KAÇAKÇILIK ÜLKEMİZİN ÇALINAN GELECEĞİDİR www.muhafaza.gtb.gov.tr SESSİZ KALMA MÜCADELEYE SENDE KATIL ALO 136 GÜMRÜK MUHAFAZA İHBAR HATTI Dumlupınar Bulvarı No: 151 Eskisehir Yolu 9. Km.653 Çankaya / ANKARA Tel: (312) 449 1 (pbx) gtb.gov.tr bilgi@gtb.gov.tr www.muhafaza.gtb.gov.tr GÜMRÜKLER MUHAFAZA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 214 FAALİYET RAPORU
GÜMRÜKLER MUHAFAZA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 214 FAALİYET RAPORU
Vatanını en çok seven, görevini en iyi yapandır. M. Kemal ATATÜRK
BAKAN SUNUŞU Cenap AŞCI Gümrük ve Ticaret Bakanı Gümrükler, ülkelerin rekabet gücüne doğrudan etki eden, vatandaşlarının ekonomik ve sosyal haklarını korurken çevre ve insan sağlığını muhafaza eden sahalardır. Globalleşen günümüz dünyasında, ülkemizin ekonomik gelişme ve kalkınma hızını artıracak unsurlardan biri de hiç kuşkusuz gümrük iş ve işlemlerinin etkin ve verimli bir şekilde yürütülmesini sağlamaktır. Bunu gerçekleştirirken de aynı zamanda ticaret erbabının rekabet gücünün korunması ve gelir dağılımında adaletsizliğe yol açacak yasadışı eşya ticareti ile etkin bir mücadele kaçınılmazdır. Bu anlayışla, ekonomik kalkınmada herhangi bir gerileme ve durgunluğa mahal vermemek amacıyla çok daha güvenli ve hızlı işleyen gümrük idareleri tesis etmek için yoğun bir çaba içerisindeyiz. Girişimcilerimizin önündeki bürokratik engelleri kaldırıp verimliliği artırmaya çalışırken, aynı zamanda kaçakçılık faaliyetleri yoluyla ortaya çıkabilecek haksız rekabeti engellemeyi, ülkemizin mali çıkarlarını korumayı, terörün finansmanı önlemeyi, çevre ve insan sağlığına yönelik her türlü tehdidi ortadan kaldırmayı da önemsiyoruz. Kaçakçılıkla mücadele kapsamlı bir yaklaşım gerektirir. Sürekli denetime dayanan şüpheci yaklaşımlar rekabet gücüne zarar verirken, etkin takip ve kontrol mekanizmalarının kurulamadığı, teknoloji yoğun denetim sistemlerinin hakim olmadığı ülkelerde de kaçakçılıkla mücadelede istenilen sonucun alınamadığı malumdur. Bu nedenle, kaçakçılıkla mücadelede en verimli ve optimum çalışma yöntemlerinin belirlenmesi ve kullanılması önem taşımaktadır. Bu düşünceden hareketle son yıllarda başta tarama ve fiziki takip sistemleri, kapalı devre kamera üniteleri olmak üzere gümrük idarelerimizde fiziki ve teknik altyapıya önemli yatırımlar yaptık. Bunun yanında insan kaynağımızda da hem sayısal hem de nitelik olarak ciddi iyileştirmeler gerçekleştirdik. Dolayısıyla, hem teknik altyapıya hem de insan kaynağına yaptığımız yatırımların karşılığını 214 yılında kaçakçılıkla mücadelede bakımından aldık. Bu anlamda geçtiğimiz yılı Bakanlığımızın kaçakçılıkla mücadele faaliyeti bakımından başarılı bir yıl olarak değerlendirilebiliriz. Bir önceki yıla göre ele geçirilen uyuşturucu madde miktarında % 19, ticari eşya miktarında % 49.9 oranında bir artış sağlanarak toplamda 1 milyar 585 milyon TL tutarında kaçak eşya ele geçirilmiştir. Kaçakçılıkla mücadelede akılda tutulması gereken bir diğer önemli husus ise, yalnızca yakalama rakamlarının artmasının kaçakçılıkla mücadelede başarıyı ifade etmeye yeterli olmadığıdır. Kaçakçılık faaliyetinin kârlı bir alan olmaktan çıkarılması ve caydırıcılığın artırılıp kaçakçılığa teşebbüslerin azaltılması da aynı derecede önem taşımaktadır. Bu anlamda da 214 yılının başarılı bir yıl olduğu hazırlanan raporda yer alan analizlerden anlaşılmaktadır. Bakanlığımız hedefleri doğrultusunda gece gündüz demeden fedakârca çalışan, kaçakçılık faaliyetlerinin ortaya çıkarılmasını sağlayarak ülkemizin ve milletimizin çıkarlarını koruyan Bakanlık personeline teşekkür ederek, önümüzdeki yıllarda bu başarının artarak devam edeceğine olan inancımı ifade etmek isterim. 4 GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI GÜMRÜKLER MUHAFAZA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 214 FALİYET RAPORU 5
TAKDİM Abdullah SOYLU Gümrükler Muhafaza Genel Müdürü Faaliyet raporları bütün bir yıl yaptıklarımızın aynası, kurumlarımızın karnesidir. Elimizdeki karneye baktığımızda kaçakçılıkla mücadele stratejimiz çerçevesinde attığımız önemli adımların 214 yılında başarılı sonuçlar verdiğini görüyoruz. Bir buçuk asırdan daha uzun bir geçmişe sahip Genel Müdürlüğümüz gümrüklü yer ve sahalarda kamu düzeni ve güvenliğinin sağlanmasından sorumludur. Gümrüklü sahalarda münhasıran olmak üzere ülke genelinde kaçakçılıkla mücadele ile görevlidir. Teşkilatımız hem ülke güvenliğini sağlamaya hem de ülkenin ekonomik çıkarlarını korumaya yönelik görevler üstlenmektedir. Ayrıca, ülkemizdeki dört adli kolluk biriminden biri olarak kaçakçılıkla mücadele kapsamında inceleme, soruşturma ve operasyon görevlerini de yürütmektedir. Organizasyon yapısı gözden geçirilen teşkilatımız günün şartlarına göre yeniden yapılandırıldı. Yeni idari yapıda uzmanlaşma ve teknik altyapının güçlendirilmesi esas alındı. İstihbarat, operasyon, Ar-Ge ve teknik sistemlerin geliştirilmesi konularına ağırlık verildi. Bu görevlerin her biri için ayrı bir birim kuruldu. Böylece daha dinamik ve daha operasyonel bir genel müdürlük olmayı başardı. Nitekim 213 yılı itibariyle Gümrük Muhafaza birimlerimizce yürütülen çalışmalarda 1 milyar 88 milyon TL değerinde uyuşturucu ve ticari eşya ele geçirilmişken, 214 yılında ele geçirilen kaçak eşyanın değeri % 46 oranında artışla 1 milyar 585 milyon TL ye ulaştı. Kaçakçılıkla mücadelenin etkin bir şekilde sürdürülebilmesinin vazgeçilmez iki önemli unsurundan biri nitelikli insan gücü, diğeri de teknik kapasitedir. Bugün 17 bine ulaşan Bakanlık personeli sayısının 4 bin 5 tanesini kolluk personeli olarak tanımladığımız gümrük muhafaza amir ve memuru oluşturmaktadır. Bununla birlikte, teknik kapasitemizi de hızla artırıyoruz. Kaçakçılıkla mücadelede kullanılan teknik cihaz ve altyapıya son iki yılda 6 milyonun üzerinde yatırım yaptık. Faaliyet alanımız sadece kara sınır kapıları ile sınırlı değil. Etkinliğimizi denizlerde de artırıyoruz. Mevcut 13 botumuza ilave olarak, son iki yılda 1 yeni deniz devriye botunu daha filomuza kattık. Bunun yanında, dedektör köpeklerimizin sayısını da arttırıyoruz. Uyuşturucu madde, patlayıcı, silah ve mühimmat ile çay ve tütün kaçakçılığının engellenmesi için önemli bir araç olan dedektör köpeklerin sayısı 21 yılında 3 iken, 214 yılında bu rakam 86 ya yükselerek 4 yılda neredeyse 3 katına çıktı. Ayrıca, dedektör köpek ihtiyacımızı kendi kaynaklarımızdan karşılamak ve kendi tesislerimizde eğitmek amacıyla, Ankara da Köpek Eğitim Merkezi kompleksi inşa ettik. Kaçakçılıkla mücadele görevimizin önemli bir boyutunu uyuşturucu ile mücadele oluşturuyor. Uyuşturucu ülkemizin geleceği gençlerimizin beden ve ruh sağlığını tehdit eden, manevi dünyalarını karartan ve toplum olarak en fazla mücadele etmemiz gereken bir alan. Bu bağlamda, uyuşturucu maddeye geçit vermemeye kararlıyız. Alınan tarama sistemleri, narkotik dedektör köpekler, uyuşturucu kitleri ve gerçekleştirilen istihbari çalışmalar sonucunda ekiplerimiz, 214 yılında 2 tonun üzerinde uyuşturucu yakalaması gerçekleştirdi. Gümrük Teşkilatı, suçla mücadelede başarıdan başarıya koşmaktadır. Bakanlık olarak; ülkemizin yarınlarını tehdit eden, illegal yöntemlerle elde ettikleri nüfuzu kullanarak suç işlemeyi meslek haline getiren kaçakçılar ile mücadele öncelikli görevimizdir. Bu amaçla, kaçakçılıkla mücadele faaliyet ve sonuçlarını içeren 214 Yılı Faaliyet Raporunu kamuoyu ile paylaşmaktan mutluluk duyar, faaliyet ve yakalamalarda emeği geçen personelimizi ve raporu hazırlayarak ülkemize kazandıranları tebrik eder, çalışmanın ülkemize faydalı olmasını dilerim. 6 GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI GÜMRÜKLER MUHAFAZA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 214 FALİYET RAPORU 7
