Bakırcı ve diğerleri TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 07 A r a ş t ı r m a m a k a l e s i TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 07 İstanbul da Üç Tekstil Fabrikasında Çalışan İşçilerde Mekanik Bel Ağrısı Nadi BAKIRCI Sebahat Dilek TORUN 2 Mustafa SÜLKÜ Kerem ALPTEKİN 4 Mechanic Low Back Pain Among The Workers in Three Textile Factories in Istanbul ÖZET Amaç: Mesleki bel ağrısı, çalışanları etkileyen en önemli sağlık sorunlarından biridir. Bu çalışmanın amacı tekstil fabrikasında çalışan işçilerin mekanik bel ağrısı sıklığını ve risk etkenlerini bulmaktır. Yöntem: Bu araştırma İstanbul daki üç tekstil fabrikasında yürütülen kesitsel bir araştırmadır. Fabrikalarda çalışan 1407 işçinin tümü araştırmaya katılmak için çağrılmıştır. Üç fabrikadan 115 işçi araştırmaya katılmıştır (%82). Yapılandırılmış bir anket formu yüz yüze görüşme tekniği ile uygulanmıştır. Mekanik bel ağrısı, son altı ay içinde, ayda en az bir kere olan ve en az bir hafta süren bel veya sırt ağrısının olması şeklinde tanımlanmıştır Bulgular: Araştırmaya katılanların %84,7 si erkektir. Araştırmaya katılan işçilerde son altı ayda bel ağrısı olanların sıklığı %28,1 dir. Mekanik bel ağrısı prevalansı ise %7 dir. Kadınlar, beş paket-yıldan fazla sigara içenler, ofis çalışanları ve 10 yıldan fazla tekstil işinde çalışanlar bel ağrısı açısından daha fazla risk taşımakta iken, düzenli egzersiz yapmanın bel ağrısına karşı koruyucu olduğu saptanmamıştır. Sonuç: Tekstil sanayiinde çalışan işçiler için bel ağrısı önemli bir sorundur. Ofis işçilerinin ve kadın işçilerin mekanik bel ağrısı açısından yüksek risk taşıdığı dikkate alınmalıdır. Sigara içimini azaltmak için uygun önlemlerin alınması, mekanik bel ağrısını önlemek açısından da önemli olduğu görülmektedir. Anahtar Kelimler: İş Sağlığı, Mekanik Bel Ağrısı, Tekstil Sanayii, Meslek Hastalıkları ABSTRACT Objectives: Work related low back pain is one of the most important health problems among industrial workers. The aim of this study was to investigate the prevalence and risk factors of self reported low back pain among textile workers. Methods: This cross sectional study was performed in three textile factories in Istanbul. All of the 1407 workers in the factories were invited to attend the study. From three factories, 115 workers participated in the study (82%). A structured questionnaire was implemented by face-to face interview. Self-reported back pain, which occurs at least every month and lasts a week or more during the last six months, was considered as low back pain. Findings: The study population consisted of 115 factory workers of which 84.7% were males. Twenty eight percent of the workers experienced at least once low back pain during the last six months. The prevalence of mechanical low back pain was 7%. Being female, working more than ten years in textile industry, smoking and working in the office were the risk factors for self-reported low back pain, and making exercise regularly was a preventive factor. Workers who exercise regularly routine reported of low back