Mesleğin Hastalığı Olur mu?

Transkript

1 Mesleğin Hastalığı Olur mu? Mesleki Mesleki ve İşle İlgili Hastalıklar İş Alpaslan Türkkan Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Çalışma Yaşamı ve Sağlık Çalışma Ortamı Çalışma Koşulları Hayret ve tereddüt ediyorum. Acaba, ilaç ve sinameki kokan muayenehane ve eczanelerde oturan bu azametli ve şık görüntülü doktorların burnuna işyerlerindeki pis kokulu şeyleri mi soksam, yoksa onları bu çukurları görmeye davet mi etsem? Bernardino Ramazzini ( ) De Morbis Artificum Diatriba fiziksel kimyasal biyolojik ergonomik psikososyal Süre Ücret Vardiya Gece SAĞLIK Çalışma İlişkileri Örgütlenme İş güvencesi İstihdam biçimi Bireysel Özellikler Yaşanan Çevre TÜRKİYE DE MESLEK HASTALIĞI Çalışanlarda görülebilecek hastalıklar 3 gruba ayrılır : 1. Toplumda görülen hastalıklar, çalışanlarda da en çok görülen hastalıklardır. 2. İşle ilgili hastalıklar sayısal olarak 2. sırada yer alır. 3. Meslek hastalıkları en az görülmesi gereken hastalıklardır. Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (Kanun No: 5510 Resmi Gazete: ) Sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir. 1

2 TÜRKİYE DE MESLEK HASTALIĞI SSK SAĞLIK İŞLEMLERİ TÜZÜĞÜ NE GÖRE SINIFLAMA Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (Kanun No: ) Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalık «YASAL BİR TANIM» A. Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları, B. Mesleki cilt hastalıkları, C. Pnömokonyozlar ve diğer mesleki solunum sistemi hastalıkları, D. Mesleki bulaşıcı hastalıklar, E. Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları, olmak üzere 5 grupta toplanmıştır. Meslek Hastalıkları Mesleki Hastalık Listeleri Tarihçesi Çalışılan işe özgü Etkenle-insan etkileşimi Neden-sonuç, etki-tepki ilişkisi HASTALIK GRUBU ILO (İNTERNATİONAL LABOUR OFFİCE) ILO İLK SÖZLEŞMESİ (ÇOCUK İŞÇİLERİN ÇALIŞMA KOŞULLARI) ILO SÖZLEŞMESİ NO: 18 3 HASTALIK MESLEKİ HASTALIK: KURŞUN, CIVA, PNÖMOKONYOZ ILO SÖZLEŞMESİ NO:42 10 HASTALIK ARSENİK İNT. BENZEN İNT. HALOJENLİ HİDROKARBON BİL. FOSFOR DERİ EPİTELYOMASI ŞARBON RADYASYON (radyum ve radyoaktif m.) Mesleki Hastalık Kimin Hastalığı? Mesleki Hastalık (Occupational disease) İşçi Sigortalı Etmen Etmenle Özgün ve kuvvetli ilişki Hastalık Kayıt dışı çalışan? Memur? Asbest Pamuk Silika Kurşun Asbestozis Bisinozis Silikozis Kurşun zehirlenmesi 2

3 Mesleki Hastalıkların Özellikleri Mesleki Hastalıkların Özellikleri-II 1. Önlenebilir 2. Etkeni belli (deneysel) 3. Belli işlerde çalışanlarda 4. Aranırsa 5. Tanı; uzmanlaşmış kuruluşlar 6. Toplumsal önem 7. 1 hafta -30 yıl 8. Yakınmalar ortaya çıkmadan önce, hastalık başlamış hatta maluliyet meydana gelmiş olabilir Etkenle ilişki kesilirse durur 10. Geri dönmez 11. Erken tanı 12. Listede (SSK Yüksek Sağlık Kurulu) 13. Önleme ekip işi 14. Beraberinde tazminat, iş göremezlik ödentisi, cezai sorumluluk nedenli ekonomik boyutu vardır Hastalık özellikleri İşe girişte fiziksel/ruhsal bakımdan sağlıklı Bir süre sonra İşyerinde etmenler Maruziyet Meslek hastalığı Lab. Çalışmayınca sorun yok İşyeri ortamında nüks Dünyada; Yılda 160 milyondan fazla meslek hastalığı olgusu tahmin ediliyor Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) istatistiklerine göre 2012 yılında Türkiye de; Türkiye de Mesleki Hastalıklar Tespit edilen meslek hastalığı : 395 Ölümle sonuçlanan meslek hastalığı : 1 Meslek hastalıkları nedeni ile sürekli iş göremez hale gelen kişi sayısı : yılında ise ; Tespit edilen meslek hastalığı : 697 Ölümle sonuçlanan meslek hastalığı : 10 Meslek hastalıkları nedeniyle sürekli iş göremez hale gelen kişi sayısı : 123 3

