İçindekiler 1. Ünite BİR KAHRAMAN DOĞUYOR Bir Kahraman Doğuyor... 5 2. Ünite MİLLÎ UYANIŞ: YURDUMUZUN İŞGALİNE TEPKİLER 1. Bölüm : I. Dünya Savaşı ve Osmanlı Devleti...13 2. Bölüm : Bağımsızlığa Giden Yol...18 3. Bölüm : Millî Mücadelenin Başlaması...22 4. Bölüm : Millî İrade...26 3. Ünite YA İSTİKLAL YA ÖLÜM 1. Bölüm : Doğu ve Güney Cepheleri...31 2. Bölüm : Batı Cephesi Olayları - I...33 3. Bölüm : Batı Cephesi Olayları - II...37 4. Ünite ÇAĞDAŞ TÜRKİYE YOLUNDA ADIMLAR 1. Bölüm : Yeni Bir Devlet Doğuyor...43 2. Bölüm : Çağdaşlaşma ve Demokrasi Yolunda...47 3. Bölüm : Çağdaş Topluma Doğru...50 4. Bölüm : Millî Kültürü Geliştirme Hedefi...54 5. Bölüm : Devlet Vatandaşın Yanında... 56 5. Ünite ATATÜRKÇÜLÜK 1. Bölüm : Atatürkçü Düşünce Sistemi Atatürkçülükte Millî Güç Unsurları...61 2. Bölüm : Cumhuriyetçilik Milliyetçilik Halkçılık...64 3. Bölüm : Devletçilik Laiklik İnkılapçılık...68 6. Ünite ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası...73 7. Ünite ATATÜRK TEN SONRA TÜRKİYE : II. DÜNYA SAVAŞI VE SONRASI 1. Bölüm : II. Dünya Savaşı- Demokrasiye Kavuşuyoruz - Soğuk Savaş - Gelişen Türkiye...79 2. Bölüm : Türk Ordusu - Türkiye ye Yönelik Tehditler SSCB Dağıldıktan Sonra Avrupa Birliği...84
1. Ünite BİR KAHRAMAN DOĞUYOR ÇAĞDAŞ KENT: SELANİK Mustafa Kemal in doğduğu ve çocukluğunu geçirdiği şehir olan Selanik Avrupa ya açılan kapısıdır. topraklarında bulunan ve Denizi ne kıyısı olan Selanik liman kenti ve önemli bir ticaret merkezidir. Selanik; Manastır ve Üsküp şehirleriyle hem kara hem demir yolu ile bağlıydı. Bu durum Selanik in ekonomik değerini ve Osmanlı Devleti için önemini artırmıştır. Osmanlı Devleti çok bir yapıya sahipti. Ülke içinde farklı milletlerden insanlar bir arada yaşıyorlardı. Selanik te çoğunluğu oluşturan Türklerin dışında ve de yaşıyorlardı. Selanik te çok uluslu yapının bir sonucu olarak sosyal hayatta farklı dil din gelenek ve görenekler etkiliydi. Bu durum Osmanlı ülkesinde kültürel yapının zenginleşmesini sağlamıştır. Balkanlarda yaşayan milletler (...) nin yaydığı akımının etkisiyle yüzyılın başlarından itibaren Osmanlı Devleti ne karşı ayaklanmışlardır. Sömürgeci devletlerin kışkırtmalarıyla bağımsız devlet kurma amacı bu isyanların çıkışının temel nedenidir. Balkanlarda ayrılıkçı fikilerin etkisiyle çıkan ayaklanmalar askeri ve siyasi gelişmeler Osmanlı aydınlarının devletin parçalanmasını önlemek için çareler aramasına yol açtı. Osmanlı aydınları ve fikirlerini ortaya attılar. FİKİR AKIMLARI Osmanlıcılık: Selanik in Avrupa ya açılan bir ticaret şehri olması Avrupa daki siyasi ekonomik ve kültürel gelişmelerden ilk etkilenen Osmanlı şehirlerinden biri olmasına yol açmıştır. Batıcılık: 8. Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 5
1. Ünite BİR KAHRAMAN DOĞUYOR TANIM Meşrutiyet: Halkın padişahın yanında yönetime katılmasını öngören rejimdir. Halkın seçtiği milletvekilleri parlamentoda (Mebuslar Meclisi) toplanarak padişah ile birlikte kanun yapma (yasama) yetkisini kullanırlar. Meşrutiyet rejimi Osmanlı Devleti nde ilk kez 1876 yılında ilan edilmiştir. Mustafa Kemal aile kurumunu güçlü toplumların temel taşı olarak görmüş ve önem vermiştir. Kurtuluş Savaşı ndan sonra ile de yapılan nikah töreniyle evlenmiştir. Mustafa Kemal in evlenirken o dönemin örf ve adetlerine rağmen nikah törenine Latife Hanım ile birlikte katılması yurt gezilerine eşiyle birlikte çıkması verdiği öneme örnek olarak gösterilebilir. Selanik Balkanlarda ortaya çıkan bunalımlar karşısında yeni arayışlara giren Osmanlı aydınlarının örgütlendiği bir şehir olmuştur. Devletin kurtuluşunu meşrutiyete geçmekte gören Osmanlı aydınları düşüncelerini geniş kitlelere ulaştırmak amacıyla Selanik te çeşitli dergi ve gazeteler çıkarmışlardır. Mustafa Kemal in Çocukluk Yılları Mustafa Kemal yılında bugünkü sınırları içerisindeki te doğmuştur. Annesi Hanım babası Efendi dir. Ali Rıza Efendi gümrük ve ticaretiyle uğraşmıştır. Zübeyde Hanım ile Ali Rıza Efendi nin evliliğinden; Mustafa Makbule ve adında altı çocuk dünyaya gelmiştir. Mustafa Kemal in kişiliğinin oluşmasında; öğrenim gördüğü okulların ve