pain. Conclusion: Low back pain is a common problem in textile industry workers. Female workers and office workers should be considered as the high-risk groups in terms of low back pain. Preventive interventions should be implemented for these groups; and non-occupational risk factors such as smoking should be controlled. Key Words: Occupational Health, Mechanic Low Back Pain, Textile Industry, Occupational Disorders 1 Yrd.Doç.Dr., Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı 2 Dr., İşyeri Hekimi Dr., İşyeri Hekimi 4 Dr., İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı Yazışma Adresi: Dr. Nadi Bakırcı Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, 4668 Haydarpaşa/ISTANBUL e-posta: nbakirci@marmara.edu.tr 10 [Geliş Tarihi: 26.01.07 Kabul Tarihi: 15.11.07]
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 07 Giriş ve Amaçlar Mesleki kas iskelet hastalıkları, çalışanları etkileyen en önemli sağlık sorunlarından biridir. Birçok iş kolunda işçiler bu grup hastalıklara sıklıkla yakalanmaktadırlar. Çiftçiler, sağlık çalışanları, ağır yüklerle çalışanlar, yapı işçileri, ofis işçileri, otomobil tamircileri gibi birçok alanda çalışan işçiler kas iskelet hastalıkları açısından risk altındadırlar. Bel ağrılarının ortalama %7 si mesleki risk etkenlerine bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Bu durum, kadınlarda %12 ile %8, erkeklerde ise %1 ile %45 arasında değişmektedir. Bel ağrısı bir ölüm nedeni olmasa da, görülme sıklığı çok yüksektir ve toplum için önemli bir hastalık yükünü oluşturmaktadır. Dünyada bel ağrısı nedeni ile 800 bin DALY (Disability Adjusted Life Years-Sakatlığa Ayarlanmış Yaşam Yılı) kaybı olmaktadır (1). Amerika Birleşik Devletleri nde her yıl işçilerin yarısında bel ağrısı ortaya çıkmaktadır (2). İş kazası ve meslek hastalıkları nedeniyle oluşan iş günü kaybının üçte biri bu grup hastalıklar nedeniyle olmaktadır (). 1992 yılında meslek hastalıkları ve iş kazalarının toplam maliyeti 171 milyar ABD $ iken bunun 49 milyar ABD $ bel ağrısı nedeniyledir (4). Bu sağlık sorunu asıl olarak sanayileşmiş ülkelerin öncelikli bir sorunu olsa da, gelişmekte olan ülkelerden gelen veriler bu sorunların gelişmiş ülkelerdeki ile benzer sıklıkta görüldüğünü ortaya koymaktadır (5). Türkiye de meslek hastalıkları tanı sistemlerinin işlememesi ve ulusal düzeyde izlemenin yapılmaması nedeniyle bu konudaki bilgi yetersizdir. Buna rağmen, yerel araştırmaların sonuçları mesleki kas iskelet hastalıklarının önemli bir sağlık sorunu olduğuna işaret etmektedir (6-8). Mesleki kas iskelet hastalıklarında kişisel faktörler olarak, daha önce hastalık veya kaza geçirmiş olmak, yaş, cinsiyet, yetersiz fiziksel aktivite, tütün kullanma ve obezite sayılabilir. Tekrarlayan veya uzun süren zorlanmalar, yüksek ağırlıkla çalışma, uygun olmayan duruşlar, mekanik baskı, vibrasyon ve düşük sıcaklıkta çalışmak çevresel risk faktörleri olarak değerlendirilmektedir. Bu araştırmanın amacı, İstanbul daki üç tekstil fabrikasında çalışan işçilerin mekanik bel ağrısı sıklığını ve risk etkenlerini belirlemektir. Yöntem Bu