1 İKTİSAT İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 İKTİSAT İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR 13 1.1.İktisadın Konusu ve Kapsamı 14 1.2. İktisadın Bölümleri 15 1.2.1.Mikro ve Makro İktisat 15 1.2.2. Pozitif İktisat ve Normatif İktisat 16 1.3. İhtiyaçlar ve Özellikleri 16 1.4. Mal ve Hizmetler 18 1.5. Fayda, Değer ve Fiyat 20 1.5.1. Fayda 20 1.5.2. Değer 21 1.5.3. Fiyat 21 1.6. Üretim ve Üretim Faktörleri 22 1.6.1. Emek (İş gücü) Faktörü 23 1.6.2. Doğal kaynak (Toprak) Faktörü 23 1.6.3. Sermaye Faktörü 24 1.6.4. Girişimcilik Faktörü 24 1.7 Ekonomide Döngüsel Akım 25 1.7.1. Gelir 26 1.7.2. Tüketim, Yatırım vetasarruf 27 1.8. Rasyonalite, Verimlilik, Kârlılık 27 1.9. Ekonomik Sistemler ve Üretim İmkânları 28 1.9.1. Kapitalizm 29 1.9.2. Sosyalizm 30 1.9.3. Karma Ekonomi 31 1.10. Alternatif Maliyet ve Üretim İmkânları Eğrisi 32 1.11.Toplumların Ortak Ekonomik Sorunları 35 Değerlendirme Soruları 38 Yararlanılan Kaynaklar 40 Bölüm 2 FİYAT TEORİSİ 41 2.1. Fiyat 42 2.1.1. Nispi (Oransal) Fiyat 42 2.1.2. Mutlak Fiyat 43 2.2. Talep 43 2.2.1. Tanım 43 2.2.2. Talep Fonksiyonu 44 2.2.3. Talep Eğrisinin Şekli ve Talep Kanununun İstisnaları 46 2.2.4. Talep Eğrisinin Şekli ve Talep Kanununun İstisnaları 47 2.2.5. Talep Eğrisi Üzerinde Hareket ve Talep Değişmesi 48 2.2.6. Talep Elastikiyeti 51 2.2.7. Özel Elastikiyet Durumları 52 2.2.8. Talebin Fiyat Esnekliğini Etkileyen Faktörler 53 2.2.9.Diğer Elastikiyet Kavramları 55

2.3. Arz 56 2.3.1.Tanım 57 2.3.2.Arz Fonksiyonu 57 2.3.3.Firma Arzı, Piyasa (Endüstri/Sektör) Arzı (Toplam Arz), Arz Kanunu 59 2.3.4.Arz Eğrisinin Şekli ve Arz Kanununun İstisnaları 60 2.3.5.Arz Eğrisi Üzerindeki Hareket ve Arz Değişmesi 62 2.3.6.Arz Elastikiyeti (Arzın Fiyat Esnekliği) 64 2.3.7.Özel Elastikiyet Durumları 66 2.3.8.Arzın Fiyat Esnekliğini Etkileyen Faktörler 67 2.4. Piyasa Denge Fiyatı 69 2.4.1.Fiyatın Oluşması 69 2.4.2.Fiyatın Oluşmaması 72 2.4.3.Talep ve Arz Kaymalarının Piyasa Fiyatına Etkisi 73 2.5. Piyasa Fiyatına Devlet Müdahalesi 75 2.5.1.Tarımsal Ürün Fiyatlarına Devlet Müdahalesi 75 2.5.2.Karaborsa 76 2.5.3.Kira Kontrolleri 77 2.5.4.King Kanunu 77 2.5.5.Örümcek Ağı Teoremi 78 2.5.6.Esneklik ve Verginin Yansıması 79 Değerlendirme Soruları 82 Yararlanılan Kaynaklar 84 Bölüm 3 FAYDA VE TÜKETİCİ DENGESİ (TÜKETİCİ TEORİSİ) 85 3.1. Faydanın Ölçülebilirliği Sorunu 86 3.1.1.Kardinal Fayda Yaklaşımı 87 3.1.2.Eş Marjinal Fayda İlkesi Ve Tüketici Dengesi 88 3.1.3.Ordinal Fayda Yaklaşımı 89 Değerlendirme Soruları 91 Yararlanılan Kaynaklar 93 Bölüm 4 ÜRETİM VE MALİYET ( ÜRETİCİ TEORİSİ ) 