AÇIK TOPLUM 2001-2006
YAYIMLAYAN OPEN SOCIETY INSTITUTE ASSISTANCE FOUNDATION TÜRK YE TEMS LC L KONSEPT VE YAYIMA HAZIRLAYAN HAKAN ALTINAY, GÖKÇE TÜYLÜO LU, NAF Z GÜDER GRAF K TASARIM BURCU KAYALAR RENK AYRIMI VE BASKI PUNTO BASKI ÇÖZÜMLER GÜNCELLENM fi ÜÇÜNCÜ BASKI STANBUL, ARALIK 2006
ÖNSÖZ 8-11 AÇIK TOPLUM DANIfiMA KURULUNDAN TESP TLER 12-17 AVRUPA B RL 19 Ba ms z Türkiye Komisyonu 20-23 Avrupa Birli i-türkiye liflkisinin Gelece i 24-25 Müzakere Sürecinde AB ve Türkiye ye Strateji Önerileri 26-27 Avrupa Birli i ülkeleri Türkiye nin üyeli ini nas l tart fl yor? 28-29 Avrupa Birli i zleme Raporlar Projesi 30-31 stihdam ve AB-Türkiye liflkilerinde Göç Olgular Araflt rmas 32-33 Avrupa Türkleri Araflt rmas 34-35 Türkiye de Avrupa fiüphecili i Araflt rmas 36-37 fiimdi-now 38-39 Avrupa Birli i Ansiklopedisi 40-41 AFS Ö renci De iflim Program 42-43 E T M 45 E itim Reformu Giriflimi 46-49 Do u ve Güney Do u da fllevsel Yetiflkin Okuryazarl Program 50-51 Güneydo u da Okulöncesi E itimi 52-53 Ders Kitaplar nda nsan Haklar Taramas 54-57 Kültür Kar ncalar 58-61 Çocuk ve Müze 62-63 Ç NDEK LER 4
REFORM 65 TESEV 66-69 Sosyal Politika Forumu 70-71 Özel Sektör Madencili inde Ekonomik ve Sosyal Hak Uygulamalar n n Araflt r lmas 72-73 nsan Haklar Merkezi Kapasite Geliflim Projesi 74-77 Nobel Ödüllü Grameen Mikrokredi Projesi 78-81 Kendimize ayna tutan araflt rmalar 82-83 Toplum vergisini izliyor 84-85 10 Milyar YTL yi iyi kullanman n yollar 86-87 Mülteci Savunuculuk ve Destek Program 88-89 Herkes için Adalet Projesi 90-91 Türkiye de Çingene Haklar, Uluslararas Çingene Sempozyumu ve Uzun Yol 92-95 Görme engelliler için nternet kütüphanesi 96-97 Psikiyatrik Rahats zl klar Olan Kiflilerin nsan Haklar Projesi 98-99 Referans Gazetesi ile Y ld z fiehirler Projesi 100-101 Eski Köye Yeni Adet Getirin! Projesi 102-103 nsan Haklar nda Yeni Taktikler 104-105 Gençlik Çal flmalar Birimi 106-107 Sürdürülebilir fiehir Modeli: Yalova 108-109 Uluslararas Bireysel Silahs zlanma Sempozyumu 110-111 Ç NDEK LER 5
KADIN 113 Kad n Fonu 114-117 Namus Ad na fllenen Cinayetleri Önleme Projesi 118-119 Her Kad n için Bir F rsat Projesi 120-121 Hukuk Dan flmanl Projesi 122-123 Kad nlar n Kat l m n n Önündeki Hukuk D fl Engellerin Araflt r lmas 124-125 Kad n Filmleri Festivali 126-127 Kad n Filmleri Belgesel Gösterimi 128-129 Bedenlerimiz, Cinselliklerimiz 130-131 Kad n Belediye Baflkanlar Toplant s 132-133 KÜLTÜR SANAT 135 Anadolu Kültür 136-139 Ebru Projesi - Kültürel Çeflitlili i Foto raflama 140-143 Yirmi lde nsan Haklar Filmleri Gösterimi 144-147 Gezici Avrupa Filmleri Festivali 148-149 stanbul Yaya Sergisi Video Yerlefltirme Gösterimi 150-151 Seni Öldürece im çin Çok Üzgünüm Sergisi 152-153 Kültürler Aras letiflim Derne i Do u ile Bat n n Anadolu Buluflmas 154-155 9. Uluslararas stanbul Bienali 156-157 Ba ms z Filmler Festivali, Kültürel Ba lar, Kültürel Boru Hatt 158-159 Ç NDEK LER 6
S V L TOPLUM 161 Türk Sivil Toplum Kurulufllar ve AB Reform Süreci Uluslararas Konferans 162-163 STK E itim Merkezi 164-165 STK Rehberi 166-167 Gezici Afet E itim Merkezi 168-169 Toplumsal Duyarl l k Projesi 170-173 MEDYA 175 Aç k Site, Aç k Radyo 176-177 Medyakronik 178-179 Beyo lu Gazetesi 180-181 Gazeteci E itimi 182-183 DÜNYADA AÇIK TOPLUM ENST TÜLER 184-185 AÇIK TOPLUM DANIfiMA KURULU ÜYELER 186 Ç NDEK LER 7
AÇIK TOPLUM 2001-2006 S ZE AÇIK TOPLUM ENST TÜSÜ NDEN VE TÜRK YE DEK ÇALIfiMALARININ GEL fi M NDEN BAHSETMEK ST YORUZ.
Aç k Toplum Enstitüsü nün tarihi, New York ta kuruldu u 1979 y l na kadar uzan yor. lk y llardan beri demokrasi, insan haklar ve en baflta da e itim, Aç k Toplum Enstitüsü için en öncelikli konular oldu. O y llarda yap lan en önemli ifl, rkç düzenin hüküm sürmekte oldu u Güney Afrika da siyah ö rencilere beyazlar n gitti i üniversitelere gidebilmeleri için burslar sa lamakt. 1980 lerin ortalar nda Orta Avrupa daki rejimlere muhalif ayd nlar, yaz lar n devletin tekelindeki bas mevlerinde bast ramad klar için bu ülkelerdeki muhalif ayd nlara fotokopi makineleri yolland. 1991 y l nda Budapeflte de Central European University kuruldu. Yine doksanlar n bafl nda abluka alt ndaki Saraybosna ya elektrik ve su götürüldü; Saraybosna sakinlerine, abluka süresince kendi yiyeceklerini yetifltirebilmeleri için meyve-sebze tohumlar da t ld. Totaliter bir rejimin sonras nda aç k toplumun otomatik olarak kurulamayaca na inanan ve so uk savafl sonras Rusya n n durumu konusunda Bat n n kendini sorumlu hissetmesi gerekti ini düflünen Aç k Toplum Enstitüsü, Rusya ya toplam bir milyar dolar destek sa lad. Bu deste in 100 milyon dolarl k k sm, Rus bilim insanlar n n ülkelerini terk etmelerinin önüne geçmek için harcand. Son y llarda küreselleflmenin olumsuz yönlerine de dikkat çekmeye çal flan Aç k Toplum Enstitüsü, ayn zamanda uluslararas hukuk alan n n geniflletilmesine de büyük önem verdi ve bunun en önemli araçlar ndan olan Uluslararas Ceza Mahkemesi nin kuruluflunu her aflamas nda destekledi. Aç k Toplum Enstitüsü, 11 Eylül 2001 sald r lar n n hemen sonras nda artan güvenlik önlemlerinin özgürlükleri ortadan kald rmas n önlemek için insan haklar kurulufllar na deste ini art r rken, göçmenlerin -özellikle de Müslüman göçmenlerin- haklar n koruyan kurulufllara 2.5 milyon dolarl k acil destek sa lad. Aç k Toplum Enstitüsü günümüzde elliyi aflk n ülkede faaliyet göstermekte, faaliyetleri için gerek duydu u kaynaklar kurucusu olan George Soros sa lamaktad r. Wall Street tarihinin en baflar l yat r mc s say lan George Soros, Business Week e göre mal varl n n üçte ikisini Aç k Toplum Enstitüsü ne ba fllam fl durumda. Soros, kendisine, servetini niçin bu yolda kulland soruldu unda, hem faflizm hem de komünizm alt nda yaflad n ve bu iki rejim alt nda yaflamaktan duydu u rahats zl a karfl en iyi çözümü London School of Economics te hocas olan filozof Karl Popper in aç k toplum felsefesinde buldu u cevab n veriyor. Karl Popper, gerçe i alg lay fl m z n mükemmeliyetten uzak oldu unu söyler, tespitlerimizde ve görüfllerimizde yan labilece imizi bilerek davranmam z, toplumlar da bu fark ndal n fl nda düzenlememizi önerir. Popper a göre, büyük do rularda srarc olmak yerine, do ruya giden yola önem vermek gerekir. Bu da her görüflü elefltirel analize tabi tutmay, farkl görüfllerin yeflerdi i canl sivil toplumlar oluflturmay, anlaflmazl klar fliddet yoluyla de il, hukukun üstünlü üne baflvurarak çözmeyi, egemen görüflleri cesurca s nayan sanat ve bilim gibi etkinliklere gerekli kaynaklar ay rmay gerektirir. ÖNSÖZ 9
