1 MESLEK HASTALIKLARI SAĞLIK: Kişinin bedensel, ruhsal ve toplumsal olarak tam iyilik halidir. Bunun ışığında hastalık ise kişinin bedensel, ruhsal ve toplumsal olarak tam iyilik halinde olmaması durumudur. Bu dersin amacı tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de ciddi bir sorun olan çalışma hayatı kaynaklı hastalıkları, sağlık sorunlarını ve bunları oluşturabilecek risk faktörlerini ve yine bunlardan korunma yöntemlerini öğrenmektir. Çağdaş iş sağlığı ve güvenliği yaklaşımında çalışma ortamında tehlike kaynaklarının belirlenerek sağlık ve güvenlik açısından bir risk değerlendirmesinin yapılması, önleme ve koruma tedbirlerinin belirlenerek uygulanması ve çalışanların bilgilendirilmesi gerekmektedir. Bireyin çalışma hayatına atılmadan önce genel sağlık durumu, fiziksel ve psikolojik kapasitesinin tanımlanması, temel kayıtların tutulması ve testlerin yapılması iş sağlığı ve güvenliği açısından çok önemlidir. MESLEK HASTALIKLARININ TANIMI: Meslek hastalıkları, işyeri ortamında bulunan faktörlerin etkisi ile meydana gelen hastalıkların ortak adıdır. Dünya Sağlık Örgütü ve Uluslararası Çalışma Örgütü gibi uluslararası kaynaklarda meslek hastalıkları; zararlı bir etkenle bundan etkilenen insan vücudu arasında, çalışılan işe özgü bir nedensonuç, etki-tepki ilişkisinin ortaya konabildiği hastalıklar grubu olarak tanımlanmaktadır. Meslek hastalıkları, belirli bir meslekteki koşulların zamanla, tekrarlayıcı ve devamlı etkileri sonucu oluşan hastalıklardır. Meslek hastalığı ile çalışanın yaptığı iş arasında nedensellik bağı vardır. Daha geniş bir tanımla; meslek hastalıkları, iş yerinde ortaya çıkan asit, toz gibi kimyasal etkenler; radyasyon, gürültü ve titreşimler gibi fiziksel etmenler; mantar, virüs ve bakteriler gibi biyolojik etmenler; düzensiz çalışma saatleri, aşırı kontrol ve sıkı disiplin gibi psikososyal etmenlerden kaynaklanan rahatsızlıklardır. Kısaca; çalışma ortamına özgü etiyolojik ajana maruziyet sonucu meydana gelen hastalıklara meslek hastalığı denir. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu nun 14üncü maddesine göre; Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir Şeklinde tanımlanır. Meslek hastalıkları etkenle çalışanın ilk temasından 1 hafta ile 30 yıl sonra ortaya çıkabilmektedir. ( SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU Kanun No. 5510 tarih:31.05.2006 )
2 Aynı zamanda 2012 tarihinde çıkarılan yeni bir kanunla önceki kanunun kapsamı genişletilmiş ve iş güvenliği ve meslek hastalıkları konusunda çok daha kapsamlı ve koruyucu yasalar yürürlüğe geçirilmiştir. ( SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN Kanun No. 6283 tarih:1.3.2012 ) Başka bir değişle; işyerindeki mevcut sağlığa zararlı kimyasal maddeler, fiziksel ve biyolojik etkenlerin meydana getirdiği hastalıklardır. O kadar yaygın görülmektedirler ki, ILO (uluslararası çalışma örgütü) 2005 yılı verilerine göre her yıl ortalama 