4 Türkiye de Sigortalı Sayısı ve Mesleki Hastalıklar İnsidansı ( ) Yıllara Göre Mesleki Hastalıklar 100% 80% 60% 40% 20% 0% 1,2 0,1 84,2 0,6 13,9 4,1 0,4 67,3 0,2 28,0 6,5 0, ,6 0,9 38,0 A Grubu B Grubu C Grubu D grubu E Grubu Sık görülen MH larında değişim % 95,0 den fazlası 9 kentten ANKARA 1,4 2,2 17,9 BURSA 0,1 0,4 2,1 ERZİNCAN 0,0 0,4 1,2 İSTANBUL 1,9 4,6 6,5 İZMİR 8,9 16,1 7,2 KOCAELİ 1,3 0,2 7,0 MANİSA 1,2 1,1 7,7 SAKARYA 0,4 5,6 1,2 ZONGULDAK 82,5 65,5 44,5 Toplam 97,7 96,1 95,3 429 olgu ve yüz binde 5 MH Dünyada mesleki ve iş ile ilgili hastalıklar Çankırı (8) Kaç olmalı? 0,8 Fark? + 7,2 40% 3% 3% 8% 9% İzmir (31) Sakarya (5) 29,4 5,2 +1,6-0,2 16% 14% 7% Zonguldak (191) Bursa (9) 3,7 21,7 +187,3-12,7 Kanser Sinir Sistemi Hastalıkları Solunum Hastalıkları İş Kazaları Ruhsal Bozukluklar Kalp Hastalıkları Adele Hastalıkları Deri Hastalıkları 2009 yılı zorunlu sigortalı sayısı Kaynak : ILO

5 ABD ve Türkiye de Mesleki Hastalık Dağılımı Mesleki Hastalık Dağılımı İngiltere-Türkiye ( ) ,0 53,6 44,1 18,8 0,9 1,4 8,7 9,5 Cilt Has. Solunum Sis İşitme Kaybı Diğer ABD (2008) Türkiye (2009) Binde ,6 Kas-İskelet Stres, depresyon İngiltere Solunum sis Türkiye 38 7 Enfeksiyon Madencilik Olguların Türkiye de % 60,8 ABD de %1,36 Ülkemizde SGK verilerine göre en çok görülen meslek hastalıkları 2012 yılında 395 meslek hastalığından 246 sı silikozis 10 u mesleksel astım 7 si sert metal tozlarından kaynaklanan MAH 5 i Al bileşiklerinden kaynaklanan MAH 1 i asbestoz 2 si slikatoz Toplam 395 meslek hastalığından 271 i C grubu!! Meslek Hastalıklarının En Çok Görüldüğü Meslek Grupları 5