ortamın önemli etkisi olmuştur. MUSTAFA KEMAL İN OKUL HAYATI Mustafa okul çağına gelince nerede eğitim göreceği konusunda Zübeyde Hanım ile Ali Rıza Efendi fikir ayrılığına düştüler. Zübeyde Hanım Mustafa nın mahalle mektebine Ali Rıza Efendi ise yeni eğitim yöntemleri uygulayan Şemsi Efendi Mektebine gitmesini istiyordu. Ali Rıza Efendi eşinin gönlünü almak için Mustafa yı önce mahalle mektebine birkaç gün sonra da Şemsi Efendi Mektebine kaydettirdi. Şemsi Efendi Mektebinde mahalle mekteplerinden farklı olarak kullanılıyordu. Modern bir eğitim veren bu okul Mustafa Kemal in fikri gelişimini olumlu yönde etkilemiş yeniliklere açık bir kişiliğe sahip olmasına katkı yapmıştır. ve çift- Mustafa okula başladıktan kısa bir süre sonra üzerine eğitimine ara vermek zorunda kaldı. birlikte Selanik yakınlarında liğine taşındı. Babasının Adam olmak için okumak öğrenmek şarttır; başka çare yoktur. sözünü aklından çıkarmayan Mustafa annesinin de isteğiyle Selanik e dönerek Mektebini bitirdi. 6
BİR KAHRAMAN DOĞUYOR 1. Ünite Mustafa Şemsi Efendi Mektebinden sonra (sivil ortaokul) kaydoldu. Selanik sokaklarında gördüğü üniformalı subaylar Mustafa nın ilgisini çekiyordu. Asker olmak isteyen Mustafa bu okula devam etmedi. Gizlice sınavlara girerek kazandığı (askerî ortaokul) kaydoldu (1893). Selanik Askerî Rüştiyesinde matematik öğretmeni Bey genç Mustafa nın matematik dersindeki başarısından etkilenerek; Senin adın da Mustafa benim adım da. Bundan sonra senin adın Mustafa Kemal olsun. demiştir. Atatürk Kemal adını hayatının sonuna kadar kullanarak öğretmenine duyduğu saygıyı göstermiştir. Mustafa Kemal Selanik Askeri Rüştiyesi ni bitirdikten sonra (lise) girdi (1896). Burada Mustafa Kemal edebiyata ilgisinin artması üzerine okulun edebiyat öğretmeni Mustafa Kemal i uyararak askerlikle ilgili derslere önem vermesini tavsiye etmiştir. Mustafa Kemal in en sevdiği derslerden biri de tarihti. Mustafa Kemal yaz tatillerinde dil kurslarına giderek geliştirmiştir. Askerî idadide okuduğu dönemlerde ülke sorunlarıyla yakından ilgilenen Mustafa Kemal 1898 yılında Manastır Askerî İdadisini bitirdi. Mustafa Kemal Manastır Askerî İdadisini bitirdikten sonra İstanbul daki girdi (1899). 10 Ocak 1902 de bu okulu biteren Mustafa Kemal seçildi. 11 Ocak 1905 yılında kurmay yüzbaşı rütbesiyle mezun oldu. Mustafa Kemal Harp Okulunda okuduğu sırada bazı arkadaşlarıyla gizlice bir dergi çıkarmıştı. Bu dergiyi Harp Akademisinde de yayımlamayı devam ettirmiştir. Adı bilinmeyen ve el yazması olarak çıkartılan bu dergi daha çok bir gazete niteliğinde idi. Mustafa Kemal ve arkadaşları el yazması gazetede fikirlerini yaymayı amaçlamışlardır. Yazıların çoğunluğu atatürk tarafından yazılmıştır. Dergide; ülkenin geleceği Avrupa daki gelişmeler özgürlük alanlarının genişletilmesi vatan ve millet kavramları işlenmiştir. Bu bilgiler Mustafa Kemal ve arkadaşlarının ülke sorunlarıyla yakından ilgilendiklerini gösterir. MUSTAFA KEMAL CEPHELERDE Mustafa Kemal Harp Akademisini bitirdikten sonra 5 Şubat 1905 te ilk görev yeri olan daki ya tayin edildi. Mustafa Kemal Şam da Derneğini kurmuş ve te şubeler açmak için çalışmalar yapmıştır. Mustafa Kemal Şam dan sonra merkezi da bulunan na tayin edilmiş bu karargaha bağlı bulunan teki askerî birimde görevlendirilmiştir. Mustafa Kemal askerlik hayatında önemli başarılar göstermiştir. Bu başarılar hem Türk milletinin kaderi üzerinde etkili olmuş hem de Mustafa Kemal in tanınmasını sağlamıştır. Mustafa Kemal in iz bıraktığı askeri olaylardan bazıları şunlardır: 31 Mart Olayı ve Mustafa Kemal in ilanından sonra meşrutiyete karşı da bir ayaklanma çıktı. adı verilen bu olay ten gelen tarafından bastırılmıştır. Paşa nın komutanlığını yaptığı ve Mustafa Kemal in üstlenmiştir. Bu orduya adını Mustafa Kemal vermiştir. 8. Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 7