2,2 milyon insan iş kazaları ve meslek hastalıkları yüzünden hayatını kaybetmektedir. Yine aynı kaynağa göre işe bağlı ölümlerin 4/5 i meslek hastalığı sebebiyle oluşmaktadır. ILO tahminlerine göre zararlı etkenler nedeniyle her yıl 438.489 ölüm beklenmektedir. ILO verilerine göre bütün ölümlerin %3.9 u iş kazası veya meslek hastalığı sonucu olmaktadır. Dünya nüfusunun %15 i iş kazası veya meslek hastalıklarına maruz kalmaktadır. Halen işsiz olan işgücünün %30 u daha önceki işleri sırasında meydana gelen iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle yeniden iş bulmakta güçlük çekmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tahminlerine göre dünyada her yıl 11.000.000 yeni meslek hastalığı vakası meydana gelmekte ve bunların 700.000 i hayatını kaybetmektedir. Ülkemize gelince; 2007 yılı SGK kaynaklarına göre ülkemizdeki; İşyeri sayısı: 1.116.638 İşçi sayısı: 8.505.390 Bu işyerlerinin %99,8 i KOBİ (1-250 işçi sayısı) dir, yine işçilerin de %82 si KOBİ lerde çalışmaktadır. SGK 2007-2009 YILLARI İSTATİSLİKLERİNE GÖRE; 2007 2008 2009 İŞ KAZASI 80602 72963 64316 MESLEK HASTALIĞI 1208 539 429 SÜREKLİ İŞGÖRMEZLİK 19056 1694 1885 ÖLÜM SAYISI 1044 866 1171
3 Grafik: Meslek Hastalıklarının dağılımı (SGK, 1995-2009) ( Kaynak: Meslek Hastalıkları Rehberi, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (İSGGM), kasım 2011 ) Bu verilerdeki sürekli iş göremezlik sayısı içinde iş kazaları ve meslek hastalıkları ortak belirtilmiştir, meslek hastalıklarından meydana gelen sürekli iş görmezlik sayısı 2007 için 406, 2008 için ise 242 dir. Yine aynı şekilde ölüm sayısı da meslek hastalıkları sebebiyle 2007 yılı için ve 2008 yılı için 1 er adettir. 2009 yılında ise meslek hastalığından ölüm bulunmamaktadır. İstatistikler bunları söylüyor ama gerçek rakamları belirtmediği herkes tarafından kabul edilmektedir, bunun sebebi rakamların yanlış verilmesi değil elbette. En büyük sebebi hekimlerin karşılaştıkları hastalıklardan meslek hastalıklarını ayırmamaları ve iş yerlerinin de bu konuda gerekli özeni göstermemeleridir. Ayrıca çalışanlar da haklarını yeterli ölçüde bilmemektedirler. Sonuç olarak istatistiklere geçen meslek hastalıkları ve iş kazaları sayılarını buzdağının görünen yüzü olarak niteleyebiliriz. Meslek Hastalıklarının Özellikleri - Meslek hastalıkları tümüyle önlenebilir hastalıklardır. - Yalnızca tek bir etmenin değil, birçok etmenin bir arada etkilediği olgulardır. Bunlar arasında beslenme, bireysel duyarlılık veya varyasyonlar, kullanılan ilaçlar, sigara ve alkol alışkanlığı, şişmanlık vb sayılabilir. - Meslek hastalıklarının ailevi, sosyal ve toplumsal sonuçları vardır. - Meslek hastalıkları tanılarının konulması için özgün örgütlenme ve düzenlemeler gereklidir. Çünkü meslek hastalıkları, ancak bilinçli olarak arandıkları zaman bulunabilirler. Meslek hastalıklarının, diğer hastalıklardan farklı, kendilerine özgü tanı ve tarama yöntemleri vardır.