RAPOR ÖZETİ Rapor iki bölüm halinde Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğünün kaçakçılıkla mücadele faaliyetleri hakkında bilgiler içermektedir. İlk bölümde, kaçakçılıkla mücadele faaliyetleri eşya türlerine göre gruplandırılarak toplam on üç kısım altında sunulmaktadır. Raporun ikinci bölümü ise, kaçakçılıkla mücadele faaliyetlerinde etkinliğin artırılmasına yönelik idari ve teknik kapasitenin geliştirilmesi çalışmalarına ayırılmıştır. Eşya türlerine göre kaçakçılıkla mücadele faaliyetlerinin ilk kısmını narkotik madde kaçakçılığıyla mücadele çalışmaları oluşturmaktadır. Bu kısımda, Türkiye genelinde Gümrük Muhafaza Kaçakçılık ve İstihbarat Müdürlükleri tarafından gümrük kapıları ve şehir içi operasyonlarda yakalanan uyuşturucu maddeler beş başlık altında gruplandırılmıştır. Uyuşturucu maddelerin gümrük kapılarında tespit edilme şekli ve sıklığı, uyuşturucu kaçakçılığındaki son eğilimler, yakalamalardaki artış azalış nedenleri, kaçakçılık metotlarındaki değişimler, rotalar, şahıs uyrukları gibi bilgilere yer verilerek istatistiki analizlerle desteklenmiştir. Ayrıca, uyuşturucu kaçakçılığı ile mücadele faaliyetleri kapsamında gerçekleştirilen işbirliği çalışmaları ve kontrollü teslimat uygulamaları hakkında da bilgiler sunulmaktadır. İkinci kısım akaryakıt kaçakçılığı ile mücadele çalışmalarına ayrılmıştır. Bu kısımdaki dış ticaret verileri, söz konusu eşyanın GTİP kodları vasıtasıyla gümrük veri tabanları üzerinden yapılan sorgulamalar neticesinde elde edilmiştir. Fiyat oluşumu ve üretim verileri ise Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından üç ayda bir Genel Müdürlüğümüze iletilen faaliyet raporlarından faydalanılarak derlenmiştir. Yakalama istatistikleri ise yine tüm Türkiye de Gümrük Muhafaza Kaçakçılık ve İstihbarat Müdürlükleri tarafından gerçekleştirilen operasyonlarda yakalanarak savcılığa sevk edilen olaylar, ayrıca Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğü bünyesinde oluşturulan ve içeriğinde gümrük personeli dışında diğer mücadeleci kurumlar ve Gelir İdaresi Başkanlığı personelinin de bulunduğu Akaryakıt Kaçakçılığıyla Mücadele Özel Ekibi faaliyetleri incelenerek hazırlanmıştır. Akaryakıt ve akaryakıt harici petrol ürünlerine ilişkin kaçakçılık yöntemleri, gümrük muhafaza birimlerince gerçekleştirilen denetimler ile teftiş ve vergi tekniği raporlarında yer alan incelemeler sayesinde ortaya çıkarılan usulsüzlükler derlenerek ortaya konulmuş ve bu çerçevede yöntemler üç başlık altında ele alınmıştır. Mücadele faaliyetleri kısmında ise gerçekleştirilen faaliyetler ve kat edilen aşama; hali hazırda yürütülen projeler, kurumlararası işbirliği çalışmaları, yakalamalarda son beş yılda yaşanan artış azalış, yakalama miktarlarındaki dağılım ve akaryakıt kaçakçılığıyla mücadele eylem planı kapsamında gerçekleştirilen idari ve teknik düzenlemelerin etkileri vb. bilgiler ışığında ifade edilmektedir. Birinci bölümün üçüncü kısmında, tütün ve tütün mamulleri kaçakçılığıyla mücadele faaliyetleri ile ilgili analizler yer almaktadır. Söz konusu başlık altında gerçekleştirilen tütün ve tütün mamulleri yakalamaları marka, gümrük kapıları, iller, tütün mamulleri türleri, sigara türleri bazında ayrı ayrı incelenmiş; ayrıca kaçakçılıkla mücadele kapsamında kullanılan yöntemler ve alınan tedbirler üzerinde durulmuştur. Söz konusu yakalama verileri Bakanlık veri tabanlarından faydalanılarak derlenmiş olup, yasadışı piyasa için ise Tütün Sanayicileri Derneği tarafından yapılan Boş Paket Araştırması verilerinden yararlanılmıştır. Buna ek olarak, bu bölümde tütün ve tütün mamullerine ilişkin örnek yakalama görsellerine yer verilmektedir. Dördüncü kısım, alkollü içki kaçakçılığı ile mücadele çalışmaları hakkında bilgiler sunmaktadır. Bu kısımda, Bakanlığımız veri tabanlarında yer alan bilgiler, gerçekleştirilen kaçak alkollü içki yakalamaları ışığında yıllar itibariyle ve yakalamaların gerçekleştiği yerler bazında incelenmiş ve grafiksel analiz çalışmalarına yer verilmiştir. İlaç kaçakçılığıyla mücadele çalışmaları kapsamında, Bakanlığımız verileri analiz edilerek uluslararası camiada da dikkatle izlenen bu alandaki yakalamaların ülkemizdeki son 4 yıllık seyri değerlendirilmiştir. Gıda kaçakçılığı ile mücadele çalışmaları kapsamında yer verilen konular ise ülkemiz açısından önem arz eden, kaçakçılık trendi yüksek olan ve tarım sektöründe tehdit oluşturabilecek konular arasından seçilmiştir. Burada da, Bakanlığımızca kullanılan program verilerinden derlenmiş istatistiklere yer verilmiştir. Ayrıca, et ve et ürünleri ile canlı hayvan kaçakçılığıyla mücadele çalışmalarına da raporda yer verilmiştir. Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğünce gerçekleştirilen kaçak et yakalamalarına ilişkin örnek görseller sunulmakta, yapılan yakalamalar son beş yıllık istatistikler bazında analiz edilmektedir. Ayrıca, et ve et ürünlerine ilişkin yasal düzenlemeye de yer verilmiştir. Canlı hayvan yakalama verileri büyük-küçükbaş hayvan kaçakçılığı yakalamaları ile evcil-süs hayvanı kaçakçılığı yakalamaları bazında ayrı ayrı değerlendirilmektedir. 8 GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI GÜMRÜKLER MUHAFAZA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 214 FALİYET RAPORU 9
RAPOR ÖZETİ Bu bölümün sekizinci kısmı iç karışıklıklarından faydalanan son yılların rekoru kırılmıştır. konumu gereği Avrupa ya sağladığı imkânların suiistimali riskli olmayan yolcuların gümrük birimlerince tespit edilen taşıt kaçakçılığı yöntemlerine ayrılmıştır. Taşıtlara ilişkin kaçakçılık yöntemleri, gümrük muhafaza birimlerince sınır kapılarımızda ve ülkemizin diğer yerlerinde gerçekleştirilen kontrol ve operasyonların yanı sıra denetim elemanlarınca bu konuda yürütülen inceleme ve soruşturmalar kapsamında elde edilen bulgu ve verilerin incelenmesi suretiyle tespitlere konu olmuş yöntemleri içermektedir. Dokuzuncu kısımda, silah ve mühimmat kaçakçılığı ile mücadele çalışmalarına yer verilmiştir. Kaçakçılık türlerinin en eskilerinden olan silah ve mühimmat kaçakçılığı, Suriye de yaşanan iç karışıklık ve DEAŞ tehlikesini yaşadığımız son yıllarda üzerinde önemle durulan konulardan biri olmuştur. 212 yılında sınır kapılarında 75. TL değerinde silah ve mühimmat yakalaması gerçekleştirilmişken 213 yılında bu oran % 958 artarak 7.5. TL ye yükselmiştir. 214 yılında alınan önlemler sayesinde bu tutar 2.9. TL ye kadar düşürülmüştür. Genel olarak kaçakçılar sınır kapıları dışındaki bölgeleri daha aktif kullanmakta ise de gümrüklü sahadaki araçlarda gizlenen yasadışı silah ve mühimmat yakalamaları da gümrük muhafaza birimlerinin özverili çalışmaları ve tespit sistemlerinin etkili kullanımı sonucudur. Raporda yer alan bir diğer kısımda ise elektronik eşya kaçakçılığı ile mücadele çalışmalarına yer verilmektedir. Gelişen ve yaygınlaşan teknolojik ürünlerin başında gelen elektronik eşya sektörü henüz istenen olgunluğa ulaşamadığından Türkiye piyasasında yabancı menşeli ürünler tercih edilmektedir. Bu ise bir yandan devletin vergi gelirlerinde önemli bir kalem olarak yer almasına, öte yandan da kaçak yollardan yurda sokulmak istenmesine cevaz vermektedir. Bu durumla mücadele etmek üzere gümrük muhafaza birimlerince yapılan rutin kontroller dışında risk analizleri, profil belirleme çalışmaları ve istihbarat faaliyetleri kesintisiz yürütülmektedir. 