1. Ünite Pikardi Manevraları 12-18 Eylül 1910 da da İngiliz ve Fransız birlikleri tarafından düzenlenen ve komutasında yapılmış bir tatbikattir. Osmanlı ordusunu temsilen ile o sırada Fransa da ateşemiliter olan katılmıştır. Hava kuvvetlerinin önemine dikkat çeken Mustafa Kemal in fikirleri manevralar sırasında yabancı temsilcilerin dikkatini çekmiştir. BİR KAHRAMAN DOĞUYOR Trablusgarp Savaşı İtalya sağladıktan sonra gelişen sanayisine ve bulmak amacıyla 1911 yılında Osmanlı Devleti nin da toprağı olan Trablusgarp a saldırdı. Osmanlı Devleti ne ne de Trablusgarp a yardım gönderecek durumda değildi. Bunun üzerine Mustafa Kemal ve gibi bazı Osmanlı subayları kılık kıyafet ve kimlik değiştirerek bölgeye gittiler. Mustafa Kemal bölgedeki kabileleri örgütleyerek ve ta İtalyanlara karşı önemli başarılar kazanmıştır. İtalyanlara karşı kazandığı zaferler Mustafa Kemal in ilk askerî başarısı olmuştur. Balkan Savaşlarının başlaması üzerine İtalya ile imzalanmıştır (1912). Bu antlaşma ile ve İtalyanlara verilmiş da geçici olarak bu devlete bırakılmıştır. Çanakkale Savaşları ve Mustafa Kemal Mustafa Kemal Balkan Savaşlarından sonra atandı (27 Ekim 1913). Bu görevden sonra da daki Komutanlığında görevlendirildi (20 Ocak 1915). Birinci Dünya Savaşı sırasında ve Osmanlı Devleti ni savaş dışında bırakmak ve Rusya ya yardım etmek amacıyla ye bir donanma gönderdiler. 18 Mart 1915 e kadar devam eden deniz savaşlarında başarılı olamayan Çanakkale yi karadan geçmek amacıyla ya asker çıkardılar. Çanakkale Cephesinde Komutanlığına atanan Mustafa Kemal ve nda kazandığı başarılarla Çanakkale Savaşlarının kazanılmasında büyük rol oynadı. Mustafa Kemal in Çanakkale Savaşlarındaki bu başarıları Mustafa Kemal in Çanakkale Cephesi nde başarılı olmasında Savaşları sırasında nda görev alması nedeniyle bölgeyi yakından tanıması etkili olmuştur. Mustafa Kemal Çanakkale Savaşları sırasında Düşmanın Conkbayırı hattını aşarak ilerleyeceğini öngörerek bu hattı güçlendirmiş böylece düşman ilerleyişinin başarısız olmasını sağlamıştır. Bu durum kanıtıdır. sağlamıştır. Düşman ordularının ilerleyişi karşısında askerlerine verdiği Ben size taarruz emretmiyorum. Ölmeyi emrediyorum. Biz ölünceye kadar geçecek zaman içinde yerimize başka kuvvetler ve komutanlar geçebilir. emriyle savaşın kaderini belirlemiştir. Bu emir Atatürk ün herşeyin üstünde tuttuğunu ve vatan uğruna ölümü görev saydığını göstermektedir. 8
BİR KAHRAMAN DOĞUYOR Disiplin ve Başarı (Kafkas Cephesi) Mustafa Kemal Çanakkale deki başarılarından sonra Komutanı olarak gönderildi. Ruslar 1914 yılının Kasım ayında Doğu Anadolu ya girerek iki yıl içinde ve u ele geçirmişti. Mustafa Kemal önderliğindeki Türk kuvvetleri Ruslardan önce u sonra da i geri aldı. Böylece Rusların bölgede ilerlemelerine ve bölgeye yerleşmelerine fırsat verilmemiştir. Mustafa Kemal Kafkas Cephesindeki başarılarından dolayı madalyası ile ödüllendirilmiştir. Suriye Cephesi Osmanlı Devleti nin Birinci Dünya Savaşı na girme amaçlarından biri de Kanalı ve a hakim olmaktı. Bu amaçla Harekâtı yapıldı (1915). İki defa yapılan saldırılar başarılı olamadı. kışkırtmalarıyla bazı Araplar Osmanlı Devleti ne kaşı ayaklandı. Bu durumdan yararlanan İngiliz kuvvetleri ve i ele geçirerek ye kadar ilerledi. 1. Ünite Mustafa Kemal 16. Kolordudaki görevi sırasında emrindeki birliklerin yiyecek ve giyecek ihtiyaçlarının karşılanması haberleşmedeki aksaklıkların giderilmesi ve eksik personelin tamamlanması gibi önlemleri almıştır. Ayrıca dağınık halde olan birlikleri bir araya getirdi. Alınan bu önlemler Ruslara karşı başarı kazanılmasında önemli rol oynamıştır. Mustafa Kemal 5 Temmuz 1917 de deki Komutanlığına atandı. Teknik ve donanım yönünden Osmanlı ordularından üstün olan İngiliz kuvvetleriyle savaşta izlenecek strateji konusunda Mustafa Kemal ile Alman general arasında anlaşmazlık çıktı. Bunun üzerine Mustafa Kemal görevinden ayrıldı. 26 Ağustos 1918 de yeniden 7. Ordu Komutanlığına atandı. Mustafa Kemal Alman generali kararlarından dolayı eleştirerek Anadolu yu savunmak amacıyla uygulanmasını istedi. Mustafa Kemal in kuzeyinde kurarak birliklerini ve isyan eden Arapları durdurarak saldırıları önledi. nden sonra dağıtılmış Mustafa Kemal a çağrılmıştır. MUSTAFA KEMAL İN HAYATINDA İZ BIRAKAN ŞEHİRLER Mustafa Kemal in hayatında Selanik Manastır Sofya ve İstanbul şehirlerinin önemli bir yeri vardır. Selanik Selanik Mustafa Kemal in ve şehridir. Selanik çeşitli din ve milletten oluşan nüfusa sahipti. ve yayımlanan resmi vilayet gazetesinin yanında da çeşitli dillerde basılan gazete ve kitapları okuma imkanı vardı. 8. Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 9