4 - Mevzuatın öngördüğü periyodik ortam ölçümleri ve sağlık muayeneleri ile çalışanların herhangi bir şikayeti ortaya çıkmadan meslek hastalıkları tespit edilebilmekte ve gerekli önlemler alınmasına imkan bulunabilmektedir. - Meslek hastalıkları konusunda işveren ve çalışanların bilgilendirilmesi ve duyarlıklarının sağlanması önemlidir. Meslek hastalığı tanısı, o tanıyı alan çalışanın yakın çalışma arkadaşları için de erken tanı olanağı verir. - Meslek hastalığı tanısı, beraberinde tazminat, yüksek iş göremezlik ödentisi, çalışma ortamının geliştirilmesi için yatırım ve cezai sorumluluk getirdiği için, saklanmaya çalışılabilmektedir. - Meslek hastalıklarında iş ile hastalık arasında nedensel bir bağ vardır, hastalığın nedeni iş yerindedir. - Meslek hastalıkları korunma olanağı çok yüksek olan hastalıklardır. İş yerinde alınacak teknik ve tıbbi önlemlerle korunma sağlanabilir. Çalışan bir kişinin sağlık sorunları 3 grupta ele alınabilir: - Birincisi genel sağlık sorunlarıdır. Çalışanlar, toplumun diğer bireyleri gibi toplumdaki genel hastalıklara yakalanabilirler. Bu sağlık sorunlarını ortaya çıkmasında kişinin belli bir işte çalışıyor olmasının herhangi bir önemi yoktur. - İkincisi, doğrudan çalışma hayatında karşılaşılan faktörlerin etkisiyle meydana gelen, işe özgü olan hastalıklardır ki bunlara meslek hastalıkları diyoruz. - Üçüncüsü ise bu 2 grup dışında bazı sağlık sorunlarının olduğu ara bir grup vardır. Bunları da iş ile ilgili hastalıklar başlığı altında inceleyeceğiz. Meslek hastalıkları konusunda birkaç noktanın üzerinde durulması uygundur. Meslek hastalığı kısa süreli maruziyetler sonucunda değil, tekrarlanan sebeple ortaya çıkmaktadır. Genellikle aylar, yıllar boyu maruziyetler sonucu oluşur. Yani bir veya birkaç defa maden ocağına girmekle pnömokonyoz oluşmaz. MESLEK HASTALIKLARININ SINIFLANDIRILMASI Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) kurulduğu yıl olan 1919 yılında ilk meslek hastalığı olarak antraks hastalığını tanımlamıştır. Daha sonra 1925 yılında Çalışanların Tazmini (Meslek Hastalıkları) Sözleşmesinde (No.18) ilk ILO Meslek Hastalıkları Listesi yayınlanmıştır. ILO Meslek Hastalıkları Listesinde meslek hastalıkları üç kategoride toplanmaktadır: 1. Ajanlarla meydana gelen meslek hastalıkları (fiziksel, kimyasal ve biyolojik), 2. Hedef organ ve sistemlerin meslek hastalıkları ( solunum, deri, kas iskelet), 3. Mesleki kanserler.
5 ETKENLERE GÖRE Meslek hastalıkları iş yerlerindeki faktörlere göre de sınıflandırılırlar. Meslek hastalıkları, neden olan etmenlere göre sınıflandırılabilir: 1. Kimyasal kaynaklı meslek hastalıkları - Ağır metaller - Çözücüler -Gazlar 2. Fiziksel kaynaklı meslek hastalıkları -Gürültü ve titreşim - Yüksek ve alçak basınçta çalışma - Soğuk ve sıcakta çalışma - Tozlar - Radyasyon 3. Biyolojik kaynaklı meslek hastalıkları - Bakteri kaynaklı olanlar - Virüs kaynaklı olanlar - Biyoteknoloji kaynaklı olanlar. 4. Psikolojik kaynaklı olan meslek hastalıkları 5. Ergonomiye özensizlikten kaynaklanan meslek hastalıkları. YALNIZ SİGORTALILAR MESLEK HASTALIĞI OLABİLİRLER.. Yani bir kimsenin hastalığının kanun önünde meslek hastalığı sayılması için o kimsenin yasal olarak çalışıyor olması gerekmektedir. Yani sigortalı olması. Yine bu da ülkemiz için meslek hastalığı rakamlarının aslında gözükenden çok daha fazla olduğunun bir göstergesidir. Meslek hastalığına neden olan etmenler vücuda başlıca 3 yoldan girerler: 1- akciğer (solunum) 2- deri(emilim) 3- ağız (sindirim) 4- göz (konjoktiva)
