Ders 0 Osmanlı Devleti nin Kuruluşu OSMANLI DEVLETİ NİN KURULUŞU Kayıların Anadolu ya Gelişi Moğolların batıya doğru ilerlemesiyle Osmanlı Devleti ni kuran Kayı Boyu Anadolu ya gelmiştir. Önce Ahlat a (Bitlis) I. Alaaddin Keykubat Dönemi nde de Ankara, Karacadağ eteklerine yerleştirilmişlerdir. Daha sonra Ertuğrul Gazi liderliğindeki Kayı Boyu Bizans a baskıyı artırmak ve sınır güvenliğini sağlamak için Söğüt ve Domaniç e yerleştirildiler. Osmanlı Devleti Kurulduğu Sırada Anadolu da Bulunan Devletler İlhanlı (Moğol) Devleti (1256 15) Türkiye Selçuklu Devleti (1075 108) Bizans İmparatorluğu (476 145) Trabzon Rum İmparatorluğu (1204 1461) Kösedağ Savaşı ndan sonra Anadolu da kurulan Türk beylikleri BOSNA MACARİSTAN Latinler Venedikliler Cenevizliler Belgrad SIRBİSTAN Mora Sofya Selanik Eğriboz Atina EFLÂK BULGARİSTAN BİZANS İMPARATORLUĞU Girit BOĞDAN Varna MARMARA DENİZİ Bursa OSMANLILAR Saruhan Dobruca Prensliği Manisa İzmir Alaşehir Hamitoğulları Menteşeoğulları Antalya Tekeoğulları Aydınoğulları İstanbul Rodos Kütahya Germiyanoğulları AKDENİZ Kerson KARADENİZ Amasra Ahiler Ankara Akşehir Konya Alaiye KIRIM Kıbrıs Suğdak Candaroğulları Sinop Amasya Karamanoğulları Silifke Samsun Kayseri Canikoğulları Sivas Ramazanoğulları Eretna Devleti Divriği Dulkadiroğulları Maraş MEMLÜKLER Osmanlı Devleti nin Kuruluşu Sırasında Anadolu ve Balkanların Durumu Osmanlı Devleti nin Kısa Sürede Büyümesinde Etkili Olan Nedenler 1. Beyliğin Coğrafi Konumu Bizans ve Anadolu beylikleri arasında kurulmuş olması. Trabzon Trabzon Rum İmp. Harput Erzurum Karakoyunlular Celayirliler ÖLÇEK 0 250 500 km Dikkat Kayılar Söğüt ü kışlak, Domaniç i yaylak olarak kullanmışlardır. Kayı: Kuvvet ve kudret sahibi anlamlarına gelir. Bayrağında iki ok ile bir de yaylı ok yer alır. 2. Bizans ın Eski Gücünü Kaybetmiş Olması Bizans öncelikle taht kavgaları ve haçlı seferleri ile güç kaybetmiştir ve iç karışıklıklarla uğraşmaktaydı. İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 2
Ders 0 Osmanlı Devleti nin Kuruluşu. Anadolu Beylikleri ile İyi İlişkiler Kurması Osmanlı Beyliği başlangıçta, Anadolu beylikleri arasındaki mücadelelere katılmamıştır. 4. İyi Yetişmiş Hükümdar, Şehzade ve Komutanlarının Olması Sancağa çıkma usulü ile şehzadeler yönetim ve askerî alanda iyi bir eğitimden geçirilerek tecrübe kazanmaları sağlanmıştır. 5. Anadolu ve Balkanlarda Siyasi Birliğin Olmaması Anadolu da beyliklerin olması ve kendi aralarında mücadele etmeleri. Balkanlarda da küçük krallıkların ve prensliklerin olması ve bunların kendi aralarında sürekli savaş yapmaları. 6. Balkanlarda Uygulanan İskân Politikası Fethedilen yerlere yerleştirilen Türk ve Müslüman aileler balkanlarda yapılan fetihlerin kalıcı olunmasını sağlamıştır. 7. Ahilerin Desteğinin Sağlanması Osman Gazi nin Ahi Şeyhi Edebali nin kızıyla evlenmesi ile ahilerin desteği sağlanmıştır. 8. Gaza ve Cihat Anlayışı Osmanlı Devleti yöneticilerinin Türk cihan hakimiyeti anlayışı ve İslamiyet i yaymak için mücadele etmesi, onlara verilen desteğe arttırmıştır. İskan Politikasının Amaçları: Fetihlerin kalıcı olmasını sağlamak. Fethedilen yerlerin Türkleşmesini sağlamak. Fethedilen yerlerin güvenliğini sağlamak. Göçebe Türkmenleri yerleşik hayata geçirmek ve düzenli vergi almak. Boş arazileri tarıma açmak ve vergi gelirini artırmak. İslamiyet in yayılmasını sağlamak. Sancağa Çıkma Orhan Gazi döneminde başlatılan uygulama ile şehzadelerin sancaklara gönderilmesi ve burada devlet yönetimi ve askerlik ile ilgili iyi hocalardan (lala) ders almaları sağlanmıştır. III. Mehmet bu uygulamayı kaldırmıştır. Ahi: Kelime anlamı eliaçık, cömert ve yardımsever demektir. Türkiye Selçuklu Devleti nde esnafların oluşturduğu teşkilattır. İskân: İnsanların biryere yerleştirilmesi, yerleştirme ve yurtlandırılması demektir. Balkan: Ormanlık ve sarp sıradağlar anlamına gelir. Coğrafi olarak Bulgaristan ve Yunanistan dan Bosna ya kadar olan bölgenin genel adıdır. Sorunlu ailelerin göç ettirilerek sorunların çözülmesini sağlamak. 24 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Ders 0 Osmanlı Devleti nin Kuruluşu Osmanlı Devleti nin Fetih Siyaseti a. Osmanlı Devleti nde Gaza ve Cihat Anlayışı Gaza ve cihat anlayışı Osmanlı Devleti nin büyümesinde çok önemli bir işleve sahip olmuştur. Özellikle, daha önce Anadolu ya yapılan Moğol ve Haçlı saldırılarından sonra gaza ve cihat kavramları daha bir önem kazanmış ve Osmanlı Devleti nin Bizans a karşı yaptığı seferlerde Anadolu da büyük destek görmesini sağlamıştır. Osman Gazi nin şöhreti özellikle Bizans üzerine yaptığı seferlerden sonra Anadolu da yayılmıştır. Osmanlı da Meşru Görülen Harplerin Gerekçeleri 1. İslam Dini ni Korumak ve Yüceltmek İslam ın insanlara anlatılmasını ve yayılmasını sağlamak. 2. İslam Topraklarının İstilası veya Müslümanlara Yapılan Baskılar II. Murat ın Edirne Segedin Antlaşması ndan sonra Manisa ya dinlenmeye çekilmesi sonucu Papanın da etkisiyle Macar ve Sırpların tekrar Osmanlı Devleti ne saldırması üzerine Osmanlı Devleti nin II. Kosova Savaşı nı yapmak durumunda kalması bu duruma örnek gösterilebilir.. Bazı Ülkelerdeki Azınlıkların Osmanlı dan Yardım İstemesi Macarların halka zulmetmesi ve Osmanlı Devleti nin Macarların üstüne giderek Mohaç Savaşı nı yapması. Bizans zulmünden dolayı çok sayıda Hristiyan halkın Osmanlı dan yardım istemesi bunun göstergesidir. 4. İsyancılara ve Antlaşmaları Bozanlara Karşı Seferler Anadolu da çıkan Celali İsyanları ile yapılan mücadeleler buna örnek olarak gösterilebilir. Karamanoğulları nın, Osmanlı Devleti nin Bizans a karşı mücadeleye giriştiği zamanlarda Osmanlı Devleti ne saldırması bu beyliğe seferler düzenlenmesine neden olmuştur. Osmanlı Devleti nin Gaza ve Cihatta ki Amacı Osmanlı Devleti nin gaza ve cihattaki amacı bütün insanları zorla Müslüman yapmak değildir. Amaç İslam a girmek isteyenlerin İslam ın hakimiyeti altında huzurla yaşamalarını temin etmektir. İsteyen İslam ı seçmiş, istemeyen de cizye (vergi) vermek suretiyle güvenli ve istediği gibi yaşama hürriyetini kullanmıştır. Bugün Balkanlarda yaşayan toplulukların hâlâ kendi dinlerini yaşamaları bunun en güzel örneğidir İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! Gaza: İslamiyeti yaymak amacıyla yapılan seferlere gaza denilmiştir. Cihat: Hz. Allah (c.c) yolunda yapılan tüm hareket ve faaliyetlere denir. Meraklısına İstanbul un Fatih Sultan Mehmet tarafından kuşatılması üzerine Kostantin in Papadan yardım istemesi üzerine Ortodoks din adamları buna karşı çıkmıştır ve Ortodoks Grandük Notaras Şehirde kardinal külahı görmektense Türk sarığı görmeyi yeğlerim diyerek tepki göstermiştir. Bu durum kendi dindaşları olmamasına rağmen Osmanlı idaresinin Katoliklerden daha iyi olduğuna önemli bir kanıttır. Cizye: Can ve mal güvenliğinin sağlanması karşılığında alınan vergi türü. 25
Ders 0 Osmanlı Devleti nin Kuruluşu Meraklısına Macar millî kahramanı Jan Hunyad ın (Hunyadi Yanoş), Sırbistan ı işgal edip bütün Ortodoks kiliselerini yıkacağını söylemesi üzerine büyük bir korkuya kapılan Sırp yöneticiler Fatih Sultan Mehmet e bir heyet gönderdiler. Heyet, Fatih Sultan Mehmet e şu teklifte bulundu: Hunyad bizi ve inancımızı yok etmek istiyor, lütfen ülkemizi siz fethedin, bizi Hunyad ın zulmünden kurtarın. Fatih Sultan Mehmet Tamam dedi. Ancak heyetin içinde az da olsa bir endişe kalmıştı. Heyet başkanı bunu padişaha açtı: Gerçi adaletinizden ve müsamahanızdan eminiz, ancak kiliselerimize dokunmayacağınızı ağzınızdan duyarsak, daha mutlu döneceğiz. Fatih Sultan Mehmet, şu cümlelerle Sırp heyeti rahatlattı: İnşaallah Sırbistan a hâkim olduğumuzda, camiler yaptıracağız, ancak kiliselerinize dokunmayacağız. Siz nerede bir cami görürseniz yanına kilise yaptırabilirsiniz. Hattâ duvarını bitiştirebilirsiniz de... Bizim dinimiz işte böyle bir dindir. (İ. Hami Danimend, Tarihî Hakikâtler, c.1, s.501 502, İstanbul 1979) Osmanlı Devleti nde İstimalet Politikası Osmanlı Devleti fethettiği yerlerdeki halkın gönlünü kazanmak ve devlete bağlılıklarını arttırmak için uyguladığı fetih anlayışına istimalet politikası denir. Osmanlı Devleti nin Halkın Gönlüne Girmek İçin Yaptığı Uygulamalar Fethedilen yerlerdeki halka iyi davranma Halkın can ve mal güvenliğini sağlama Halkın dinî inanç, gelenek ve göreneklerine saygı gösterme ve baskı yapmama Vergilerin ödenebilir hâle getirilmesi veya verginin tamamen kaldırılması Yaşlı, hasta, çocuk, sakatlardan ve din görevlilerinden vergi alınmaması Halkın sorunlarına adalet ile hükmedilmesi İstimalet: Kelime anlamı olarak meylettirme, cezbetme ve gönül alma anlamlarına gelmektedir. Halka karşı hoşgörü ve müsamahalı davranması Bu politikanın en güzel örneklerinden biri Fatih Sultan Mehmet in Galata Cenevizlilerine verdiği ahidnamedir. 