlerinin tüketilmesi ile meydana gelen gida zehirlenmelerine neden olan mikroorganizma 10 10. Tüketime uygun, saglik açisindan bir sakinca olusturmayan ve besin degerini kaybetmemis gida EclipseCrossw ord.com 1. İNTOKSİKASYON 2. GHP 3. SONKULLANMATARİHİ 4. TÜRKGIDAKODEKSİ 5. TEHLİKE 6. ENFEKSİYON 7. KİMYASAL 8. HACCP 9. SALMONELLA 10. GÜVENİLİRGIDA
Doktora öğrencimiz Ayşe Burcu Aktaş, ERASMUS programı ile İtalya Universita Degli Studi Di Milano-DEFENS de eğitim görmektedir. Doktora öğrencimiz Ar. Gör. Zehra KAYA İspanya University of Lleida daki araştırmasını tamamlamıştır. Öğretim üyelerimizden Doç. Dr. Sevcan ÜNLÜTÜRK, Profesör ünvanı almaya hak kazanmıştır. Gamze DÜVEN ve Cansu ÖZEL Ar. Gör. olarak aramıza katıldılar. Yüksek Lisans mezunlarımız Gözde PİLATİN Begüm AKGÜN Bilal AHMAD 15th Euro Fed Lipid Congress, 27-30 August 2017, Uppsala, Sweden ICAFOF 2017, 15-17 May 2017, Cappadocia, TURKEY 3th I.C. FaBE 2017, 1-4 June 2017, Rhodos, Greece Doktora mezunlarımız Dr. Bengi H. TAZE, Dr. Semanur YILDIZ Dr. Ece SÜREK, Dr. Keriman A. UÇAR Dr. Derya BOYACI Teknik gezi, Efes, İzmir Teknik Gezi, Dr. Oetker, İzmir Gıda Mühendisliği Odası Sunumu, İzmir Gıda Arge Proje Pazarı, İzmir 2018 Yılbaşı Etkinliği 31st EFFoST International Conference, 13-16 November, 2017, Sitges, Spain Doktora mezunumuz Dr. Keriman A. UÇAR oğlu Robin i dünyaya getirdi.