6 Türkiye de meslek hastalıkları 5 ana grupta toplanmaktadır SSK SAĞLIK İŞLETMELERİ TÜZÜĞÜNE GÖRE meslek hastalıkları 5 gruptur. TANI: 1- Kimyasal maddelerle oluşan hastalıklar. Kimyasal maddenin yapısına göre 25 alt grup.50 den fazla hastalığa işaret edilmektedir 2- Mesleki cilt hastalıkları. 2 gruba ayrılır, deri kanseri ve kanser dışı deri hastalıkları 3- Pnömokonyozlar ve solunum sisteminin diğer hastalıkları 4- Mesleki bulaşıcı hastalıklar. 4 alt gruba ayrılır: parazit hast, tropikal hast, zoonozlar, sağlık hizmetlerinde çalışanlarda görülebilecek hast. 5- Fizik etkenlerle oluşan meslek hastalıkları.12 alt gruba ayrılarak değerlendirilir, tekrarlayan travma, basınç, radyasyon, gürültü.. Meslek hastalığı tanısı 2 yönlü yaklaşım gerektirir: Bir yandan bazı belirtilerle başvuran hastaya bir klinik tanı konulurken, diğer yandan bu hastalığın meslekten kaynaklandığının ortaya konması gereklidir. Bu nedenle hastalık etkeninin iş yerinde gösterilmesi gerekmektedir. Tanı şu şekilde konur: - Öykü (anamnez) - Fizik muayene - Fizyolojik değerlendirme - Laboratuar değerlendirmeleri - Radyolojik değerlendirme - İş ve işyeri değerlendirmesi İŞYERİ ORTAM ÖLÇÜMLERİ: İşyeri ortamında yapılacak doğrudan ölçümlerle veya ortamdan alınan örneklerle yapılacak tayinlerle bu değerlendirmeler yapılabilir. Bu incelemelerin düzenli olarak yapılması ve kayıtlarda saklanması GEREKLİDİR. Bu tür kayıtların varlığı halinde hastalık ile iş arasındaki ilişkilerin değerlendirilmesi daha kolay olacaktır. YÜKÜMLÜLÜK SÜRESİ: Zararlı mesleksel etkinin sona ermesi ile hastalığın ortaya çıkması arasında geçebilecek kabul edilebilir süre MARUZİYET SÜRESİ: Zararlı etkenin başlamasıyla hastalık belirtilerinin ortaya çıkması için gereken en az süre. - pnömokonyozun meslek hastalığı sayılabilmesi için sigortalının, havasında pnömokonyoz yapacak yoğunluk ve nitelikteki toz bulunan yer altı ve yer üstü işlerinde toplam olarak en az 3 yıl çalışması çalışmış olması gerekmektedir. S.S. Yüksek Sağlık Kurulunun onayı ile 3 yıllık süre indirilebilir.
7 - gürültü zararlarını mesleki sayabilmek için gürültülü işte en az 2 yıl, gürültü şiddeti 85 db üstündeki işte de en az 30 gün çalışmış olmak gerekir. MESLEK HASTALIKLARINDA TEDAVİ İLKELERİ - Kişinin işyeri ortamından uzaklaştırılması gerekir - Tedavide etkenin vücuttan atılımını arttıracak veya etkisini azaltacak bir yöntem varsa kullanılmalıdır - Genel destekleyici ve semptomatik tedavi yapılmalıdır MESLEK HASTALIKLARINDA KORUNMA YÖNTEMLERİ Meslek hastalıkları uygun tıbbi ve teknik yöntemlerle korunabilen hastalıklardır a-) tıbbi yöntemler: 1- Tıbbi resmi muayeneler (işe giriş ve periyodik muayeneler) 2- Sağlık eğitimi 3- Endüstride beslenme 4- Endüstride ilk yardım b-) teknik yöntemler: 1-Çevrenin kontrolü: a-eşik sınır değer (ESD) :İşyeri havasında var olup günde 8 saat veya haftada 40 saat çalışma süresi içinde maruz kalındığında tüm işçilerin sağlığına zarar vermediği kabul edilen değerdir. b-müsaade edilen azami konsantrasyon (MAK) değeri: atmosfer kirleticilerinin günde 8 saat maruz kalmak suretiyle sağlıklarına zararlı etkisi olmadığı kabul edilen en yüksek konsantrasyondur. 2-İkame (substitution): Endüstriyel işlemlerde sağlık için zararlı maddeleri, zararsız ya da daha az zararlı olan, aynı işi gören başka bir madde veya tehlikeli operasyonların tehlikesiz veya daha az tehlikeli operasyon ile değiştirilmesi için düzenlemeler yapılmasına ikame denir. 3-Ayırma: İş yerinde mevcut zararlı etkenin veya meydana gelmesi muhtemel tehlikenin uzak tutulması 4-Kapatma: Toksik materyalin veya zararlı prosesin çalışma çevresinden fizikman ayrılması suretiyle çevre havasının toksik maddelerden korunmasıdır. 5--Havalandırma: İş yerinde havalandırma 2 nedenle kullanılır