1. Ünite Sofya Mustafa Kemal sonrasında olarak Sofya ya gönderildi. O günlerde Sofya da canlı bir sosyal hayat vardı. Mustafa Kemal üst düzey yetkililerin katıldığı danslı yemekli toplantılarda Avrupa devletlerinin temsilcileriyle doğrudan görüşme fırsatı buluyordu. Mustafa Kemal in Sofya daki görevi Batı toplum hayatının inceliklerini tanımasını sağlamıştır. Mustafa Kemal Sofya da kaldığı süre içinde Bulgaristan daki Türkler ile yakın ilişki kurarak onların sorunlarıyla ilgilendi. Bulgaristan da gazetelerle irtibat kurarak Türklerin ve haklarının yükseltilmesi için çalıştı. Mustafa Kemal nin çalışmalarını ilgiyle takip etti. Gözlemlerinin yer aldığı raporlarına kendi analizlerini de ekleyerek bunları yetkilileriyle paylaştı. Burada öğrendikleri TBMM nin açıldığı günlerde işine yaramıştır. BİR KAHRAMAN DOĞUYOR Bu durum için uygun bir ortamın oluşmasını sağlamıştır. Selanik in ekonomik sosyal ve kültürel yapısı Mustafa Kemal in çağdaş fikirlere sahip olmasını sağlamıştır. Mustafa Kemal 1907 de askerî görevli olarak geldiği Selanik te gizli bir cemiyet olarak kurulan Cemiyeti ne katılmıştır. Mustafa Kemal hem askerlik görevini sürdürmüş hem de Cemiyeti nde çalışarak İstanbul daki siyasi gelişmeleri yakından izlemiştir. Manastır Manastır Mustafa Kemal in yılları arasında (lise) eğitimini aldığı şehirdir. Bu dönemde çeşitli milletlerin bir arada yaşadığı Manastır da ve kiliseleri aracılığıyla bölgeye hakim olmak istiyorlardı. Mustafa Kemal burada vatan ve hürriyet şairi i ve fikrini savunan u tanıdı. Türk kültür ve tarihi ile ilgili temel eserleri okudu. Mustafa Kemal in okuduğu bu eserler oluşmasında önemli rol oynamıştır. Fransızca öğrenmeye çalışan Mustafa Kemal bazı Fransız düşünürlerin eserlerini de okuyarak bu eserler üzerine arkadaşlarıyla tartışmalar yapmıştır. Mustafa Kemal i Manastır da iken en çok etkileyen olay 1897 Savaşı dır. Osmanlı Devleti savaş meydanında zafer kazanmasına rağmen barış masasında istediğini elde edememişti. Bu durum Mustafa Kemal e güçlü olması gerektiğini öğretmiştir. İstanbul Mustafa Kemal in İstanbul a ilk gelişi amaçlıdır. 13 Mart 1899 da İstanbul daki Okulunda eğitime başlayan Mustafa Kemal burada olgunlaşmaya başladığını söylemektedir. Mustafa Kemal in İstanbul da bulunduğu ve civarı yoğun olduğu bir semtti ve şehrin açılan yüzüydü. Burada hemen her gün değişik sosyal faaliyetler yapılıyordu. Günlük gazeteler Avrupa dan bilgi akışını sağlıyordu. Mustafa Kemal de yabancı basını yakından takip ediyordu. Mustafa Kemal İstanbul da eğitimine devam etmekle birlikte ülke sorunlarıyla da ilgili düşünmeye başlamıştır. Çünkü ülke yönetiminde yanlışlar olduğunu fark etmişti. Mustafa Kemal Paşa 13 Kasım 1918 de İstanbul a gelip göreve başladı. Burada kaldığı dönemde ülkenin kurtuluşu ile ilgili çalışmalar yapmıştır. Buradan 19 Mayıs 1919 da Samsun a çıkmıştır. 10
BİR KAHRAMAN DOĞUYOR LİDER MUSTAFA KEMAL 1905 yılında Şam daki göreve başalayan Mustafa Kemal önceki bölümlerde anlatıldığı üzere nda değişik cephelerde mücadele etti. Birinci Dünya Savaşı sonunda imzalanan nin ardından İstanbul a gelen Mustafa Kemal ülkenin kurtuluşu için görüşmeler ve çalışmalar yaptı (1918). 1. Ünite Mustafa Kemal in Millî Mücadelenin lideri olarak kabul edilmesinde Anadolu da görevlendirilen Mustafa Kemal 19 Mayıs 1919 da a çıktıktan sonra nı başlattı. Mustafa Kemal Anadolu ya geçtikten sonra yayımlamış toplamış nin açılmasına öncülük etmiş ve ülke sorunlarına çareler aramıştır. Bu çalışmalar sağlamıştır. Meydan Muharebesi ve Meydan Muharebelerinde başarılı olan Mustafa Kemal ülkemizin işgalde kurtarılmasını sağladı. TBMM başarılarından dolayı Mustafa Kemal Paşa ya rütbesi ve unvanı verdi. Kurtuluş Savaşı ndan sonra cumhuriyeti ilan eden Mustafa Kemal yaptığı inkılaplarla Türkiye nin çağdalaşmasına ve gelişmesine çalıştı. gibi faktörler etkili olmuştur. Mustafa Kemal in Üstlendiği Bazı Görevler Tarih Görevi Mustafa Kemal e Sağladığı Kazanımlar Nisan 1909 Aralık 1911 31 Mart Olayı nı bastıran Hareket Ordusu nda yer almıştır. Gönüllü olarak Trablusgarp a gitmiş İtalyanlara karşı yerli halkı örgütlemiştir. 