Aç k Toplum Enstitüsü nün Türkiye deki çal flmalar na gelince... 1999 y l n n Aral k ay nda Türkiye nin Avrupa Birli i ne aday ülke oluflunun karara ba lanmas, Aç k Toplum Enstitüsü nün Türkiye yi düflünmeye bafllamas na vesile oldu. Avrupa Birli i ne aday ülke olman n Orta Avrupa ülkelerinde ne tür olumlu dönüflümlere vesile oldu unu birinci elden izlemifl olan Aç k Toplum Enstitüsü, Türkiye de de bu süreci desteklemenin önemli olabilece i tespitinden yola ç karak, Ocak 2000 de bafllayan ve 15 ay süren bir Türkiye yi düflünme süreci yaflad. Bu süreçte, Türkiye deki 100 ü aflk n sivil toplum temsilcisi, akademisyen ve siyasetçi ile görüflülerek, Aç k Toplum Enstitüsü nün Türkiye de var olup olmamas gerekti i, e er Türkiye de var olacaksa hangi konular n öncelikli olabilece i üzerine detayl görüfl al fl veriflinde bulunuldu. Bu süreçte, konufltu umuz pek çok kiflinin, daha önceki y llarda Aç k Toplum Enstitüsü nün Türkiye de var olmas gerekti ini düflünerek enstitü ile ba lant kurmaya çal flt klar n, geç de olsa bunun flimdi gerçeklefliyor olmas ndan memnuniyet duyduklar n gördük. Yine ayn süreçte, son derece yarat c, becerikli, sebatkâr aktivistlerle tan flt k. Türkiye de var olma konusundaki flevkimiz daha da artt. Türkiye de var olma karar n ald ktan sonra, Temmuz 2001 de kurulufl baflvurumuzu yapt k ve dört gün gibi k sa bir sürede baflvurumuz kabul edildi. A ustos 2001 de Bebek teki ofisimizde çal flmaya bafllad k. Bu noktada genel çal flma prensiplerimizi aç klamak yararl olabilir. Aç k Toplum Enstitüsü nün son derece ademi merkezîyetçi bir çal flma biçimi vard r. Aç k Toplum teorisinin temel birtak m ilkeleri olmakla birlikte, her toplumun daha aç k bir toplum olma yönünde evrilmesinin farkl yollar ve öncelikleri olabilece inin ayr m nda olan Aç k Toplum Enstitüsü, çal flt ülkelerde o ülkenin önde gelen kiflilerinden oluflan Yönetim Kurullar ya da Dan flma Kurullar rehberli inde hareket eder. Türkiye de de kuruluflumuzun ertesinde dokuz kiflilik bir Dan flma Kurulu oluflturuldu ve proje baflvurular Dan flma Kurulu toplant lar nda de erlendirilmeye baflland. Bize isteyen herkesin eriflebilmesi ve saydaml k anlay fl m z n bir sonucu olarak, proje haz rlama ve sunma ile ilgili bütün noktalar web sitemizden ö renilebiliyor; proje baflvurular ise nternet üzerinden yap labiliyor. Desteklenmesinde yarar görülen projeler New York taki merkezimize tavsiye ediliyor. Tamamen gönüllü olarak ve büyük bir özveriyle çal flan Dan flma Kurulu üyelerimize çok müteflekkiriz. Kendilerinin aç k toplum, Türkiye nin daha aç k bir topluma do ru evrilmesi, ve Aç k Toplum Enstitüsü nün bu konuda oynayabilece i rolle ilgili görüfllerini bir sonraki bölümde, 2001 den bu yana görev yapan kurul üyelerinin isimlerini ise kitab n sonunda bulabilirsiniz. Aç k Toplum Enstitüsü nün Türkiye deki çal flma biçimi ile di er ülkelerdeki çal flma biçimi aras nda baz önemli farklar var. Aç k Toplum Enstitüleri bir çok ülkede, kendileri d fl nda yap lan projelere kaynak sa lamakla birlikte, esasen kendi program ve projelerini uygular. Türkiye de ise, Aç k Toplum Enstitüsü nün geleneksel olarak çal flt bir çok ÖNSÖZ 10
alanda faaliyet gösteren gayet baflar l kurulufllar bulundu u için, bu kurulufllar n yapt klar n tekrar etmek yerine onlar n çal flmalar na destek olmay seçtik. Bunu yaparken, yeni kat ld m z bu yetkin orkestrada iyi bir ikinci keman olmaya çal flt k. Yine di er ülkelerdeki uygulamalardan farkl laflan bir baflka yönümüz de, a rl kl olarak Türkiye deki kifli ve kurumlar taraf ndan desteklenmeyen projelere destek vermeme karar m z idi. leriki sayfalarda 2001 sonbahar ndan bu yana destekleme mutlulu una eriflti imiz projeler hakk nda özet bilgiler bulacaks n z. Bu süre içinde, burada bahsi geçen projelere sekiz milyon dolar aflk n destek sa land. Bu projeler aras nda kamuoyu taraf ndan en iyi tan nan, Akil Adamlar olarak da bilinen Ba ms z Türkiye Komisyonu oldu. Aç k Toplum Enstitüsü nün giriflimiyle kurulan bu komisyon, aç k toplum dayan flmas n n iyi bir örne i olmay hâlen sürdürüyor. Komisyon gerçekten özveriyle çal flt ve Türkiye için kritik olan Aral k 2004 AB zirvesinden hemen önce Avrupa da, Türkiye hakk nda aç k fikirli bir anlay fl oluflmas nda çok etkili oldu. Lâkin biz, Türkiye de zihinsel engelliler ve göçmenler gibi sesini duyuramayan gruplar n haklar n savunan, sinema festivallerini Anadolu nun her köflesine ulaflt ran, ö rencilere elefltirel ve analitik düflünme becerileri kazand ran, namus cinayetleri konusunda fark ndal k ve duyarl l k yaratan di er projelerle de, en az Ba ms z Türkiye Komisyonu ile duydu umuz ölçüde gurur duyuyoruz. Eriflilebilirlik kadar önem verdi imiz bir di er ilke olan saydaml k anlay fl m z n sonucu olarak, faaliyet raporumuzun tümüne hem nternet sitemizde yer veriyoruz, hem de bas l olarak talep eden herkese iki gün içinde gönderiyoruz. Türkiye için öncü oldu una inand m z bu uygulaman n sivil toplum kurulufllar taraf ndan da benimsenip uygulanmas n diliyoruz. 2006 y l nda bize keyif ve gurur veren bir di er geliflme ise 1999 y l ndan beri ilk defa yap lan ve Aç k Toplum Enstitüsü nün en üst düzey yöneticilerini bir araya getiren toplant s n n stanbul da yap lmas idi. Dünyan n çeflitli yerlerindeki vak flar n temsilcilerine ek olarak Birleflmifl Milletler, Human Rights Watch, International Crisis Group, Global Witness gibi network olarak yak n çal flt m z kurulufllar bir araya getiren bu toplant n n mekân olarak stanbul un seçilmesinde, Aç k Toplum Enstitüsü nün, Türkiye yi son y llarda dünyan n kendisini en baflar l flekilde reforme eden ülkesi olarak görmesi belirleyici oldu. HAKAN ALTINAY AÇIK TOPLUM ENST TÜSÜ TÜRK YE D REKTÖRÜ ARALIK 2006 ÖNSÖZ 11
aç k toplum ideali nedir? Aç k toplum ideali kan mca flöyle özetlenebilir: Rekabet hukukunun geçerli oldu u bir d fla aç k piyasa ekonomisi, uluslararas standartlara ve sözleflmelere dayal bir insan haklar hukuku, tümü ile saydam bir kamu maliyesi. ESER KARAKAfi Aç k toplum çok temel bir yaflam fleklinin felsefesidir asl nda. Hiçbir tabu dinlemeksizin her fleyin tart flmaya aç k olmas olgusudur. Aç k toplum sürekli de iflime aç k olmal, toplumun tüm bireylerinin kat l m na aç k olmal. CAN PAKER Aç k toplum ideali fleffaf ve halk için çal flan bir devlet anlay fl n n peflinde koflan, hak ve özgürlüklerinin bilincinde olan, kendi ve di erlerinin haklar na sayg gösteren ve savunan, karfl l kl hoflgörü ve dayan flma içinde olan bilinçli ve elefltirel bak fl aç s na sahip, sorumlu insanlar bütünüdür. ÖZLEM DALKIRAN Hiçbir fikrin, inanc n, politikan n, kurumun ve -tabiiyaflam tarz n n tek ve mutlak do ru olarak kabul edilmedi i; dolay s yla alternatif fikirlerin bast r lmas na dayanan kuvvet iliflkileri yerine tart flma ve elefltirinin hâkim oldu u; k sacas, mutlak ve total do rular d fl nda farkl olan her fleye aç k, ço ulcu, demokratik, özgür toplum. ÖMER MADRA Aç k toplum, liberal demokrasinin belki en önemli kuramc s olan bilim ve siyaset felsefecisi Karl R. Popper n, baflta faflizm ve komünizm olmak üzere özgürlükçü demokratik düzenin karfl s nda olan ideolojilerin öldürücü bir elefltirisini yapt Aç k Toplum ve Düflmanlar adl kitab nda ortaya att bir kavram. Bana göre aç k toplum her fleyden önce, farkl fikir ve önerilerin serbestçe ileri sürülebildi i, serbestçe tart fl labildi i; insanlar n düflüncelerini, teorilerini serbestçe de ifltirebildikleri toplumdur. Do ru nun hiçbir kiflinin, grubun ya da partinin tekelinde