95 4.1. Firma Davranışları ve Unsurları 96 4.2. Üretim 96 4.2.1.Kısa Dönemde Üretim 97 4.2.2.Uzun Dönemde Üretim 100 4.3. Maliyetler 100 4.3.1.Kısa Dönemde Maliyetler 101 4.3.2.Uzun Dönemde Maliyetler 103 4.4. En Düşük Maliyetle Üretim ( Optimal Faktör Bileşimi Seçimi) 104 Değerlendirme Soruları 111 Yararlanılan Kaynaklar 113 Bölüm 5 PİYASA ÇEŞİTLERİ VE FİRMA DENGESİ 115 5.1. Piyasa Kavramı ve Piyasanın Unsurları 116 5.2. Piyasa Çeşitleri 117 5.2.1. Büyüklüklerine Göre Piyasalar 117 II

5.2.2. Konularına Göre Piyasalar 118 5.2.3. Rekabet Derecesine Göre Piyasalar 118 5.3. Firma Dengesi 121 5.3.1. Firma Dengesinde Amaç 122 5.3.2. Firma Dengesi (Kâr Maksimizasyonu) Koşulu 122 5.4. Firma Dengesi ve Endüstri Dengesi 125 Değerlendirme Soruları 127 Yararlanılan Kaynaklar 129 Bölüm 6 TAM REKABET PİYASASI 131 6.1. Tam Rekabet Piyasası Hakkında 132 6.1.1. Çokluk (Atomizite) 132 6.1.2. Şeffaflık (Saydamlık-Transparans) 132 6.1.3. Bölünebilme (Divizibilite) 132 6.1.4. Türdeşlik (Homojenite) 132 6.1.5. Akışkanlık (Mobilite) 133 6.2. Tam Rekabet Piyasasının Özellikleri 133 6.3. Firma ve Endüstri Bazında Tam Rekabetin Önemi 134 6.4. Firma-Endüstri İlişkisi 135 6.5. Tam Rekabetin Varsayımları 136 6.6. Piyasa Yapısı ve Ekonomik Performans 137 6.6.1. Firma Sayısı 137 6.6.2. Fiyat Üzerinde Kontrol 137 6.6.3. Ürünün Tipi 138 6.6.4. Giriş Engeli 138 6.6.5. Fiyat Dışı Rekabet 138 6.7. Tam Rekabet ve Etkinlik 140 6.8. Tam Rekabet Piyasasında Kısa Dönem Firma Davranışı 140 6.9. Tam rekabet Piyasasında Uzun Dönem Dengesi 144 Değerlendirme Soruları 145 Yararlanılan Kaynaklar 147 Bölüm 7 MONOPOL PİYASASI 149 7.1. Piyasa Gücü ve Monopol 150 7.2. Monopol Piyasasının Varsayımları 150 7.3. Monopol Piyasasının Genel Özellikleri 151 7.4. Monopol Piyasasına Giriş Engelleri 151 7.5. Monopol Piyasasının Maliyetleri ve Hasılası 153 7.6. Monopolcü Firmanın Marjinal Hasılası, Fiyat ve Esneklik 155 7.7. Monopolde Kâr Maksimizasyonu 158 7.8. Monopolde Fiyat Farklılaştırılması 162 7.9. Lerner Monopol Gücü Endeksi 162 7.10. Monopol Piyasasının Sosyal ve Ekonomik Sonuçları 163 7.11. Monopol Piyasasında Düzenlemeler 164 Değerlendirme Soruları 165 Yararlanılan Kaynaklar 167 Bölüm 8 OLİGOPOL PİYASASI 169 III