214 yılında yapılan yakalamaların değeri 536 Yakalamalar genelde İstanbul gibi Türkiye ekonomisinin can damarı olan bölgede yoğunlaşmaktadır. Kaçakçılık vakalarının %9 a yakın bir kısmının havalimanlarında gerçekleştirilmesi de kayda değer bir diğer husustur. ALO 136 ücretsiz Gümrük Muhafaza İhbar Hattına gelen ihbarlar sayesinde yapılan yakalamalardaki başarı da şüphesiz duyarlı vatandaşların devletin kaçakçılıkla mücadele çalışmalarına yaptığı önemli bir katkıdır. Kültür varlığı kaçakçılığı ile mücadele çalışmalarına yer verilen on birinci kısımda, ülkemizin kültür varlığı zenginliğine ilişkin genel bilgilerle birlikte kaçakçılığın nedenleri, ulusal ve uluslararası alanda gerçekleştirilen mücadele faaliyetleri ile gümrük birimlerince gerçekleştirilen yakalama istatistiklerine yer verilmiştir. Raporda yer verilen bir diğer alan ise göçmen kaçakçılığıyla mücadele çalışmalarıdır. Komşu ülkelerde yaşanan sıkıntılar sebebiyle iki milyona yakın Suriyeli mülteciye ev sahipliği ulaşmak isteyen göçmenler içinse transit ülke konumunda olan Türkiye, yasadışı göçle mücadelede üzerine düşeni yapmaktadır. Öyle ki 214 yılında bir önceki yıla oranla % 1 daha fazla yakalama yapılmış, yakalanan göçmen sayısı ise bir önceki yılın 3 katına ulaşmıştır. Yakalamaların Avrupa ya açılan sınır kapılarında yoğunlaşması ve kaçak göçmenlerin çoğunluğunun Suriye uyruklu olması sonucu gümrük muhafaza birimleri konunun önemi ve hassasiyetine binaen çalışmalarını özveriyle sürdürmektedir. Öte yandan kaçakçılık yöntemlerinde görülen çeşitlilik konunun dinamik boyutunu da gözler önüne sermekte olup bu durumun kısa vadede çözülemeyecek bir sorun teşkil ettiğini de göstermektedir. Tüm bunlara rağmen Genel Müdürlüğümüz yasal mevzuat gereği üzerine düşen sorumluluğu yerine getirirken tüm teknik ve idari imkânlarını kullanarak paydaş kurumlarla işbirliği içerisinde çalışmaktadır. Raporun birinci bölümünün son kısmını ise hayali ihracat konusu oluşturmaktadır. anlamına gelen hayali ihracat olaylarına ilişkin her türlü bilgi takip edilerek analiz edilmekte ve devletin ve ihracatçıların zarara uğratılmaması için gerekli çalışmalar aralıksız yürütülmektedir. Raporun ikinci bölümünde, kaçakçılıkla mücadele faaliyetleri kapsamında idari ve teknik kapasitemiz ve bunların geliştirilmesi konularında önemli bilgiler sunulmaktadır. Kaçakçılıkla mücadeledeki önemi dolayısıyla dedektör köpek sayısının ve çeşitliliğinin artırılması ve bunların dünya standartlarında eğitime tabi tutulması amacıyla 21 yılında başlatılan çalışmalar sonucunda 214 yılında faaliyetine başlamış olan Köpek Eğitim Merkezi, idari kapasitenin artırılması konusundaki en önemli gelişmelerden biri olarak değerlendirilmektedir. Bir diğer önemli gelişme ise havayolu firmalarından manuel ortamda alınan yolcu bilgilerinin elektronik ortamda alınması, alınan bu bilgilerin etkin risk değerlendirmesi ve analizine tabi tutulması ile kontrollerin riskli yolcular işlemlerinin hızlandırılması ve böylece kaçakçılık ve yasa dışı faaliyetlerle daha etkin mücadele edilmesine imkân veren Varış Öncesi Yolcu Analizi Projesi dir. Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğü nün idari kapasitesi raporun bu bölümde çeşitli örneklerle sunulmakta, komuta kontrol merkezi, araç takip sistemi, kapalı devre televizyon sistemi (CCTV), gemi arama ve deniz devriye ekipleri gibi pek çok önemli proje hakkında bilgiler verilmektedir. Raporun bu bölümünde teknik cihaz ve donanımlar başlığı altında merkez ve taşra idarelerimizce kullanılan çeşitli teknolojik imkânlar ve kaçakçılıkla mücadelede kullanılan takip sistemleri de tanıtılmaktadır. Raporda son olarak, milli bütçe kapsamında gerçekleştirilen çalışmalara ilaveten, Avrupa Komisyonunca sağlanan Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı kapsamında yürütülen ve kaçakçılıkla mücadele alanında idari ve teknik kapasitemizin artırılmasına ilişkin önemli bir yer tutan Avrupa Birliği Projeleri güney sınırımızdaki ülkelerin milyon TL nin üzerine çıkarak yaptığı için hedef ülke, jeopolitik Devletin ihracatı teşvik için üzerinde yoğunlaştırılması, hakkında bilgi sunulmaktadır. 1 GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI GÜMRÜKLER MUHAFAZA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 214 FALİYET RAPORU 11
KÜNYE İÇİNDEKİLER T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI GÜMRÜKLER MUHAFAZA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 214 FAALİYET RAPORU SANAT YÖNETMENİ Serkan ÖZTÜRK serkangrafiturk@gmail.com TASHİH VE REDAKSİYON Kübra SARIMEHMETOĞLU YAPIM & BASIM GRAFİTÜRK MEDYA LTD. ŞTİ +9.312 287 86 66 www. grafiturk.com.tr İLETİŞİM Dumlupınar Bulvarı No: 151 Eskisehir Yolu 9. Km.653 Çankaya / ANKARA Tel: (312) 449 1 (pbx) gtb.gov.tr bilgi@gtb.gov.tr www.muhafaza.gtb.gov.tr BÖLÜM 1. EŞYA TÜRLERİNE GÖRE KAÇAKÇILIKLA MÜCADELE ÇALIŞMALARI...17 1. NARKOTİK MADDE KAÇAKÇILIĞI İLE MÜCADELE ÇALIŞMALARI... 18 1.1. KENEVİR VE TÜREVLERİ...2 1.2. AFYON VE TÜREVLERİ (OPİYATLAR)...22 1.3. KOKAİN...24 1.4. SENTETİK UYUŞTURUCULAR...27 1.4.1. Amfetamin Tipi Uyarıcılar...27 1.4.2. Sentetik Kannabinoid (Bonzai)...3 1.5. SON ZAMANLARDA ELE GEÇİRİLEN DİĞER UYUŞTURUCU VE PSİKOTROP MADDELER...31 1.5.1. Khat...31 1.5.2. Efedrin/Psödoefedrin...31 1.5.3. Methadone...32 1.5.4. Psicobiline...32 1.6. KONTROLLÜ TESLİMAT UYGULAMALARI...33 2. AKARYAKIT KAÇAKÇILIĞI İLE MÜCADELE ÇALIŞMALARI... 34 2.1. HAVACILIK YAKITI...37 2.2. AKARYAKIT HARİCİ PETROL ÜRÜNLERİ...4 2.3. DENİZCİLİK YAKITI...43 2.4. MÜCADELE FAALİYETLERİ...45 3. TÜTÜN VE TÜTÜN MAMULLERİ KAÇAKÇILIĞI İLE MÜCADELE ÇALIŞMALARI... 52 3.1. GERÇEKLEŞTİRİLEN YAKALAMALAR...54 3.2. KAÇAK SİGARA TÜRLERİ...55 3.3. MARKA BAZINDA YAKALAMALAR...56 3.4. CEBEL ALİ SERBEST BÖLGESİ...58 3.5. GÜMRÜK KAPILARI BAZINDA YAKALAMALAR...58 3.6. İLLER BAZINDA YAKALAMALAR...6 3.7. TÜTÜN VE TÜTÜN MAMULÜ ÇEŞİDİNE GÖRE GERÇEKLEŞTİRİLEN YAKALAMALAR...62 3.8. GENEL MÜDÜRLÜĞÜMÜZCE GERÇEKLEŞTİRİLEN DİĞER TÜTÜN VE TÜTÜN MAMULÜ YAKALAMALARI...63 3.9. TÜTÜN VE ALKOL KAÇAKÇILIĞIYLA MÜCADELEDE KULLANILAN YÖNTEMLER VE ALINAN ÖNLEMLER...65 12 GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI GÜMRÜKLER MUHAFAZA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 214 FALİYET RAPORU 13
İÇİNDEKİLER 3.9.1. Çay-Tütün Dedektör Köpekleri:...65 3.9.2. 212/2924 Sayılı BKK Kapsamında Gerçekleştirilen Transit Düzenlemesi:...65 3.9.3. 567 Say. Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda Sigara Kaçakçılığına İlişkin Yapılan Değişiklikler:...66 3.9.4. Uluslararası İşbirlikleri ve Müşterek Operasyonlar:...66 3.9.5. Saha Denetimleri:...66 4. ALKOLLÜ İÇKİ KAÇAKÇILIĞI İLE MÜCADELE ÇALIŞMALARI... 67 5. İLAÇ KAÇAKÇILIĞI İLE MÜCADELE ÇALIŞMALARI... 7 6. GIDA KAÇAKÇILIĞI İLE MÜCADELE ÇALIŞMALARI... 72 6.1. ZEYTİNYAĞI KAÇAKÇILIĞI...72 6.2. ŞEKER KAÇAKÇILIĞI...74 6.3. ÇAY KAÇAKÇILIĞI...75 6.4. CEVİZ KAÇAKÇILIĞI...75 7. ET VE ET ÜRÜNLERİ İLE CANLI HAYVAN KAÇAKÇILIĞI İLE MÜCADELE ÇALIŞMALARI... 76 7.1. ET VE ET ÜRÜNLERİ KAÇAKÇILIĞI...76 7.2. CANLI HAYVAN KAÇAKÇILIĞI...77 8. TAŞIT KAÇAKÇILIĞI İLE MÜCADELE ÇALIŞMALARI... 79 8.1. TAŞIT KAÇAKÇILIĞI YÖNTEMLERİ...79 8.1.1. Kullanılmış Taşıtların Yeni Araç Gibi Gösterilerek İthali...79 8.1.2. Sahte veya Eksik Belge İle Düşük Kıymet Beyanı...79 8.1.3. Donanım ve Motor Özelliklerinin Yanlış Beyanı...8 8.1.4. Farklı Plaka Uygulanması...8 8.1.5. Şasi No Değişikliği...8 8.1.6. Çalıntı Araç Sokulmaya Çalışılması...8 8.1.7. Sahte Belge ile Araç Geçirilmeye Çalışılması...8 8.1.8. Ülkeye Kayıtsız Sokulan Araçlar...8 8.1.9. Sahte Belge ile İhracat...8 8.1.1. Geçici İthal Edildikten Sonra Süresinde Yurtdışı Edilmeyen Araçlar...81 9. SİLAH VE MÜHİMMAT KAÇAKÇILIĞI İLE MÜCADELE ÇALIŞMALARI... 