olmad aç k toplumlar önlerindeki sorunlar çözmek, giderek daha özgür, daha müreffeh ve daha adil düzenler kurmak yetene ine sahiptir. Çünkü denenip yanl fll anlafl lan politikalardan vazgeçmek, yerine yenilerini geçirmek imkân aç k toplumlarda mevcuttur. fiah N ALPAY Kan mca Aç k Toplum ve Demokratik Toplum idealleri örtüflmekle beraber; demokratik toplum un vurgusunun siyasal sistem ve regülasyon üzerine, aç k toplum un vurgusunun ise bireysel-toplumsal sivil inisiyatif, serbesti ve mobilite üzerine oldu u söylenebilir. O UZ ÖZERDEN Toplumumuzda aç k toplum idealine denk düflen önemli etik ve kültürel figürler bulunmaktad r. Bunlardan en önemlisi, kuflkusuz Mevlana n n Ya oldu un gibi görün, ya da göründü ün gibi ol sözüdür. Yap itibari ile kiflisel bir tavsiye gibi görünen bu sözü, kifliselden öte, kurumsal ve toplumsal bir planda ele almakta fayda vard r. Kendimizde, evimizde, flirketimizde, sendikam zda, enstitümüzde ve genel olarak toplumsal iliflkilerimizde yukar daki sözün gere ine uygun davrand m zda bu ideale ulaflmada önemli mesafeler kat edece imizi düflünüyoruz. Günlük hayat m zda fleffafl k diye tan mlanan olgunun asl nda aç k insan, aç k flirketi, aç k toplumu ve aç k devleti ça r flt rd n biliyoruz. Aç k toplum idealini AÇIK TOPLUM 12
öngören bir di er ifade de Niçin yapmad n z söylüyorsunuz? ifadesidir. Aç k toplum ideali asl nda; kiflinin kendisine, ailesine, iflyerine, partisine, sendikas na kolay hesap verebilme ve hesap sorabilme yetisini ifade etmektedir. SAL M USLU Bana göre aç k toplum ideali; bireylerin tüm farkl l klar n koruyarak ve kendilerini her anlamda güvende hissederek, dünyal bir yurttafl olabilmesidir. NEBAHAT AKKOÇ Bireylerin ve sivil toplum örgütlerinin hiçbir k s tlamaya tabi olmadan o toplumun ortak sorunlar hakk nda görüfl bildirebildikleri, karar verme mekanizmalar na kat labildikleri bir ortamd r. Aç k toplumun olmazsa olmaz koflullar (1) devletin bu sivil ortam sa layan yasal düzenlemeleri yapmas, (2) bireylerin ve sivil toplum örgütlerininse hoflgörü ve de iflik olabilmeye hürmet kültürüne sahip olabilmeleridir. ÜSTÜN ERGÜDER Denir ki; hiçbir özgürlük di erinden daha az önemli, hiçbir hak ihlali bir di erinden daha az önemsiz de il. Do ru ama yine de ifade özgürlü ü az c k önde duruyor bence. O olmay nca, hiçbiri olam yor ki... NAD RE MATER Kendine aitleri ortaya koyup tan mlamak isteyen bireye aç k olan; bireyin, kendisini ilgilendiren her etkiyi anlamas na, de erlendirmesine f rsat veren ve bireye cevap hakk tan yan; ve bu hakk n en çok da, birey ad na karar verme iddias nda olan yetkilendirilmifl kiflilere karfl savunuldu u; kamunun, ay rmaks z n, bütün farkl l klar ile bireylerin tamam, her bireyin ise kamu olarak kabullenildi i; her iliflkinin te et noktalar n n hoflgörü ile bafllad, çat flmalar n uzlaflmaya dönüfltü ü toplumdur. SAB H ATAÇ Aç k toplum ideali, bence öncelikle farkl fikirlere aç k olmak, olabilmek demektir. Bunun yan s ra bilginin paylafl lmas ve fleffafl k da önemli unsurlar. AYfiE SOYSAL Aç k toplumda önemli olan kurumlar ve bireyler aras nda yap lan karfl l kl sosyal kontrat t r. Bu sosyal kontrat n üç temel flart olmal d r: bunlar, fleffafl k, hesap verebilirlik/ hesap sorabilirlik ve paylafl md r. Bu üç flart asl nda birbirini besler. Bu idealin yarat lamad yerde gerçek anlamda demokrasi yoktur. ÜM T BOYNER Demokrasinin tüm kurum ve kurallar n ötesinde bir yaflam biçimi olarak yerleflti i, elefltirel düflüncenin en uç noktalarda filiz verebildi i, empati yetene inin bir vatandafll k bilinci olarak yeflerdi i fleffaf, rekabetçi ve ayn zamanda dayan flmac bir toplum. Yani ulaflmas imkans z ama mücadelesi doyumsuz bir yolculuk. EYÜP CAN Aç k Toplum, hiç bir konunun tart fl lmas n n tabu olmad, dogmalarla hareket edilmeyen, hukukun üstünlü ünün kay ts z flarts z tan nd, birey haklar n n en üst seviyede tutuldu u bir toplumdur. MURAT SUNGAR AÇIK TOPLUM 13
türkiye nin daha aç k bir toplum olmas neleri içerir? Bence Türkiye nin daha aç k bir toplum olmas, ülkenin her taraf nda ve kamu alan n n her düzeyinde kad nlar n ve gençlerin katk lar na aç k bir toplum olmay içerir. Sivil toplum örgütlenmesinden parlamentonun iflleyifline, üniversitelerden cezaevlerine kadar uzanan genifl bir alanda çeflitli barajlar n, k s tlamalar n kald r lmas n içerir. Az nl k gruplar n kendilerini ço unluk gibi hissedebilmelerini içerir. E itimin kalitesinin yükselmesini, yoksul ailelerin çocuklar için ulafl labilir hale gelmesini, üniversitelerin özgürleflmesini, medyada özgür ve ço ulcu bir yap n n var olmas n gerektirir. Düflüncenin ve düflünmenin gerçekten laikleflmesine ihtiyaç gösterir. OSMAN KAVALA Kan mca 2004 Temmuz unda bu sorunun cevab art k tümü ile AB üyeli ine endeksli... ESER KARAKAfi Kuvvet ve servet merkezlerinin, siyasi ve askeri otoritenin hiçbir eyleminin hukuk ve elefltiri mekanizmas n n d fl nda kalamayaca, az nl k haklar n n ve temel haklarla özgürlüklerin garanti alt na al nm fl oldu u, s n rs z düflünce özgürlü ünün hüküm sürdü ü, hukukun üstünlü üne dayanan bir toplum yap s na ulaflmay mümkün k lacak kurumlar n, bar fl, adalet ve do an n korunmas gibi kamusal yararlar garanti edecek kurumlar n oluflturulmas n ve gelifltirilmesini içerir. ÖMER MADRA Türkiye de aç k toplum idealinin önündeki temel engelin zihniyet ve inanç sistemleri düzeyinde oldu unu düflünüyorum. Reformlar k sa sürede yap labilir, ancak zihniyet dönüflümü zaman alan, meflakkatli bir süreçtir. O UZ ÖZERDEN Türkiye nin daha aç k bir toplum olabilmesi için (1) devletin siyasal hayat ndaki rolünün yeniden tan mlanmas ve (2) toplumda aç k toplum kültürünün gelifltirilmesi, yeni bir vatandafl kavram na sahip olmam zdan geçmektedir. Bu kültürün gelifltirilmesi için de iki sürecin çok önemli oldu unu düflünüyorum: (a) temel e itim sisteminde bu hedef göz ard edilmemeli; (b) daha çok örgütlü siyasi kat l m ve demokrasi. ÜSTÜN ERGÜDER Türkiye nin daha aç k bir toplum olabilmesi için; öncelikle tabular n y k lmas, evrensel insan haklar normlar na uyulmas, cinsiyet eflitli i, fleffafl k ve tüm bunlar n do al sonucu olarak geliflecek olan insani ve ekonomik kalk nma gereklidir. NEBAHAT AKKOÇ Türkiye nin daha aç k bir toplum olmas öncelikli olarak, verginin, ödenebilir düzeyde, tüm kesimlere uzanan bir yap da ve karmafl k olmayan bir mevzuatla al nmas n içerir. Çünkü insanlar bedelini ödedikleri fleyi daha rahat ve yo un bir flekilde sorgulayabilirler. Kolay sorgulanabilen kifli, kurum ve devlet aç k ve fleffaf olma zorunlulu unu hisseder. Demokrasinin, eksiksiz, defosuz, ülkeye özel flarts z, tüm kurum ve kurallar ile iflletilmesini içerir. Dünyada daha AÇIK TOPLUM 14
