14-18 YAŞ ARASI LİSE ÖĞRENCİLERİNİBULAŞICI HASTALIKLAR, TEMİZLİK VE HİJYEN KONUSUNDA BİLGİ, TUTUM VE DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ Tuğba ÜNSAL Aziz Aksoy 1, Tuğba Ünsal 2, Derya Bayraktar 1, Hatice Boz 3 1 Bitlis Eren Üniversitesi Beslenme Ve Diyetetik Bölümü, Bitlis 2 Bitlis Devlet Hastanesi, Nöroloji ve Nöroşürji Kliniği, Bitlis 3 Gemlik İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü, Bursa
BULAŞICI HASTALIKLAR Bulaşıcı hastalıklar günümüzde en önemli sağlık sorunlarından birini teşkil etmektedir. Her ne kadar birçok bulaşıcı hastalığın aşısı rutin hale gelse de, bulaşıcı hastalıkların sebep olduğu ölümler en fazla sayıdadır. Dünyada Milyonlarca insan Bulaşıcı hastalıklarla enfekte durumdadır. Dünya Sağlık Örgütü (21) verilerine göre Sadece Hepatit B taşıyıcılığı dünyada 4-5 milyon civarında olduğu, Dünyada 24 milyon insanda kronik Hepatit B virüsü bulunduğu ve 215 verilerine göre ise her yıl 887 bin kişi hepatit B nedeniyle yaşamını kaybettiği bildirilmiştir [1]. Milyonlarla ifade edilen bu bulaşıcı hastalıkların önüne geçmek için sadece aşı yeterli olmadığı yanı sıra eğitim ve farkındalığında önemli olduğu ortaya çıkmaktadır.
BULAŞICI HASTALIKLAR DSÖ nün 21. yüzyılda ulaşmayı amaçladığı 21 sağlık hedefi listesinin başında yaşama sağlıklı başlangıç ve gençlerin sağlığını geliştirilmesi yer almaktadır [2]. Sağlık ile eğitim arasında yakın bir ilişki vardır. Bu açıdan sağlıklı ve huzurlu bir gelecek için sağlık bilgisi konusunda eğitilmiş nesillerin yetiştirilmesinde, yeterli düzeyde eğitim almış öğrenciler yetiştirmek önemlidir [3]. Sağlık eğitiminin en iyi verileceği yer okuldur, daha sonra aile gelir. Sağlık eğitimi evde ve ailede başlar, okulda gelişir ve toplumda kapsamlı düzeye ulaşır. Okulda verilen sağlık eğitiminin önemi tartışılamaz.
BULAŞICI HASTALIKLAR Ancak bunu yaparken göz önünde bulundurulması gereken nokta her konuda olduğu gibi sağlık konusunda da eğitimin sürekliliğidir. Sağlık eğitimiyle kazandırılacak bilgi ve davranışlar yardımıyla sağlıklı kuşakların oluşturulmasında etkili olacaktır. Bunu başarmak için, ihtiyaç duyulduğu belirlenen temel konular, bir öncelik sırası içerisinde ve müfredat programı içerisinde öğrenciye ulaştırılmalı, kalıcılığı artırmak için düzenli aralıklarla öğrencilerin bu konularda bilgileri ölçülerek gerekli hatırlatmalar yapılmalıdır. [4].
MATERYAL METOD Bu çalışma Bitlis te bulunan Milli Eğitim Müdürlüğü ne bağlı 5 tane lisede 617 gönüllü öğrenciye Bulaşıcı Hastalıklardan Korunma konusunda toplam 41 anket sorusu yöneltildi. Veriler IBM SPSS Statistics 17. Paket Programıyla Ki-kare ve Sıklık testleri uygulanarak analiz edildi.
Ankette öğrencilere kaçıncı sınıfta okudukları sorularak, sınıf bazında da değerlendirmeler yapıldı. Öğrenciler 1.,2., 3. ve 4. sınıf olarak ayrıldı. Katılımcı öğrencilerin 31 i bayan öğrenci, 316 erkek öğrenciden oluşmaktaydı. Öğrencilerin yaş ortalaması 16,6±1,11 olarak hesaplandı.