83 1. ELEKTRONİK EŞYA KAÇAKÇILIĞI İLE MÜCADELE ÇALIŞMALARI... 86 11. KÜLTÜR VARLIĞI KAÇAKÇILIĞI İLE MÜCADELE ÇALIŞMALARI... 91 11.1. ÜLKEMİZDE KÜLTÜR VARLIĞI KAÇAKÇILIĞINA GENEL BAKIŞ...91 11.2. KÜLTÜR VARLIĞI KAÇAKÇILIĞININ NEDENLERİ...91 11.3. YAYGIN KÜLTÜR VARLIĞI KAÇAKÇILIĞI YÖNTEMLERİ...92 11.4. MÜCADELE FAALİYETLERİ...92 11.5. 214 YILI KÜLTÜR VARLIĞI KAÇAKÇILIĞI YAKALAMA İSTATİSTİKLERİ...94 12. GÖÇMEN KAÇAKÇILIĞI İLE MÜCADELE ÇALIŞMALARI... 96 12.1. GÖÇMEN KAÇAKÇILIĞI YÖNTEMLERİ...99 12.1.1. Taşıt içine gizlenme...99 12.1.2. Sınır Kapılarında Sahte Belge Kullanma...1 12.1.3. Sınır Kapılarından İşlemsiz Geçiş...1 12.1.4. Sınır Kapıları Dışından Geçiş...1 12.1.5. Deniz Yoluyla Yapılan Kaçakçılık...1 13. HAYALİ İHRACAT... 12 13.1. HAYALİ İHRACAT YÖNTEMLERİ...12 13.1.1. Sahte İhracat...12 13.1.2. Ticari Değeri Olmayan Malın İhracı...12 13.1.3. Fiyatı Olduğundan Fazla Göstermek...13 13.1.4. Dahilde İşleme Rejimi Kapsamında Yapılan Hayali İhracat...13 BÖLÜM 2. İDARİ VE TEKNİK KAPASİTENİN GELİŞTİRİLMESİ ÇALIŞMALARI... 15 14. KÖPEK EĞİTİM MERKEZİ... 16 15. VARIŞ ÖNCESİ YOLCU BİLDİRİMİ... 18 16. NAKİT KONTROLLERİ... 11 17. KOMUTA KONTROL MERKEZİ... 114 18. DENİZ KONTROLLERİ VE DEVRİYE FAALİYETLERİ... 117 18.1. MOTORBOTLAR...117 18.2. EŞLEŞTİRME FAALİYETLERİ... 118 18.3. DEVRİYE EKİPLERİ... 119 18.4. GEMİ ARAMA EKİPLERİ... 119 19. İSTİHBARAT YAPILANMASI... 12 2. TEKNİK CİHAZ VE DONANIMLAR... 123 2.1. ARAÇ VE KONTEYNER TARAMA SİSTEMLERİ...123 2.2. RADYASYON İZLEME SİSTEMİ (RİS)...124 2.3. KAPALI DEVRE TELEVİZYON SİSTEMİ (CCTV)...124 2.4. ARAÇ TAKİP SİSTEMİ (ATS)...125 2.5. AKARYAKIT TAKİP SİSTEMİ...126 2.6. GEMİ TAKİP SİSTEMİ...126 2.7. VERİ YÖNETİM SİSTEMİ (VYS)...126 2.8. DİĞER TEKNİK CİHAZ VE DONANIMLAR:...127 2.8.1. Algılama Cihazları...127 2.8.2. Kaçak Eşya Tespit Cihazları...127 2.8.3. İzleme-Takip Cihazları...127 21. AVRUPA BİRLİĞİ PROJELERİ... 13 14 GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI GÜMRÜKLER MUHAFAZA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 214 FALİYET RAPORU 15
EŞYA TÜRLERİNE GÖRE KAÇAKÇILIKLA MÜCADELE ÇALIŞMALARI
1. NARKOTİK MADDE KAÇAKÇILIĞI İLE MÜCADELE ÇALIŞMALARI 214 yılında gümrük birimleri tarafından yürütülen başarılı çalışmalar sonucunda, toplam değeri 182 milyon TL olan 194 kg 228 g uyuşturucu madde ele geçirilerek bir önceki yıla göre yüzde 2 artış sağlanmıştır. 214 yılında diğer ülke ve ulusal kolluk birimleri ile 12 adet kontrollü teslimat uygulaması gerçekleştirilerek 18 kg 345g afyon sakızı, 4 kg 879g kokain ve 16 kg 417g sentetik kannabinoid maddesi ele geçirilmiştir. 214 yılında ulusal işbirliği kapsamında gerçekleştirilen müşterek çalışmalar neticesinde; 7 olayda yaklaşık 198 kg eroin, 11 kg kokain ve 23 kg esrar ele geçirilmiştir. Geleneksel tüketim ve yasadışı ticaret faaliyetlerinin çok ötesine geçen uyuşturucu kullanımı, gelişmiş ve gelişmekte olan ülke ayrımı olmaksızın bütün ülkelerin genç nüfusunu, dolayısıyla aile yapısını ve sosyal dengesini tehdit eder hale gelmiştir. Bir yandan terör ve organize suç örgütlerine finans kaynağı sağlarken bir yandan da toplum sağlığını tehdit eden uyuşturucu kaçakçılığı, üzerinde önemle durulan bir husustur. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı nın Narkotik Suçlarla Mücadele Politikası; ülke güvenliği ve kamu sağlığının korunması açısından her türlü narkotik ve psikotrop madde kaçakçılığına yönelik ulusal ve uluslararası trendlerin, gelişmelerin, teknolojilerin takip edilerek süratle değerlendirilmesi ve elde edilen verilerin ivedilikle mücadeleci birimlerimize aktarılması; eğitim, bilgi, tecrübe ve teknik cihazlar yönünden gerekli imkânların sağlanmasıdır. Coğrafi konumu nedeniyle ülkemiz, afyon ve türevleri, amfetamin ve türevleri, sentetik maddeler, kokain ve esrar gibi uyuşturucu maddelerin bazılarının yasadışı ticaretinde transit ülke konumunda yer almakta iken, bazı türlerin ticaretinde ise hedef ülke konumunda bulunmaktadır. Bu nedenle, uyuşturucu madde sevkiyatı bakımından riskli bulunan tüm sınır kapıları ile hava ve deniz limanlarına gelişmiş cihazlar yerleştirilmekte, narkotik dedektör köpeklerden faydalanılmaktadır. Resim 1, Uyuşturucu Madde Kaçakçılığı Sınır aşan suç örgütlerince suiistimale açık bir alan olan yasadışı uyuşturucu ticareti ile mücadelede ulusal ve uluslararası işbirliği son derece önem arz etmektedir. 214 yılında ulusal işbirliği kapsamında gerçekleştirilen müşterek çalışmalar neticesinde; 7 olayda yaklaşık 198 kg eroin, 11 kg kokain ve 23 kg esrar ele geçirilmiştir. Türkiye Uyuşturucu Bağımlılığını İzleme Merkezi (TUBİM) bünyesinde kurulan Erken Uyarı Sistemi (EWS/Early Warning System) Ulusal Çalışma Grubunca takip edilen çok sayıda sentetik esrar türü uyuşturucu madde, 211 yılından bu yana 2313 sayılı Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkında Kanun hükümlerine tabi tutulmaktadır. Bu sayede, sentetik kannabinoidler gibi yeni psikoaktif maddeler Kanun kapsamına alınarak kaçakçılığının engellenmesi için yasal girişimler başlatılmaktadır. Başlangıçtan itibaren sınır kapılarımızda rastlanan tüm maddeler Bakanlığımız tarafından süratle TUBİM e bildirilmekte ve ilgili yasa kapsamına alınması sağlanmaktadır. Uluslararası düzeyde ise başta Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi (UNODC), Dünya Gümrük Örgütü (WCO), Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (OSCE) ve Güneydoğu Avrupa Kanun Uygulama Merkezi (SELEC) olmak üzere uluslararası ve bölgesel işbirliği çalışmaları sürdürülmektedir. Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca düzenlenen ve 214 yılında İstanbul da UNODC, Avrupa Birliği Polis Teşkilat (EUROPOL), Avrupa Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığını İzleme Merkezi (EMCDDA) ve 9 ülkenin katılımı ile bir toplantı gerçekleştirilmiştir. Toplantıda 213 yılında ülkemizin 13 bin kg eroin yakalaması ile dünyada ilk sırada yer aldığı değerlendirmelerine yer verilmiştir. Sınır aşan suçlarla mücadelede kullanılan en önemli soruşturma tekniklerinden bir olan kontrollü teslimat uygulamaları dahilinde uluslararası alanda çeşitli operasyonlar gerçekleştirilmektedir. 213 yılında ilk kez koordinasyonu Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen bir uluslararası kontrollü teslimat uygulaması yürütülmüş ve Almanya aktarmalı olarak Uruguay dan ülkemize gönderilen 1 kg 33 g kokain, alıcıları ile birlikte ele geçirilmiştir. Bu çerçevede, 213 yılından bu yana koordinesi Gümrük Muhafaza birimlerince sağlanan 5 adet kontrollü teslimat uygulaması başarıyla yürütülmüş ve Güney Amerika ülkelerinden Avrupa aktarmalı olarak gelen 2 kg 7 g kokain ile Uzak Doğu ve Avrupa kaynaklı 16 kg 4 g sentetik kannabinoid (bonzai) türü uyuşturucu madde ele geçirilmiştir. Azerbaycan ile ikili işbirliği çerçevesinde gerçekleştirdiğimiz kontrollü teslimat uygulaması, bu uygulamanın başarısı hakkında verilebilecek en güzel örneklerinden birisidir. Çin Halk Cumhuriyeti-Belçika- Azerbaycan güzergahından sonra karayolu ile ülkemize getirilerek Artvin ve Rize üzerinden Trabzon iline ulaştırılan yaklaşık 15 kg sentetik kannabinoid (bonzai) olayın organizatörleriyle birlikte ele geçirilmiştir. 18 GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI GÜMRÜKLER MUHAFAZA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 214 FALİYET RAPORU 19