fazla demokrasiden, daha aç k yönetimden ve daha fleffaf denetimden dolay da lan toplumlar, parçalanan devletler yoktur. Farkl düflüncelere tahammül, fliddet unsuru içermedi i sürece her türlü propaganda ve yayma özgürlü ünü içerir. Bu flekilde tekelci akl n düflebilece i yan lg lar bertaraf edilebilece i gibi, yeni düflüncelere, yeni fikirlere ve yeni bulufllara, ortak akla uygun bir ortam haz rlanm fl olunacakt r. SAL M USLU Türkiye de demokratikleflmenin yayg nlaflmas ve derinleflmesinin önemli koflullar ndan birisi, toplumun zihniyet ve kurum olarak otoriter devletten özerkleflebilmesidir. Yurttafll k bilincinin güçlenmesi kadar, özerk toplumsal örgütlenmelerin geliflmeleri ve siyasi kat l m n yayg nlaflmas, Türkiye topraklar üzerinde yaflayanlar n kendilerini sadece hak sahibi olarak de il ayn zamanda bu toplumun daha iyi yaflanabilir hale gelmesi için sorumlu hissetmelerini sa layabilecektir. Cumhuriyet rejiminin asabiyyesi eflitlik idealidir. E itimden sa l a, gelir da l m ndan siyasal ve kültürel haklara uzanan bu eflitlik ideali alan n n hareketlenmesi, toplumsal yaflam n kal c biçimde demokratikleflmesini sa layacakt r. AHMET NSEL Öncelikle her iliflki için demokratik yöntem, diyalog ve uzlaflmaya dair estetik bir dil ve söylem. Devletin, tüm yurttafllara ait oldu u duygusunun yarat lmas, birey ve birey kümelerinin gerek do al olarak, gerek tercihleri sonucu kifliliklerinde bar nd rd de erlere yaflam hakk, beslenme özgürlü üne yönelik kamusal de iflim. Bireylerin, dinleme, alg lama, tan ma ve sorgulama sonucunda kendinde olan kat l k ve olumsuzlu u terk edip, eksikli ini ötekinin güzelli i ile tamamlamaya çal flmas n, al p verme sorumlulu unu içerir. SAB H ATAÇ Türkiye nin aç k bir toplum olmas n n ön koflulu, baflkalar ndan farkl düflünebilmekten kaç nmayan ve baflkalar yla beraber olabilmek için kendisini sansüre tabi tutmayan insanlar n var olmas d r. Bu ön koflulun sa lanmas ndan sonra aç k topluma yönelebilmek için gerekli ortam n oluflturulmas gerekir. Bu ise ancak smet nönü nün Türkoca binas nda yaz l sözünün konuya uyarlan p ciddiye al nmas yla olanakl d r. HASAN ERSEL Türkiye nin daha aç k bir toplum olmas n n yolu, vatandafllar n aç k toplum ideallerini benimsemifl bir ülkede ve aç k toplum ideallerini benimsemifl bir dünyada yaflamak konusunda bilinçlenmeleri ve bu konuda talepkâr olmalar ndan geçecektir. AYfiE SOYSAL Öncelikle bireylerin hak, özgürlük ve sorumluluk bilincine sahip olmalar gerekir. Türkiye de sivil toplum bilinci henüz çok düflük. Bu da ancak ve ancak yerelden yukar ya, (zaten gelir seviyesi ve bilinç kavramlar n n üst üste oturmad ve yüksek gelir düzeyinde sivil cehaletin yo un oldu u) toplumun her katman nda, özellikle e itim ve (medya da dahil olmak üzere) iletiflimde yap sal reformlarla art r labilir. Ancak buradaki ikilem, Türkiye deki bu reformlar ancak ikinci bir Atatürk ün yapaca genel beklentisidir. O nedenle de reform süreci sanc l ve yavafl olacakt r. ÜM T BOYNER Özgüven, kendisi ve tarihi ile bar fl kl k, fleffafl k ve hesap verebilirlik EYÜP CAN Bütün engelleri atlayarak Avrupa Birli i üyeli i yolunda ilerlemeyi içerir. MURAT SUNGAR AÇIK TOPLUM 15
aç k toplum enstitüsü türkiye nin daha aç k bir toplum olmas na nas l destek verebilir/ veriyor? Benim düflüncem, demokratikleflmeye destek olmayan hiçbir projeye destek olmamal y z. CAN PAKER Bütün dünyada oldu u gibi Türkiye de de toplum içinde yavafl yavafl evrimleflti i görülen insan haklar kültürünün yayg nlaflt r l p gelifltirilmesine verdi i deste i sürdürmek ve art rmak suretiyle. Az nl klar n, kad nlar n ve gelecek kuflaklar n (çevre) haklar n n korunmas ve geniflletilmesi mücadelesini yürüten hareketlere verdi i destek ve dayan flmay sürdürüp geniflleterek. ÖMER MADRA Aç k Toplum Enstitüsü, birçok ülkede oldu u gibi Türkiye de de Aç k Toplum fikrinin geliflmesi, bu idealin gerçekleflmesinin önündeki bafll ca engellerin neler oldu unun saptanmas ve bu engellerin ortadan kald r lmas için yap lmas gerekenlerin belirlenmesi faaliyetlerinde sivil topluma destek veriyor. Bu ba lamda Aç k Toplum Enstitüsü nün Avrupa Birli i üyeli inin koflullar n yerine getirmesine yönelik araflt rma ve çal flmalara sa lad fikri ve maddi destek, Türkiye nin Aç k Toplum olma mücadelesine sa lad en önemli destek olarak görülebilir. fiah N ALPAY E itim ve kültür alan ndaki projelere öncelik vererek. O UZ ÖZERDEN Aç k Toplum Enstitüsü, burada var oldu undan beri aç k topluma ulaflmada önem tafl yan hukuk, kad n, medya ve benzeri alanlarda çal flan grup ve sivil toplum kurulufllar na destek verdi. Destek çok daha yayg nlaflacak, zenginleflecek elbette. NAD RE MATER Aç k Toplum Enstitüsü Türkiye de, do al afetlerden, anne-çocuk sa l na, bilimden sanata, e itimden kültüre, küçük ve orta ölçekli projelerden, medya ve hukuk alanlar na kadar genifl bir yelpazede haz rlanan projelere destek veriyor. Enstitü, Türkiye nin AB ye üyelik sürecinde AB için aç k toplum dinami i oluflturuyor. SAL M USLU Aç k Toplum Enstitüsü nün destekledi i projelerin bu hedefe çok uygun oldu unu düflünüyorum. E itimde reform ve sivil toplum örgütlerinin ülkenin toplumsal ve siyasal hayat na kat l m n destekleyecek, bu örgütlerin hem kapasitelerini art racak hem de aç k toplum kültürünün geliflmesine katk s olacak projelerin artan bir flekilde benimsenmesine devam edilmelidir. ÜSTÜN ERGÜDER Aç k Toplum Enstitüsü; aç k toplum idealini hedefleyerek çal flmaktad r. Bugüne kadar destekledigi her çeflit çal flma bu perspektife uygun olarak AÇIK TOPLUM 16
seçilmifltir. NEBAHAT AKKOÇ Destek talep eden projeler aras ndan, aç k topluma götürebilecek en iyileri seçiliyor. Daha iyi sonuçlar için sivil toplum taraf ndan sürekli daha iyi projelerin üretilip sunulmas na ihtiyaç var. SAB H ATAÇ Aç k toplum idealine ters düflmeyen iyi düflünülmüfl ve yeni bir bak fl aç s getiren projelere destek vermek ve kamuoyunun onlar tan mas na yard m etmek. HASAN ERSEL Türkiye nin daha aç k bir toplum olmas na anlaml bir katk da bulunmak için, Aç k Toplum Enstitüsü nün faaliyetlerinin daha genifl bir kesime eriflmesinin flart oldu unu düflünüyorum. AYfiE SOYSAL Toplumda fark ndal k yaratmak bile Türkiye örne inde çok önemli; zira ayd n m z da bile aç k topluma ve tam demokrasiye karfl bir flüphe var. E itim sisteminin hâlâ ideolojik ve dogmatik olmas, medyan n populist yaklafl m, toplumun sorgulayan kesiminin marjinalleflme olas l n artt r yor. O nedenle destek verdi imiz projelerin fark ndal k yaratma gücüne ben çok de er veriyorum. ÜM T BOYNER Toplumsal özgüveni fleffaf bir biçimde sa layarak; nitekim desteklenen projeleri ben bu ba lamda de erlendiriyorum EYÜP CAN Avrupa Birli i yolunda içte ve d fldaki engellerin kald r lmas na yard mc olmak suretiyle. MURAT SUNGAR AÇIK TOPLUM 17
18
avrupa birli i Avrupa Birli i, Türkiye için bir aç k toplum dinami i niteli inde. Türkiye nin kat l m da Avrupa y daha aç k bir toplum haline getirecektir. Aç k Toplum Enstitüsü olarak, Türkiye nin Avrupa Birli i ne girifl sürecini destekleyen reform izleme projelerini önemsiyoruz. Ayn zamanda Avrupa da Türkiye ye yönelik endiflelere fl k tutabilecek bilimsel araflt rmalar da destekliyoruz. Avrupa n n önde gelen vizyonerlerinin ve düflünce üretim kurulufllar n n Türkiye konusunu aç k fikirli bir flekilde de erlendirmelerine ön ayak oluyoruz.