26 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Ders 0 Osmanlı Devleti nin Kuruluşu Osmanlı Milleti Osmanlı da toplumsal, hukuki, siyasi ve idari yapı insanların ırkına göre değil Millet Meraklısına Sistemi denilen inanç esasına göre şekillenmiştir. Roma, Bizans, ve Sasani imparatorlukları da değişik adlar altında Osmanlı Devleti nin kuruluş döneminden itibaren Müslümanlar ile gayrimüslimler bir arada yaşamışlardır. devletin dini dışındaki inançlardan Fatih döneminde gayrimüslim halkın statüsü konusunda hukuki düzenlemeler yapılmıştır. cizye türünde vergiler almışlardır. Devlet gayrimüslimlerin ibadet, can ve mal güvenliklerini garanti altına almıştır. Bu garantiye karşı gayrimüslim halktan tarım vergisi (haraç) ve gelir vergisi (cizye) alınmıştır. Bu uygulamaların oluşması İslam hukukundaki Dinde zorlama yoktur. esasının benimsenmiş olmasının da büyük etkisi olmuştur. Sonuç olarak: Osmanlı hakimiyeti altındaki yerlerde farklı toplumlar kimliklerini yitirmeden uzun süre birlikte yaşamışlardır. Bunun en güzel örneğini, uzun yıllar Osmanlı egemenliği altında yaşayan Balkan milletlerinde görebiliriz. Yıllarca Osmanlı yönetimi altında yaşamalarına rağmen dil, din, örf ve adetlerini yıllar boyu özgürce yaşayan Balkan milletlerinin bugün hâlâ kendi dillerini konuşması ve dinlerini yaşıyor olması bunun en somut göstergesidir. Osmanlı Devleti nin Gayrimüslim Milletlere Sağladığı Haklar Rum patrikleri 1657 ye kadar Hristiyan halk tarafından seçilmiştir. Dinî ibadet ve ayinlerini tam bir serbestlik içinde yapmışlardır. Okul açabilme, okul programlarını serbestçe tespit edebilme yetkilerine sahip kılınmışlardır. Patrikhaneler kendi nüfus kayıtlarını tutmakta serbest bırakılmışlardır. Gayrimüslim cemaatlerin liderleri özel bir şekilde seçilmiştir. (Divan ı Hümayun da sadrazam ve kazaskerin huzurunda.) Evlenme, boşanma, vasiyet gibi medeni haklarda da kendi dinî ve hukuki kurallarını uygulamışlardır. Meraklısına Osmanlı Devleti nde, Ermeniler 19. yüzyıla kadar hiç isyan etmemişlerdir. Bu yüzden Milleti Sadıka olarak isimlendirilmişlerdir. Bunda Osmanlı Devleti nin gayrimüslimlere karşı uygulamalarının önemli bir etkisi vardır. Ermeniler bu uygulamalar neticesinde Osmanlı idaresine mebus (vekil), 22 bakan, 7 büyük elçi, 11 öğretim üyesi, 41 yüksek dereceli memur çıkarmışlardır. Meraklısına Osmanlı Egemenliği Altında Yaşamış Milletler Rumlar Ermeniler Yahudiler Romenler Slavlar Arnavutlar Boşnaklar Gürcüler Araplar İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 27
Ders 0 Osmanlı Devleti nin Kuruluşu Fatih Sultan Mehmet in Bosna Ruhbanlarına Verdiği Emanname Bosna nın 146 yılında fethedilmesiyle Osmanlı Devlet politikası gereği bölge halkına can ve mal güvenliği ve dinî serbestlik tanındı. Bunun en güzel örneğini Bosna ruhbanlarına verilen emannamede görebiliriz. Emanname: Bir kimseye, bir millete veya düşmana; söz, işaret veya yazı ile, mal ve can güvenliğinin emniyet Fatih, 146 de Latin papazlarına gönderdiği fermanda şu ifadeleri kullanır. (güven) altında olduğunun bildirmesidir. Osmanlı Devleti fethettiği topraklardaki hristiyanlara birçok kez Ben ki Sultan Mehmed Han ım; üst ve alt tabakada bulunan bütün halk tarafından şu şekilde bilinsin ki; bu fermanımızı taşıyan Bosna rahiplerine emannameler vermiştir. lütufta bulunup şu hususları buyurdum: Söz konusu rahiplere ve kiliselerine hiç kimse tarafından engel olunmayıp rahatsızlık verilmeyecektir. Bunlardan gerek ihtiyatsızca memleketimde duranlara ve gerekse kaçanlara emn-ü aman olsun ki. memleketimize gelip korkusuzca sakin olsunlar ve kiliselerine yerleşsinler. Ne ben, ne vezirlerim, ne de halkım tarafından hiç kimse bunlara (papazlara) herhangi bir şekilde karışıp incitmeyecektir. Kendilerine, canlarına, mallarına, kiliselerine ve dışarıdan memleketimize getirecekleri kimselere, yeri ve göğü yaratan Allah (c.c) hakkı için, Peygamberimiz Muhammed Mustafa (s.a.v) hakkı için, yedi mushaf hakkı için, yüz yirmi dört bin peygamber hakkı için ve kuşandığım kılıç hakkı için en ağır yeminle yemin ederim ki, yukarıda belirtilen hususlara söz konusu rahipler benim hizmetime ve benim emrime itaatkar oldukları müddetçe, hiç kimse tarafından muhalefet edilmeyecektir. Bosna, 146 ten 1878 e kadar 415 yıl Osmanlı toprağı olarak kalmış, Osmanlı Devleti nden sonra bölgeye hâkim olan Avusturya Macaristan İmparatorluğu burada sadece 40 yıl hüküm sürebilmiştir. Bu durum Osmanlı Devleti nin izlediği hoşgörü anlayışının göstergesidir. Galata Cenevizlilerine Verilen Emanname Cenevizlilere verilen emannameye göre Galata halkı ayinlerini eskiden olduğu gibi yerine getirebilecekler, kiliseleri camiye çevrilmeyecek veya zorla kimse Müslüman yapılmayacak. Ayrıca bu Emanname ile Galata halkına mal güvenliği ile serbest ticaret anlayışı da verilmiştir. 28 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Bil Bul Uygula Osmanlı Devleti nin Kuruluşu Aşağıda verilen bilgilerin doğru ya da yanlış olduklarını karşılarına işaretleyiniz. 1. 2.. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Müslümanlara yapılan zulüm ve baskılar Osmanlı Devleti ni gaza yapmaya yöneltmiştir. İslamı yaymak amacıyla yapılan tüm faaliyetlere cihat denilmiştir. Osmanlı Devleti nin gaza ve cihat yapmaktaki amacı sömürge elde etmekti. Konstantin in papadan yardım istemesi üzerine Ortodokslar Şehirde kardinal külahı görmektense Türk sarığı görmeyi yeğleriz. demişlerdir. Yabancı milletler hiçbir zaman Osmanlı dan yardım istememişlerdir. Osmanlı Devleti sadece gayrimüslimler üzerine seferler düzenlenmiştir ve gaza yapmıştır. Fethedilen bölgelerdeki halka Dinde zorlama yoktur. sözü gereği İslam a girmeleri için baskı yapılmamıştır. Gayrimüslimler can ve mal güvenliğini ve dini yükümlülüklerini serbestçe yapmaları karşılığında devlete öşür vermişlerdir. Osmanlı Devleti nin halkın sevgi ve saygısını kazanmak için izlediği politikaya istimalet politikası denilmiştir. Osmanlı Devleti milletleri ırklarına 10. göre değil inançlarına göre yönetmeyi esas almıştır. D Y 7 7 7 7 din çocuk Bosna ruhbanlarına barışın savaş cihat sakat Gaza cizye hasta can gaza yaşlı mal Galata Cenevizlilerine Millet-i Sadıka Emanname Yukarıda verilen kelimeleri aşağıdaki cümlelerden uygun olanlara yazınız. 1. Osmanlı Devleti fethettiği yerlerdeki halka verdiği hakların olduğu fermanlara... Emanname denir. 2. Osmanlı Devleti gayrimüslimlerin... din ve inanç hürriyetlerini güvence altına almıştır.. Osmanlı Devleti gayrimüslim halka verdiği garantiler karşılığında onlardan... cizye adında vergi almıştır. 4. Osmanlı Devleti nde Ermeniler 19. yy a kadar hiç isyan etmedikleri için onlara... Millet-i Sadıka denilmiştir. 5. Fatih Sultan Mehmet... Galata Cenevizlilerine yazdığı ferman ile Emanname vermiştir. 6. Osmanlı Devleti fethettiği yerlerde yaşayan gayrimüslim halkın..., sakat..., yaşlı... hasta... ve...larından çocuk cizye almamıştır. 7. İslam ı yaymak veya Müslümanları korumak amacıyla yapılan dinî amaçlı seferlere... gaza denilmiştir. 8.... Gaza ve... cihat anlayışı Osmanlı Devleti topraklarının büyümesinde önemli bir payı olmuştur. 11. Daha önce Osmanlı egemenliğinde yaşamış milletlerin bugün hâla dinlerini yaşaması, Osmanlı hoşgörüsünü gösterir. İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 9. Osmanlı Devleti fethettiği yerlerdeki halka verdiği emannameler ile halkın... can ve... mal güvenliklerini güvence altına almıştır. 29