çalışma İstanbul daki üç tekstil fabrikasında yürütülen kesitsel bir araştırmadır. Araştırma verileri 05 yılında, yaklaşık bir yıllık dönemde toplanmıştır. Verilerin toplanmasında ve anketlerin uygulanmasında eğitilmiş işyeri hekimi ve intörn hekimler görev almıştır. İşyerlerinin yönetimlerinden araştırma için izin alınmıştır. İşçiler Bakırcı ve diğerleri araştırma için bilgilendirilmiş ve araştırmaya katılmak isteyenlere anket uygulanmıştır. Üç tekstil fabrikasında toplam 1407 işçi çalışmaktadır. Örnek seçilmemiş ve tüm işçilere ulaşmak hedeflenmiştir. 246 işçiye izinde olmaları ve fabrika dışında olmaları nedeniyle ulaşılamamış; ayrıca araştırmaya katılmak istemedikleri için araştırma kapsamına alınmamışlardır. Katılım, %82,5 olmuştur. Sekiz işçi lumber veya servikal disk hernisi olması nedeniyle değerlendirme dışında tutulmuştur. Toplam olarak 115 işçi değerlendirmeye alınmıştır. Yapılandırılmış bir anket formu yüz yüze görüşme tekniği ile uygulanmıştır. Demografik veriler, sigara kullanma alışkanlığı, egzersiz yapma, mesleksel maruz kalım hikayesi, çalışma süresi, vardiyalı çalışma ve yaptığı iş sorulmuştur. Anket toplam 5 sorudan oluşmaktadır. Mekanik bel ağrısı, son altı ay içinde, ayda en az bir kere olan ve en az bir hafta süren bel veya sırt ağrısının olması ile tanımlanmıştır. Ağrının şiddeti, süresi, aktivite kısıtlamasına yol açması, tedavi görmüş olmak ve bu nedenle izin kullanmış olmak ağrının sonuçlarını değerlendirmek için sorulmuştur. İşçiler, ofiste masa başı işi yapanlar (I), yöneticiler (II), üretimde bel ağrısı açısından düşük riskli işlerde çalışanlar (III) ve yüksek riskli işlerde çalışanlar (IV) olarak dört grupta toplanmıştır. Bel ağrısı için fiziksel risk etkenleri, zorlayıcı iş yapma, ağır kaldırma, vibrasyona maruz kalma ve uygun olmayan bir duruşta çalışma olarak tanımlanmış ve bu özellikteki işler yüksek riskli işler olarak değerlendirilmiştir (Grup IV). İstatistiksel karşılaştırma yaparken ve regresyon analizinde, yöneticiler ve ofis çalışanları ofiste çalışma, düşük ve yüksek riskte üretimde çalışanlar üretimde çalışma olarak grubunda değerlendirilmiştir. Sigara kullanma ile ilgili davranışlar, mekanik bel ağrısı için bir risk faktörü olarak değerlendirilmek üzere, sigara içmeyenler (son altı aya kadar içmiş veya içmemişler), beş paket-yıldan fazla içenler ve beş paket-yıl ve altında içenler olarak üç grupta incelenmiştir. Mekanik bel ağrısının sıklık dağılımları, işçilerin temel demografik özelliklerine ve çalışma koşullarına göre incelenmiştir. Gruplar arasındaki farkın istatistiksel anlamlılığına ki-kare testi ile bakılmıştır. Yaş, sürekli değişken olarak alınmış ve grupların ortalamaları arasındaki fark T-testi ile incelenmiştir. Mekanik bel ağrısının risk faktörlerini incelemek için çoklu regresyon analizi uygulanmıştır. Modele yaş, cinsiyet, sigara kullanma, düzenli egzersiz yapma, çalışılan fabrika, vardiyalı çalışma, yapılan iş ve çalışma süresi bağımsız değişken olarak alınmıştır. 11