Türkiye ye Avrupa Birli i yolunda ba ms z bir destek! Ba ms z Türkiye Komisyonu AVRUPA B RL N N 17 ARALIK TA ALACA I KARAR KONUSUNDA EN ETK N MÜDAHALE B R S V L TOPLUM ÖRGÜTÜNDEN GELD. AÇIK TOPLUM ENST TÜSÜ NÜN G R fi M YLE KURULAN BA IMSIZ TÜRK YE KOM SYONU MÜTH fi B R RAPOR HAZIRLADI. RAPORUN ALTINDAKI MZALAR RAPOR KADAR ÖNEML. Z RA, HER B R SON DERECE SAYGIN VE K MSEYE LÜTUFTA BULUNMAYAN, ÇIKAR KARfiILI I TEK KEL ME ETMEYECEK K fi LER. AYRICA, B R DE RAPORUN ÇER VAR. BEN fi MD YE KADAR TÜRK YE HAKKINDA BÖYLES NE DERL TOPLU, NEF S B R D LLE KALEME ALINMIfi VE AB ÜLKELER NDE TÜRK YE ALEYHTARI GÖRÜfiLER ÇÜRÜTEN BAfiKA B R RAPOR LE KARfiILAfiMADIM. GÖRMED YSEN Z NANAMAZSINIZ. BU DOKUZ K fi L K GRUP, TÜRK YE N N AVRUPA B RL NDE MÜZAKERE TAR H ALAB LMES VE TÜRKIYE N N AB CAM ASI TARAFINDAN REDDED LMEMES Ç N ÖYLES NE ETK L, ÖYLES NE MÜTH fi B R ÇALIfiMA YAPIYORLAR K, HAYRAN KALMAMAK MKÂNSIZ. AVRUPA NIN ÇEfi TLI BAfiKENTLER NDE ZLED M, KONFERANSLARDA D NLEDIM. AVRUPA PARLAMENTOSU NDAK MÜCADELELER N GÖRDÜM. AB N N ÖNEML TV PROGRAMLARINDA SEYRETT M. H ÇB R TÜRK RESM YETK L, S YASETÇ VEYA RESM OLMAYAN TEMS LC N N YAPAMAYACA I KADAR ETK L B R KAMPANYA SÜRDÜRÜYORLAR. KULLANDIKLARI GEREKÇELER, SEÇT KLERI D L VE GENEL YAKLAfiIMLARI LE KARfiI TARAFI S L P GEÇ YORLAR. BU NSALARIN BU ÇALIfiMADAN H ÇB R MADD ÇIKARLARI YOK... SADECE DÜfiÜNCE NAMUSLARI VAR. MEHMET AL B RAND, POSTA GAZETES TÜRK YE Y 17 ARALIK A GÖTÜREN SÜREÇTEK KATKINIZ NKÂR ED LEMEZ. ÜLKEM, M LLET M VE KEND M ADINA S ZLERE TEfiEKKÜR ED YORUM. RECEP TAYY P ERDO AN, BAfiBAKAN Türkiye nin Avrupa Birli i ne kat l m n tüm yönleriyle araflt rmak için vakf m z n giriflimiyle kurulan Ba ms z Türkiye Komisyonu, Avrupa Birli i ülkelerinde Cumhurbaflkanl, Baflbakanl k, D fliflleri Bakanl ve Avrupa Komisyonu Üyeli i yapm fl önde gelen devlet adamlar ndan ve ayd nlardan olufluyor. Komisyon un Baflkanl n Finlandiya eski Cumhurbaflkan Martti Ahtisaari yap yor. Di er üyeler ise; Fransa eski Baflbakan Michel Rocard Hollanda D fliflleri eski Bakan ve Avrupa Komisyonu eski üyesi Hans van den Broek spanya D fliflleri eski Bakan ve Avrupa Konseyi eski Genel Sekreteri Marcelino Oreja Aguirre AB BA IMSIZ TÜRK YE KOM SYONU 20
soldan sa a: Michel Rocard, Hans van den Broek, Emma Bonino, Martti Ahtisaari, Albert Rohan, Marcelino Oreja Aguirre talya n n Avrupa Bakan Emma Bonino Tony Blair in dan flman, Avrupa solunun önemli düflünürlerinden Anthony Giddens Polonya D fliflleri eski Bakan Bronislaw Geremek Almanya Saksonya Eyaleti eski Baflkan Kurt Biedenkopf Avusturya D fliflleri Bakanl eski Müsteflar Albert Rohan (Raportör) Ba ms z Türkiye Komisyonu nun haz rlad rapor, 2004 sonbahar nda Avrupa n n dokuz baflkentinde (Brüksel, Berlin, Lahey, Londra, Barselona, Viyana, Paris, Roma ve Varflova), Avrupa kamuoyuna sunuldu. Alt dilde bas lan 30,000 adet rapor, Avrupa da genifl bir AB BA IMSIZ TÜRK YE KOM SYONU 21
AB BA IMSIZ TÜRK YE KOM SYONU 22
yukar dan a a ya: Milliyet, Vatan, Ak am, Sabah gazeteleri, 7 Eylül 2 4 kitleye ulaflt. Rapor nternet ten ise 100,000 i aflk n kez indirildi. Avrupa da Türkiye konusunda duyulan endiflelerin giderilmesi ve Türkiye ye karfl olumlu bir tav r benimsenmesi do rultusunda çok önemli bir rol oynad na inand m z Komisyon, önümüzdeki dönemde de Avrupa y Türkiye konusunda ayd nlatacak ve Türkiye nin tam üyeli i gerçekleflene dek çal flmalar n sürdürecek. AB BA IMSIZ TÜRK YE KOM SYONU http://www.independentcommissiononturkey.org 23
Tehdit mi, f rsat m? Avrupa Birli i-türkiye liflkisinin Gelece i TÜRK YE N N ÜYEL K TALEB AVRUPA NIN BÜTÜNLÜ Ü AÇISINDAN B R TEHD TM fi G B ALGILANSA DA, ASLINDA AVRUPA B RL Ç N NANILMAZ DERECEDE BÜYÜK B R FIRSATTIR. TÜRK YE fi MD YE KADAR ÜYEL K Ç N BAfiVURAN ÜLKELER ARASINDA EN BÜYÜK VE STRATEJ K AÇIDAN EN ÖNEML ÜLKED R. E ER AVRUPA B RL L DERLER MÜZAKERE TAR H N BU YIL B R KEZ DAHA ERTELERSE, AB YE KATILIM PERSPEKT F NDEN B R DIfi POL T KA ARACI OLARAK FAYDALANMAYI R SKE ATMIfi OLURLAR. E ER AVRUPA B RL, TÜRK YE G B ÖNEML B R ORTA IN KABULÜ Ç N MANTIKLI B R TAKV M ÖNEREMEZSE, SADECE TÜRK YE N N GÖZÜNDE DE L, D ER B R ÇOK ADAY ÜLKEN N GÖZÜNDE DE NANDIRICILI INI Y T RECEKT R. DR. HEATHER GRABBE, CENTRE FOR EUROPEAN REFORM soldan sa a: Charles Grant, Heather Grabbe, Steven Everts ngiltere nin önde gelen araflt rma kurulufllar ndan Centre for European Reform (CER), Avrupa Birli i ve Türkiye için Türkiye nin Avrupa Birli i ne Adayl k Süreci Stratejisi isimli projesiyle Türkiye nin Avrupa Birli i adayl n her iki taraf aç s ndan da inceleyen 4 rapor haz rlad. Raporlar n üçü 2004 ün ikinci yar s nda uluslararas kamuoyuna sunuldu, son rapor ise 2005 ilkbahar nda. Ba ms z ve tarafs z araflt rmalar n Türkiye nin AB üyeli i konusunda daha verimli tart flmalara olanak sa layaca n düflündü ümüz için CER in 2006-2007 AB- Türkiye program n da destekliyoruz. CER bu program boyunca, Avrupa medyas na, ifl dünyas na ve kamuoyuna yönelik etkinlikler düzenliyor; bölgesel farkl l klar n giderilmesi konusunda AB nin potansiyel katk lar n irdeleyen bir rapor haz rl yor. AB AVRUPA B RL -TÜRK YE L fik S N N GELECE http://www.cer.org.uk/enlargement/turkey.html 24
AB AVRUPA B RL -TÜRK YE L fik S N N GELECE 25