Bu doğrultuda, 214 yılında diğer ülke ve ulasal kolluk birimleri ile 12 adet kontrollü teslimat uygulaması gerçekleştirilerek 18 kg 345 g afyon sakızı, 4kg 879 g kokain ve 16 kg 417 g sentetik kannabinoid maddesi ele geçirilmiştir. Bu başarıların sağlanmasında son yıllarda gümrük kapılarında yapılan iyileştirmeler, teknik cihaz alımları ve insan kaynaklarına yapılan yatırımlar önem arz etmektedir. Bunlara ilaveten son derece hassas burunları ve göreve bağlılıkları 1.1. KENEVİR VE TÜREVLERİ Kenevir ekimi dünya üzerinde hemen hemen bütün ülkelerde yapılabildiği için kenevir ve esrar maddesinin yasadışı ticaretinde belirli bir yön bulunmamaktadır. Maddenin yasadışı ticaretinde fiyatın yüksek olduğu bölgelere doğru bir yönelim olduğu ile dikkat çeken ve sayıları hızla artan narkotik dedektör köpekler (NDK) bu başarıların elde edilmesine büyük katkı sağlamıştır. 214 yılında yapılan uyuşturucu yakalamalarının 146 kg ı NDK lar vasıtasıyla gerçekleştirilmiştir. Tüm bu gelişmeler sonucunda 214 yılında gümrük birimleri tarafından yürütülen başarılı çalışmalar sonucunda, toplam değeri 182 milyon TL olan 194 kg 228 g uyuşturucu madde ele geçirilerek bir önceki yıla göre yüzde 2 artış sağlanmıştır. değerlendirilmektedir. Son dönemde yapılan yakalamalardaki artış nedeniyle esrar fiyatları bölge ülkelerinde artmış, Türkiye dünya genelinde en çok fiyat artışı görülen ülke olmuştur. 1 Her yıl en fazla yakalanan ve kullanılan uyuşturucu türü olan Ayrıca, ülkemizde sınır kapısında gerçekleştirilen ilk methadone maddesi yakalaması Aralık 214 tarihinde Gürbulak Sınır Kapısında gerçekleştirilmiş ve 19 adet methadone maddesine el konulmuştur. Birimlerimizce gerçekleştirilen tüm bu başarılı operasyonlar neticesinde, çok sayıda uyuşturucu madde ele geçirilmiş, sorumlular adli makamlara sevkedilmiş ve uyuşturucu kartellerine büyük bir darbe vurulmuştur. esrar, Türkiye de daha çok kubar formunda tüketilmekte ve ele geçirilmektedir. Kenevir ve türevlerinin yakalamalarındaki yükseliş trendi devam etmektedir. Dünya genelinde olduğu gibi ülkemizde de son yıllarda esrar talebinde artış gözlenmektedir. Talepte meydana gelen bu artış maddenin arz boyutuna da yansımıştır. Ülkemizde yetiştirilen esrarın iç tüketimi karşılamaya yönelik olduğu bilinmektedir. 2 Ülke içindeki yüksek miktarlı yakalamanın yanında sınırlarda gerçekleştirilen küçük miktarlı yakalamalar esrarın ülke içinde kullanımının olduğu ve ülkemiz sınırlarında belli bir güzergahının olmadığını göstermektedir. Diğer taraftan 214 yılında sınır kapılarında yapılan yakalamalarda miktarların arttığı görülmektedir. 214 yılında sınır kapılarında yapılan esrar yakalaması 111 kg ile bir önceki yıla göre yaklaşık 5 kat artış gerçekleştirmiş, 29 ve öncesi rakamlara yaklaşmıştır. Son dönemde yaşanan talep artışıyla birlikte artan fiyatların etkisiyle esrarın ülkemize de sıklıkla giriş yaptığı 12 gözlenmektedir. Havayoluyla ülkemize getirilmeye çalışılan esrar ticaretinde Afrika ülkeleri öne çıkmaktadır. 214 yılında havayolu kuryelerinin beraberinde getirdikleri toplam 64 kg esrar ele geçirilmiştir. Uzakdoğu ülkelerinden yapılan posta sevkiyatlarında gerçekleştirilen yakalamalarda da bir artış gözlemlenmektedir. 214 yılında Çin Halk Cumhuriyeti kaynaklı 4 posta sevkiyatında 1 kg 9 g esrar maddesi ele geçirilmiştir. Esrarın karayoluyla ülkemize sokulma girişimleri özellikle doğu ve güney sınırlarımızda görülmektedir. Diğer ulusal mücadeleci birimlerden alınan bilgilerde başta İran ve Suriye olmak üzere yurt dışından ülkemize önemli miktarda esrar girişinin olduğu belirtilmektedir. Ancak, ülkemize karayoluyla giren yasadışı esrar ticaretinde sınır kapılarında gümrük birimlerince gerçekleştirilen yakalamaların caydırıcılığı ve etkin kolluk faaliyetleri sonucunda yasadışı esrar ticaretinde doğu ve güney sınır kapılarının tercih edilmediği değerlendirilmektedir. Öyle ki; 25-29 yılları arasındaki 5 yıllık dönemde İran, Irak ve Suriye sınır kapılarında gümrük birimleri tarafından 275 kg esrar yakalamasının 21-214 yılları arasındaki beş yıllık dönemde yüzde 88 azalışla 31 kg a düşmesi bunu kanıtlar niteliktedir. Diğer taraftan kenevir ve türevlerinin ülkemiz dışına çıkarılmadığı gözlenmektedir. 211-214 yılı arasında ülkemizden çıkışta yakalanan kenevir ve esrar yakalaması toplam yakalamanın binde 7 si kadar gerçekleşmiştir. 111,26 1 Kenevir ekimi 8 tüm dünyada yapılabildiği için 6 kenevir ve esrar 4 maddesinin yasa dışı ticaretinde 2 belirli bir yön bulunmamaktadır. 6,38 11 11 23,921 211 212 213 214 18 23,911 24 OLAY SAYISI M KTARI Resim 1, Kenevir Maddesi Yakalaması Şekil 1, Yıllar İtibari ile Esrar Yakalama Olay ve Miktar Sayıları (kg) 2 GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI GÜMRÜKLER MUHAFAZA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 214 FALİYET RAPORU 21
1.2. AFYON VE TÜREVLERİ (OPİYATLAR) Ülkemiz, Afganistan daki ekim alanlarında üretilmekte olan afyon ve türevlerinin Avrupa ya ulaştırılmasında kullanılan üç ana güzergâhtan (Balkan Rotası-Doğu Akdeniz Rotası-Kuzey Karadeniz Rotası) birisi olan Balkan Rotası üzerinde yer almakta ve Afganistan kaynaklı afyon ve türevlerinin kaçakçılığında transit ülke konumunda bulunmaktadır. Gümrük birimlerince gerçekleştirilen opiyat yakalamaları genellikle doğu bölgelerimizde yer alan giriş kapılarımızda ve batıda yer alan çıkış kapılarımızda gerçekleşmektedir. Türkiye de gerçekleştirilen yasadışı uyuşturucu madde yakalamalarında, miktar bazında en büyük pay opiyatlara ait olup, gümrük birimlerince ele geçirilen opiyatların tamamına yakınının eroin formatında olduğu tespit edilmiştir. Ülkemiz sınır kapılarında afyon sakızı ve yasadışı morfin yakalamalarının küçük miktarlarda ve nadiren gerçekleştirildiği görülmektedir. 21 yılı itibariyle Afganistan daki haşhaş üretiminde yaşanan %48 lik düşüş ve ulusal kolluk birimlerince gerçekleştirilen etkin mücadeleden kaynaklandığı değerlendirilen eroin yakalamalarındaki belirgin azalış, 212 yılından itibaren hem ulusal hem de kurumsal bazda keskin bir yükselişe geçmiştir. Gümrük birimleri tarafında 212 yılında bir önceki yıl yakalama miktarının yaklaşık 3 katına tekabül eden 1399 kg eroin yakalanmıştır. 213 yılında da yakalama miktarındaki artış devam etmiş ve 212 yılına göre %4 lık bir artışla 1962 kg eroin ele geçirilmiştir. Ayrıca, 213 yılında özellikle büyük araçlarda gerçekleştirilen eroin yakalamalarındaki artış dikkat çekmiş ve büyük miktarlı sevkiyatların arttığı gözlemlenmiştir. 214 yılında gümrük birimlerince ele geçirilen eroin miktarı 1189 kg olarak tespit edilmiştir. Yaşanan bu düşüşün temel sebebinin; gümrük birimleri tarafından alınan ilave tedbirler ve gerçekleştirilen başarılı çalışmalar sonucunda uyuşturucu kaçakçılarının alternatif rotalara yönelmesi olduğu değerlendirilmektedir. Son zamanlarda, Güney Akdeniz ve Kuzey Karadeniz Rotası üzerinde yer alan ülkeler tarafından bildirilen eroin yakalamalarında görülen artış ve uluslararası raporlarda alternatif güzergahların yoğun şekilde kullanılmaya başlandığı bilgisi bu hususu desteklemektedir. Bununla birlikte eroin yakalama olay sayılarına bakıldığında ise 212 de 211 yılına oranla %75 oranında artış, 213 yılında ise bir önceki yıla göre küçük bir düşüş gözlemlenmiştir. 214 yılında ise tekrar bir artış göstererek dalgalı bir seyir izlemiştir. Yakalanan sanık sayıları ise olay sayılarıyla beraber artış göstermektedir. Yasadışı uyuşturucu ticaretinde Türk ve İran uyruklu sanık sayıları hemen hemen her dönem yüksek bir paya sahip olmakta iken özellikle Balkan ülkeleri uyruklu sanıkların toplam sanıklara oranının 211 de %37 iken 214 te %53 oranında olduğu tespit edilmiştir. Resim 3, Eroin Yakalaması Uyuşturucu madde yakalamalarında, miktar bazında en büyük pay opiyatlara ait olup, gümrük birimlerince ele geçirilen opiyatların tamamına yakınının eroin formatında olduğu tespit edilmiştir. Resim 4, Eroin Yakalaması Gerçekleştirilen eroin yakalama olay sayılarında 212 de 211 yılına oranla %75 oranında artış, 213 yılında ise bir önceki yıla göre küçük bir düşüş gözlemlenmiştir. 214 yılında ise tekrar bir artış göstererek dalgalı bir seyir izlemiştir. 1997,6 2 18 1596,72 16 14 12,6 12 1 8 553,94 6 4 2 28 49 39 45 211 212 213 214 Şekil 2, Yıllar İtibari ile Opiyat Yakalama Olay ve Miktar Sayıları (kg) OLAY SAYISI M KTARI 22 GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI GÜMRÜKLER MUHAFAZA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 214 FALİYET RAPORU 23