Bakırcı ve diğerleri TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 07 Bulgular Araştırmanın yürütüldüğü üç fabrikaya göre tekstil işçilerinin demografik özellikleri Tablo 1 de sunulmaktadır. İşçilerin yaş ortalaması 1,6+7,5 yıldır. Birinci fabrikada erkeklerin payı %84,7 dir. İkinci fabrikada kadın işçi çalışmamaktadır. İşçilerin %81,2 si vardiyalı olup, %84,0 ı üretimde çalışmakta, %9,9 u düzenli egzersiz yapmaktadır. Halen sigara içen veya bırakalı altı ayı geçmemiş işçilerin payı %42,1 dir. İkinci fabrikadaki işçilerin tekstilde çalışma süresi diğer iki fabrikaya göre daha kısadır. Araştırmaya katılan işçilerde kendi ifadelerine göre son altı ayda bel ağrısı olanların sıklığı %28,1 dir. Mekanik bel ağrısı prevalansı ise %7 dir. Üç fabrikada mekanik bel ağrısı sıklığı farklılık göstermemektedir. Ancak, kadınlarda erkeklere göre (sırasıyla, %11,4 ve %6,2), ofis işlerinde çalışanlar ve yöneticilerde düşük ve yüksek riskli üretimde çalışanlara göre (sırasıyla %1,6 ve %1,0 ile %5,9 ve %4,) ve vardiyasız çalışanlarda vardiyalı çalışanlara göre (sırasıyla %11,1 ve %6,1) mekanik bel ağrısı daha sık görülürken, düzenli egzersiz yapanlarda yapmayanlara göre (sırasıyla %2,6 ve %11,1) daha seyrek görülmektedir (Tablo 2). Çok değişkenli analizde tek değişkenli analizlere paralel olarak kadınların, beş paket-yıldan fazla sigara kullananların, ofis çalışanlarının ve 10 yıldan fazla tekstil işinde çalışanların daha fazla risk taşıdığı görülürken, düzenli egzersiz yapmanın bel ağrısına karşı koruyucu olduğu ortaya çıkmaktadır (Tablo ). Tek değişkenli analizde riskli olarak görülen vardiyalı çalışma çok değişkenli analizde risk etkeni olarak görülmemektedir. Ağrının çoğunlukla bir yıldan fazla sürdüğü ve orta şiddette olduğu görülmektedir. İşçilerin %4,6 sının mekanik bel ağrısı nedeniyle aktiviteleri kısıtlanmaktadır. Yarıya yakını bu yakınmaları nedeniyle tedavi görmüş, ancak beşte biri izin kullanmıştır. Ağrısı olan işçilerin %59, ü ağrılarının çalışma ortamı ile ilişkisi olduğunu düşünmektedir (Tablo 4). Tartışma ve Sonuç Üç tekstil fabrikasında çalışan toplam 115 işçide mekanik bel ağrısı sıklığı bu kesitsel araştırma ile değerlendirilmiştir. Son altı ayda bel ağrısı sıklığı %28 iken mekanik bel ağrısı sıklığı %7 olarak bulunmuştur Sanayileşmiş toplumlarda yaşam boyu bel ağrısı prevalansının %49-70, bel ağrısı nokta prevalansının ise %12-0 arasında değiştiği bildirilmektedir (9). Öksüz ün Türkiye de toplum tabanlı yaptığı çalışmada yaşam boyu bel ağrısı prevalansını %44,1, nokta prevalansını ise %19,7 olarak saptamıştır (6). Türkiye de tekstil fabrikalarında çalışan işçilerin bel ve boyun ağrılarının araştırıldığı çalışmalar sınırlı sayıdadır. İstanbul da dört tekstil fabrikasını içeren 1084 kişi ile yapılmış olan çalışmada bel ağrısı nokta prevalansı %,9 olarak saptanmıştır (7). Çalışmalara göre bel ağrısı sıklığı, endüstri kolu ve hatta o endüstri kolunda yapılan işe göre farlılık göstermektedir (10). Araştırmalardaki farklılıklar, araştırmanın yapıldığı yer ve topluluklara göre değişmesinden kaynaklanı- Tablo 1. Araştırmaya Katılan Tekstil İşçilerinin Demografik Özelliklerinin Çalıştığı Fabrikaya Göre Dağılımı (İstanbul, 