Müzakereler bafllay nca neler olacak? Müzakere Sürecinde Avrupa Birli i ve Türkiye ye Strateji Önerileri TÜRK YE ÖRNE, DEMOKRAS DE ERLER N N, NSAN HAKLARININ, HUKUKUN ÜSTÜNLÜ ÜNÜN VE LA KL N HERHANG B R KÜLTÜRE YA DA D NE ÖZGÜ OLMADI INI GÖSTER YOR. TAM TERS NE, BUNLAR CO RAF, KÜLTÜREL VEYA D N SINIRLARI OLMAYAN EVRENSEL DE ERLER. STAT K B R DEMOKRAS MODEL NDENSE, TÜRK YE N N DEVAM EDEN DEMOKRAT KLEfiME SÜREC KOMfiULARI Ç N B R LHAM KAYNA I OLAB L R. TÜRK YE N N AB YE KABULÜ, AB N N ÇOK KÜLTÜRLÜ VE FARKLI DE ERLER KABUL EDEN B R TOPLUM SUNMA PROJES NDEK AZM N HAKLI ÇIKARACAKTIR. MICHAEL EMERSON VE NATHALIE TOCCI, CEPS Brüksel in en sayg n düflünce kuruluflu Centre for European Policy Studies (CEPS), bu projede, Ekonomi ve D fl liflkiler Forumu ile birlikte, Avrupa Birli i üyeli i için görüflmeler bafllad takdirde, Türkiye nin ekonomik yap s n n Avrupa Birli i ne uyum konusunda zorluk yaflayabilece i alanlarda yarat c çözümler ve politikalar üretti. CEPS in, Ekonomi ve D fl Politika Forumu (EDPF) ile iflbirli i içinde haz rlad 12 rapor, 2004 sonbahar nda yay mland, Brüksel ve stanbul da düzenlenen toplant larla kamuoyuna sunuldu, AB-Türkiye iliflkileri aç s ndan önemli birer referans niteli i kazand. AB MÜZAKERE SÜREC NDE AB VE TÜRK YE YE STRATEJ ÖNER LER 26
http://www.ceps.be/article.php?article_id=393 AB MÜZAKERE SÜREC NDE AB VE TÜRK YE YE STRATEJ ÖNER LER 27
Geniflleme Yorgunlu u Avrupa Birli i ülkeleri Türkiye nin üyeli ini nas l tart fl yor? EUROPEAN STABILITY INITIATIVE (ESI), 2004 YILINDAN BU YANA AB ÜLKELER N N, GEN fileme VE ÖZELL KLE TÜRK YE ÜYEL Ç N POL T KALARINI, HALKLARIN E L MLER N ARAfiTIRMAKTA. AÇIK TOPLUM ENST TÜSÜ NÜN DESTE YLE B R RAPOR HAZIRLANIYOR. RAPORLARDAN LK HOLLANDA ÜZER NEYD. YEN RAPORDA SE ALMANYA ÜZER NE IfiIK TUTULUYOR. ALMANYA DA DA KADINLARIN TÜRK YE ALGILAMALARI VE TÜRK KADINLARININ DURUMU GEREK KAMUOYUNUN OLUfiMASINDA, GEREK KAMUOYU BASKILARI SONUCU OLUfiAN POL T KALARDA ÖNEML ETKEN. ÖRTÜNMEK TARTIfiMALARI YO UN. AMA... ÖZELL KLE, TÖRE C NAYETLER, KADINA fi DDET, KADININ STATÜSÜ, KADININ ÖZGÜRLÜKLER. YAN... KADINI GER PLANA TEN Z HN YET, TÜRK YE N N MAJINI K RLET YOR. ÖNÜMÜZDEK SÜREÇTE G DEREK BÜYÜYEN B R SORUN HAL NE GELEB L R. GÜNER C VAO LU, M LL YET GAZETES, 19 EK M 2006 Gerald Knaus Fransa ve Hollanda daki halkoylamalar nda AB Anayasas n n kabul edilmemesinden sonra AB nin genifllemesi konusunda yeni bir tart flma bafllad. Yavafllamaya kaç n lmaz gözüyle bakan, bir süre bu konunun ask ya al nmas n, hatta art k hiçbir geniflleme yap lmamas n savunan görüfller ortaya ç kt. Avrupa n n sayg n düflünce üretim merkezlerinden European Stability Initiative, AB de yaflanan bu sürecin Türkiye nin üyelik müzakerelerine nas l yans yaca n ortaya ç karmak amac yla, AB nin anahtar konumundaki ülkelerinde süregelen geniflleme tart flmalar n Geniflleme Yorgunlu unun Ötesinde? bafll alt nda inceliyor. Araflt rma, Türkiye ile müzakerelerin bafllanmas na karar verildi inde AB dönem baflkanl n yürüten Hollanda ile bafllad ve Hollandal lar n, 1999 sonras bu AB AVRUPA B RL ÜLKELER TÜRK YE N N ÜYEL N NASIL TARTIfiIYOR? 28
konuda ne tür yaklafl mlar sergiledikleri irdelendi. Araflt rma çerçevesinde incelenen di er ülkeler ise Avusturya, Almanya, Fransa ve Danimarka. Araflt rma sonucunda, söz konusu befl ülkedeki anahtar aktörlerin kimler oldu u ve Türkiye ile ilgili düflüncelerinin hangi kaynaklara dayand gibi bulgular da Türkiye deki ilgili kurum ve kurulufllarla paylafl lacak. Böylece Türkiye nin AB yolunda ilerlemesine katk sa lamak isteyen kurulufllar n de iflen Türkiye yi Avrupa ya daha iyi anlatabilmeleri için do ru kitlelere ulaflmalar sa lanacak. Türkiye nin Avrupa Birli i üyeli ine karflıtlı ın yüksek oldu u ülkelerdeki tartıflmalar a ırlıklı olarak, ülkemizdeki kadınların konumu üzerinden yapılmakta. European Stability Initiative bu tartıflmalardaki bilgi eksikli ini gidermek üzere, son dönemde bu alanda yapılan reformları ve geliflmeleri aktaraca ı, algıların ve gerçeklerin arasındaki farkları göstermeyi planladı ı, De iflen Türkiye de Kadın bafllıklı bir arafltırma daha gerçeklefltirmekte. Açık Toplum Enstitüsü olarak bu çalıflmaya da destek vermekten memnuniyet duyuyoruz. http://www.esiweb.org/index.php?lang=en&id=157 AB AVRUPA B RL ÜLKELER TÜRK YE N N ÜYEL N NASIL TARTIfiIYOR? 29
neyi kendimize, çuvald z baflkas na... Avrupa Birli i zleme Raporlar Projesi AVRUPA B RL MERCEK ALTINDA: AB ÜYEL K SÜREC N ZLEME RAPORLARI S ML ÇALIfiMA, KOPENHAG S YAS KR TERLER N YER NE GET RMEK ÜZERE TÜRK YE N N BÜYÜK B R SÜRAT VE C DD YETLE REFORM ÇALIfiMALARINI GERÇEKLEfiT RD B R DÖNEMDE, B RÇO U GEÇT M Z MAYIS AYINDA ÜYE OLMUfi BULUNAN ÜLKELER N S YAS KR TERLER ALANINDA YÜRÜTTÜKLER ÇALIfiMALARI ÖZETLER. PROJE, B R REFERANS BELGES OLARAK BAfiTA AB GENEL SEKRETERL OLMAK ÜZERE BU ALANDA ÇALIfiMALARI YÜRÜTENLERE BÜYÜK B R FAYDA SA LAMIfiTIR. KAMU KURULUfiLARININ, HÜKÜMET DIfiI KURULUfiLARLA ORTAKLAfiA YÜRÜTTÜ Ü BU T P ÇALIfiMALAR, MÜZAKERELER AÇILDIKTAN SONRA YÜRÜTÜLECEK ÇALIfiMALARA SA LAM B R TEMEL OLUfiTURMASI AÇISINDAN DA Y B RER ÖRNEK TEfiK L ETMEKTED R. MURAT SUNGAR, AVRUPA B RL GENEL SEKRETER, 2004 Sabanc Üniversitesi stanbul Politikalar Merkezi nin, Avrupa Birli i üyelik sürecine destek olmas düflünülen, Az nl klar n Korunmas, Yolsuzluk ve Yolsuzlukla Mücadele Politikas, Yarg Ba ms zl ve Yarg Kapasitesi konular n içeren EUMAP raporlar ndan yararlanmak amac yla yürüttü ü projeye vak f olarak biz de destek verdik. EUMAP raporlar, AB ye aday on ülkedeki ba ms z uzmanlar ve/ veya kurumlar taraf ndan, vakf m z n uluslararas bir dan flma kurulunun deste iyle oluflturdu u yöntembilim çerçevesinde haz rlanm flt r. Raporlar Türkiye için de önemli olan konular n analizlerini, de erlendirmelerini ve bu konularda çeflitli tavsiyeleri içermektedir. 2004 y l sonunda, Kad n ve Erkekler için Eflit F rsatlar: Türkiye bafll kl araflt rma raporu yay mland. Böylece, yaln zca var olan raporlar n Türkçe ye çevrilmesinin ötesinde, yeni Avrupa normlar n n oluflmas na Türk akademisyenleri ve aktivistleri de do rudan kat lmaya bafllad. 2005 y l nda ise, demokrasi ad na hayatî önem tafl yan kamu hizmeti televizyon yay nc l konusunda de erlendirmeler ve öneriler içeren Avrupa da Televizyon: Düzenleme, Politikalar ve Ba ms zl k bafll n tafl yan bir medya izleme raporu yay mland. AB AVRUPA B RL ZLEME RAPORLARI PROJES 30