7 Bildiğiniz bulaşıcı hastalıkların adları nelerdir 6 617 5 4 2 78 47 31 12,6 4 1 3 1 2 2 3 1 17,6,2,5,2,3,3,5 5, 1,6 2,8 1,2 2,3 5,8 1,2 1,2 3,5 7,6 4,6 3,5 3,5 5,8 2,3 74 42 12, 19 4,6 3,1 1,2 6,8 1,2 71,1 4,6 143 92, 14,9 23,2 1,2
aids tüberküloz kabakulak Bulaşıcı hastalılardan hangileri tedavi edilebilir hepatit b çiçek frengi hepsi tüberküloz+kabakulak+çiçek +hepatit+ frengi 6 556 5 4 33 253 2 46 64 11 27 15 42 65 43 18 4 5 9 53 24 77 1 1 89 14 51 52 22 74 Bulaşıcı hastalılardan hengileri tedavi edilebilir CİNSİYET CİNSİYET
Bulaşıcı hastalıkların başlıca bulaşma yolları nelerdir? 7 611 6 5 4 353 2 29 193 152 124 17 88 34 solunum yolu 1 1 2 1 2 1 4 solunum yolu+ cinsel yol solunum yolu + temas ile 45 29 33 15 122 44 36 23 1 1 1 1 3 1 1 5 1 1 3 3 1 cinsel yol cinsel yol+ temas ile cinsel yol + damlacık ile 18 temas ile temas ile + damlacık damlacık ile 17 57
Mikroorganizmaların uzaklaştırılmasında en etkili yol nedir? 7 616 6 5 4 278 239 2 29 197 153 11 83 65 69 76 8 63 59 29 Bulunulan ortamı havalandırma 25 22 16 1 1 1 1 1 1 4 6 1 1 2 1 1 bulunan ortamı havalandırma + tırnakları kesme bulunan ortamı havalandırma + elleri su ve sabunla yıkama Tırnakları kesme tırnakları kesme+ elleri su ve sabunla yıkama tırnakları kesme + kaynatılmış su içme 2 Elleri su ve sabunla yıkama 22 1 5 6 3 Kaynatılmış su içme SINIF SINIF SINIF SINIF
Bulaşıcı Hastalıklar Erkeklere Oranla Kadınlarda Daha Fazla Mı Görülür? 7 6 617 5 4 317 316 31 2 147 169 153 148 EVET HAYıR B TOTAL CİNSİYET CİNSİYET
Bulaşıcı bir hastalığa yakalandığınızda danışacağınız ilk kişi kimdir 269 259 129 14 137 122 55 33 22 DOKTOR ARKADAŞ AILE CİNSİYET CİNSİYET
Bulaşıcı Hastalıktan Korunmak İçin Hangi Yöntemleri Biliyorsunuz? 7 6 61 5 4 335 314 296 2 182 153 51 63 114 46 48 94 tek eşlilik kişisel temizlik kişisel temizlik + aşı yaptırmak 5 5 aşi yaptırmak 1 1 bilmiyorum CİNSİYET CİNSİYET
7 6 Bulaşıcı Hastalıktan Korunmak İçin Hangi Yöntemleri Biliyorsunuz? 61 5 4 34 2 194 29 148 25 16 114 43 44 2 23 89 28 28 31 22 9 17 4 7 59 114 56 1 2 3 4 SINIF
7 Bulaşıcı hastalıkların başlıca bulaşma yolları nelerdir? 611 6 5 4 353 311 2 155 198 122 18 71 51 61 47 solunum yolu 1 1 2 4 4 solunum yolu+ cinsel yol solunum yolu + temas ile 2 1 3 1 1 cinsel yol cinsel yol+ temas ile cinsel yol + damlacık ile 15 17 1 1 2 temas ile temas ile + damlacık damlacık ile CİNSİYET CİNSİYET
bakteri baktetri + virüs bakteri + mantar virüs mantar mikroorganizma Bulaşıcı hastalıklara hangi etkenler neden olur? Bulaşıcı hastalığı olan bireye karşı tutumunuz nasıl olur? 7 7 6 6 5 5 4 4 2 2 Arkadaşımdan uzaklaşırım arkadaşimdan uzaklaşirim + tedavi olmasını söylerim Tedavi olmasını söylerim tedavi olmasını söylerim +arladaşligima devam ederim tedavi olmasını söylerim + aşı olurum Arkadaşlığa devam ederim Aşı olurum CİNSİYET CİNSİYET CİNSİYET CİNSİYET
7 6 Tuvalet kağıdı kullanıyor musunuz? 617 Kapı Kolundan Klozetten Veya Musluktan Cinsel Yolla Bulaşan Bir Hastalığa Yakalanabilir Misiniz? 5 46 4 2 243 163 153 58 Evet hayır 211 316 31 7 6 n % 617 CİNSİYET CİNSİYET 5 Okuldan eve geldiğinizde ellerinizi yıkıyor musunuz? 4 392 7 6 5 4 2 255 279 Evet 534 61 22 83 hayır CİNSİYET CİNSİYET 316 31 617 2 225 63,5 36,5 Evet hayır
El yıkama süreniz ortalama kaç saniyedir? Yemeğe başlamadan önce ellerinizi yıkar mısınız? 7 6 5 4 2 167 16 188 73 12 87 8 73 87 83 15 29 5 2 4 6 617 316 31 6 5 4 2 281 285 566 CİNSİYET CİNSİYET CİNSİYET CİNSİYET Okulunuzun lavabolarında sabun var mı? Okula geldiğinizde sıraların üstünü siler misiniz? 7 617 7 617 6 6 5 4 2 136 296 16 18 141 321 316 31 5 4 2 133 13 236 183 198 381 316 31 Evet hayır Evet hayır CİNSİYET CİNSİYET CİNSİYET CİNSİYET