05) Özellikler I (n=01) Fabrikalar II (n=414) III (n=48) Toplam (n =115) S % S % S % S % Yaş, ortalama + SS,1 + 7,7 28,7 + 6,1,4 + 7,6 1,6 + 7,5 Erkek işçiler 258 85,7 414 05 69,6 977 84,7 Vardiyalı çalışanlar 226 76,1 54 85,5 5 80,6 96 81,2 Yapılan iş Ofis işçisi Yönetici Üretimde (düşük risk) Üretimde (yüksek risk) 58 219 21 19, 1,9 72,8 7,0 75 8 26 5 Düzenli egzersiz yapanlar 11,0 42 10,1 9 8,9 114 9,9 18,1 1,9 78,7 1,2 29 12 77 6,6 2,7 86,1 4,6 162 2 922 46 14,1 2,0 80,0 4,0 Sigara kullanma Kullanmayanlar 5 paket-yıl ve altında kullananlar 5 paket yıldan fazla kullananlar Tekstilde çalışma süresi < 4 yıl 5-9 yıl > 10 yıl 114 64 12 7,9 21, 40,9 176 49 189 42,5 11,8 45,7 7 70 161 47, 16,0 6,8 497 18 472 42,1 15,9 41,0 75 128 98 24,9 42,5 2,6 22 9 98 5,9 22,5 2,7 11 12 2 25,8 28,1 46,1 411 44 98 5,6 29,8 4,5 12
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 07 Bakırcı ve diğerleri Tablo 2. Mekanik Bel Ağrısının Kişinin ve İşin Özelliklerine Göre Dağılımı (İstanbul, 05) Mekanik Ağrı Toplam Özellikler Var Yok p S % S % S % Yaş, ortalama + SS 1,9 + 6,9 1,6 + 7,5 1,6 + 7,4 0,72 Cinsiyet, n ve % Erkek Kadın Sigara kullanma Kullanmayanlar 5 paket/yıl ve altında kullananlar 5 paket/yıldan fazla kullananlar Düzenli Egzersiz Yapıyor Yapmıyor Fabrika I II III Vardiya Vardiyalı Vardiyasız Yapılan iş Ofis işçisi Yönetici Üretimde (düşük risk) Üretimde (yüksek risk) Tekstilde çalışma süresi < 4 yıl 5-9 yıl > 10 yıl 61 29 10 42 78 18 4 29 57 24 22 54 2 24 19 8 6,2 11,4 5,8 5,5 8,9 2,6 7,5 6,0 8,2 6,6 6,1 11,1 1,6 1,0 5,9 4, 5,8 5,5 9,5 916 156 468 17 41 111 961 28 80 409 879 19 140 868 44 87 25 60 9,4 88,6 94,2 94,5 91,1 97,4 92,5 94,0 91,8 9,4 9,9 88,9 86,4 87,0 94,1 95,7 94,2 94,5 90,5 977 176 497 18 47 114 109 01 414 48 98 217 162 2 922 46 411 44 98 Toplam 81 7,0 1072 9,0 115 a ofis işçisi ile yönetici, düşük ve yüksek riskli işlerde çalışanlar birleştirilerek test uygulanmıştır. 0,12 0,05 0,47 <0,01 a 0,05 Tablo. Mekanik Bel Ağrısı İçin Lojistik Regresyon Analizi (İstanbul, 05) Özellikler β p OR GA (%95) Yaş -0,0 0, 21 0,97 0,9-1,02 Cinsiyet Erkek Kadın 1,1 <0,01,01 1,5-6,25 Sigara kullanma Kullanmayanlar 5 paket-yıl ve altında kullananlar 5 paket yıldan fazla kullanma 0,65 0,95 1,02 1,91 0,96-2,61 1,09-,5 Düzenli Egzersiz Yapmıyor Yapıyor -1,25 0,04 0,29 0,09-0,96 Fabrika I II III 0,58 <0,01 0,09 1,00 1,79 1,00 0,91-,50 0,52-1,9 Vardiya Vardiyalı Vardiyasız 0,5 0,08 1,70 0,9-,10 İş Üretimde çalışma a Ofiste çalışma b 0,76 0,01 2,14 1,18-,89 Tekstilde çalışma süresi < 4 yıl 5-9 yıl > 10 yıl a Düşük ve yüksek riskte üretimde çalışanlar b Yöneticiler ve ofis çalışanları 0,07 0,80 0,85 0,04 1,07 2,2 0,54-2,11 1,05-4,7 1