AB AVRUPA B RL ZLEME RAPORLARI PROJES http://www.ipc.sabanciuniv.edu/tr/index.html 31
Göç tehdidi gerçek mi? stihdam ve AB-Türkiye liflkilerinde Göç Olgular Araflt rmas E ER TÜRK YE AVRUPA B RL ÜYEL PERSPEKT F NDEN UZAKLAfiACAK OLURSA, SERBEST figücü DOLAfiIMINDA OLACA INDAN ÇOK DAHA FAZLA TÜRK figücü AB YE GÖÇ ETMEYE ÇALIfiAB LECEKT R. AYRICA BU figücünün N TEL, AB PAZARLARININ HT YAÇ DUYDU UNDAN DAHA DÜfiÜK OLACAK, EV SAH B TOPLUMLARLA ENTEGRASYONUNDA GÜÇLÜKLER YAfiANACAKTIR. SPANYA, PORTEK Z VE YUNAN STAN ÖRNEKLER GÖSTERM fit R K, YÜKSEK BÜYÜME HIZI VE REFORMLARLA PARALEL G DEN BAfiARILI B R MÜZAKERE SÜREC GÖÇ BASKISINI AZALTMAKTA VE ZAMANLA ORTADAN KALDIRMAKTADIR. TÜRK YE N N DE BENZER B R SÜREC BAfiARAMAMASI Ç N H Ç B R NEDEN YOKTUR. PROF. REF K ERZAN, PROF. KEMAL K R fiç, BO AZ Ç ÜN VERS TES Prof. Refik Erzan Bo aziçi Üniversitesi nden Prof. Refik Erzan n koordinasyonunu yürüttü ü stihdam ve Avrupa Birli i - Türkiye liflkilerinde Göç Olgular Araflt rma Projeleri ne, Bo aziçi Üniversitesi Araflt rma Fonu ile birlikte biz de destek verdik. Projenin istihdam aflamas, Türkiye de ekonomik büyüme h z ve iflsizlik aras ndaki iliflkiyi farkl aç lardan irdelemenin yan s ra, Türkiye de iflgücü konusunda çal flan kurulufllar aras ndaki iletiflime de önemli katk da bulundu. Yeni ifl alanlar gelifltirmek için uygulanmas gereken politikalar da araflt ran birinci aflaman n bulgular, ikinci aflama olan göç araflt rmas na da zemin oluflturdu. Göç araflt rmas, Türkiye nin olas Avrupa Birli i üyeli i sonucunda göç senaryolar n, AB ST HDAM VE AB-TÜRK YE L fik LER NDE GÖÇ OLGULARI ARAfiTIRMASI 32
göç politikalar n her iki taraf n konuyu nas l ele almas gerekti ini ortaya koydu. Araflt rma kapsam ndaki toplant, haber ve yay nlar n, gerek üyelik gerek müzakere sürecinin bafllamas na katk da bulundu una inan yoruz. Voice of Turkey for Europe, 15 Aral k 2 4 http://www.ces.boun.edu.tr/index2.html AB ST HDAM VE AB-TÜRK YE L fik LER NDE GÖÇ OLGULARI ARAfiTIRMASI 33
Köprü mü, engel mi? Avrupa Türkleri Araflt rmas N CEL K VE N TEL K AÇISINDAN BÜYÜK ÖLÇEKL OLAN BU PROJE, ALMANYA VE FRANSA DAK EURO-TÜRK LER N, YAfiADIKLARI ÜLKEYE, ANAVATANLARINA, AVRUPA B RL NE, AVRUPALI OLMAYA, SLAM A VE D ER K ML KLER LE LG L KONULARA BAKIfi AÇILARINI ORTAYA KOYUYOR; AYNI ZAMANDA UYUM SA LAMA, AS M LE ED LME, A D YET VE DIfiLANMA G B KAVRAMLARI DA SORGULUYOR. DOÇ. DR. AYHAN KAYA, B LG ÜN VERS TES Radikal Gazetesi, 4 Ekim 2 4 Bilgi Üniversitesi nden Doç. Dr. Ayhan Kaya ve Dr. Ferhat Kentel taraf ndan 2003-2004 y llar nda yürütülen Avrupa Türkleri: Türkiye ile AB aras nda köprü mü engel mi? isimli araflt rmaya destek verdik. Fransa ve Almanya da yaflayan 1,665 Türk üzerinde uygulanan araflt rman n amac, Türk göçmenlerin Avrupa Birli i ve Avrupal lar ile ilgili görüfllerini ö renmek ve içinde yaflad klar toplumlara ne ölçüde uyum sa layabildiklerini anlamaya çal flmakt. Araflt rman n sonucu bugüne kadar hem Türkiye hem de Avrupa Birli i nde Avrupa Türkleri hakk nda söylenenlerin oldukça önyarg l oldu unu ve %40 l k bir kesimin Türkiye ile Avrupa Birli i aras nda köprü görevi görebilece ini gösterdi. Araflt rma sonuçlar stanbul, Brüksel ve Paris te önde gelen Avrupal düflünürlere, akademisyenlere, Türkiye deki resmi kurumlara, uluslararas AB AVRUPA TÜRKLER ARAfiTIRMASI 34
kurulufllara sunulman n yan s ra, Türk ve yabanc bas nda da genifl yer ald ve büyük ilgiyle karfl land. ngilizce bask s CEPS taraf ndan yap lan araflt rma raporunun Türkçe bask s ise Bilgi Üniversitesi taraf ndan haz rland. AB AVRUPA TÜRKLER ARAfiTIRMASI http://goc.bilgi.edu.tr/ 35
fiüpheci, ama özgüvenli... Türkiye de Avrupa fiüphecili i Araflt rmas BU PROJEN N AVRUPA B RL NE ÜYEL K KONUSUNDA TÜRK HALKININ TUTUMU LE LG L LK TEMEL SONUCU, %74 G B TARTIfiILMAZ B R ÇO UNLU UN TÜRK YE N N AB YE ÜYEL LE LG L B R REFERANDUMDA EVET OYU KULLANACA INI SÖYLEM fi OLMASIDIR. BUNA KARfiIN %17, HAYIR OYU KULLANACA INI SÖYLEM fit R. KASIM 2003 TEK %74 LÜK EVET OYUNUN, HAZ RAN 2002 DEK TESEV ARAfiTIRMAMIZDAK %64 BULGUSUNA GÖRE %10 LUK B R ARTIfi GÖSTERD NE D KKAT ED LMEL D R. BENZER fiek LDE HAYIR OYLARI HAZ RAN 2002 DEK %30 ORANINDAN, KASIM 2003 TE %17 YE DÜfiMÜfiTÜR. BU ARAfiTIRMADAN ÇIKARILAB LECEK BELK DE EN ETK LEY C SONUÇ, TIPKI D ER ADAY HATTA ÜYE ÜLKELERDE OLDU U G B TÜRK YE DE DE, DE fiken DERECEDE VE ÇEfi TTE AVRUPA fiüphec L OLMASINA RA MEN AVRUPA REDD YEC L OLMADI IDIR. D ER B R DEY file, TÜRK YE DE YÜKSEK, ORTA VE DÜfiÜK DERECEDE AVRUPA DESTEKÇ S GRUPLAR VARDIR, ANCAK H ÇB R GRUP ÜLKEN N AB ÜYEL LE LG L B R KARfiI DURUfi ALMAMAKTADIR. DOÇ. DR. HAKAN YILMAZ, BO AZ Ç ÜN VERS TES Bo aziçi Üniversitesi nden Doç. Dr. Hakan Y lmaz n yürüttü ü Türkiye de Avrupa fiüphecili i Araflt rmas na Bo aziçi Üniversitesi Araflt rma Fonu ile birlikte biz de destek verdik. Projenin amac Türk halk n n AB konusundaki flüphe, kayg ve korkular n derinlemesine araflt rmakt. 2003 y l nda 2,123 kifliden oluflan bir örneklem üzerinde yap lan anket çal flmas ndan, Türkler in, AB konusunda flüpheci olmakla birlikte özgüvenlerinin çok yüksek oldu u ve bu nedenle flüphecili in, toplumun %74.4 ünün AB üyeli ini desteklemesine engel oluflturmad sonucu ç kt. Araflt rman n sonuçlar stanbul, Ankara, Brüksel ve Roma da, önde gelen Avrupal düflünürlere de sunuldu. AB TÜRK YE DE AVRUPA fiüphec L ARAfiTIRMASI 36