27 Ekim 1913 Sofya Askeri Ateşeliğine atanmıştır. 25 Nisan 1915 Çanakkale de İtilaf Devletlerine karşı başarıyla mücadele etmiştir. 10 Mart 1916 Kafkas Cephesi nde 16. Kolordu Komutanlığına atanmıştır. 5 Temmuz 1917 Merkezi Şam da bulunan 7. Ordu Komutanlığına atanmıştır. Okul hayatýnda öðrendiði askerî bilgileri uygulama becerisi kazanmıştır. Askeri alanda deneyim kazanmıştır. Teþkilatçýlýk ve önderlik özelliklerini geliþtirmiştir. Türk halkýnýn sevgisini kazanmıştır. Avrupa devletlerinin temsilcileriyle görüþme ve fikir alýþ veriþi yapma imkanı elde etmiştir. Diplomatik iliþkiler kurabilme yeteneği kazanmıştır. 8. Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 11
Bilgimi Ölçüyorum 1. Ünite Aktivite.. 1 Aþaðýda verilen cümlelerdeki boþluklarý uygun þekilde doldurunuz. 1. Selanik Denizi ne açılan limanıyla nin ile ticaretinde önemli bir konuma sahip olmuştur. 2. Selanik te Türklerle birlikte ve gibi milletler de yaşamaktaydı. 3. milliyetçilik düşüncesinin güçlenmesine ve Osmanlı Devleti ne karşı isyanların çıkmasına neden olmuştur. 4. Mustafa Kemal in İstanbul da bulunduğu ve civarı yoğun olduğu bir semtti ve şehrin açılan yüzüydü. 5. Mustafa Kemal i Manastır da iken en çok etkileyen olay 1897 Savaşı olmuştur. 6. Mustafa Kemal Askeri İdadiyi (lise) da okumuştur. 7. Mustafa Kemal Paşa Kurtuluş Savaşı nda ve orduyu başarılı bir şekilde yöneterek zaferler kazanmıştır. 8. Mustafa Kemal Kafkas Cephesindeki başarılarından dolayı madalyası ile ödüllendirilmiştir. 9. Manevralarına Osmanlı ordusunu temsilen ile o sırada Fransa da ateşemiliter olan katılmıştır. 10. TBMM askeri başarılarından dolayı Mustafa Kemal Paşa ya rütbesi ve unvanı vermiştir. 11. Mustafa Kemal in İstanbul a ilk gelişi amaçlıdır. 12. Mustafa Kemal in kuzeyinde savunma hattı kurarak birliklerini ve isyan eden Arapları durdurarak saldırıları önlemiştir. 13. Mustafa nın mektebine ise yeni eğitim yöntemleri uygulayan gitmesini istemiştir. 12 Aktivite.. 2 Aþaðýda verilen bilgileri doðru (D) veya yanlýþ (Y) olarak iþaretleyiniz. 1. Selanik demir yolu ağı ile hem Rumeli nin önemli şehirleri Üsküp Belgrat ve Manastır a hem de İstanbul a bağlanmıştır. 2. Kurtuluş Savaşı ndan sonra cumhuriyeti ilan eden Mustafa Kemal yaptığı inkılaplarla Türkiye nin çağdalaşmasına ve gelişmesine çalışmıştır. 3. Mustafa Kemal 1920 yılında Sofya Askerî Ateşeliğine atanmıştır. 4. Mustafa Kemal Bulgar Meclisi nin çalışmalarını ilgiyle takip etmiştir. 5. Mustafa Kemal Ben size taarruz emretmiyorum. Ölmeyi emrediyorum. Biz ölünceye kadar geçecek zaman içinde yerimize başka kuvvetler ve komutanlar geçebilir. emrini Sakarya Meydan Muharebesinde vermiştir. 6. Mustafa Kemal in Çanakkale Cephesi nde başarılı olmasında Balkan Savaşları sırasında Gelibolu Yarımadası nda görev alması nedeniyle bölgeyi yakından tanıması etkili olmuştur. 7. Mustafa Kemal in Millî Mücadelenin lideri olarak kabul edilmesinde üstlendiği askeri görevlerde başarılı olmasının teşkilatçı ve birleştirici bir kişiliğe sahip olmasının rolü büyüktür. 8. Mustafa Kemal Şam da İttihat ve Terakki Cemiyetini kurmuş Beyrut Yafa ve Kudüs te şubelerini açmak için çalışmalar yapmıştır. 9. Mustafa Kemal Paşa 13 Kasım 1918 de İstanbul a gelip Harbiye Nezareti nde göreve başlamıştır. 10. Birinci Dünya Savaşı sırasında İngiltere ve Fransa Osmanlı Devleti ni savaş dışında bırakmak ve Rusya ya yardım etmek amacıyla Kafkas Cephesini açmışlardır. 11. Mustafa Kemal ilk askerî başarısını Çanakkale Cephesinde İtilaf Devletlerine karşı Arıburnu ve Conkbayırı nda kazanmıştır. 12. Mustafa Kemal 1907 de askerî görevli olarak geldiği Selanik te gizli bir cemiyet olarak kurulan İttihat ve Terakki Cemiyeti ne katılmıştır. 13. Ruslar 1914 yılının Kasım ayında Doğu Anadolu ya girerek iki yıl içinde Erzurum Muş Bitlis Erzincan Van ve Trabzon u ele geçirmiştir.