8.1. Oligopol Piyasasının Tanımı, Özellikleri ve Talep Eğrisi 170 8.2. Oligopol Piyasasının Varsayımları 171 8.3. Oligopol Piyasasında Denge 171 8.3.1. Cournot Modeli 172 8.3.2. Sweezy Modeli (Dirsekli Talep Eğrisi Modeli) 175 8.4. Anlaşmalı (Uzlaşmacı) Oligopol Teorileri 176 8.4.1. Kartel 177 8.4.2. Fiyat Liderliği 178 Değerlendirme Soruları 179 Yararlanılan Kaynaklar 181 Bölüm 9 MONOPOLLÜ REKABET PİYASASI 183 9.1. Monopollü Rekabet Piyasasının Tanımı 184 9.1.1. Monopollü Rekabet Piyasasının Özellikleri 184 9.1.2.Monopollü Rekabet Piyasasında Kısa Dönem Dengesi 185 9.1.3. Monopollü Rekabet Piyasasında Uzun Dönem Dengesi 186 Değerlendirme Soruları 188 Yararlanılan Kaynaklar 190 Bölüm 10 FAKTÖR PİYASASI, FAKTÖR GELİRLERİ VE GELİR DAĞILIMI POLİTİKASI 191 10.1. Faktör Piyasası 192 10.1.1. Faktör Arzı 193 10.1.2. Faktör Talebi 193 10.2.Üretim Faktörleri ve Gelirleri 195 10.2.1.Emek ve Ücret 197 10.2.2. Doğal Kaynaklar ve Rant 198 10.2.3. Sermaye ve Faiz 200 10.2.4. Girişimci ve Kâr 201 10.3. Gelir Dağılımı 202 10.3.1. Fonksiyonel Gelir Dağılımı 202 10.3.2. Kişisel Gelir Dağılımı 203 10.3.3. Gelir Dağılımı Eşitsizliğinin Ölçülmesi 203 10.4. Ekonomik Büyümenin Sınırları 205 Değerlendirme Soruları 207 Yararlanılan Kaynaklar 209 Bölüm 11 MAKRO EKONOMİNİN DOĞUŞU ve TEMEL KAVRAMLAR 211 11.1.Makro Ekonominin Doğuşu 212 11.1.1.Makro Ekonominin Doğuş Süreci 212 11.1.2.Mikro ve Makro Ekonomi Ayrımı 215 11.1.3.Makro Analiz ve Milli Muhasebe 216 11.1.4.Makro Ekonomik Denge 218 11.1.5Doğuşundan Günümüze Makro Ekonomi,Politika ve Ekoller219 11.2. Makro Ekonominin Temel Kavramları 224 IV

11.2.1.Makro Ekonominin İlgilendiği Alanlar 224 11.2.2.Makro Ekonomide Devletin Rolü 228 11.2.3.Makro Ekonomiyi Oluşturan Temel Öğeler 229 11.2.4.Makro Ekonomik Kavramlar Arasındaki İlişkiler 230 Değerlendirme Soruları 233 Yararlanılan Kaynaklar 235 Bölüm 12 MİLLİ GELİR 237 12.1.Milli Gelir ve Milli Servet 238 12.2.Milli Gelirle İlgili Kavramlar 239 12.2.1. Gayri Safi Yurt İçi Hasıla 239 12.2.2. Gayri Safi Milli Hasıla 241 12.2.3. Safi Milli Hasıla 242 12.2.4. Milli Gelir 243 12.2.5. Kişisel Gelir 243 12.2.6. Kullanılabilir Gelir 245 12.2.7. Kişi Başına Düşen Milli Gelir 245 12.2.8. Nominal Milli Gelir, Reel Milli Gelir 247 12.3. Milli Gelirin Hesaplama Yöntemleri 248 12.3.1. Üretim Yöntemi 249 12.3.2. Gelir Yöntemi 250 12.3.3. Harcama Yöntemi 251 12.4. Milli Gelirin Önemi 252 Değerlendirme Soruları 253 Yararlanılan Kaynaklar 255 Bölüm 13 MİLLİ GELİRİ OLUŞTURAN UNSURLAR,FİYATLAR VE MİLLİ GELİR DENGESİ 257 13.1. Milli Geliri Belirleyen Unsurlar 258 13.1.1. Tüketim Harcamaları ve Tüketim Fonksiyonu 258 13.1.2. Tasarruf ve Tasarruf Fonksiyonu 260 13.1.3. Yatırım Harcamaları ve Yatırım Fonksiyonu 261 13.2. Milli Gelir Dengesi 263 13.2.1. Toplam Arz Toplam Talep Yöntemi 263 13.2.2. Tasarruf-Yatırım Eşitliği Yöntemi 267 13.2.3. Çarpan Analizi ve Tasarruf Paradoksu 269 13.3. Fiyatlar ve Milli Gelir Dengesi 271 13.3.1. Toplam Talep 271 13.3.2. Toplam Arz 273 13.4. Milli Gelir Dengesi 275 13.5. Milli Gelir Dengesinde Değişme 277 Değerlendirme Soruları 278 Yararlanılan Kaynaklar 280 Bölüm 14 PARA TEORİSİ VE POLİTİKASI 281 14.1. Para Teorisi 282 14.1.1. Para 283 14.1.2. Paranın İşlevleri 284 V