Test 0 Osmanlı Devleti nin Kuruluşu 1. Osmanlı Devleti, fethettiği bölgelerdeki halkın devlete karşı ısınmalarını sağlamak ve gönüllerini fethetmek için birçok uygulamalar yapmıştır. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi bu uygulamalara örnek gösterilemez? A Halktan haraç ve cizye vergisi alma B) Halkın ibadet yerlerine dokunamama C) Dini farklı olsa da adalet ile hükmetme D) Bölge halkının can ve mal güvenliğini sağlama 4. 2. Osmanlı Devletinin Bizans üzerine yaptığı seferlerin Balkanlarda Haçlı birlikleriyle yaptığı mücadelelerde de bu anlayışın etkisi çok fazladır. C) Yaptıklarında Allah ın (c.c) rızasını gözetmesini istemiştir. Verilen olaylarda bahsedilen Osmanlı Devletinin fetih anlayışı aşağıdakilerden hangisidir? A) Türk cihan hakimiyeti politikası B) Sınır genişletme ve toprak kazanma anlayışı C Gaza ve cihat anlayışı D) Sömürge ve ekonomik kazanç elde edinme anlayışı. Fatih in İstanbul u kuşatması sırasında Ortodoks din adımının Bizans yöneticilerine, Şehirde kardinal külahı görmektense Türk sarığı görmeyi yeğlerim. ifadelerini kullanması aşağıdakilerden hangisinin göstergesi olamaz? A) Türklerin daha adaletli olduğunun B) İstanbul halkı üzerinde Haçlı Seferlerinin olumsuz etkisinin sürdüğünün C) Katoliklerin Ortodokslar tarafından sevilmediğinin D Bizans yöneticilerinin Katolik Hristiyanlardan hoş- Osman Gazi...Halkından hiç kimsenin malına tecavüz etme!... Hak edenlere yardım et, sıkıntıdan kurtar. Hz. Allah ın (c.c) hakkını ve kulların hukukunu gözet.... Adalet ve insafa riayet ile zulmü kaldırmaya devam et....halkını düşman istilasından ve zulme uğramaktan koru....halkı taltif et. Hepsinin, rızasını kazan. Yukarıda Osman Gazi nin oğlu Orhan Gazi ye nasihati verilmiştir. Buna göre, aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) Adaletli olmayı öğütlemiştir. lanmadıklarının şik yerlerine gönderme 0 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 5. temel anlayışını oluşturmuştur. B Yaptığı nasihatler Orhan Gazi tarafından uygulanmıştır. D) Halka eşit davranmasını öğütlemiştir. Bir yeri elde tutmak, o yeri fethetmekten daha zordur. Osman Gazi Buna göre, aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devletinin fethettiği yerleri elde tutmak için uyguladığı politikalardan biri değildir? A) Gayrimüslimlere din özgürlüğü sağlama B) Adil ve hoşgörülü davranma C) Halkın ihtiyaçlarını giderecek kurumlar yapma D Fethedilen yerlerdeki gayrimüslim halkı ülkenin deği-
Test 0 Osmanlı Devleti nin Kuruluşu 6. Osmanlı Devleti tarih boyunca birçok milleti egemenliği altında adalet ve hoşgörü ile idare etmiştir. Aşağıdakilerden hangisinin bu milletlerden biri olduğu söylenemez? A) Slavlar B) Gürcüler C) Rumlar D Çinliler 7. Osmanlı da gayrimüslimlerin bazı hakları şunlardır; Patrikler Hristiyan halk tarafından seçilmiştir. Gayrimüslimler okul açmış ve okul programlarını serbestçe belirlemişlerdir. Evlenme, boşanma ve miras hakları kendi dinî kurallarına göre yapılmıştır. hakkı tanınmıştır. Yukarıdaki bilgilere göre, gayrimüslimlere verilen haklar ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? Yukarıdaki bilgilere göre, verilen emannâmeyle Cenevizlilerin hangi hakları elde ettikleri söylenemez? A Devlet yönetiminde söz sahibidirler. B) Dinî özgürlükleri vardır. C) Sosyal hayatta kendi örf ve adetlerini uygulamışlardır. D) Çocuklarını istedikleri gibi yetiştirme hakkına sahiptirler. 8. Osmanlı yönetimi, toplumu idare ederken Millet Sistemi denilen sistem ile idare edilmiştir. Buna göre, Osmanlı Devleti nde uygulanan Millet Sistemi halkın hangi esasa göre yönetilmesini sağlamıştır? A) Etnik yapısına (milliyetçilik) göre B Dinî inancına göre C) Gelir durumuna göre D) Toplumdaki sosyal statülerine göre İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 9. Macarların, Ortodoks Kiliseleri ni yağmalayacağını ve Sırbistan ı işgal edeceğini söylemeleri üzerine Sırplı yöneticiler Fatih Sultan Mehmet ten yardım istemişlerdir. Bunun üzerine Fatih sefere çıkmıştır. Verilen bilgi dikkate alınarak Osmanlı Devleti nin hangi nedene bağlı olarak gazaya çıktığı söylenebilir? A) Müslümanlara yapılan baskıları önlemek için B Gayrimüslimlerin Osmanlı dan yardım istemesi üzerine C) İsyanların bastırılmasını sağlamak için D) İslam dinini, saldırılardan korumak amacıyla 10. Galata Cenevizlileri ne verilen Emannâme ile Cenevizlilere; Mallarını ülkenin her yerinde satabilme Kilise ve ibadetlerini rahatça yapabilme Kendi kanunlarını uygulama A) Dini haklar B) Ticari haklar C) Hukuki haklar D Siyasi haklar 11. Doğudan gelen Moğol tehlikesinden dolayı Kayı Boyu Ahlat a (Bitlis) gelmiştir. I. Alaaddin Keykubat tarafından, Kayılar önce Ankara Karacadağ eteklerine daha sonra ise Bizans sınırındaki Söğüt ve Domaniç e yerleştirilmişlerdir. Yukarıda verilen bilgilere bakılarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Kayı Boyu nun Anadolu ya gelmesinde dış faktörler etkili olmuştur. B) Kayı Boyu, Söğüt ve Domaniç te bir uç beyliği görünümü kazanmıştır. C Alaaddin Keykubat Kayı Boyu nun lideri konumundadır. D) Kayı Boyu genellikle konar göçer bir yaşam şekli benimsemiştir. 1
Ders 04 Kuruluş Dönemi Padişahları BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI NIN KURULUŞU Osman Gazi Dönemi (1299 126) Orhan Gazi Dönemi (124 162) Bursa fethedildi ve başkent yapıldı. Tekfur: Bizans İmparatorluğu nun Anadolu daki valilerine denir. Bu tekfurlardan bazıları zamanla Osman Gazi, Ertuğrul Gazi nin ölümü ile beyliğin Müslüman olmuşlardır. Örneğin; başına geçti ve 1299 da Bilecik te bağımsızlığını Harmankaya tekfuru Mihalgazi ilan etti. Bu dönemde Bizans tekfurlarından İnegöl, Bilecik, Yenişehir ve Karacahisar alındı. İlk Osmanlı parası bastırıldı. (Bakır para) 102 de Bizans ile Koyunhisar Savaşı yapıldı. Bu savaş Osmanlı Devleti nin Bizans ile yaptığı ilk savaştır. 129 da Bizans ile yapılan Maltepe (Palekanon) Savaşıyla İznik ve İzmit fethedildi. Bizans İmparatorluğu nun Anadolu daki tüm toprakları alındı. Karesioğulları Beyliği alındı. Böylece: Osmanlı donanmasının temeli atıldı. Anadolu Türk siyasi birliğini sağlamada ilk adım atıldı. Bizans, taht kavgaları, Bulgar ve Sırp baskılarından kurtulmak için Orhan Bey den yardım aldı. Karşılığında Gelibolu daki Çimpe Kalesi Osmanlıya verildi. Divan ı Hümayun oluşturuldu. Yaya ve Müsellem (atlı) adlı ilk düzenli ordu kuruldu. İlk Osmanlı gümüş parası bastırıldı. Osmanlı Devleti nin ilk medresesi İznik te Orhan Gazi döneminde yapıldı. Medresenin başına Davud u Kayseri müderris olarak tayin edildi. Orhan Bey döneminde oluşturulan askerî, siyasi ve ekonomik kurumlarla Osmanlı Beyliği devlet hâline gelmiştir. Çimpe Kalesi Bu kale Osmanlı Devleti nin Rumeli deki ilk toprağıdır. Balkanlardaki fetihler için askerî üs olarak kullanılmıştır. İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Ders 04 Kuruluş Dönemi Padişahları I. Murat (Hüdavendigâr) Dönemi (162 189) Bizans ve Bulgar Krallığı ile yapılan Sazlıdere savaşıyla Edirne alınarak başkent yapıldı. (16) Sırpsındığı savaşıyla ilk kez karşılaşılan haçlılar yenilgiye uğratıldı. Haçlılarla yapılan Çirmen zaferiyle Makedonya Osmanlı topraklarına katıldı. (171) 189 da yapılan I. Kosova Savaşıyla haçlılar tekrar yenilgiye uğratıldı. Sultan I. Murat savaş alanında dolaşırken bir Sırplı tarafından şehit edildi. I. Murat Döneminin Diğer Önemli Gelişmeleri Devşirme sistemi uygulanmaya başladı ve Kapıkulu ordusu oluşturuldu. Yeniçeri Ocağı kuruldu. Isparta ve Akşehir, Hamitoğullarından 80 bin altın karşılığında alındı. Yıldırım Bayezid, Germiyanoğullarının kızıyla evlendirilerek Kütahya, Tavşanlı ve çevresi çeyiz karşılığında alındı. Osmanlı Devleti Anadolu da siyasi birliği sağlamak amacıyla şu yöntemleri uygulamıştır. Fetih yöntemi (En çok kullanılan yöntem) Akrabalık bağı kurma Satın alma Yardım etme ve iyi ilişkiler kurma. I. Bayezid (Yıldırım) Dönemi (189 1402) Saruhan, Aydın, Germiyan ve Menteşeoğulları alınarak Anadolu siyasi birliği büyük ölçüde sağlandı. Gelibolu Tersanesi kuruldu. İstanbul dört defa kuşatıldı fakat alınamadı. (191 1400) Türkler ilk kez I. Kosova Savaşı nda top silahını kullanmışlardır. I. Murat döneminde Ülke hanedanın ortak malıdır. anlayışı terkedilerek Ülke padişah ve oğullarının malıdır. anlayışı getirilmiştir. Bu anlayış taht kavgalarını azaltmış Osmanlı Devleti nin ömrünü uzatmıştır. Niğbolu Kalesi ni kuşatan haçlı ordusu yenildi. (196) 1402 de Timur ile yapılan Ankara Savaşı kaybedilince Osmanlı Devleti, Fetret Dönemi ne girdi. Anadolu Hisarı İstanbul u kuşatan ilk Osmanlı padişahı Yıldırım Bayezid döneminde İstanbul kuşatması için Anadolu Hisarı nı yaptırmıştır. 