Bakırcı ve diğerleri TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 07 Tablo 4. Araştırmaya Katılan İşçilerdeki Mekanik Bel Ağrısının Bazı Özellikleri (İstanbul, 05) Özellikler Ağrının süresi 6 ay altı 6-12 ay 12 ay üstü Ağrının şideti Hafif Orta Ağır Ağrı nedeniyle aktivite Kısıtlanıyor Kısıtlanmıyor Tedavi görme Görmüş Görmemiş Ağrı nedeniyle izin kullanma Kullanmış Kullanmamış Çalışma ortamı ile ilgisi a Var Kısmen var Yok Fikrim yok a İşçinin kendi değerlendirmesi Sayı (n=81) 14 24 4 1 46 4 28 5 4 47 17 64 16 2 1 Yüzde 17, 29,6 5,1 8, 56,8 4,9 4,6 65,4 42,0 58,0 21,0 79,0 19,8 9,5 24,7 16,0 yor olabilir. Bu araştırmada saptanan son altı aydaki bel ağrısı sıklığının diğer araştırmalardakilere yakın olduğu söylenebilir. Mekanik bel ağrısı sıklığı kronik bir özelliği olması nedeniyle daha seyrek görülmektedir. Bu araştırmada mekanik bel ağrısının risk faktörleri incelenmektedir. Mesleki kas iskelet sistemi hastalıkları birçok faktörün etkisi ve etkileşimleri ile karakterize karmaşık bir sürecin sonucunda ortaya çıkmaktadır. Kişinin yaptığı iş ile ilgili olabildiği gibi yaş, cinsiyet, sigara içmek, antropometrik ölçümler, yapısal anomaliler gibi yapılan işten bağımsız da olabilir (11). Yeni yaklaşımlarda, işyerindeki fiziksel, organizasyonel ve sosyal etkenler, işyeri dışındaki hayatın fiziksel ve sosyal yönleri ve kişinin fiziksel ve psikososyal özelliklerinin bu süreçte rol oynayabileceği bildirilmektedir (12). Bu araştırmada, çalışma şartları ile ilgili olarak vardiyalı çalışma, yaptığı iş ve tekstil işinde çalıştığı süre; kişisel özellikler olarak yaş, cinsiyet, sigara kullanımı ve egzersiz yapma incelenmiştir. Ofiste çalışma mekanik bel ağrısı açısından en önemli risk etkeni olarak görülmüştür. Bu beklenen bir sonuçtur. Masa başı işi, uzun süre aynı pozisyonda çalışma, sandalye ve masa seçeneklerinin ergonomik özelliklere sahip olmaması ve bilgisayarda çalışmanın doğurduğu zorlanma nedeniyle sıkça bel ağrısına neden olmaktadır (1-15). Üretimdeki işçilerin bel ağrısında risk etkeni olabilecek koşullar açısından zorlayıcı iş yapma, ağır kaldırma, vibrasyona maruz kalma ve uygun olmayan bir duruşta çalışma olarak tanımlanmış ve beklenenin tersine yüksek riskli işler de çalışması bir risk faktörü olarak ortaya çıkmamıştır. Bu durum, mekanik bel ağrısı olanların bu işleri yapamaz hale gelmeleri nedeniyle ya işlerini bırakmaları ya da daha az riskli işlere geçmeleri ile açıklanabilir. Sağlıklı işçi etkisi olarak bilinen bu durum işyerlerinde yapılan epidemiyolojik araştırmalarda karşılaşılabilen bir seçim yanlılığıdır (16,17). Bu etkinin kontrol edilebilmesi için izleme çalışması yapmak ve işten uzaklaşan işçilerin bel ağrısı açısından değerlendirilmesi gerekir. Tek değişkenli analizlerde vardiyasız çalışanlarda vardiyalı çalışanlara göre daha fazla mekanik bel ağrısı görülmesi, vardiyasız çalışanların çoğunlukla ofiste çalışmalarından kaynaklanmaktadır. Bu durum çoklu analizde vardiyasız çalışmanın risk etkeni olarak ortaya çıkmaması ile de gösterilmiştir. Uzun yıllar tekstil işinde çalışmanın mekanik bel ağrısını arttırdığı görülmektedir. Bu bulgu diğer çalışmalarla uyumludur (7, 8,18) Kadınlar mekanik bel ağrısı açısından yüksek risk taşımaktadır. Birçok araştırmada bel ağrısı insidansının ve prevalansının kadınlarda erkeklere göre daha yüksek olduğu gösterilmiştir. İngiltere de daha önce hiç bel ağrısı olmayan 2715 yetişkin ile yapılmış olan Güney Manchester Bel Ağrısı Çalışması nda bir yıllık izleme sonunda kadınlarda %5 olan bel ağrısı erkeklerde % olarak saptanmıştır (9). Eryavuz ve arkadaşlarının tekstil fabrikalarında yaptıkları çalışmada, yaşamlarında en az bir kez bel ağrısı sorunu olma, kadın çalışanlarda %62,7 iken erkek çalışanlarda %51,8 olarak saptanmıştır (7). Birçok epidemiyolojik çalışmada hafif veya şiddetli ağrı yakınmasının kadınlar tarafından erkeklere oranla daha fazla belirtildiği görülmektedir (19). Bu araştırmada da, kadınlarda mekanik bel ağrısının daha sık olduğu gösterilmiştir. Ancak bu konuda bir uzlaşma olmadığı görülmektedir. Erkeklerin daha fazla bel ağrısına yakalandığını gösteren bulgular da bildirilmiştir (). Kişisel risk faktörleri arasında kadın olmak yer alsa da, kadınlarda işe bağlı kas iskelet sistemi bozukluklarının yaptıkları işin niteliğinden kaynaklandığını vurgusu da yapılmaktadır (21). Pek çok araştırma sigara ile bel ağrısı arasında bir ilişki olduğunu bildirmektedir (22-25). Bu araştırmada da beş paket-yıldan fazla sigara içmenin mekanik bel ağrısı için bir risk faktörü olduğu görülmektedir. Mekanik bel ağrısı olan her üç çalışandan ikisi bu ağrılarını yaptığı işe bağlamaktadır. Bu objektif bir değerlendirme olmamakla beraber, işçilerin ağrıları ile ilgili algısını göstermesi açısından önemlidir. Bu araştırma kesitsel olarak yapıldığı için sağlıklı işçi 14
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 07 etkisini kontrol edememektedir. Mekanik bel ağrısının yapılan işin yükü ile ilişkisini göstermesi açından sınırlığı vardır. Bu araştırmadaki hatırlama ile ilgili yanlılık da sonuçları değerlendirirken bir sınırlılık olarak dikkate alınmalıdır. Sonuçta araştırma, tekstil sanayiinde çalışan işçiler için bel ağrısının önemli bir sorun olarak değerlendirilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Koruyucu önlemler için, araştırmanın sonuçlarından hareketle, sürekli oturarak çalışılması gereken ofis işlerinde çalışanların ve kadın işçilerin mekanik bel ağrısı açısından dikkatle izlenmesi gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Sigara kullanımının azaltılması için işyerlerinde etkili politikalar ve çalışanların düzenli egzersiz yapmalarını sağlayacak uygulamalar sorunun giderilmesi için önerilebilir. KAYNAKLAR 1. WHO. The World Health Report 02: Reducing risks, promoting healthy life. World Health Organization, Geneva 02. 2. Nachemson AL. Advances in low-back pain. Clin Orthop Relat Res 1985;0:266-278.. Bureau of Labor Statistics. Lost work time injury and illnesses: characteristics and resulting days away from work, 02..http://www.bls.gov/news.release/archives/osh2_ 02504.pdf. Erişim Tarihi: 25 Mart 04. 4. JP Leigh, SB Markowitz, M Fahs, C Shin and PJ Landrigan. Occupational injury and illness in the United States. Estimates of costs, morbidity, and mortality, Arch Inter Med 1997;57(14):1557-1568. 5. Jin K, Sorock G, Courtney T, Lian Y, Yao Z, Matz S et al. Risk factors for work-related low back pain in the People s Republic of China. Int J Occup Environ Health 00;6:26-. 6. Oksuz E, Prevalence, risk factors, and preference-based health states of low back pain in a Turkish population, Spine 06;1(25):968-972. 