14.2. Para Çeşitleri 284 14.2.1. Mal Para 284 14.2.2. Metal Para 284 14.2.3. Temsili Para 285 14.2.4. İtibari Para 285 14.3. Para Arzı 286 14.3.1. Para Arzı Tanımları 286 14.4. Para Talebi 287 14.5. Denge Faiz Oranının Belirlenmesi 289 14.5.1. Denge Faiz Oranının Değişmesi ve Likidite Tuzağı 289 14.6. Paranın Değeri Sorunu ve Para Değerinin Ölçülmesi 290 14.7. Para Politikası 291 14.7.1. Para Politikası Araçları 291 Değerlendirme Soruları 294 Yararlanılan Kaynaklar 296 Bölüm 15 FAİZ ORANI VE MİLLİ GELİR DENGESİ: IS-LM EĞRİLERİ 297 15.1. IS-LM Modeline Giriş 298 15.2. Mal Piyasasında Denge: Is Eğrisi 299 15.2.1. IS Eğrisinin Elde Edilişi ve Eğimi 299 15.2.2. IS Eğrisinin Konumu 301 15.2.3. Maliye Politikaları ve IS Eğrisinde Kaymalar 301 15.2.4. Dışlama Etkisi 303 15.3. Para Piyasasında Denge: LM Eğrisi 303 15.3.1. Para Arzı ve Para Talebi 304 15.3.2. LM Eğrisinin Elde Edilişi ve Eğimi 307 15.3.3. LM Eğrisinin Konumu 308 15.3.4. Para Politikaları ve LM Eğrisinde Kaymalar 310 15.4. Mal ve Para Piyasalarında Birlikte Denge: Genel Denge 310 15.4.1. Ekonominin Genel Dengesi 310 15.4.2. Denge Gelir Düzeyi ve Faiz Oranında Değişmeler 312 15.5. Para ve Maliye Politikalarının Etkinliği 314 Değerlendirme Soruları 318 Yararlanılan Kaynaklar 320 Bölüm 16 EKONOMİ POLİTİKASI 321 16.1.Genel Olarak Ekonomi Politikası 322 16.1.1.Ekonomi Politikalarında Görevli Kamu Kurumları 322 16.1.2.Ekonomi Politikası Oluşumunda Etkili Uluslararası Kuruluşlar 324 16.2.Para Politikası 325 16.2.1.Para Politikası Amaçları 326 16.2.2.Para Politikası Araçları 328 16.3. Maliye Politikası 331 16.3.1.Maliye Politikası Amaçları 332 16.3.2.Maliye Politikası Araçlar 332 VI

16.4.Bankacılık Sistemi 333 16.4.1.Ticaret ( Mevduat) Bankaları 334 16.4.2.Yatırım Ve Kalkınma Bankaları 334 16.4.3.Farklı İşlevlere Sahip Bankalar 335 Değerlendirme Soruları 336 Yararlanılan Kaynaklar 338 Bölüm 17 ENFLASYON 339 17.1. Enflasyonun Tanımı 340 17.2. Enflasyon Çeşitleri 340 17.2.1. Kaynaklarına Göre Enflasyon 341 17.2.2. Büyüklüklerine Göre Enflasyon 342 17.3. Enflasyonun Nedenleri 343 17.4. Enflasyonun Sonuçları 344 17.4.1. Enflasyonun Sosyal Sonuçları 344 17.4.2. Enflasyonun Ekonomik Sonuçları 344 17.5.Enflasyonla Mücadele Yolları 344 17.5.1. Devletin Görevleri 344 17.5.2. Tüketicilerin Görevleri 345 17.5.3. Üreticilerin Görevleri 345 17.6 Fiyat Endeksleri 345 17.6.1. Tüketici Fiyatları Endeksi. (TÜFE) 345 17.6.2. Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE) 346 17.6.3. GSYİH Deflatörü 347 17.7.Enflasyon ve İşsizliğin Ekonomi Politiği 347 Değerlendirme Soruları 348 Yararlanılan Kaynaklar 350 Bölüm 18 İSTİHDAM ve İŞSİZLİK 351 18.1. İstihdam 352 18.1.1. İstihdamla İlgili Kavramlar 352 18.1.2. Türkiye de İstihdamın Sektörel Dağılımı 352 18.2. İşsizlik 353 18.2.1. İşsizlikle İlgili Kavramlar 354 18.2.2. İşsizliğin Nedenleri 357 18.2.3. İşsizlik Türleri 360 18.3. Türkiye de İş Gücünün Sorunları 362 18.4. Enflasyonla İşsizlik Arasındaki İlişki: Phillips Eğrisi 363 Değerlendirme Soruları 366 Yararlanılan Kaynaklar 368 Bölüm 19 DIŞ TİCARET TEORİSİ-POLİTİKASI ve ÖDEMELER BİLANÇOSU 369 19.1.Dış Ticaret Teorisi 370 19.2.Dış Ticareti Ortaya Çıkaran Nedenler 370 19.2.1.Doğal Nedenler 370 19.2.2.Ekonomik Nedenler 371 19.3. Merkantilizm 371 VII

19.4. Klasik Dış Ticaret Teorileri 372 19.4.1.Mutlak Üstünlükler Teorisi 373 19.4.2.Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi 374 19.4.3.Heckscher-Ohlin Teorisi 376 19.5.Heckscher-Ohlin Teorisinden Çıkartılan Teoriler 378 19.5.1.Uluslararası Faktör Fiyatları Eşitliği Teorisi 378 19.5.2.Stolper-Samuelson Gelir Dağılımı Teorisi 378 19.5.3.Rybczynski Teorisi 379 19.6.Heckscher-Ohlin Teorisinin Test Edilmesi :Leontıef Paradoksu 379 19.7.Yeni Dış Ticaret Teorileri 380 19.7.1.Nitelikli İş Gücü Teorisi 380 19.7.2.Teknoloji Açığı Teorisi 380 19.7.3.Ürün Dönemleri Teorisi 380 19.7.4.Tercihlerde Benzerlik Teorisi 381 19.7.5.Ölçek Ekonomileri Teorisi 382 19.7.6.Monopolcü Rekabet Teorisi 383 19.8. Dış Ticaret Politikası 384 19.8.1. Dış Ticaret Politikasının Amaçları 384 19.8.2. Dış Ticaret Politikasının Araçları 386 19.9.Ödemeler Bilançosu 388 19.9.1.Ödemeler Bilançosunun Hesap Grupları 389 19.9.2.Ödemeler Bilançosu Açıklarının Nedenleri 393 19.9.3.Ödemeler Bilançosu Açıklarını Önlemeye Yönelik Politikalar 395 Değerlendirme Soruları 397 Yararlanılan Kaynaklar 399 Bölüm 20 EKONOMİK BÜYÜME VE KALKINMA 401 20.1. Ekonomik Büyüme ve Kalkınmanın Tanımı 402 20.2. Büyümeyi Etkileyen Faktörler ve Bazı Büyüme Modelleri 403 20.2.1. Klasik Büyüme Teorileri 404 20.2.2. Neo Klasik Büyüme Teorisi 404 20.2.3. Harrod-Domar Modeli 405 20.2.4. Yeni Büyüme Teorisi ( İçsel Büyüme Teorisi ) 406 20.3. Büyümenin Etkisi 407 20.3.1. Büyümenin Sağladığı Faydalar 407 20.3.2. Büyümenin Maliyeti 408 20.4. Ekonomik Kalkınma 409 20.4.1. Gelişmekte Olan Ülkelerin Temel Özellikleri 410 20.4.2. Kalkınma Modelleri 411 Değerlendirme Soruları 414 Yararlanılan Kaynaklar 416 VIII