4 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Ders 04 Kuruluş Dönemi Padişahları Ankara Savaşı (1402) Osmanlı Devleti ile Timur İmparatorluğu arasında yapıldı. Nedenleri: İki hükümdarın cihan hakimiyeti politikaları Anadolu daki bazı beylerin Timur a, Azerbaycan ve Bağdat emirlerinin de Yıldırım Bayezid e sığınmaları ile iki hükümdarı karşılıklı kışkırtmaları Sonuçları: Ankara nın Çubuk Ovası nda yapılan savaşı Osmanlı Devleti kaybetti. Yıldırım Bayezid, Timur a esir düştü. Karesioğulları Beyliği hariç bütün beylikler tekrar kuruldu. Osmanlı Devleti dağılma tehlikesi geçirdi. Balkanlarda ve Anadolu daki Osmanlı ilerleyişi durdu. İstanbul un alınması gecikti. 11 yıl sürecek Fetret Dönemi başladı. Fetret Devri (1402 141) Yıldırım Bayezid in oğulları İsa, Musa, Süleyman ve Mehmet Çelebi arasında geçen mücadele dönemidir. 11 yıl padişahsız kalan taht mücadelelerini Mehmet Çelebi kazanmıştır. Bilgi Kutusu Fetret Dönemi nde Balkanlarda büyük toprak kayıpları yaşanmamasının sebebi: 1. Halkın Osmanlı Devleti nin adaletli ve hoşgörülü yönetiminden memnun olması, 2. Avrupa da güçlü bir devletin olmaması,. Balkanlarda uygulanan iskân politikası İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! Timur un ordusunun 00 bin kişilik olması ve 2 zırhlı filin bulunması, Osmanlı ordusunun 120 bin kişilik olması ve fillere sahip olunmaması savaşın kaybedilmesine neden olmuştur. Fetret: Gevşeme, ara verme anlamlarıma gelir. Türk devletlerinde karışıklıklarla geçen dönemlere denir. Osmanlı Devleti ilk fetret devrini Ankara Savaşı ndan sonra yaşamıştır. Timur, Yıldırım ın diğer oğlu Şehzadde Mustafa yı yanında götürmüş ve daha sonra onu bırakarak tahtta hak iddia etmesini sağlamış, iç karışıklığın devam etmesine neden olmuştur. 5
Ders 04 Kuruluş Dönemi Padişahları I. Mehmet (Çelebi) Dönemi (141 1421) Çelebi Mehmet Osmanlı Devleti ni Fetret Dönemi nden çıkardığı için Osmanlı Devleti nin ikinci kurucusu kabul edilir. Venedikliler ile ilk deniz savaşı yapıldı ancak savaş kaybedildi. Mustafa Çelebi ve Şeyh Bedrettin isyanları bastırıldı. (1420) Varna Savaşı (1444) II. Murat Dönemi (1421 1451) Amcası Mustafa Çelebi ve kardeşi Mustafa nın isyanlarını bastırdı. Mustafa Çelebi isyanını destekleyen Bizans ı almak için İstanbul kuşatıldı ancak alınamadı. Osmanlı yı balkanlardan atmak için oluşturulan haçlı kuvvetleri yenildi. Haçlılarla 10 yıl sürecek Edirne Segedin Antlaşması yapıldı ama Haçlılar bu antlaşmayı bozdu. II. Murat ın, tahtı oğlu II. Mehmet e bırakmasıyla haçlılar saldırıya geçti. II. Murat tekrar tahta çıktı ve haçlılar yenildi. 1444 te Haçlılar ile imzalanan Edirne Segedin Antlaşması sonrasında II. Murat, oğlu Mehmet i tahta geçirdi. Bunu duyan Haçlılar antlaşmayı bozarak büyük bir ordu hazırladılar. Bu haberi duyan padişah II. Mehmet, meşhur mektubu yazarak babasına tahta geçmesi için şu cümleleri kullanmıştır: Eğer padişah iseniz memleketin kötü bir zamanında başta bulunmamanız görevinize aykırı bir harekettir. Silah başına geliniz. Eğer padişah ben isem, size itaat etmenizi hatırlatıyorum ve emrediyorum. Silah başına geliniz. Bunun üzerine II. Murat ordunun başına geçmiş ve Varna Savaşı kazanılmıştır. II. Kosova Savaşı (1448) Osmanlı yı Balkanlardan atmak için oluşturulan Haçlı ordusu yenildi. Avrupalıların Türkleri Balkanlardan atma ümidi sona erdi. 6 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Bil Bul Uygula Kuruluş Dönemi Padişahları Aşağıda verilen bilgilerin doğru ya da yanlış olduklarını karşılarına işaretleyiniz. 1. 2.. 4. 5. 6. 7. 8. 9. İstanbul ilk kez Yıldırım Bayezid tarafından kuşatılmıştır. Türkler ilk kez I. Kosova Savaşı nda top silahını kullanmışlardır. Osmanlı Devleti, Haçlılar ile ilk kez I. Murat döneminde yapılan Sırpsındığı Savaşı ile karşılaşmıştır. Savaş meydanında şehit edilen ilk Osmanlı padişahı Osman Gazi dir. Anadolu siyasi birliği büyük oranda Yıldırım Bayezid döneminde sağlanmıştır. Osmanlı Devleti, Ankara Savaşı yla Fetret Dönem ine girmiştir. Yıldırım Bayezid döneminde Gelibolu Tersanesi kurularak denizciliğin gelişmesi sağlandı. Rumeli Hisarı, Yıldırım Bayezid döneminde yaptırılmıştır. Fetret Döneminde, Balkanlarda çok fazla toprak kaybı yaşanmamıştır. D Y 7 7 Ankara Venedik II. Kosova Ankara çeyiz satın alma adalet hoşgörü I. Murat II. Murat II. Mehmet Yukarıda verilen kelimeleri aşağıdaki cümlelerden uygun olanlara yazınız. 1. Fetret Dönemi nde Balkanlarda büyük toprak kaybının olmaması, Osmanlı nın uyguladığı... adalet ve... hoşgörü anlayışının sonucudur. 2. İki hükümdarın cihan hâkimi olmak istemesi... Ankara... Savaşı na sebep olmuş ve fetret dönemine girilmiştir..... Ankara savaşıyla Anadolu siyasi birliği yeniden bozuldu. 4.... I. Murat döneminde Ülke padişah ve oğullarının ortak malıdır. anlayışı getirilerek merkezi otorite güçlendirildi. 5. Osmanlı Devleti Anadolu da siyasi birliği sağlamak için Germiyanoğulları ndan... çeyiz yoluyla, Hamitoğulları ndan... satın alma yoluyla toprak elde etmiştir. 6. Çelebi Mehmet döneminde... Venedik devleti ile ilk deniz savaşı yapılmıştır. 7.... II. Kosova Savaşıyla Avrupalıların Türkleri balkanlardan atma ümidi sona erdi. 8. Haçlılarla imzalanan Edirne Segedin Antlaşmasıyla... II. Murat yerini oğlu... e II. Mehmet bırakmıştır. 10. Kuruluş döneminde Osmanlı Devleti nde iç isyanlar yaşanmıştır. İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 7
Test 04 Kuruluş Dönemi Padişahları 1. Osmanlı Devleti ilk kez I. Kosova Savaşı nda top silahını kullanmıştır. Yalnızca bu bilgiye göre aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A Yeni bir silah teknolojisi kullanılmıştır. B) Osmanlı devleti savaştan galip ayrılmıştır. C) Top ilk kez haçlılar ile yapılan savaşta kullanılmıştır. D) Topun kullanılmasıyla kılıç, ok ve yay gibi silahların önemi azalmıştır. 2. Hamitoğullarından, altın karşılığı Isparta ve çevresi, Germiyanoğullarından, çeyiz yoluyla Kütahya ve çevresi Saruhan, Aydın ve Menteşeoğullarına son verilerek 5. Aşağıdakilerden hangisi Anadolu Türk siyasi birliğini Ege Bölgesi nin büyük bölümü alınmıştır. Verilen bilgilere bakılarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Türk beyliklerinin tamamı kendi istekleriyle Osmanlı Devleti ne bağlanmıştır. B Anadolu da siyasi birliği sağlamak için farklı yöntemlere başvurulmuştur. C) Anadolu siyasi birliği sağlanmıştır. D) Anadolu nun büyük bir bölümünde Türk beyliklerinin hâkimiyeti vardır.. 1402 de Timur İmparatorluğu ve Yıldırım Bayezid arasında yapılan Ankara Savaşıyla Osmanlı Devleti 11 yıl sürecek Fetret Dönemi ne girdi. Verilen bilgilere göre, aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) Yapılan savaşı Timur İmparatorluğu kazanmıştır. B) Osmanlı Devleti bir süreliğine iç karışıklıklar yaşamıştır. C) Osmanlı Devleti nin fetihleri bir süreliğine durmuştur. D Timur, Anadolu topraklarına hâkim olmuştur. A) I B) II C III D) IV 8 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 4. Fetret Dönemi nde Balkanlarda büyük toprak kayıplarının olmaması aşağıdakilerden hangisiyle açıklanamaz? A) Uygulanan başarılı iskan politikası B) Avrupa da güçlü devletlerin olmamasıyla C) Halkın mevcut yönetimden memnun olması D Balkanlardaki Türk beyliklerinin, Osmanlıya bağlılıklarını sürdürmesi sağlamak için yapılan çalışmalardan biridir? A) Timur ile Ankara Savaşı nın yapılması B) Bizans ile Koyunhisar Savaşı nın yapılması C) Haçlılar ile I. Kosova Savaşı nın yapılması D Karesioğulları Beyliği ne son verilmesi 6. I. Murat Dönemi nde; I. Devşirme sistemi ile kapıkulu ordusu oluşturuldu. II. Sırpsındığı savaşında ilk kez haçlı birlikleriyle karşılaşıldı. III. Edirne, alınarak başkent yapıldı. IV. Yeniçeri Ocağı oluşturuldu. Yaşanan bu gelişmelerden hangisinin diğerlerine göre farklı bir alanda olduğu söylenebilir?