1.3. KOKAİN Kokain genel olarak Bolivya, Peru, Ekvador ve Kolombiya nın oluşturduğu Andean Bölgesi olarak da anılan ticaret bloğunda üretilmekte olup, ABD de ve Batı Avrupa da, özellikle Belçika, İngiltere, Fransa ve Hollanda da yaygın olarak kullanılmaktadır. Kokainin ayrıca Güney Amerika ülkelerinde özellikle Amerika- Avrupa güzergâhında transit konumda olan Brezilya, Şili ve Arjantin de de kullanımı yaygınlaşmaktadır. Yasadışı kokain ticaretinde ülkemiz hedef ülke konumunda bulunmakta olup, kokainin tamamına yakını ülkeye kullanım amacıyla girmektedir. 18 16 14 12 1 8 6 4 2 2 82,44 Gümrük birimlerince 211-214 yılları arasında gerçekleştirilen 23 yakalamanın tamamı ülkemize giriş yaparken gerçekleştirilmiştir. Kokain kaçakçılığında genelde İstanbul da bulunan havalimanlarının kullanıldığı, bu çerçevede yapılan yakalamalarda tespit edilen kuryelerin Kuzey Afrika ülkeleri üzerinden gelen Güney Amerika asıllı şahıslar olduğu görülmekle birlikte, 212, 213 ve 214 yıllarında deniz limanlarımızda (özellikle Mersin ve İstanbul) yüksek miktarlı kokain yakalamaları da gerçekleştirilmiştir. 212 ve 214 yıllarında Emniyet 171,85 48,54 7 6 8 211 212 213 214 Şekil 3, Yıllar İtibari ile Opiyat Yakalama Olay ve Miktar Sayıları (kg) Gümrük birimlerince 211-214 yılları arasında gerçekleştirilen 23 yakalamanın tamamı ülkemize giriş yaparken gerçekleştirilmiştir. 133, OLAY SAYISI M KTARI Genel Müdürlüğü birimleriyle müştereken Mersin Limanı nda gerçekleştirilen 3 operasyon sonucunda toplam 152 kg kokain maddesi ele geçirilmiştir. Bunun yanında UNODC raporlarında, Batı Avrupa pazarındaki talep azalması ve Doğu Avrupa pazarında görülen talep artışı ile beraber; Yunanistan, Doğu Adriyatik kıyıları ve Baltık Devletleri nin kokain kaçakçıları için yeni uğrak limanlar haline geldiği belirtilmektedir. Ayrıca, Avrupa da kokain pazarının genişlemesi ve uyuşturucu organizasyonlarının alternatif pazar arayışları ile birlikte ülkemizin de artan oranda Kokain kaçakçılığına maruz kalabileceği değerlendirilmektedir. Emniyet Genel Müdürlüğü Kaçakçılık ve Organize Suçlarla Mücadele Dairesinin (KOM) verilerine göre Türkiye de 211 yılında 129 u yabancı uyruklu toplam 886 şahıs hakkında kokain bulundurma veya ticareti yapmak suçundan işlem yapılmış olup, Andean Bölgesi - Batı ve Güney Afrika - Avrupa güzergahını destekler nitelikte işlem yapılan yabancı uyruklu şahıslar arasında özellikle Nijerya ve Güney Afrika uyruklu şahısların ön planda yer aldığı görülmüştür. Gümrük birimleri tarafından ise 211 de 82 kg, 212 de 172 kg, 213 te 49 kg civarında kokain maddesi ele geçirilmiş ve bir önceki yıla göre %72 lik bir düşüş yaşanmıştır. 214 yılında ise 133 kg ile bir önceki yıla göre %174 lük bir artış gözlemlenmiştir. Resim 5, Sıvı Kokain Maddesi Yakalaması Resim 6, Kokain Maddesi Yakalaması SELEC (Güneydoğu Avrupa Kanun Uygulama Merkezi) 212 Değerlendirme Raporunda; SELEC üyesi ülkelerce 212 de yakalanan 829 kg kokainin 476 kg ının Türk Kolluk Birimlerince ele geçirildiği ifade edilmektedir. Bu rakam Güneydoğu Avrupa Bölgesindeki yakalamaların yaklaşık %57 sine tekabül etmektedir. 24 GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI GÜMRÜKLER MUHAFAZA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 214 FALİYET RAPORU 25
1.4. SENTETİK UYUŞTURUCULAR 1.4.1. Amfetamin Tipi Uyarıcılar Resim 7, Mobil X-Ray Taraması Ecstasy, gümrük birimlerimizce en çok ele geçirilen Amfetamin Tipi Uyarıcı türüdür. Ecstasy ülkemize Hollanda ve Belçika gibi Batı Avrupa ülkeleri kaynaklı olarak ve kullanım amaçlı girmektedir. Piyasada tablet, kapsül, toz ve sıvı formları mevcuttur. Genç nüfus arasındaki kullanım yaygınlığının önlenmesi amacıyla kurumumuzca da dikkatle takip edilmektedir. Kapıkule ve İpsala başta olmak üzere batı kara sınır kapılarımız ile İstanbul ve İzmir Havalimanlarımız, ecstasy kaçakçılığındaki en riskli sınır kapılarımız konumundadır. Büyük miktarlı yakalamaların tamamına yakını batı kara sınır kapılarımızdan girişte, bir kısmı da İstanbul da bulunan havalimanlarımızda gerçekleştirilmiştir. 212 yılında Genel Müdürlüğümüzce gerçekleştirilen operasyonlar sonucunda ele geçirilen 1.314. adet ecstasy yakalaması, Gümrük birimlerince bir yılda ele geçirilen en yüksek miktarlı yakalama özelliği arz etmektedir. Gümrük birimlerince 211 yılında 2 olayda 5.2, 212 yılında 1 olayda 1.314.759, 213 yılında yine 9 olayda 77.84 ve 214 yılında da 6 olayda toplam 682. adet ecstasy maddesi ele geçirilmiştir. Ülkemizde hem ulusal hem de kurumsal bazda gerçekleştirilen ecstasy yakalamalarındaki artış dikkatle takip edilmektedir. Son yıllarda ülkemizde renkli (yeşil, pembe, kırmızı, mavi) ecstasy yakalamalarında bir artış bulunmaktadır. Farklı renk ve şekillere sahip ecstasy yakalamalarının, gönderici sayısındaki artış veya çeşitlenmeye işaret ettiği değerlendirilmektedir. Yine son yıllarda ecstasy kaçakçılığı olaylarında yer alan şahısların da çoğunluğunun Türk ve Bulgar uyruklu şahıslar oldukları gözlemlenmektedir. 4 368,61 35 3 25 2 172,35 198,77 OLAY SAYISI M KTARI 15 1 5 2 1,42 1 9 6 Resim 8, Mobil X-Ray Tarama Görüntüsü Resim 9, Uyuşturucu Madde Yakalaması 211 212 213 214 Şekil 4, Yıllar İtibari ile Ecstasy Yakalama Olay Sayıları ve Miktarları (kg) 26 GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI GÜMRÜKLER MUHAFAZA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 214 FALİYET RAPORU 27
Bakanlığımızca doğrudan amfetamin formatında ele geçirilen madde miktarları oldukça düşüktür. 