8 a) Çalışma çevresini aşırı sıcak, soğuk, kuruluk, nemden korumak b) İşlemler sonucu oluşan zararlı maddeleri işçinin solumasını önlemek. Endüstride 2 şekilde uygulanır: 1) lokal aspirasyon 2) genel havalandırma 6-Yaş yöntem: Yapılan işin sonucu olarak meydana gelen veya gelmesi beklene tozun su kullanarak iş yeri havasında kalmasını veya havaya karışmasını önlemek için uygulanan yönteme denir. 7-Kişisel koruyucu araçlar: Vücudun herhangi bir yerini veya insan hayatını zararlı etkenlerden korumak amacıyla geliştirilmiş ekipmanlar. - baş koruyucuları: baret, kulak tıkacı - göz ve yüz koruyucuları: gözlük, yüz maskeleri -solunum sistemi koruyucuları 1-süzgeçli maskeler (gaz ve toz maskeleri) a-filtreli toz maskeleri: tozları tutarlar b-süzgeçli gaz maskeleri: kimyasal maddeleri tutarlar 2-solunum maskeleri (taze hava sağlayan maskeler): hava tamamen taze ve temiz bir kaynaktan sağlanır (oksijen tüpü) Ülkemizde resmi olarak Meslek Hastalığı tanısı koyma konusunda yetkili kurumlar: Ülkemizde bulunan üç meslek hastalıkları hastanesi nin (Ankara, İstanbul ve Zonguldak) yanı sıra 2008 yılından bu yana devlet üniversiteleri hastaneleri ile 2011 yılından itibaren Sağlık Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Hastaneleri, sigortalının çalışma gücü ve meslekte kazanma gücü kaybı oranlarının tespitinde esas alınacak sağlık kurulu raporlarını düzenlemek üzere yetkilendirilmişlerdir. Meslek hastalıkları tarihi: Çalışanın sağlığı ve çalışma koşulları arasındaki ilişki yüzyıllardır sürmektedir. Aristotle (M.Ö. 384-222) koşucuların hastalıklarından söz etmiş, gladyatörler için özel diyet tarif etmiştir. Hipoccrates (M.Ö.460-370) kurşun zehirlenmesinin başlıca belirtilerine, Juvenal (M.S. 60-140) ise ayakta durarak çalışanların varislerine işaret etmiştir.
9 XV ve XVIncı yüzyıllarda yaşayan iki hekim; Agricola ve Paracelsus, meslek hastalıklarının boyutları ve şiddeti konusundaki çalışmalarıyla, madencilerin sosyal durumlarında olumlu değişiklikler sağlamışlardır. Georgius Agricola (1494-1555) De Re Metallica adlı 12 ciltlik kitabında madenci hastalıklarını ve korunma yollarını anlatmıştır. İsviçreli Paracelsus (1493-1541) On Miners Sickness and Other Miners Diseases adlı üç ciltlik kitabında madencilerde görülen akciğer hastalıkları ile madenlerin eritilmesi işlerinde çalışanların sorunlarına ve civaya bağlı olarak gelişen sağlık sorunlarına yer vermiştir. İtalyan klinikçisi Dr. Bernardini Ramazzini (1633-1714) ilk kapsamlı meslek hastalıkları kitabını De Morbis Artificum Diatriba yazan kişi olarak iş sağlığının babası olarak günümüzde de anılmaktadır. İç hastalıkları uzmanı ve bir fabrikada hekimlik yapan BERNARDİNO RAMAZZİNİ ( 1633-1714) yıllar boyu edindiği tecrübelerini çalışanların hastalıkları isimli kitabında yayınlamıştır. Bu kitap çalışanlar arsında görülen sağlık sorunlarının ele alındığı ilk çalışma olma özelliği taşır. çalışan bir kişinin adını sormadan mesleğini sorun değişi ona aittir. Günümüzde hastalardan öykü alınırken meslek sorulması bu ilkeye dayanır. Thomas Percival (1740-1804) İngiltere de gençlerin çalışma koşulları ve süreleri hakkındaki raporu ile Çocukların Bedeni ve Manevi Sağlıkları Hakkındaki 1802 Kanunu adlı ilk fabrika yasasının çıkışına katkı sağlamıştır. Pervical Pott (1714-1788) 1775 yılında baca temizleyicileri arasında, topluma oranla daha büyük sıklıkla görülen skrotum kanserlerinin başlıca nedenlerinden birinin yapılan iş olduğunu ortaya koymuştur. Ülkemizde çalışma koşullarını düzenlemeyi hedefleyen ilk yazılı metin 1865 de yayınlanan ve kömür madenlerindeki çalışma koşullarını düzenleyen Dilaver Paşa Nizamnamesidir. 