2. Ünite MİLLÎ UYANIŞ: YURDUMUZUN İŞGALİNE TEPKİLER 1. Bölüm : I. Dünya Savaşı ve Osmanlı Devleti I. DÜNYA SAVAŞI ve OSMANLI DEVLETİ I. Dünya Savaşı (1914-1918) Savaşın Nedenleri Fransız İhtilali nin Etkisi Sanayi İnkılabı nın Etkisi Avusturya - Macaristan Veliahtının Öldürülmesi Siyasi sosyal kültürel ve ekonomik alanlarda dünyayı etkilemiş çıkar çatışmalarını artırmıştır. Avrupa da zamana ve şartlara göre değişen gruplaşmalar ortaya çıkmıştır. Devletler ekonomide elde ettikleri üstünlükleri korumak için silahlanma yarışına girmişlerdir. Savaşın Başlaması ve Taraflar Avusturya - Macaristan veliahtının öldürülmesi nedeniyle Avusturya - Macaristan Sırbistan a savaş ilan etti. Bu olay daha önce oluşan gruplaşmalar nedeniyle birçok devletin savaşa girmesine yol açtı ve böylece I. Dünya Savaşı başlamış oldu. İTTİFAK DEVLETLERİ İTİLAF DEVLETLERİ 8. Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 13
2. Ünite MİLLÎ UYANIŞ: YURDUMUZUN İŞGALİNE TEPKİLER I. Dünya Savaşı na Katılan Devletlerin Osmanlı Devleti Üzerindeki Planları Osmanlı Devleti ni ham madde kaynağı ve önemli bir pazar olarak görmüştür. Deniz ticaretindeki üstünlüğünü korumayı amaçlamış 19. yüzyılın son çeyreğine kadar Osmanlı toprak bütünlüğünün korunması politikası izlemiştir. 19. yüzyılın sonlarından itibaren Osmanlıya yönelik takip ettiği bu politikasından vazgeçmiş zengin petrol yataklarına sahip Orta Doğu üzerinde egemenlik kurma amacına yönelmiştir. Bu amacını gerçekleştirmek için Arapları Osmanlı Devleti nden ayrılarak bağımsız devlet kurmaları konusunda isyana teşvik etmiştir. 1776 yılında devletin temeli atılmış 1783 yılında Versay Antlaşması ile bağımsız olmuştur. Kısa sürede ekonomik alanda güçlenmiş dünya siyasetinde söz sahibi olmayı amaçlamıştır. Osmanlı ülkesindeki faaliyetleri ile ekonomik ve siyasi etkinliğe sahip olmuşlardır. Kanuni döneminden itibaren Osmanlı Devleti nden birtakım ayrıcalıklar elde etmiş taraflar arasında iyi ilişkiler kurulmuştur. Ülkede 1789 da meydana gelen ihtilalin yaydığı fikirler Osmanlı Devleti ni de etkilemiştir. Büyük bir sömürge imparatorluğu kurduğundan dolayı Osmanlı topraklarına yönelmiş 1798 de Mısır ı işgal etmiştir. Siyasi birliğini geç tamamladığı için sömürgecilik yarışında geri kalmıştır. TANIM Siyasi Birlik: Ekonomik kaynak sağlamak amacıyla Osmanlı Devleti ne ait olan Trablusgarp ı (Libya) işgal etmiştir. Mustafa Kemal in de yer aldığı mücadelelerde başarılı olamamıştır. Ancak Balkan Savaşları nedeniyle taraflar arasında Uşi Antlaşması imzalanmış Trablusgarp İtalya ya bırakılmıştır. 14
1. Bölüm : I. Dünya Savaşı ve Osmanlı Devleti 2. Ünite En büyük amacı sıcak denizlere ulaşmaktır. Bu amacını gerçekleştirmek için Boğazlara egemen olmaya çalışmıştır. Merkezi İstanbul olan Slav İmparatorluğu nu kurmak için Panslavizm politikası izlemiş Balkan uluslarını Osmanlı ya karşı kışkırtmıştır. TANIM Panslavizm: Siyasi birliğini 1871 de tamamlamış İngiltere ve Fransa ile ekonomik rekabete girişmiştir. Osmanlı Devleti ni kullanarak Orta Doğu da etkinlik kurmayı amaçlamıştır. Osmanlı Devleti ile yakınlık kurmuş Bağdat Demir Yolu Projesi ni üstlenmiştir. Bu durum İngiltere nin tepkisini çekmiştir. Çok uluslu bir yapıya sahip olması siyasal bütünlüğünü tehdit etmiştir. Osmanlı Devleti ni Avrupa dan atmayı Balkanlara egemen olmayı ve Ege Denizi ne ulaşmayı amaçlamıştır. Rusya nın politikalarından rahatsız olmuştur. Osmanlı Devleti nin Savaşa Girmesi Jeopolitik bakımdan önemli konumda bulunan Osmanlı Devleti savaşın başında tarafsız olsa da siyasi alanda yalnız kalmak istemiyordu. Bunun için önce İngiltere ve Fransa ya ittifak tekifinde bulundu. Ancak İngiltere ve Fransa bu teklifi kabul etmedi. Bunun üzerine Almanya ile yakınlaşarak dostluk antlaşması imzaladı. Almanlara ait ve adlı gemilerin kendisine sığınması üzerine