211 de 12 kg 619 g, 212 de 7 kg 245 g amfetamin yakalaması gerçekleştirilmişken yakalama miktarları giderek azalarak 213 te 279 g ye düşmüş ve 214 yılında ise sadece 16 g ile sınırlı kalmıştır. Doğu Avrupa ülkelerinde üretilip Arap yarımadasında yer alan ülkelere gönderilmeye çalışılan captagon ticaretinde ülkemiz transit ülke konumunda yer almakta iken çok kısıtlı da olsa ülkemize kullanım amacıyla da gönderildiği bilinmektedir. Captagon yakalamaları genellikle ülkemize batı Sınır Kapılarından girişte ve Güneydoğu Sınır Kapılarından çıkışta gerçekleştirilmektedir. Ancak son yıllarda Birimlerimizce ele geçirilen captagon miktarında sürekli bir düşüş söz konusudur. Yakalamalarda meydana gelen bu düşüşün en temel sebebi Bölge ülkelerinde captagon üretimi sebebiyle Doğu Avrupa kaynaklı captagon rotasının etkinliğini yitirmesi olarak değerlendirilmektedir. Mücadeleci birimlerimizce ele geçirilen captagon miktarlarındaki keskin düşüşle beraber Lübnan ve Suriye gibi bölge ülkelerindeki üretime yönelik bilgiler de bu hususu desteklemektedir. Diğer taraftan, birimlerimizce son yıllarda az sayıdaki olayda gerçekleştirilen captagon yakalamalarının analizinde, ele geçirilen hapların, captagon etken maddesi fenitilin içermedikleri; ele geçirilen maddelerin captagon logolu ecstasy oldukları tespit edilmiştir. Son yıllarda Suriye de ciddi miktarlarda captagon üretimi gerçekleştirildiği ve üretilen captagon un Lübnan ve Türkiye üzerinden deniz yolu ile Arap Yarımadası na ulaştırılmaya çalışıldığı bilgileri edinilmekte olup, 213 te Suriye de üretilerek Türkiye üzerinden Arap Yarımadası na sevk edilmeye çalışılan 4.2. adet captagon maddesi Emniyet birimlerince gerçekleştirilen operasyon sonucunda Hatay da ele geçirilmiştir. Ancak, tek olayda gerçekleştirilen bu yüksek miktarlı yakalama dışarıda tutulduğunda captagon maddesi ulusal yakalamalarında da rakamlar önceki yıllara nazaran ciddi bir düşüş göstermektedir. Ülkemiz, İran kaynaklı metamfetamin kaçakçılığında transit ülke konumundadır. Metamfetamin ülkemize Doğu Sınır Kapılarımızdan özellikle Gürbulak tan giriş yapmakta ve doğrudan Türkiye üzerinden veya Avrupa aktarmalı olarak havayolu ile Uzak Asya ya ulaşmayı amaçlamaktadır. Metamfetamin ülkemize genellikle İran dan giriş yapmakta olan otobüs yolcusu valizi içerisinde zulalanmış şekilde ele geçirilmekle beraber, çok az sayıdaki olayda batı sınır kapılarımızda çıkışta metamfetamin yakalaması gerçekleştirilmiştir. 21 yılından itibaren İran üzerinden ülkemize bir giriş tespit edilmiş ve buna müteakip Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Birimlerince doğu sınırlarımızda ivedilikle ilave tedbirler alınarak ilgili birimlerimiz maddeye karşı bilgilendirilmiştir. İzleyen süreçte önemli miktarlarda yakalamalar gerçekleştirilmiş ve süreç 212 yılı ikinci yarısından itibaren keskin bir azalmayla sonuçlanmıştır. Metamfetamin yakalamalarındaki keskin düşüşün nedeni olarak maddenin ülkemizde görülmeye başlamasından itibaren, özellikle Gümrük idarelerince doğu sınır kapılarında alınan ilave tedbirler sonucu maddenin kaçakçılığında alternatif güzergâh ve yöntemler kullanılmaya başlanması olarak değerlendirilmektedir. 3 Gümrük birimlerince alınan önlemler sonucu metamfetamin kaçakçılığında gerçekleşen rota kaymasının bir diğer göstergesi de olay sayılarında gerçekleşen düşüştür; 211 de 25 metamfetamin yakalama olayı gerçekleştirilmişken bu sayı 212 de 1 a, 213 te 6 ya düşmüş, 214 te ise 8 olarak gerçekleşmiştir. Gümrük birimlerince 211 yılında 2 olayda 5.2, 212 yılında 1 olayda 1.314.759, 213 yılında yine 9 olayda 77.84 ve 214 yılında da 6 olayda toplam 682. adet ecstasy maddesi ele geçirilmiştir. Resim 1, Uyuşturucu Madde Kaçakçılığı 16 14 12 1 8 6 4 2 25 147,98 211 212 213 214 Şekil 5, Yıllar İtibari ile Metamfetamin Yakalama Olay Sayıları ve Miktarları (kg) Birimlerimizce 211 yılında 148 kg, 212 yılında 3 kg 6 g, 213 yılında 7 kg ve 214 yılında ise 2 kg 4 g metamfetamin ele geçirilmiştir. Metamfetamin kaçakçılığına karışan şahısların tamamına yakınının İran uyruklu şahıslar olduğu gözlemlenmektedir. 214 yılı içerisinde gerçekleştirilen 8 metamfetamin yakalama olayı sonucu mahkemeye sevk 3,67 1 6 7,14 8 edilen 1 şahsın tamamının İran uyruklu şahıslar olduğu görülmektedir. Dünya genelindeki metamfetamin yakalamalarında ise son 4 yılda yaklaşık 4 kat artış yaşanmış ve küresel metamfetamin yakalaması 24 ton dan 114 ton a yükselmiştir. Metamfetamin yakalamalarının yaklaşık %65 i Kuzey Amerika da, %35 i ise 21,35 OLAY SAYISI M KTARI Doğu ve Güneydoğu Asya da gerçekleştirilmiştir. Bölgemizde ise İran İslam Cumhuriyeti nin yüksek miktarlı metamfetamin yakalamaları bulunmaktadır. İran da 21 da 1 ton metamfetamin yakalaması rapor edilmişken bu miktar 211 de 4 kat bir artışla 4 tona yükselmiş ve 212 de ise 3 ton civarında metamfetamin yakalaması gerçekleştirilmiştir. 4 28 GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI GÜMRÜKLER MUHAFAZA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 214 FALİYET RAPORU 29
1.4.2. Sentetik Kannabinoid (Bonzai) Ülkemizde ilk kez 21 yılında görülen, kamuoyunda Bonzai olarak da bilinen sentetik kannabinoid tipi uyuşturucular çoğunlukla Çin Halk Cumhuriyeti ve Avrupa ülkelerinden hızlı posta/ kargo taşımacılığı ile ülkemize ulaşmaktadır. Son zamanlarda dünya genelinde olduğu gibi ülkemizde de genç nüfus arasında hızla yaygınlaşmakta olan sentetik kannabinoidler, kimyasal formül değişiklikleri ile laboratuvar ortamında üretilen ve her geçen gün onlarca çeşidi internet yoluyla piyasaya sürülen maddelerdir. Üretilen yeni türlerin ülkeler tarafından yasaklanması zaman aldığından suç organizasyonlarınca bu imkandan yararlanılmaktadır. Son yıllarda ülkemize yönelik düzenli bir artış trendi bulunan tek uyuşturucu madde sentetik kannabinoidler olup, gümrük birimlerince madde ile mücadeleye yönelik uygulamaya konulan ilave tedbirler kararlılıkla sürdürülmektedir. 214 yılında gümrük birimleri tarafından 73 olayda 22 kg sentetik kannabinoid yakalaması gerçekleştirilmiş, 98 şahıs şüpheli olarak savcılığa sevk edilmiştir. Maddenin yakalamalarında son dört yılda gerçekleşen yüzde 485 artış dikkat çekmektedir. Sentetik kannabinoidlerin ülkemizde görülmeye başlandığı ilk yıllarda küçük miktarlarda ve bitkiye emdirilmiş halde gönderilmekte olduğu görülmekteyken son yıllarda yüksek miktarlı ve toz formunda gönderilmeye başlanmıştır. Olay başına ortalama yakalama miktarı 211 yılında 45 g olarak gerçekleşmişken, 214 yılında 6 kattan fazla bir artışla 2 kg 77 g a yükselmiştir. Sentetik kannabinoidlerin ülkemizde kullanım oranının son yıllarda artması ve talepte yaşanan artış nedeniyle bu tablonun ortaya çıktığı değerlendirilmektedir. Gerçekleştirilen yakalamalarda Çin Halk Cumhuriyeti nden gelen posta/kargo gönderilerinin payı artarak devam etmektedir. Bir önceki yıl gerçekleştirilen yakalamaların yüzde 47 si Çin Halk Cumhuriyeti nden gönderilmişken, 214 yılında bu sayı toplam yakalamaların yüzde 61 ini geçmiştir. Sentetik kannabinoid yakalamalarında İstanbul İli ön plana çıkmaktadır. Gümrük birimlerince 214 yılında gerçekleştirilen 73 yakalama olayının 56 sı İstanbul da yapılmıştır. Ankara da 1, İzmir de 4 yakalama gerçekleştirilmiştir. Miktar olarak bakıldığında da toplam yakalamanın yüzde 81 i İstanbul da gerçekleştirilmiştir. 1.5. SON ZAMANLARDA ELE GEÇİRİLEN DİĞER UYUŞTURUCU VE PSİKOTROP MADDELER 1.5.1. Khat Etken maddesi Cathinon olup Kuzey Afrika ülkelerinde tarihsel olarak kullanımı yaygındır. Esrar benzeri bir etkiye sahiptir. Ülkemizde ilk kez 21 yılında gümrük muhafaza personeli tarafından İstanbul Atatürk Havalimanında ele geçirilmiştir. Genellikle yakalamalar İstanbul da bulunan havalimanlarında ve ülkemize Avrupa ülkeleri üzerinden gelen Kuzey Afrika orijinli yolcularda yoğunluk göstermektedir. 1.5.2. Efedrin/ Psödoefedrin Son yıllarda yaşanan gelişmeler sonucunda amfetamin türevi yapımında kullanılan etken maddelerden olan ve yasal ilaçların içeriğinde de bulunan efedrin ve psödoefedrin maddelerinin yasadışı kullanımının engellenmesine yönelik gerekli faaliyetler sürdürülmektedir. Söz konusu etken maddeler Batı Kara sınır kapılarımızdan ülke dışına çıkarılmaya çalışılmaktadır. 25 21,9 2 15 117,14 OLAY SAYISI 1 75 9,48 73 M KTARI 5 34,5 34 34 211 212 213 214 Şekil 6, Yıllar İtibari ile Sentetik Kannabinoid Yakalama Olay Sayıları ve Miktarları (kg) Resim 11, Khat Resim 12, Efedrin/Psödoefedrin 3 GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI GÜMRÜKLER MUHAFAZA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 214 FALİYET RAPORU 31