Test 04 Kuruluş Dönemi Padişahları 7. İlk düzenli ordu kuruldu. İlk top silahı kullanıldı. İlk kez İstanbul kuşatıldı. Kuruluş döneminde meydana gelen gelişmeler aşağıdaki padişahlar ile eşleştirildiğinde hangi padişah dışarıda kalır? A II. Murat B) Orhan Gazi C) I. Murat D) Yıldırım Bayezid 8. I. Murat döneminde Ülke hanedanın ortak malıdır, anlayışı terkedilerek, ülke padişah ve oğullarının ortak malıdır. anlayışı getirilmiştir. Verilen bilgilere bakılarak aşağıdakilerden hangisi A) Veraset anlayışında değişiklik olmuştur. B) Merkezi otorite güçlendirilmiştir. C) Taht kavgalarının önüne geçilmeye çalışılmıştır. 9. Anadolu Türk siyasi birliği bozuldu. Osmanlı Devleti dağılma tehlikesi geçirdi. Balkanlarda ve Anadolu daki Osmanlı ilerleyişi durdu. Verilen gelişmeler yaşanan hangi olayın sonucunda meydana gelmiştir? A) Şehzade Mustafa isyanı B) II. Murat ın tahtı küçük yaştaki oğlu Mehmet e bırakması C Ankara Savaşı nda Yıldırım Bayezid in, Timur a yenilmesi D) Çelebi Mehmet in, kardeşlerini yenerek tahta çıkması İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 10. Osmanlı Devleti Anadolu ve Rumeli topraklarında birçok savaş yapmıştır. Buna göre, savaşların yapıldığı toprakların eşleştirmesi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? Anadolu A Koyunhisar Savaşı Rumeli II. Kosova Savaşı B) Varna Savaşı I. Kosova Savaşı C) Ankara Savaşı Maltepe Savaşı D) Niğbolu Savaşı Ankara Savaşı 11. Orhan Gazi döneminde; I. Bursa fethedilerek başkent yapıldı. II. İznik te ilk medrese açıldı. III. Karesioğulları Beyliği alınarak donanmanın temelleri atıldı. söylenemez? Verilen bilgilere göre, aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Beyliğin merkezi değişmiştir. D Yapılan değişiklikle padişah ülkenin tek sahibi olmuştur. kalmıştır. B Edirne nin alınmasına kadar Bursa başkent olarak C) Osmanlı Devleti denizlerde askeri güç oluşturmak için ilk adımı atmıştır. D) Eğitim faaliyetlerine önem verilmiştir. 12. Osman Bey döneminde; I. İnegöl, Bilecik, Yenişehir, Karacahisar alındı. II. İlk Osmanlı bakır parası bastırıldı. III. Bizans ile Koyunhisar Savaşı yapıldı. Verilen bilgilere bakılarak Osman Bey dönemiyle ilgili hangisi söylenemez? A) Ekonomik gelişmeler yaşanmıştır. B) Yeni yerler fethedilmiştir. C) Yabancı devletler ile mücadele edilmiştir. D Osmanlı Devleti güçlü bir ekonomik yapıya ulaşmıştır. 9
Ders 05 Osmanlı Devleti Yeni Başkentinde OSMANLI DEVLETİ NİN ASKERÎ YAPISI Osmanlı ordusu, Orhan Gazi dönemine kadar eli silah tutan herkesin katılımıyla oluşmuştur. Orhan Gazi döneminde Yaya ve Müsellem (atlı) adıyla ilk düzenli orduya geçilmiştir. I. Murat döneminde devşirme sistemiyle, merkezin güvenliğini sağlayan Kapıkulu ordusu oluşturulmuştur. Taşranın güvenliğini sağlayan ve ordunun büyük bölümünü oluşturan Tımarlı Sipahilerin ise temelleri I. Murat döneminde atılmıştır. Piyadeler (Yaya) 1. Kapıkulu Askerleri Acemi Ocağı Cebeci Ocağı Yeniçeri Ocağı Topçu Ocağı Lağımcı Ocağı Humbaracı Ocağı Süvariler (Atlı) 1. KAPIKULU ASKERLERİ Sipahi Silahtar Kara Ordusu Sağ Ulufeciler Sol Ulufeciler Sağ garipler Sol garipler 2. Eyalet Askerleri Tımarlı sipahiler Akıncılar Azaplar İstanbul da bulunan merkez ordusudur. Üç ayda bir ulufe denilen maaş alırlar. Önceleri Pençik usulüyle sonraları devşirme usulüyle alındılar ve yetiştirildiler. a) Kapıkulu Piyadeleri Acemi Oğlanlar Ocağı: Devşirilen çocukların ilk askeri eğitim aldığı yerdir. Çocuklar kabiliyetlerine göre askerî ocaklara ya da Enderun a gönderilmiştir. Yeniçeri Ocağı: Kapıkulu ordusu, içindeki en kalabalık ocaktır. Üç ayda bir ulufe alırlar, padişah değişince cülus denilen bahşiş alırlardı. Yeniçerilerin barış zamanında İstanbul ve çevrenin güvenliğini sağlama, divan muhafızlığı yapma ve sınır boylarındaki kaleleri koruma gibi görevleri de vardı. İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! Osmanlı Ordusu. Yardımcı Kuvvetler Eflak, Boğdan beylikleri ve Kırım Hanlığının askerleri Deniz Kuvvetleri (Donanma) Devşirme Sistemi: Devşirme, toplama anlamına gelir. Balkanlardaki gayrimüslim ailelerin çocuklarından zeki olanlarının alınıp, Türk İslam kültürüne göre yetiştirilmesinden ve askerî eğitim almasından sonra Osmanlı ordusunun ve yönetiminin çeşitli kademelerinde görevlendirilmesidir. Pençik Sistemi: Farsça penç 5 ve yek 1 kelimelerinden oluşmuş ve zamanla pençik adını almıştır. Savaşta ele geçirilen esirlerin beşte birinin asker olarak alınması usulüdür. I. Murat döneminde uygulanmaya başlandı. 41
Ders 05 Osmanlı Devleti Yeni Başkentinde Cebeci Ocağı: Silah yapımı ve bakımıyla ilgilenirdi. Topçu Ocağı: Top yapımı ve kullanımıyla görevlidirler. Humbaracı Ocağı: Kalelerin içlerine bomba atmakla görevlidirler. b) Kapıkulu Süvarileri İstanbul a yakın köy ve kasabalarda yaşayan atlı birliklerdir. Sipahi Silahtar: Hafif zırhlı atlı askerlerdir. Padişahın sağında ve solunda olup, padişahı ve otağını korumakla görevlidir. Ulufeciler: Saltanat sancaklarını korumakla görevlidirler. Garipler: Ordunun ağırlıklarını ve hazineyi korumakla görevlidirler. 2. EYALET ASKERLERİ a) Tımarlı Sipahiler Toprak sahibi atlı askerlerdir. Ordunun en kalabalık bölümüdür. Anadolu ve Rumelideki tımarlı sipahilerden ve onların besledikleri cebelü denilen askerlerden oluşmuştur. Savaş zamanı orduya katılıp, barış zamanı bulundukları bölgede üretimin devamlılığını ve halkın güvenliğini sağlamışlardır. Tımarlı sipahiler Sultan I. Abdülmecid döneminde kaldırıldı. b) Akıncılar Humbara: Demir ve tunçtan yapılan el bobmasıdır. Sınır boylarında güvenliği sağlayan atlı Ünlü Akıncılar askerlerdir. Malkoçoğlu: Bosna ve çevresinde Keşif yapmak, bilgi toplamak ve ani baskınlar Gazi Mihal: Bulgaristan civarı yaparak düşmanı yıpratmak ile Akıncıların en yiğitleri serdengeç- görevliydiler. ti diye adlandırıldı. Ordunun 5 gün önünde yol alırlardı. 42 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! Cebelü: Tımar sahiplerinin her üç bin akçe gelir karşılığında yetiştirdikleri tam teçhizatlı askerlere denir. Meraklısına
Ders 05 Osmanlı Devleti Yeni Başkentinde c) Azaplar Ordunun en önünde gider, düşmanla mücadeleye ilk önce onlar girerlerdi. Bekâr olup çoğunlukla zırh giymezlerdi. Ok, yay ve kılıç kullanırlardı.. YARDIMCI KUVVETLER Osmanlı Devleti ne anlaşmalar ile bağlı ve asker göndermeyi kabul etmiş beyliklerin askerlerinden oluşurdu. (Eflak, Boğdan, Kırım Hanlığı gibi.) Donanma Donanmanın temelleri, Karesi Beyliği nin alınmasıyla Orhan Bey döneminde atılmıştır. Yıldırım Bayezid zamanında Gelibolu da, Yavuz Sultan Selim döneminde ise Haliç te tersane açılmıştır. Kanuni Sultan Süleyman döneminde, Kaptan-ı Derya makamı oluşturularak Barbaros Hayrettin Paşa ilk kaptanı derya olmuştur. Fatih Sultan Mehmet döneminde Karadeniz, Kanuni Sultan Süleyman döneminde ise Ege ve Akdeniz Türk gölü hâline gelmiştir. Osmanlı donanması Kanuni Sultan Süleyman döneminde en güçlü devrini yaşamıştır. Sultan Abdülaziz döneminde Bahriye Nezareti (Deniz Bakanlığı) kurulmuştur (1866) Donanma askerlerine levent denirdi. Kürekli gemilere kadırga, yelkenli gemilere kalyon, askerlerine de levent ya da kalyoncu denirdi. Osmanlı Devleti nin ilk donanma komutanı Karamürsel dir. Meraklısına Piri Reis Kanuni Sultan Süleyman döneminde yaşamış, yazdığı Kitab ı Bahriye ve çizdiği dünya haritalarıyla tanınmıştır. Meraklısına Osmanlı Donanmasının Yakıldığı Baskınlar İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! İnebahtı 1571: Haçlılar II. Selim Çeşme 1770: Ruslar III. Mustafa Navarin 1827: Haçlılar II. Mahmut Sinop 185: Ruslar I. Abdülmecid 4
Ders 05 Osmanlı Devleti Yeni Başkentinde OSMANLI TOPLUMU Osmanlı Devleti nde toplum yönetilenler (reaya) ve yönetenler (askeri) olmak üzere iki sınıfa ayrılmıştır. Meraklısına XVII. yy da Osmanlı Devleti nde 225 farklı meslek çeşidi vardı. Kağıtçılık, ciltçilik, terzilik, kalaycılık, çadırcılık, berberlik, ayakkabıcı- 1) Yönetilenler (Reaya Halk) Köylü: lık vb... Osmanlı Devleti nde halkın büyük bölümü köylerde tarım ve hayvancılık yaparak geçimini sağlardı. Köylerde yaşayan ve tarımla uğraşan Müslümanlardan 1/10 oranında öşür, gayrimüslimlerden ise aynı oranda haraç adında vergi alınırdı. Köylüler tarım ve hayvancılık dışında madencilik ve çeltik (pirinç) işleriyle de uğraşırlardır. Şehirli: Şehirlerde yaşayanlar ticaret ve zanaat ile geçimini sağlardı. Rum, Ermeni ve Yahudilerin yanısıra Türkler de ticaret ile uğraşmışlardır. Göçebeler: Halkın bir kısmı da yazın yaylaklarda, kışın kışlaklarda yarı göçebe bir hayat sürdürmüştür. Bunlar, şehirlerdeki nüfusun et, yağ, yoğurt, tereyağı ve peynir ihtiyaçlarını karşılardı. 2) Yönetenler (Askerî) Osmanlı Devleti nde yönetenler üç gruba ayrılmıştır. Seyfiyye İlmiye Kalemiye Sadrazam Kazasker Nişancı Vezirler Şeyhülislam Reisül Küttap Seyfiyye: Kadı Müderris Yönetim ve askerlik görevini üstlenmiştir. Defterdar Sadrazam başta olmak üzere merkez ve taşradaki idari ve askeri sınıftır. (Sancak Beyi, Beyler Beyi vs.) İlmiye: Adalet ve eğitim işlerini yürüten kazasker, şeyhülislam, kadı ve müderrislerden oluşur. Merkez: İstanbul Taşra: Anadolu ve Rumeli başta olmak üzere merkezden uzak yerlere verilen isimdir. Kalemiye: Yazışma ve mali işleri yürüten sınıftır. 