6 Meslek hastalıkları önlenebilir hastalıklardır. İşe uygun insan, insana uygun iş Ne olmalıydı? ÇALIŞMA GÜCÜ VE MESLEKTE KAZANMA GÜCÜ KAYBI ORANI TESPİT İŞLEMLERİ YÖNETMELİĞİ (11 Ekim 2008, Resmî Gazete Sayı : 27021) Meslek hastalığı raporu düzenlemeye yetkili sağlık hizmet sunucuları GEÇİCİ MADDE 2 (1) Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalıların meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücü kaybı oranları tespitinde esas alınacak sağlık kurulu raporlarını düzenlemeye yeniden yetkilendirme yapılıncaya kadar Ankara, İstanbul veya Zonguldak ta bulunan Sağlık Bakanlığı Meslek Hastalıkları Hastaneleri ile devlet üniversitesi hastaneleri yetkilidir. Dünyada insidans binde 4-15 Türkiye de insidans binde kat az Türkiye de kayıtlı çalışan (SGK-2009) Beklenen alt sınırı : Beklenen üst sınırı : Bilinen: 429 6

7 2005 yılı meslek hastalıklarının diğer ülkeler ve AB ile karşılaştırılması / Tanımanın sonuçları Hastaya katkısı yok İş kaybı Gelir kaybı İşyerine katkı sağlamıyor İşgücü kaybı Üretim kaybı Tazminat korkusu Sektöre / ekonomiye katkı sağlamıyor Sorumlu Kim? İşle İlgili Hastalık ÇSGB? Sendikalar? İşveren? Sivil Toplum Örgütleri? Basın? Üniversiteler? Meslek hastalıkları dışında kalan; ortaya çıkışlarında ve gelişmelerinde Çalışma ortamı, Çalışma biçimi, ve Diğer etkenlerin neden olduğu hastalıklardır. Meslek Hastalığı/İşle ilgili hastalık İşle İlgili Hastalık (Work related disease) Temel fark; neden/sonuç ilişkisi WHO: Oluşmasında ve gelişmesinde çalışma ortamı ve çalışma şekli diğer sebepler arasında önemli bir faktör olduğu hastalıklar. Tüm toplumda Çıkışını kolaylaştırıcı- gelişimini hızlandırıcı Temel etken-dışarda Çalışma koşulları doğal seyri Neden/sonuç ilişkisi yoktur. 7

8 Koroner Kalp Hastalığı Tüm toplumlarda Tansiyon yüksekliği Kolesterol yüksekliği Sigara Genetik Diyabet Yaşam koşulları kaynaklı stres. Karbondisülfür, organik nitrat, arsenik Stres fak. İş güvencesi, rekabet, düzensiz çalışma, monoton iş Fiziksel aktivite İşle İlgili Hastalık işle ilgili etmenler artırıcı rol oynar astım - izosiyanatlar, lateks... koroner kh - CO, vardiya, ısı sigara hiperkolesterolomi yüksek kan basıncı Hastalığın oluşumunu gelişimini hızlandırıcı, kolaylaştırıcı etki formaldehid Koroner Kalp Hastalığı, Astım RA, osteoartroz - ağır yük şişmanlık karbondisülfür arsenik İŞLE İLGİLİ HASTALIKLAR Öne çıkan sorunlar HİPERTANSİYON ve ARTERİYOSKLEROZ KORONER YETMEZLİĞİ ve MYOKARD İNFARKTÜSÜ KRONİK NON SPESİFİK SOLUNUM SİSTEMİ HAST. KRONİK KARACİĞER HASTALIKLARI KRONİK BÖBREK HASTALIKLARI DİABETES MELLİTUS PEPTİK ÜLSERLER KRONİK KAN HASTALIKLARI KAS ve KEMİK SİSTEMİ HASTALIKLARI RUHSAL HASTALIKLAR Tanı konamıyor Eğitim Ne yapılacak? Küçük işletmeler Periyodik muayeneler Tanı merkezlerine sevk zinciri işletilmemektedir. Meslek sorgulanmıyor Daha doğru ve ucuz 8

9 Ne yapmalı? Duyarlılık, katılım Meslek hastalığı, İşle ilgili hastalık Meslek hastalıkları hastaneleri, Yeni meslek hastalıkları hastaneleri Hastalık listeleri Meslek öncesi ve sonrası eğitim Uzmanlık alanı Mevzuat Denetim Meslek Hastalıkları Önemlidir Söz konusu olan çalışanların; insanların sağlığıdır. Soru? Katkı? Teşekkürler. 9