Radikal Gazetesi, 24 Aral k 2 3 AB TÜRK YE DE AVRUPA fiüphec L ARAfiTIRMASI 37
fiimdi söz sanat n! fiimdi-now ÜLKEM Z KÜLTÜRÜ UZUN ZAMAN KL fielerle TAR F ED LMEYE ÇALIfiILDI VE DE fi K YÜZLER DÜNYA MEDYASINDA HAK ETT YER BULAMADI. TÜRK YE N N DO UNUN M ST S ZM N ANLAYAB LEN B R YAPISI VARDIR. AYRICA TANZ MATTAN BU YANA BATIYLA DA Ç ÇE YAfiIYORUZ. fite BU SEBEPLE TÜRK YE DEK YEN SANAT ANLAYIfiININ DÜNYA ARENASINA SUNAB LECE ÇOK GÜZEL ÖRNEKLERI OLDU UNA NANIYORUM. BU NANÇLA, SEZEN AKSU DAN GÜHER-SÜHER PEK NEL E, FAZIL SAY DAN BURHAN ÖÇAL A, TÜRK KÜLTÜRÜNÜN BÜTÜN RENKLER N, fi MD - NOW ADLI FEST VAL LE ALMANYA NIN BAfiKENT BERL N E TAfiIDIK. GÖRGÜN TANER, KSV GENEL MÜDÜRÜ stanbul Kültür ve Sanat Vakf, Türkiye nin hem geleneksel hem de modern kültürünün Avrupa da daha iyi tan t lmas amac yla 27 A ustos - 4 Eylül 2004 te Berlin de fiimdi- Now isimli genifl kapsaml bir festival gerçeklefltirdi. Türk sanatç lar n n ürünü olan 60 a yak n müzik, dans, tiyatro, görsel sanatlar ve edebiyat etkinli i 20,000 i aflk n Alman ve Türk izleyici ile bulufltu, Alman ve Türk bas n nda genifl yer buldu. Vak f olarak, Avrupa kamuoyunun Türkiye nin Avrupa Birli i ne kat lmas konusundaki negatif yaklafl m n n, ça dafl Türkiye yi tan mamaktan kaynakland n düflünüyor, festivale verdi imiz destekle Avrupa kamuoyunun bu konuda bilgilenmesine katk da bulundu umuza inan yoruz. KSV nin Türkiye d fl nda destekledi imiz ikinci bir uluslararas projesi de, K br s da gerçeklefltirilen Leaps of Faith etkinli idir. AB fi MD -NOW http://www.iksv.org/detay.asp?id=17 38
imdi-now sergi afi i; Pina Bausch, Nefes; Sigalit Landau, Installation (Leaps of Faith) AB fi MD -NOW 39
Madde madde Avrupa Avrupa Birli i Ansiklopedisi ANS KLOPED N N, UZMAN DIfiINDAK OKURLAR TARAFINDAN KOLAY ANLAfiILIRLI I, K ANS KLOPED LER ZATEN BÖYLE YAZILMALIDIR, ONDAN YARARLANMA KATSAYIMIZI ARTIRMAKTADIR... AVRUPA B RL LE LG LENMEK ZORUNDAYIZ. LG N N SA LIKLI OLMASI Ç N DE B LG GEREK YOR. HER EVE LAZIM YARGISINA RAHATÇA VARAB L R M. DO AN HIZLAN, HÜRR YET, 30 N SAN 2005 DINAN IN ANS KLOPED S AB ARAfiTIRMALARI Ç N BÜYÜK B R KATKI... HEM GÜNÜMÜZDEK AVRUPA B RL Ç N ENG N B R B LG KAYNA I, HEM DE GELECEKTE YAPILACAK ARAfiTIRMALAR Ç N ÇOK DE ERL B R ESER. POLICY STUDIES JOURNAL Avrupa Birli i Ansiklopedisi, Avrupa Birli i nin temel kavramlar, geliflimi, kurumlar, politikalar, ana tart flma alanlar ve antlaflmalar hakk nda derinlemesine ve yetkin biçimde yaz lm fl bafll klar yla, Avrupa bütünleflmesinde önemli rolleri olan kiflilerin biyografileriyle AB aday üyesi Türkiye için çok önemli bir baflvuru kayna. Uluslararas üne sahip akademisyenlerin yazd yedi yüzden fazla bafll k Avrupa Birli i nin her alan n kaps yor. Avrupa Birli i kronolojisi, çeflitli tablolar ve ekler de bu benzersiz eseri tamaml yor. Türkiye de akademisyenlerin gerçeklefltirdi i güncelleme çal flmas ise, sa lad ek bilgiler ve yeni bafll klarla Avrupa Birli i nin 31 Aral k 2004 teki eksiksiz foto raf n n okurlara sunulmas na olanak sa l yor. Biz de bu önemli eserin, Türkiye için haz rlanmas konusunda küçük bir destek verdik. AB AVRUPA B RL ANS KLOPED S 40
Avrupa Birli i Ansiklopedisi nin yan s ra, Desmond Dinan n, Avrupa Birli i Tarihi bafll kl kitab n n da Türkçe ye çevrilmesi konusunda destek vermekteyiz. Bunun yan s ra, Aç k Toplum Enstitüsü olarak, Eurohorizons taraf ndan 100 Konuda Avrupa Birli i nin Günlük Hayat m za Etkileri bafll kl, toplumun farkl kesimlerini etkileyecek çeflitli düzenlemelerin etkilerini pratik yönleriyle ele alan ve bir baflucu kitab niteli i tafl yan çal flman n yap lmas na da destek verdik. AB AVRUPA B RL ANS KLOPED S http://www.kitapyayinevi.com/ayrinti.asp?id=155 41
Avrupa ya gidiyoruz AFS ö renci de iflim program AFS N N BANA KAZANDIRDIKLARINI KEL MELERLE ANLATAMAM. HAYATIMIN EN GÜZEL VE FAYDALI TECRÜBES YD. ÖDÜL KALAYCIO LU AFS 1996 AFS LE F NLAND YA DA GEÇ RD M B R SENE HAYATIMIN EN ÖNEML YILIYDI. AFS BEN M VE A LEM N HAYATINA O KADAR GÜZELL KLER KATTI K. DAHA ÇOK NSANA ULAfiMAK, ÜLKELER ARASI ANLAYIfi, KARDEfiL K VE BARIfiI SA LAMAK Ç N EL MDEN GELEN HERfiEY YAPMAYA HAZIRIM B R AFS GÖNÜLLÜSÜ OLARAK. SEVHAN ACAR AFS 1996 B Z AFS Ö RENC LER ÖNEML B R fiey YAPTIK. YANLIfi ANLAMALARI ORTADAN KALDIRDIK; ÖNYARGILARA KARfiI B R HAREKET BAfiLATTIK VE DÜNYA BARIfiI Ç N ÇOK BÜYÜK B R ADIM ATTIK. BAZEN B R KAÇ GENÇ, ÇOK KISA B R ZAMANDA, ÜLKELER N ONLARCA YILDA BAfiARAMADIKLARINI BAfiARAB L YOR. EMRAH SERDAN, AFS 2004 American Field Service (AFS) programlar na kat lm fl olanlar ve AFS felsefesini benimseyenler taraf ndan, kültürleraras e itim programlar yürütmek amac yla 1974 y l nda kurulan Türk Kültür Vakf n n (TKV), ö renci de iflim programlar ndan bugüne dek binlerce ö renci yararland. 32 AFS ülkesi ile ortak çal flan TKV, ö renci de iflim program çerçevesinde lise ö rencilerinin e itimlerine bir y l farkl bir ülkede devam etmesini sa layarak onlara farkl kültürleri tan ma f rsat sunuyor. Bunun yan s ra 60 ülkeden gelen genç ö renciler de Türk ailelerin yan nda 1 y l kalarak kültürümüzü yak ndan tan ma f rsat buluyor. Avrupa Birli i ile Türkiye aras ndaki yak nlaflman n sa lanmas ve toplumlar aras nda köprüler kurulmas için ekonomik, siyasî, kültürel iliflkilerin yan s ra toplumlar n bireysel ölçekte de birbirini tan mas gerekti ine inanan Vakf m z, bu yaklafl m çerçevesinde, kültürel de iflim programlar ndan yeterince yararlanamayan befl bölgemizden ö rencilerin, Almanya, Belçika, Danimarka, Fransa ve talya da 11 ay boyunca e itimlerini sürdürece i AFS de iflim program n desteklemektedir. AB AFS Ö RENC DE fi M PROGRAMI http://www.tkvafs.org/tur_tu/home 42