bu gemileri satın aldığını bildirdi. Gemilere v e isimlerini verdi. Bu gemilerin Rus limanlarını bombalaması üzerine önce Rusya daha sonra da İngiltere ve Fransa Osmanlı Devleti ne savaş ilan etti. Osmanlı padişahı V. Mehmet Reşat 11 Kasım 1914 te Osmanlı Devleti nin I. Dünya Savaşı na katıldığını ilan etmiştir. Osmanlı Devleti nin savaşa girmesiyle Osmanlı Devleti nin gücü 19. yüzyılda iyice azalmıştı. Kapitülasyonlar ve Sanayi İnkılabı ekonomiye büyük darbe vurmuş ekonominin Avrupa ya bağımlı hâle gelmesine yol açmıştı. Osmanlı Devleti ilk kez bu dönemde dış borç aldı. Azınlıklar bağımsız olabilmek amacıyla ayaklandılar. Devleti içinde bulunduğu durumdan kurtarmaya yönelik Tanzimat ve Islahat Fermanları ilan edilmiş ancak istenilen sonuç alınamamıştır. Daha sonra I. Meşrutiyet ilan edildiyse de bu dönem kısa sürmüştür. 20. yüzylın başlarında II. Meşrutiyet ilan edilmiş ancak devletin her alanda güç kaybı devam etmiştir. 8. Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 15
2. Ünite MİLLÎ UYANIŞ: YURDUMUZUN İŞGALİNE TEPKİLER Osmanlı Devleti nin Savaştığı Cepheler Sınırları İçindeki Cepheler Enver Paşa Kars Ardahan ve Batum u kurtarmayı amaçlamıştır. Kış şartlarında düzenlenen başarısızlıkla sonuç- lanmıştır. Mustafa Kemal Rusların eline geçen Muş ve Bitlis i geri almıştır. İtilaf Devletlerinin İstanbul u alarak Osmanlı Devleti ni savaş dışı bırakmak ve Rusya ya yardım etmek amacıyla açtıkları cephedir. Denizde ve karada süren savaşlarda İtilaf Devletleri yenilgiye uğramıştır. Mustafa Kemal ve da ba- şarılar elde etmiştir. Sina - Filistin - Suriye Cephesi İngilizlerin amacıyla açtıkları cephedir. Osmanlı ordusu bazı başarılar elde ettiyse de bu başarı sürekli olmamıştır. Sınırları Dışındaki Cepheler Osmanlı Devleti nin aynı blokta yer aldığı müttefiklerine yardım etmek amacıyla Avrupa da mücadele ettiği cephelerdir. 16
1. Bölüm : I. Dünya Savaşı ve Osmanlı Devleti 2. Ünite Aktivite.. 1 Aþaðýda verilen bilgileri doðru (D) veya yanlýþ (Y) olarak iþaretleyiniz. 1. Birinci Dünya Savaşı nın çıkmasının en önemli nedeni Osmanlı Devleti nin kaybettiği yerleri geri almak istemesidir. 2. Sanayi İnkılabı devletler arasındaki ekonomik rekabeti artırmıştır. 3. Fransız İhtilali sonuçları itibariyle Birinci Dünya Savaşı nın çıkmasında etkili olmuştur. 4. Osmanlı Devleti I. Dünya Savaşı nda ABD ve Fransa ile iş birliği yapmıştır. 5. Almanya Osmanlı Devleti nin Birinci Dünya Savaşı nda kendi yanında yer almasına yönelik politika izlemiştir. 6. Mustafa Kemal Birinci Dünya Savaşı nda ilk olarak Kafkas Cephesi nde mücadele etmiştir. 7. Rusya Birinci Dünya Savaşı başladıktan sonra İttifak Devletlerine katılmıştır. 8. Goben ve Breslav adlı gemilerin Rus limanlarını bombalaması Osmanlı Devleti nin Birinci Dünya Savaşı na girmesine yol açmıştır. 9. Osmanlı Devleti Sarıkamış Harekâtı nı İngilizlere karşı düzenlemiştir. 10. Çanakkale Cephesi nde hem deniz savaşları hem de kara savaşları yapılmıştır. 11. Mustafa Kemal İngilizlerin ilerleyişini Suriye nin kuzeyinde durdurmayı başarmıştır. 8. Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 17
2. Bölüm 2. Ünite Bağımsızlığa Giden Yol MONDROS ATEŞKES ANLAŞMASI (30 Ekim 1918) Osmanlı Devleti ni savaştan çekilmeye zorlayan nedenler nelerdir? Savaşın uzamasıyla insan ve malzeme yetersizliği yaşamasının savaşı sürdürmesini zorlaştırması Ateşkes Anlaşması Nerede İmzalanmıştır? Anlaşmayı Kimler İmzalamıştır? Osmanlı ordusunun terhis edilmesini Anlaşma Neleri İçermektedir? Anlaşma Nasıl Uygulanmıştır? Ateşkes devletler arasında savaş durumuna son veren geçici bir anlaşmadır. Sorunlar barış antlaşmasının imzalanması ile çözülür. Buna rağmen İtilaf Devletleri barış antlaşmasını beklemeden Mondros Ateşkesi ne dayanarak Anadolu yu işgal etmeye başlamışlardır. İşgale katılanlar ve dır. İstanbul Hükûmeti işgaller karşısında halkı sükûnete davet ederek teslimiyetçi bir tutum izlemiştir. Anlaşma Nasıl Karşılanmıştır? Ateşkese başta Mustafa Kemal olmak üzere komutanların önemli bölümü tepki göstermiştir. Mustafa Kemal anlaşmanın bazı hükümlerinin keyfi uygulamaya açık olduğunu anlaşmanın uygulanması ile memleketin işgal edileceğini söylemiştir. 18