44 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Ders 05 Osmanlı Devleti Yeni Başkentinde OSMANLI DA DEVLET YÖNETİMİ Osmanlı Devleti nde yönetimdeki en yetkili kişi padişahtı. Padişaha devletin idaresinde Divan ı Hümayun denilen bir kurul yardımcı olurdu. Divan ı Hümayun Osmanlı Devleti nde Divan ı Hümayun günümüzdeki Bakanlar Kurulu na benzemekte idi önemli siyasi, askerî, mali her türlü şikayet ve davalar burada görüşülür ve karara bağlanırdı. Divan ı Hümayun un günümüzdeki bakanlar kurulundan bir farkı çeşitli davalara da bakardı yani yüksek yargı görevini yapardı. Divan ı Hümayun Üyeleri ve Görevleri Padişah Divan ı Hümayun un başkanıdır. Fatih e kadar divana başkanlık yaptılar. Fatih le beraber divan üyelerinin rahat çalışabilmesi için divan toplantılarına katılmamışlardır. Böylece ülke yönetiminde sadrazamların gücü artmıştır. Sadrazam Vezirlerin başındadır. Padişahın vekili olup Fatih ten sonra divana başkanlık yapmışlardır. Bugünkü başbakan konumundadır. Vezirler Askerî ve siyasi işlerden sorumluydular. Bugünkü bakanların konumundadır. Kazasker Eğitim ve adalet işlerinden sorumludurlar. Kadı ve müderrislerin atamasını yapardı. Defterdar Mali işleri idare etmekle görevliydiler. Nişancı Yazışmalara padişahın tuğrasını basarlardı. Devletlerarası yazışmaları düzenlerdi. Fethedilen bölgeleri tapu defterlerine kaydederdi. Şeyhüliİslam Divanda alınan kararların İslam a uyup uymadığı konusunda fetva verirdi. Sancağa Çıkma Orhan Gazi döneminde başlatılan uygulama ile şehzadelerin sancaklara gönderilmesi ve burada devlet yönetimi ve askerlik ile ilgili iyi hocalardan (lala) ders almaları sağlanmıştır. III. Mehmet bu uygulamayı kaldırmıştır. (Sadrazam) Ekber i Erşed: Şehzadelerin en büyük ve en akıllısının tahta çıkması usulüdür. I. Ahmet döneminden itibaren uygulanmıştır. Kaptan ı Derya Donanma İstanbul da olduğu zaman toplantılara katılırdı. Yükselme döneminde divanın daimi üyesi olmuştur. İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! (Şeyhülislam) 45
Ders 05 Osmanlı Devleti Yeni Başkentinde OSMANLI DEVLETİ NİN EKONOMİK YAPISI Osmanlı Devleti nin gelir kaynakları: İlk vergi Osman Bey döneminde pazarlarda ürün satmaya gelen yük Vergiler Savaş ganimetleri sahibi (toptancı) tüccarlardan alınmıştır. Ürününü satan köylülerden Tuzla ve orman işletmeleri Gümrük ve maden gelirleri vergi alınmamıştır. Bağlı beyliklerin vergileridir. Osmanlı ekonomisi Yavuz Sultan Selim döneminde en parlak devrini yaşamıştır. 17. yy dan itibaren savaşların kaybedilmesi ve iç isyanların etkisiyle hazine açık vermeye başlamıştır. 19. yy da ilk dış borç alınmış ve bu borçlar ödenemediği için Duyun-u Umumiye (Genel Borçlar İdaresi) kurularak Osmanlı Devleti nin bazı gelirlerine el konulmuştur. Tımar Sistemi Geliri, maaş karşılığı devlet memurlarına ve askerlere verilen topraklardır. Has, zeamet ve tımar arazi olmak üzere üç grubu ayrılırdı. Has Arazi Geliri en yüksek devlet memurlarına verilen araziydi. (Padişah Sadrazam vb.) Zeamet Arazi Orta gelirli devlet memurlarına verilen arazidir. (Beylerbeyi Sancak beyi gibi) Tımar Arazi Geliri en düşük devlet memurlarına verilen arazidir. Faydaları Üretimin denetimi ve sürekliliği sağlanırdı. Hazineden para harcamadan savaşa hazır daimi bir ordu bulunurdu. Devlet vergi toplama yükünden kurtulmuştur. Taşrada güvenlik sağlanmıştır. Osmanlı ordusunun en kalabalık ve en güçlü sınıfı tımarlı sipahilerdir. Kırsal bölgelerin bayındır hâle gelmesi sağlanmıştır. Toprağın üç yıl üst üste boş bırakılması hâlinde tımar arazisi geri alınırdı. 46 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Bil Bul Uygula Osmanlı Devleti Yeni Başkentinde Aşağıda verilen bilgilerin doğru ya da yanlış olduklarını karşılarına işaretleyiniz. D Y kalemiye ilmiye lağımcılar 1. Yaya ve Müsellem adlı Osmanlı nın ilk düzenli ordusu Osman Gazi döneminde oluşturulmuştur. 7 ulufe Kanuni Sultan Süleyman Tımarlı sipahiler Barbaros Hayrettin Paşa 2. Kapıkulu askerleri yaya ve atlı olarak iki bölümden oluşmuştur. Yukarıda verilen kelimeleri aşağıdaki cümlelerden uygun. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Tımarlı sipahiler, eyalet askerlerinden olup, atlı birliklerdir. Osmanlı Devleti nin ilk denizcisi Piri Reis tir. Yeniçeriler merkezde bulunan ve üç ayda bir maaş alan askerlerdir. Yeniçeri Ocağı atlı askerlerden oluşmuştur. Keşif yapmak, bilgi toplamak tımarlı sipahilerin görevleri arasındadır. Osmanlı Devleti nin ilk Kaptan ı Deryası Barbaros Hayrettin Paşa dır. Piri Reis, ilk dünya haritasını çizmiş Osmanlı Devleti nin ünlü denizcilerindendir. Osmanlı Devleti nde toplum reaya ve halk olarak iki gruba ayrılmıştır. Osmanlı Devleti nde halk sınıflara 11. ayrılmıştır ve yönetilen gruptaki birinin 7 yöneten gruba geçmesi yasaktır. Osmanlı Devleti nde köylü, şehirli ve 12. göçebeler yönetilenler grubunu oluştururlardı. İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! Tımar öşür haraç Karamürsel Bey askeri reaya seyfiyye olanlara yazınız. 1. Osmanlı Devleti nde yönetenler grubuna... askeri yönetilenler grubuna ise... reaya denirdi. 7 2. Yeniçerilerin üç ayda bir aldığı maaşlara... ulufe denir.. Osmanlı Devleti nde yönetenler..., seyfiyye... ilmiye ve... kalemiye olarak üç gruba 7 7 ayrılmıştır. 4. Osmanlı toplumunda devlet köylüden 1/10 oranında... öşür ve... haraç vergisi alırdı. 5. Fatih döneminde tünel kazıp kale duvarlarını yıkmak için oluşturulan ocağa... lağımcılar denirdi. 6.... Tımar sistemiyle üretiminin devamı sağlanmış ve hazineden para çıkmadan daimi bir ordu kurul- muştur. 7. Osmanlı Devleti nde ilk donanma komutanı... Karamürsel 7... dir. Bey 8. Osmanlı donanmasının en güçlü dönemi... Kanuni Sultan... Süleyman zamanındadır. 9. Osmanlı ordusunun en kalabalık bölümü... Tımarlı Sipahi dir. 10. Osmanlı Devletinin ilk Kaptan-ı Deryası Barbaros... Hayrettin... Paşa dir. 47
Bil Bul Uygula Osmanlı Devleti Yeni Başkentinde Aşağıda verilen açıklamalar ile kavramları eşleştirelim. Açıklamaların numaralarını kavramların yanındaki boşluklara doğru şekilde yazalım. 1 Tımarli Sipahi Esirlerin beşte birinin orduya alınması. 2 Yeniçeri Ocağı 5 Barbaros Hayrettin Paşa Pençik Sistemi 6 Köylü, şehirli, göçebe 4 Akıncılar 8 Anadolu ve Rumeli 5 Kaptan-ı Derya 1 Eyalet Askerleri 6 Yönetilenler (Reaya) 2 Üç ayda bir ulufe maaşı alırlar. 7 İlmiye sınıfı 9 Mali işlerin sorumlusu 8 Taşra 7 Kazasker, şeyhülislam, kadı, müderris 9 Defterdar 4 Malkoçoğlu, Gazi Mihal 48 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Ders 05 Osmanlı Devleti Yeni Başkentinde II. Mehmet (Fatih) Dönemi (1451 1481) Avrupa da tanınan adı: Grand Turco (Büyük Türk) Devrinin en büyük alimlerinden birisidir. Yedi dil bilirdi. Alim ve şairleri sık sık toplar ve onlarla sohbet ederdi. Devrinin en büyük alimlerinden Ali Kuşçu ve ünlü ressam Bellini yi İstanbul a davet etmiştir. Mayıs 1481 de vefat edip Fatih Camii ndeki türbesine defnedildi. Osmanlı Devleti kuruluş döneminde İstanbul, Yıldırım Bayezid, Musa Çelebi ve II. Murat tarafından kuşatılmış ancak alınamamıştır. İstanbul un Fethi (145) İstanbul un Fethi nin Nedenleri Hz. Muhammed in (s.a.v), İstanbul un fethiyle ilgili hadis i şerifi Bizans ın, Osmanlı Devleti nin toprak bütünlüğünü bozması, Anadolu ve Rumeli ye geçişlerini engellemesi, Osmanlı şehzadelerini ve Anadolu beyliklerini Osmanlı ya karşı kışkırtması, İpek Yolu ticaretinin kontrol altına alınmak istenmesi, Bizans ın, Avrupalıları kışkırtıp Haçlı Seferleri ne neden olması İstanbul un Fethi İçin Yapılan Hazırlıklar 400 parçalık bir donanma hazırlandı. Karadeniz den gelecek yardımları önlemek için Rumeli Hisarı (Boğazkesen) yaptırıldı. Avrupa dan gelebilecek yardımları engellemek için Mora ve Balkanlara ordu gönderildi. Edirne de büyük toplar (şahi) döktürüldü. Silivri ve Vize kaleleri alınarak Bizans ın batı ile bağlantısı kesildi. Bizans ın İstanbul u Korumak İçin Yaptığı Hazırlıklar Haliç in ağzı zincirle kapatıldı. Grejuva ateşi (Rum ateşi) hazırlandı. Surlar tamir edildi. Papa ve Avrupa dan yardım istendi. 6 Nisan 145 te başlayan ve 5 gün süren kuşatma 29 Mayıs 145 te Osmanlı Devleti nin İstanbul u almasıyla sona ermiştir. İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! Fatih Sultan Mehmet 49
BE Ç T Ö Y ZÜ A Y M IN LE L A R R İS A I
BE Ç T Ö Y ZÜ A Y M IN LE L A R R İS A I