7. Eryavuz M, Akkan A. Fabrika Çalışanlarında Bel Ağrısı Risk Faktörlerinin Değerlendirilmesi. Türkiye Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Dergisi 0;49:5. 8. Çetin N, Kırdı N. The Pain. Clinic 0;15():219-22. 9. van Tulder M, Koes B, Bombardier C. Low back pain. Best Pract Res Clin Rheumatol 02;16(5):761-775. 10. NIOSH: Low Back Musculoskeletal Disorders: Evidence for Work-Relatedness. In: Musculoskeletal Disorders and Workplace Factors: A Critical Review of Epidemiologic Evidence for Work- Related Musculoskeletal Disorders of the Neck, Upper Extremity and Low Back, National Institute for Occupational Safety and Health, ed., Cincinnati, 1997. 11. Garg A, Moore SJ. Epidemiology of low-back pain in industry. Occup Med: State Art Rev 1992;7(4):59-608. 12. National Research Council and the Institute of Medicine. Musculoskeletal Disorders and the Workplace: Low Back and Upper Extremities. Panel on Musculoskeletal Disorders Bakırcı ve diğerleri and the Workplace. Commission on Behavioral and Social Sciences and Education. Washington, DC 01: National Academy Press. 1. Juul-Kristensen B, Jensen C. Self-reported workplace related ergonomic conditions as prognostic factors for musculoskeletal symptoms: the BIT follow up study on office workers. Occup Med: State Art Rev 05;62:188-194. 14. Omokhodion FO, Sanya AO. Risk factors for low back pain among office workers in Ibadan, Southwest Nigeria, Occup Med (Lond) 0;5(4):287-289. 15. Burdorf A, Naaktgeboren B, de Groot HC. Occupational risk factors for low back pain among sedentary workers. J Occup Med 199;5:121-12. 16. Nahit ES, Hunt IM, Lunt M, Dunn G, Silman AJ, Macfarlane GF. Effects of psychosocial and individual psychological factors on the onset of musculoskeletal pain: common and site-specific effects. Ann Reum Dis 0;62:755-760. 17. Li CY, Sung FC. A review of the healthy worker effect in occupational epidemiology. Occup Med 1999;49:225-229. 18. Tiwari Rajnarayan R., Pathak Mrinalini C., Zodpey Sanjay P. Low back pain among textile workers, Ind Occup Environ Med 0;7:27-29. 19. Unruh AM. Gender variation in clinical pain experience. Pain 1996; 65:12-167.. Manchikanti L. Epidemiology of low back pain. Pain Physician 00; :167-192. 21. Punnet L, Herbert R. Work-related musculoskeletal disorders: Is there a gender differential, and if so, what does it mean? The 128th Annual Meeting of APHA Boston, November 12-16, 00. 22. Leboeuf-Yde C, Yashin A, Lauritzen T. Does smoking cause low back pain? Results from a population-based study. J Manipulative Physiol Ther 1996;19:99-108. 2. Hestbaek L, Leboeuf-Yde C, Kyvik KO. Are lifestyle-factors in adolescence predictors for adult low back pain? A crosssectional and prospective study of young twins. BMC Musculoskelet Disord 06;7:27. 24. Brage S, Bjerkedal T. Musculoskeletal pain and smoking in Norway. J Epidemiol Community Health 1996;50:166-169. 25. Goldberg MS, Mayo NE, Stock SR, Poitras B.The association between cigarette smoking and back pain in adults. Spine 1999;24(11):1090-1098. 15