2. Bölüm : Bağımsızlığa Giden Yol 2. Ünite Wilson İlkeleri (8 Ocak 1918) ABD Başkanı Wilson tarafından açıklanan 14 ilkedir. Wilson ABD nin I. Dünya Savaşı na girmesinden bir süre sonra için kendi adıyla anılan ilkeleri açıklamıştır. İtilaf Devletleri çıkarlarına ters düşse de için bu ilkeleri kabul ettiklerini açıklamışlardır. Paris Barış Konferansı (18 Ocak 1919) Konferansın toplanma amacı Konferansta daha önce İtalya ya vadedilen Batı Anadolu verilmiştir. Bu durumun nedeni İzmir in Yunanistan tarafından işgal edilmesi kararlaştırılmıştır. İzmir in İtalya yerine Yunanistan a verilmesi yol açmıştır. İngiltere ve Fransa Orta Doğu yu aralarında paylaşmışlardır. Bu devletler sömürge düzenini devam ettirmek için sistemini ortaya koymuşlardır. Böylece amaçlamışlardır. Wilson İlkelerinde Galip devletler topraklarını genişletmeyecek. Milletler kendi geleceklerine kendileri karar verecek. Yenilen devletlerden savaş tazminatı alınmayacak. Osmanlı Devleti nde Türklerin oturdukları bölgelerde Türk egemenliği sağlanacak. Dünyada barışı sağlayacak bir teşkilat kurulacak. gibi hükümler yer almıştır. İzmir in İşgali (15 Mayıs 1919) Paris Barış Konferansı nda İzmir ve çevresinde tarihsel hakları olduğunu ve bölgede Rum nüfusun daha fazla olduğunu iddia etti. Bu iddialarının İngiltere nin desteği ile kabul edilmesi üzerine de İzmir i işgal etti. Bu durum Paris Barış Konferansı nda alınan kararların eyleme geçirildiğinin bir göstergesidir. Mustafa Kemal İzmir in işgaline sert tepki göstermiş işgalin kınanmasını ve protesto edilmesini istemiştir. İzmir in işgali Millî Mücadelenin başlatılmasını çabuklaştırmıştır. Cemiyetler Mondros Ateşkes Anlaşması nın uygulamaya konulmasından sonra devlet otoritesi iyice zayıflamıştır. Anadolu nun çeşitli bölgelerinde hem azınlıklar hem de Türkler tarafından farklı amaçlarla cemiyetler kurulmuştur. Zararlı Cemiyetler Yararlı Cemiyetler Azınlıklar tarafından kurulmuştur. Türkler tarafından kurulmuştur. Türkler tarafından kurulmuştur. 8. Sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 19
2. Ünite MİLLÎ UYANIŞ: YURDUMUZUN İŞGALİNE TEPKİLER Cemiyet ZARARLI CEMİYETLER Amacı - Özelliği Rumlar tarafından kurulmuştur. Bizans İmparatorluğu nu yeniden kurmayı amaçlamıştır. Pontus Hürriyet ve İtilaf Fırkası İngiliz Muhipleri (Sevenleri) Ermeniler tarafından kurulmuştur. Anadolu da Ermeni devleti kurmak için mücadele etmiştir. Halifelik makamının devamından yana olmuştur. Kürt Teali (Kürtleri Yükseltme) İstanbul Hükûmetinin işgaller karşısındaki tutumu ve azınlıkların faaliyetleri karşısında Türk halkı cemiyetler kurarak örgütlenmiş ve işgallere tepki göstermiştir. Bu cemiyetler bölgesel amaçlı olarak kurulmuşlardır. Protesto mitingleri düzenlemişler kongreler toplamışlardır. Milliyetçilik düşüncesinden güç almışlardır. Sivas Kongresi nde Mustafa Kemal tarafından tek çatı altında toplanmışlardır. Cemiyet Millî Kongre Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk İzmir Müdafaa-i Hukuk-u Osmaniye Şark Vilayetleri Müdafaa-i Hukuk YARARLI CEMİYETLER Amacı - Özelliği Adana ve çevresindeki işgallere karşı Türk halkını korumaya çalışmıştır. Ülke bütünlüğü ve bağımsızlığı savunmuş değişik yerlerde mitingler düzenlemiştir. Kuvayımilliye Türk halkının Mondros Ateşkesi nden sonraki işgallere karşı kurduğu silahlı direniş örgütlenmelerine ve güçlerine Kuvayımilliye adı verilmiştir. Kuvayımilliye işgal ve zulümlere karşı Türk halkının tepkisinin bir sonucudur. 20