1.5.3. Methadone Eroin bağımlılığı ile mücadelede, yerine koyma tedavisi amacıyla kullanılan Methadone isimli etken maddenin, son yıllarda şurup ve hap formunda İran üzerinden Türkiye ye getirildiği, özellikle İstanbul ve Van illerinde sokak satıcıları aracılığıyla yasadışı ticaretinin yapıldığı tespit edilmiştir. Sınır kapılarımızdaki ilk methadone yakalama olayı Aralık 214 te Gürbulak Sınır Kapısında gerçekleştirilmiş olup, hap formatında 1.9 adet Methadone maddesi ele geçirilmiştir. Resim 13, Methadone 1.5.4. Psicobiline Sihirli mantar olarak bilinen uyuşturucu maddenin etken maddesi psicobiline/psicoline dir. Ülkemize genellikle posta ve kargo yoluyla giriş yapmaktadır. Gönderilerin Batı Avrupa kaynaklı olduğu tespit edilmiştir. Yakalamaların büyük oranı Ankara Posta İdaresinde gümrük muhafaza birimlerince gerçekleştirilmiştir. Resim 14, Psicobiline 1.6. KONTROLLÜ TESLİMAT UYGULAMALARI Uyuşturucu madde kaçakçılığında suç organizasyonlarını bütünüyle ortaya çıkarmak, sevkiyatın son varış noktasına kadar takibini gerçekleştirmek ve satıcı, taşıyıcı ile alıcılara yönelik geçerli deliller toplayabilmek gibi amaçlarla ulusal ve uluslararası düzeyde kontrollü teslimat çalışmaları sürdürülmektedir. Söz konusu çalışmalar kapsamında İçişleri Bakanlığı ile müşterek olmak üzere 211 yılında 2, 212 yılında 7, 213 yılında 12 ve 214 yılında da 12 adet kontrollü teslimat uygulaması gerçekleştirilmiştir. 214 yılında gerçekleştirilen 12 adet kontrollü teslimat uygulaması neticesinde 18 kg 345 g afyon sakızı, 4kg 879 g kokain ve 16 kg 417 g sentetik kannabinoid maddesi ele geçirilmiştir. Bakanlığımız koordinesinde gerçekleştirilen ilk kontrollü teslimat uygulaması ise gerekli hazırlıkların tamamlanmasının ardından Mart 213 te başarılı bir şekilde sonuçlandırılmış ve 1 kg 337 g kokain ele geçirilerek alıcı şahıslar adli makamlara sevk edilmiştir. Bahse konu başarılı çalışmanın ardından Bakanlığımız koordinesinde 4 adet kontrollü teslimat uygulaması daha başarılı bir şekilde sonuçlandırılmıştır. Bakanlığımızca koordinesi sağlanan ve 214 yılı Şubat- Mart aylarında gerçekleştirilen kontrollü teslimat uygulaması, karayolu üzerinde ve yurt içi kontrollü teslimat uygulaması olarak gerçekleştirilmiş ve 15 kg 3 g sentetik kannabinoid ele geçirilerek alıcılar da dâhil 4 şahsın adli makamlara sevk edilmesi sağlanmıştır. Uygulama, ön hazırlık aşaması da dâhil, yaklaşık 1 gün kesintisiz ve koordineli bir şekilde yürütülmüştür. Ülkemizde uzun yıllardır karayolu üzerinde kontrollü teslimat uygulaması gerçekleştirilmemiştir. 39,17 4 35,2 34 35 3 25 23,585 2,7 2 15 1 7,75 5 1,45 1,37,5 211 212 213 214 Şekil 7, Yıllar İtibari ile Yeni Nesil Psikoaktif Maddeler Yakalama Miktarları (kg) KHAT PS COB L NE EFEDR N METADONE Resim 15, Uyuşturucu Madde Kaçakçılığı 214 yılında gerçekleştirilen 12 adet kontrollü teslimat uygulaması neticesinde 18 kg 345 g afyon sakızı, 4kg 879 g kokain ve 16 kg 417 g sentetik kannabinoid maddesi ele geçirilmiştir. 32 GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI GÜMRÜKLER MUHAFAZA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 214 FALİYET RAPORU 33
214 YILI ORTALAMA BENZİN VE MOTORİN FİYAT OLUŞUMU (TL/LT) Ürün Ürün Fiyatı ÖTV EPDK Gelir Payı Rafineri Payı Dağıtıcı ve Bayi Payı KDV (%18) Bayi Satış Fiyatı 2. AKARYAKIT KAÇAKÇILIĞI İLE MÜCADELE ÇALIŞMALARI Kurşunsuz Benzin 95 Oktan (Litre) 1,51 2,18,2,6,41,75 4,91 Motorin (Litre) 1,6 1,59,2,5,44,67 4,35 Akaryakıt sektörü, ekonomik büyüklüğü, sınai ve ticari faaliyetlere olan doğrudan etkisi nedeni ile ülkemizin en önemli sektörleri arasında yer almaktadır. Sektör, önemli miktarda verginin toplanmasını sağlayan ve her yıl büyüyen bir konumdadır. Hızla gelişmekte olan ekonominin ihtiyaçları ve yaygın ulaşım ağı nedeniyle petrole olan gereksinimin artması akaryakıt ticaretinin ülkemiz açısından önemli bir ticari faaliyet haline gelmesine neden olmuştur. Ülkemiz dünyanın en zengin petrol yataklarına sahip bölgesine yakın ve başlıca petrol üreticisi ülkelere komşu olmasına rağmen petrol üretimi açısından son derece kısıtlı bir potansiyele sahiptir. Dolayısıyla düşük fiyatla bahse konu ürünlere erişebilme imkânı ile akaryakıttan alınan vergilerin yüksekliği sonucunda, kaçakçılık faaliyetleri neticesinde haksız kazanç elde etmek isteyenler diğer alanlarda olduğu gibi petrol piyasasında da görülmektedir. Akaryakıt kaçakçılığı ile vergi kaçırılmak suretiyle devlete ve genel anlamda kamuya zarar verilmekte, piyasaya sunulan standart dışı, kalitesiz akaryakıt ile tüketici aldatılmakta ve yasalara uygun hareket eden firmalar karşısında da haksız bir rekabet ortamı yaratılmaktadır. Ülkemiz açısından birçok alanda son derece olumsuz etkilere sahip olan ve ciddi oranlara ulaşan akaryakıt kaçakçılığının birçok nedeni vardır: Kolay para kazanma arzusu, akaryakıt üzerindeki vergi yükü ve kaçak akaryakıt maliyetlerinin normal piyasa fiyatının çok altında olması, ülkemizin jeopolitik konumu gereği petrol arz eden ülkelere yakınlığı ve dolayısıyla düşük fiyatla bahse konu ürünlere erişebilme imkânı, gerek ticarette gerekse turizmde hava yolu ulaşımının daha sık kullanılması sonucu havacılık yakıtlarına olan talebin artması, deniz yoluyla yapılan kaçakçılıkta sahillerimizin Akaryakıt sektörü, önemli miktarda verginin toplanmasını sağlayan ve her yıl büyüyen bir konumdadır. Hızla gelişmekte olan ekonominin ihtiyaçları ve yaygın ulaşım ağı nedeniyle petrole olan gereksinimin artması akaryakıt ticaretinin ülkemiz açısından önemli bir ticari faaliyet haline gelmesine neden olmuştur. uzunluğu ve kontrolünün zor olması ve bahse konu kaçakçılık sonucu elde edilen rantın büyüklüğü, ülkemizdeki akaryakıt kaçakçılığının ana nedenleri arasında sayılmaktadır. Eski tarihlerde ilkel metotlarla icra edilen kaçakçılık, özellikle son yıllarda daha organize ve daha teknik yollarla yapılmaktadır. Ortaya çıkan kayıt dışılık ve yasadışılığın verdiği zararlar da bir o kadar büyümüştür. Özellikle son yıllarda akaryakıt en çok kaçakçılığı yapılan eşyalardan biri olmuştur. Ham petrol ve akaryakıt ithalatı tablosu yıllar itibarıyla değerlendirildiğinde; ham petrol ithalatında 21 yılına kadarki artış eğiliminin 212 yılından sonra tersine bir hareket sergileyerek azaldığı, yurt içi benzin talebinin çok büyük bir kısmının yurt içi rafineri üretiminden karşılanması sebebiyle benzin ithalatında sürekli bir düşüş meydana geldiği ve motorin, fuel oil ve havacılık yakıtındaki yükselişin ise düzenli bir seyir izlediği görülmektedir. HAM PETROL VE AKARYAKIT İTHALATI (TON) 21 211 212 213 214 HAM PETROL 16.966.435 17.646.886 19.484.172 18.618.249 17.34.794 BENZİN 278.273 139.137 47.865 12.93 1.548 MOTORİN 9.677.977 8.41.134 8.466.155 9.722.441 11.895.181 FUEL OIL 623.749 593.131 898.254 758.175 1.34.74 HAVACILIK YAKITI 36.271 545.799 574.837 57.43 763.238 TOPLAM AKARYAKIT* 1.886.27 9.319.2 9.987.111 11..976 13.694.672 TOPLAM 27.852.75 26.966.86 29.471.283 29.619.225 31.35.465 *Toplam akaryakıt satırı benzin, motorin, fuel oil ile havacılık yakıtını içermektedir. Ham petrol ve akaryakıt ihracatında ise; benzin, fuel oil ve motorin ihracatının yurt içi talebin de etkisiyle kısmen azalma gösterdiği, öte yandan denizcilik ve havacılık yakıtları ihracatındaki artış eğiliminin petrol ihracatına pozitif katkıda bulunduğu anlaşılmaktadır. 34 GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI GÜMRÜKLER MUHAFAZA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 214 FALİYET RAPORU 35