Ders 05 Osmanlı Devleti Yeni Başkentinde İstanbul un Fethi nin Sonuçları Türk Tarihi Açısından Dünya Tarihi Açısından Osmanlı Devleti Yükselme Dönem ine girmiştir. İstanbul başkent yapılmıştır. Osmanlı nın toprak bütünlüğü sağlanmıştır. Osmanlı nın İslam dünyasındaki saygınlığı artmıştır. Boğazların alınmasıyla İpek Yolu nun kontrolü Osmanlı Devleti nin kontrolüne girdi. İstanbul, Türk İslam dünyasının idare, ticaret ve kültür merkezi olmuştur. Bin yıllık Bizans İmparatorluğu yıkılmıştır. Ortaçağ sona ermiş, Yeniçağ başlamıştır. Siyasi sonuç Siyasi sonuç Siyasi sonuç Dini sonuç Ekonomik sonuç Sosyal ve Ekonomik sonuç Siyasi sonuç Siyasi sonuç Ticaret yollarının Türklerin kontrolüne geçmesi Avrupalıların Ekonomik Coğrafi Keşifleri yapmasına neden oldu. sonuç Surların yıkılmasında kullanılan silah teknolojinin Avrupa da kullanılmasıyla feodalite rejimi yıkılmış ve krallar güç kazanmıştır. Siyasi sonuç İstanbul dan İtalya ya giden bilginler, Rönesans Hareketi nin Bilimsel başlamasında etkili oldular. sonuç Osmanlı Devleti İstanbul u alarak Ortodoks ları da hakimiyeti altında almıştır. Bunu yapma amacı: Hristiyan birliğini önlemek, Katolik Kilisesine karşı Ortodoks Kilisesi ni denge unsuru olarak kullanmak, İslam dininin hoşgörüsünü tüm dünyaya göstermek. Fatih Dönemi nin Diğer Fetihleri Balkanlarda; Belgrad hariç Sırbistan, Makedonya, Mora, Eflak Boğdan, Bosna ve Hersek fethedilmiştir. Anadolu da; Amasra fethedildi. Meraklısına Akşemseddin 189 da Şam da doğup 1459 da Göynük te (Bolu) vefat etmiştir. Hacı Bayram-ı Veli nin talebesi olmuştur. II. Murat ın isteğiyle II. Mehmet in hocalığına tayin edilmiştir. İstanbul un fethinden sonra ilk cuma namazını kıldırmıştır. Maddetül Hayat adlı eserinde hastalıkların insandan insana, gözle görülemeyecek canlılar vasıtasıyla bulaştığını söyleyerek mikrobun varlığını ifade etmiştir. Kuşatmanın başarıya ulaşmasında 21 22 Nisan gecesi 70 parça geminin Tophane (Kasımpaşa) sırtlarından Haliç e indirilmesinin büyük etkisi vardır. Candaroğullarına son verildi. Trabzon Rum İmparatorluğu na son verildi (1461) 1479 da Venedikliler ile yapılan Karamanoğuları nın büyük bir kısmı alındı. antlaşmada: Venedikli tüccarların Osmanlı egemenliğindeki yer- Akkoyunlu Devleti ile Otlukbeli Savaşı yapıldı (147) ve Uzun Hasan yenildi. Böylece Doğu ve Güneydoğu Anadolu nun büyük kısım Osmanlı ya geçti. lerde serbestçe ticaret yapacağı Denizlerde; maddesiyle Osmanlı Devleti ilk kez Venedik ve Cenevizlilerden, Limni, Midilli, Gökçeada, Eğriboz adaları fethedildi. Venediklilere ticari ayrıcalıklar vermiştir. Kırım ın alınarak (Cenevizlilerden) Karadeniz Türk Gölü hâline geldi. 52 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Ders 05 Osmanlı Devleti Yeni Başkentinde II. Bayezid (Veli) Dönemi (1481 1512) Osmanlı Devleti bu dönemde tahtta hak iddia eden Cem Sultan (II. Bayezid in kardeşi) ile mücadele etmek durumunda kalmıştır. Osmanlı Devleti nin doğu sınırındaki, Safevi Devleti nin şiilik propagandası yapması ile çıkan Şah Kulu İsyanı zorlukla bastırıldı. (1511) I. Selim (Yavuz) Dönemi (1512 1520) 1514 te Safeviler ile Çaldıran Savaşı yapıldı. Nedeni: Safevilerin, Anadolu da şiiliği yaymak istemesi Sınır çatışmaları Sonuç: Doğu ve Güneydoğu sınır güvenliği sağlandı. 1515 te Dulkadiroğulları ile yapılan Turnadağ Savaşı yla Anadolu Türk siyasi birliği kesin olarak sağlandı. Safevilere destek veren Memlüklere yapılan Mısır Seferiyle 1516 Mercidabık, 1517 Ridaniye savaşları yapıldı. Bu savaşların sonucunda; Suriye, Filistin, Kudüs, Hicaz ve Mısır fethedildi. Halifelik Osmanlılara geçti. Kutsal emanetler İstanbul a getirildi. Baharat Yolu nun kontrolü Osmanlıların eline geçti. Osmanlı Devleti ekonomik olarak güçlendi. Cem Sultan Olayı Şehzade Cem, Fatih öldüğünde Konya merkezli Karaman Eyaleti nin lideriydi. Bayezid ile girdiği taht mücadelesini kaybederek Memlüklere ardından Rodoş Şövalyelerine sığındı. Şovalyeler onu Papa ya teslim ettiler. 6 yaşında vefat eden Cem Sultan ın naaşı Napoli Kralından alınarak Bursa ya defnedildi. I. Selim (Yavuz) Döneminde Osmanlı Devleti Sınırları İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 5
Ders 05 Osmanlı Devleti Yeni Başkentinde I. Süleyman (Kanuni) Dönemi (1520 1566) Macaristan dan, Belgrad alındı. Belgrad ı geri almak isteyen Macarlar ile Mohaç Savaşı yapıldı. (1526) Osmanlı nın Avusturya ile karşı karşıya kalması sonucu Viyana kuşatıldı ancak ordunun hazırlıksız olması ve kış mevsiminin gelmesiyle başarılı olunamadı. (1529) Avrupa Hristiyan birliğini bölmek amacıyla 155 te Fransızlara ekonomik ve hukuki ayrıcalıklar verildi. (Kapitülasyon) Safevilerin Osmanlı topraklarına saldırması nedeniyle İran üzerine dört sefer düzenlendi. Rodos un alınmasıyla Ege Denizi Türk gölü hâline geldi. Portekizlilerin Hint Deniz yollarına ve Kızıldeniz ticaretine hâkim olmalarını engellemek için dört kez Hint Deniz Seferi düzenlendi ancak başarılı olunamadı. Kanuni Sultan Süleyman Dönemi nde Osmanlı Sınırları 1526 da Macarlar ile yapılan Mohaç Meydan Savaşı 2 saat gibi kısa bir sürede Osmanlı ın zaferiyle sonuçlanmıştır. Meraklısına Kanuni nin Alman Seferi Alman kralı Şarlken in Fransa kralı Fransuva yı esir etmesi üzerine, Fransuva nın annesi Kanuni Sultan Süleyman a mektup yazmış ve yardım istemiştir. Bunun üzerine Kanuni Sultan Süleyman, Barbaros Hayrettin Paşa yı Fransa nın Nis şehrine göndermiş ve Şarlken in donanması yenilerek Fransuva kurtarılmıştır. 54 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Ders 05 Osmanlı Devleti Yeni Başkentinde Sokullu Mehmet Paşa Dönemi (1564 1579) II. Selim ve III. Murat dönemlerinin sadrazamıdır. Yönetimde etkili olmasından dolayı bu döneme adı verilmiştir. Dönemin Önemli Olayları: 1571 de Kıbrıs Venediklilerden alınarak Doğu Akdeniz in güvenliği sağlandı. Tunus ve Fas himaye altına alındı Osmanlı Devleti nin Fetihlerinin Sonuçları Osmanlı Devleti fetihleriyle üç kıtaya yayılmıştır. Farklı dil, din, ırk ve kültürlerden birçok insan egemenlik altına alınmıştır. Osmanlı Devleti denizlerde egemenliğini güçlendirmiştir. Devletin ticaret yolları (Baharat - İpek) üzerindeki etkinliği artmıştır. Yapılan fetihlerle Osmanlı Devleti nın İslam dünyası üzerindeki saygınlığı artmıştır. Farklılıklara Rağmen Osmanlı Devleti nin Asya, Avrupa ve Afrika da birçok yeri fethetmesiyle egemenliği altına aldığı birçok farklı millet (Türk Arap Rum Bulgar) ve dine (Müslüman Hristiyan Yahudi) mensup insanları adalet ve hoşgörü ile idare etmiştir. Fethettikleri topraklarda yaşayan farklı dinlere mensup insanlara dinine girmeleri yönünde baskı yapmadıkları gibi insanların inanç ve hürriyetleri koruma altına almış ve rahatça yaşamalarını sağlamıştır. Bosna ruhbanlarına ve Galata Cenevizlilerine verilen emanname ile insanların temel hak ve hürriyetleri korunarak devlete olan güveni arttırılmıştır. Ünlü tarihçi Gibbons Yahudilerin toplu şekilde öldürüldüğü ve engizisyon mahkemelerinin ölüm saçtığı bir dönemde, Osmanlılar idare ettikleri kimseleri barış ve ahenk içerisinde yaşatıyorlardı. demiştir. Osmanlı nın egemenliği altındaki milletlerin diline ve dinine baskı yapmadığının bir diğer örneği de günümüzde daha önce Osmanlı egemenliği altında yaşayan milletlerin hâlen kendi dillerini konuşması ve kendi dinlerine inanmasıdır. (Bulgaristan yaklaşık 500 yıl Osmanlı toprağı olmuştur.) İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! Meraklısına Sokullu Mehmet Paşa Bosna Hersek te doğmuştur. İlk adı Bayo Sokolovic olduğu ve Sokol kasabasında doğduğu için bu şekilde anılmıştır. Kanuni Sultan Süleyman döneminde Kaptan-ı Deryalık yapmıştır. I. Süleyman, II. Selim ve III. Murat dönemlerinde 14 yıl sadrazamlık yapmıştır. Meraklısına Yükselme Dönemi Padişahları 1. II. Mehmet 1451 1581 2. II. Bayezid 1481 1512. I. Selim 1512 1520 4. I. Süleyman 1520 1566 5. II. Selim 1566 1574 6. III. Murat 1574 1595 55
Bil Bul Uygula Osmanlı Devleti Yeni Başkentinde Aşağıda verilen bilgilerin doğru ya da yanlış olduklarını karşılarına işaretleyiniz. 1. 2.. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. İstanbul, kuruluş döneminde Yıldırım Bayezid ve II. Murat gibi hükümdarlar tarafından kuşatılmıştır. Bizans ın, Osmanlı şehzadelerini kışkırtması İstanbul un alınmasıyla sona ermiştir. İstanbul un alınmasıyla Baharat Yolu nun kontrolü Osmanlı Devleti nin yönetimine geçmiştir. Osmanlı Devleti İstanbul u almak için II. Mehmet zamanında Anadolu Hisarını yaptırmıştır. İstanbul kuşatmasına karşı Bizans Avrupa dan yardım istemiştir. İstanbul kuşatması 6 Nisan da başlayıp 29 Mayıs 145 te sona ermiştir. Ortaçağ ın sona erip Yeniçağ ın başlaması fethin Dünya tarihî açısından önemli bir sonucu olduğunu gösterir. Büyük topların Avrupalı krallar tarafından kullanılması ile feodalite rejimi güçlenmiştir. II. Bayezid, Safevi Devleti ne son vererek Türk İslam birliğini sağlamıştır. Yavuz Sultan Selim in Mısır seferiyle halifelik Osmanlı Devleti ne geçmiştir. Dulkadiroğullarına son verilmesiyle Anadolu Türk siyasi birliği kesin olarak sağlanmıştır. Kanuni Sultan Süleyman döneminde ilk kez ekonomik ve hukuki ayrıcalıklar Fransızlara verilmiştir. D Y 7 7 7 7 Yavuz Sultan Selim İstanbul un Grejuva Hint Deniz dil din Ridaniye Mercidabık Akşemseddin Fatih Ali Kuşçu ırk Ortodoks Patrikhanesi Yukarıda verilen kelimeleri aşağıdaki cümlelerden uygun olanlara yazınız. 1. Hz. Muhammed in (s.a.v) fetih ile ilgili hadisleri İstanbul un...... alınmasının önemli bir nedenidir. 2. II. Mehmet e, İstanbul un alınmasıyla... Fatih ünvanı verilmiştir.. Kömür, kükürt, ve ziftten oluşan ve suda yanan rum ateşine... Grejuva denir. 