Ki Kare Test Sonuçları Katılımcılardan sadece %25,4(157) ü bulaşıcı hastalıklar hakkında eğitim aldığı, %74,6(46) sı eğitim almadığı belirlenmiş, katılımcıların %14,9(92) u Çiçek virüsü, %12,6(78) sı AIDS, %12,4(74) ü Kabakulak, %7,6(47) sı Tüberkülozun en çok bulaşıcı olduğunu, toplumumuzda en yaygın bulaşıcı hastalık olan Hepatit B(HBV) için ise %1,1(7), bunların tümünün bulaşıcı olduğunu söyleyen ise %28.2(143), geri kalan ise bunlardan bir kaçının bulaşıcı olduğunu söylemiştir. Katılımcılar bulaşıcı hastalıklar içinden tedavi edilmeyen AIDS in tedavi edilebilirliğini işaretleyenlerin %17,8(11) olduğu, korunmak için; kişisel temizlik, aşı yaptırmak, tek eşlilik diyenlerin çoğunlukta olduğu, bulaşma yolu olarak da; solunum%57,2(353), cinsel yol%19,8(122), temas%17,5(18) ile, geri kalan ise bunların her üçü için de cevaplar vermiştir. Bulaşıcı hastalık etkeni olarak %61,4(379) bakterilerin, %22,9(141) virüslerin, %4,4(27) mantarların, diğer kalan ise her üçünü de işaretlediği görülmüştür.
Ki Kare Test Sonuçları Katılımcıların okuldan eve geldiğinde ellerini yıkama, okul kıyafetlerini değiştirme, meyve-sebze yerken dikkatli bir şekilde yıkama, tuvalet sonrası ellerini yıkama, ellerini ortalama yıkama süresi, yemekten önce ellerini yıkama, gün içerisinde dişlerini fırçalama sıklığı, oturduğu sırayı temiz tutma alışkanlığı bulaşıcı hastalıkları bilme, korunma, hijyen ve temizlik davranışları; kız ve erkek öğrenciler arasında cevap verme yüzdeleri ve sayısı bakımından anlamlı(p<,5) fark olduğu görülmüştür. Katılımcıların verdiği cevaplara bakıldığında bulaşıcı hastalıklar konusunda sınıf düzeyinde bulaşıcı hastalıkları bilme, korunma, hijyen ve temizlik davranışları gösterme bakımından anlamlı bir fark olmadığı (P>,5)görülmüştür.
Sonuç Olarak Çalışmamızdaki veriler gösterdi ki, Bulaşıcı hastalıklar, hijyen ve temizlik davranışlarında lise öğrencilerinin beklentilerin altında davranış sergiledikleri, özellikle bulaşıcı hastalıkların önlenmesi, yayılmasında, hijyen, sanitasyon konuları, müfredatlarda sağlık eğitimi ve çevresel tehlikeler dersi adı altında eklenerek bilgi düzeyleri artırılabilir.
KAYNAKLAR 1. http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs24/en/. Erişim tarihi 26.4.217. 2. Erci B, Aydın Avcı İ, Hacıalioğlu N, Kılıç D, Tanrıverdi G. 21. Yüzyılda herkes için sağlık yirmi bir hedef. Erci B, editör. Halk sağlığı hemşireliği. Ankara: Göktuğ Yayıncılık; 29. s.17. 3. Yıldız, A., Ergeneci D. (25). Bir öğretmen grubunun bazı sağlık konularına bilgi gereksiniminin saptanması, http://www.saglik.gov.tr/akademik_metinler 26.4.217. 4. Önsüz, M. Fatih. 27. İstanbul İli Ümraniye İlçesindeki İlköğretim 1. Sınıf Öğrencilerinin Genel Sağlık Durumlarının Değerlendirilmesi. İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. 5. Yaman Efe Ş. Üniversite son sınıf öğrencilerinin cinsel yolla bulaşan hastalıklar konusunda bilgi ve davranışları [Yüksek Lisans Tezi]. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 23. 6. Ekuklu G, Tuğrul H, Gül H, Eskiocak M, Saltık A. Trakya üniversitesi tıp fakültesi öğrencilerinin HIV/AIDS konusundaki bilgi tutumları ve 1996 dan bu yana değişimi. HIV/AIDS. 24; 7(4): 139-4 7. Beydağ KD. Sağlık Yüksekokulunda öğrenim gören bir grup üniversite öğrencisinin HIV/AIDS konusundaki bilgi düzeyleri. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni. 27; 6(1): 59-68. 8. Özdemir L, Ayvaz A, Poyraz Ö. Cumhuriyet Üniversitesi Öğrencilerinin cinsel yolla bulaşan hastalıklar konusundaki bilgi düzeyleri. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 23; 25(1): 1-4.
TEŞEKKÜRLER