1930 yılında yayınlanan Umumi Hıfzısıhha Kanunu önemli düzenlemelerden biri olup çalışma hayatına sağlık ve güvenlikle ilgili düzenlemeler getirmiştir. Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, halen halk sağlığı, iş sağlığı ve güvenliği alanlarında önemli bir yaptırım aracı olarak kullanılmaktadır. Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) 1945 yılında iş kazaları ve meslek hastalığı pirimi toplayarak bu alanda sosyal güvenlik ihtiyacını karşılamıştır. SSK 1949 yılında ilk hastanesini İstanbul Nişantaşı Meslek Hastalıkları Hastanesi olarak kurmuştur. Ülkemizde 1960 yılından itibaren "Benzen"in sebep olduğu kan hastalıkları ve özellikle lösemi sorunu üzerinde çalışmaya başlayan Prof. Dr. Muzaffer Aksoy, 1974'de "Leukemia in Shoeworkers Exposed Chronically to Benzene isimli yazısı ile ABD'de benzenin yasal sınır değerinin 1 ppm'e düşürülmesini sağlamış ve bu önemli buluşu ile dünya iş sağlığı ve güvenliği literatürüne geçmiştir.
10 5510 sayılı SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNUNDA MESLEK HASTALIKLARI: Meslek hastalığının tanımı, bildirilmesi ve soruşturulması MADDE 14- Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir. Sigortalının çalıştığı işten dolayı meslek hastalığına tutulduğunun; a) Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucuları tarafından usûlüne uygun olarak düzenlenen sağlık kurulu raporu ve dayanağı tıbbî belgelerin incelenmesi, b) Kurumca gerekli görüldüğü hallerde, işyerindeki çalışma şartlarını ve buna bağlı tıbbî sonuçlarını ortaya koyan denetim raporları ve gerekli diğer belgelerin incelenmesi, sonucu Kurum Sağlık Kurulu tarafından tespit edilmesi zorunludur. Meslek hastalığı, işten ayrıldıktan sonra meydana çıkmış ve sigortalı olarak çalıştığı işten kaynaklanmış ise, sigortalının bu Kanunla sağlanan haklardan yararlanabilmesi için, eski işinden fiilen ayrılmasıyla hastalığın meydana çıkması arasında bu hastalık için Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikte belirtilen süreden daha uzun bir zamanın geçmemiş olması şarttır. Bu durumdaki kişiler, gerekli belgelerle Kuruma müracaat edebilirler. Herhangi bir meslek hastalığının klinik ve laboratuvar bulgularıyla belirlendiği ve meslek hastalığına yol açan etkenin işyerindeki inceleme sonunda tespit edildiği hallerde, meslek hastalıkları listesindeki yükümlülük süresi aşılmış olsa bile, söz konusu hastalık Kurumun veya ilgilinin başvurusu üzerine Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun onayı ile meslek hastalığı sayılabilirler. KAYNAKLAR: - İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ NOTLARI Doç.Dr. ERHAN DEVECİ FIRAT ÜN. TIP FAK. HALK SAĞLIĞI AB OCAK-2010 ELAZIĞ - MESLEK HASTALIKLARI Dr VAHİDE BİLİR 2004 TÜRK İŞ - RESMİ GAZETE 16 HAZİRAN 2006 tarih - MESLEK HASTALIKLARI REHBERİ, Dr. RANA GÜVEN, ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI, İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (İSGGM), Kasım 2011 )