4. Fatih Sultan Mehmet döneminin en önemli alimlerinden... yu Ali Kuşçu İstanbul a davet etmiştir. 5. Fatih, Hristiyan birliğini önlemek İslam ın hoşgörüsünü göstermek için... nin Ortodoks Patrikhanesi İstanbul da kalmasına izin vermiştir. 6.... Akşemsettin Fatih in hocası olup, mikrobun varlığına kitaplarında, işaret eden ilk kişi olmuştur. 7. Memlüklülerle yapılan... Mercidabık ve... Ridaniye savaşlarıyla halifelik Osmanlılara geçmiştir. 8. Portekizlilerin hac gemilerine saldırmaları ve Kızıldeniz ticaretini engellemeleri ile dört defa... Hint Deniz seferleri yapılmıştır. 9. Osmanlı fetihleri sonucu birçok farklı..., dil... din ve...taki ırk insanlar huzur içinde yaşamışlardır. 10.... Yavuz Sultan Selim Osmanlı Devleti nin ilk halifesi olmuştur. 56 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Test 05 / I Osmanlı Devleti Yeni Başkentinde 1. I. Osman Gazi döneminde eli silah tutan herkes savaşlara katılırdı. II. Orhan Gazi yaya ve atlı askerlerden oluşan düzenli bir ordu oluşturdu. III. I. Murat, toprakların genişlemesiyle devşirme usulüyle oluşturulan kapıkulu ordusunu kurdu. Verilen bilgilere bakılarak Osmanlı ordusuyla ilgili hangisi söylenemez? A) Askerî sistemde zamanla değişiklikler olmuştur. B) Osman Gazi döneminde düzenli bir ordu yoktu. C) Sınırların genişlemesi, askerî yapıyı etkilemiştir. D Oluşturulan kapıkulu ordusuyla üretimin devamlılığı ve taşranın güvenliği sağlanmıştır. 2. Silahların yapımı ve bakımı Tünel kazma ve kale duvarlarını yıkma Sınır boylarında güvenliği sağlama ve keşif yapma nanması en güçlü günlerini yaşamıştır. Aşağıdakilerden hangisi yukarıda özellikleri verilen birliklerden biri değildir? Donanma ile ilgili verilen bilgilere bakılarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A Humbaracı Ocağı B) Cebeci Ocağı A) Yapılan çalışmalar ile donanma güçlendirilmiştir. C) Akıncı Birlikleri D) Lağımcı Ocağı B) Kuruluş ve Yükselme döneminde açılan tersaneler ile donanmaya katkı sağlamıştır. C) Donanmanın en güçlü olduğu dönem Osmanlı. Tımarlı sipahiler bulundukları bölgelerde: Vergi toplar. Asker besler. Güvenliği mümkünse sağlar. Üretimin devamını sağlardılar. Verilen bilgilere göre, tımar sisteminin aşağıdakilerden hangisine daha az katkı sağladığı söylenebilir? 4. I. Yönetim ve askerlik işlerini üstlenmişlerdir. II. Adalet ve eğitim işleriyle uğraşırlar. III. Yazışmalardan ve mali işlerden sorumludurlar. Yönetenler ile ilgili verilen özelliklerin hangi gruba ait olduğu aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? Seyfiyye İlmiye Kalemiye A I II III B) III II I C) II III I D) I III II 5. Osmanlı donanmasının temeli Karesioğulları nın alınmasıyla atılmıştır. Yıldırım Bayezid döneminde Gelibolu, Yavuz Sultan Selim döneminde Haliç tersaneleri açılmıştır. Kanuni Sultan Süleyman döneminde Osmanlı do- Devleti nin yükselme dönemidir. D Kanuni döneminde Avrupa nın en güçlü donanmasına Osmanlı Devleti sahiptir. 6. Osmanlı Devleti güçlü olduğu dönemde Balkanlarda ve Kırım daki beyliklerle yapılan anlaşmalar gereği savaş dönemlerinde asker göndermişlerdir. Bu beyliklerin gönderdiği birlikler aşağıdaki hangi seçenekte verilmiştir? A) Askerî yapıya B İdari yapıya A) Kapıkulu askerleri B) Eyalet askerleri C) Ekonomik yapıya D) Bayındırlık işlerine İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! C Yardımcı kuvvetler D) Deniz kuvvetleri 57
Test 05 / I Osmanlı Devleti Yeni Başkentinde 7. Osmanlı toplumunda köylüler tarım ve hayvancılık ile şehirliler ticaret ve zanaat ile göçebeler ise hayvancılık ile geçimlerini sağlardı. Verilenlere göre Osmanlı toplumu ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi kesinlikle söylenemez? A) Toplum farklı gruplardan oluşmuştur. B) İnsanların bulundukları çevre yaşam koşullarına etki etmiştir. C Osmanlı toplumunda bazı sınıflar ayrıcalıklı bir konumdadır. D) Osmanlı ekonomisi daha çok tarım ve hayvancılığa dayalıdır. C Alınan vergiler ekonominin en fazla gelir getiren bölümüdür. D) Devletin gelirleri kazanılan savaşlara göre artmış ya da azalmıştır. 10. Osmanlı Devleti nin uygulamış olduğu Tımar sisteminin; 8. Osmanlı Devleti nde kurulan Lonca teşkilatı, Selçuklulardaki Ahilik sistemi örnek alınarak oluşturulmuştur. Yine Selçuklulardaki ikta sistemi örnek alınarak tımar sistemi oluşturulmuştur. Verilen bilgilere göre, aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A Osmanlı Devleti esnaf teşkilatı ve toprak sisteminde Selçukluların etkileri görülür. B) Selçuklular, Anadolu topraklarını Osmanlı Devleti ne bırakmıştır. C) Selçukluların kurduğu sistemleri kusursuzca uygulanması Osmanlı tarafından örnek alınmasına neden olmuştur. 9. Osmanlı Devleti hazinesinin geliri; Savaş ganimetleri, Vergiler, Tuzla ve Orman işletmeleri, Gümrük ve maden gelirlerinden oluşmuştur. Verilenlere göre, Osmanlı ekonomisi ile ilgili hangisi söylenemez? D) İki devlet de birbirinden yararlanmıştır. D Devlet vergi toplama yükünden kurtulmuştur. 58 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! A) Bazı yeraltı kaynaklarını işleterek gelir elde etmektedir. B) Dışarıdan getirilen mallardan vergi alınarak gelir elde edilmektedir. Askerî, Ekonomik, Sosyal bir çok faydası olmuştur. Verilen maddelere göre, aşağıdakilerden hangisi tımar sisteminin faydalarından biri olduğu söylenemez? A) Büyük bir ordu oluşturulmasına rağmen hazineden para harcanmamıştır. B) Halkın ihtiyacı olan han, hamam, aşevi gibi yapılar inşa edilmiştir. C) Taşradaki insanların güvenliği sağlanmıştır.
Test 05 / II Osmanlı Devleti Yeni Başkentinde 1. Osmanlı Devleti farklı nedenlerden dolayı fetihler yapmıştır. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti nin yaptığı fetihlerin nedenlerinden biri değildir? A) İslamiyeti yeni yerlere yaymak B) Türk cihan hakimiyeti politikası C Yeni sömürgeler elde etmek D) Sınır güvenliğini sağlamak 2. Osmanlı Devleti üç kıtada topraklar fethetmiştir. Birçok millet ve farklı dinler Osmanlı yönetimi altında uzun yıllar birlikte yaşamışlardır. Verilen bilgilere göre yukarıdaki gelişmelerin yaşanmasını sağlayan ve İstanbul un Fethi nde kullanılan Verilen bilgilere göre, aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Lağımcıların kale duvarlarını tünel kazarak bomba- A) Osmanlı Devleti farklı kıtalarda hüküm sürmüştür. B) Osmanlı yönetimi halka karşı adil ve hoşgörülü olmuştur. B Şahi adı verilen büyük toplarla surların yıkılması C) Havan topları kullanılarak surların arkasındaki he- C) Osmanlı topraklarında Müslüman, Hristiyan ve Yahudiler bir arada yaşadılar. D) Grejuva ateşi kullanılarak saldırıların etkili hâle ge- D Osmanlı Devleti nde farklı ırkların bir arada yaşaması yıkılmasındaki en önemli faktördür.. İstanbul un Osmanlı Devleti tarafından kuşatılmasında Bizans ın Şehzade Mustafa yı ve Şehzade Orhan ı kışkırtması önemli bir rol oynamıştır. Yukarıda verilen bilgiye bakılarak aşağıdakilerden hangisi kesinlikle söylenemez? A) Bizans Osmanlı yı zayıflatmak istemiştir. B) Bizans Osmanlı nın iç işlerine karışmıştır. C) Osmanlı hanedanı içerisinde taht kavgaları yaşanmıştır. D Şehzadelerin kışkırtılması ile çıkan karışıklıklar sonucu Osmanlı devleti yıkılmıştır. İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 4. Yıldırım Bayezid ve II. Murat İstanbul u kuşatmasına rağmen, Bizans ın Avrupa dan yardım istemesi üzerine kuşatmalarda başarılı olunamamıştır. Verilen bilgi daha çok İstanbul un fethinin hangi nedeniyle ilgili olduğu söylenebilir? A) Bizans ın Osmanlı nın toprak bütünlüğü bozması B Haçlı seferlerine neden olması C) Anadolu dan Rumeli ye geçişleri engellemesi D) Şehzadeleri kışkırtması 5. Avrupa da krallar güç kazandı. 6. Feodalite ve derebeylik sona erdi. hangi gelişmenin etkisi olduğu söylenebilir? laması deflerin vurulması tirilmesi Yükselme Dönemi Padişahları II. Mehmet I. Süleyman... Yukarıda verilen tabloya aşağıdakilerden hangisi getirilemez? A II. Murat B) II. Bayezid C) I. Selim D) II. Selim 59
Test 05 / II Osmanlı Devleti Yeni Başkentinde 7. İstanbul un fethi sonuçlarıyla dünya tarihini etkilemiştir. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi verilen bilgiye örnek gösterilemez? A) Bizans İmparatorluğu nun yıkılması B) İtalya ya giden bilginlerin Rönesans ı başlatılması C) Ticaret yollarının el değiştirmesi ve Avrupalıların Coğrafi Keşifleri yapması D Osmanlı Devleti nin yükselme dönemine girmesi Aşağıdaki fetihlerden hangisinin bu durum ile ilgili olduğu söylenemez? Aşağıdakilerden hangisinin bu doğrultuda yapıldığı A Kıbrıs ın alınması D) Kırım ın, Cenevizlilerden alınması 9. Osmanlı Devleti yaptığı fetihlerle üç kıtada toprak elde etti. Farklı ırk ve dinlerdeki insanları yönetti. Ticaret yollarına hâkim oldu. Buna göre, yaptığı fetihlerle Osmanlı Devleti nin hangi alanda bir değişim yaşadığı söylenemez? A) Dini B) Sosyal 10. Osmanlı Devleti fethettiği topraklarda sosyal ve kültürel olarak farklı milletleri adalet ve hoşgörüsüyle yöneterek toplulukların haklarını gözetmiştir. Verilen bilgiye bakılarak aşağıdaki uygulamalardan hangisinin bu doğrultuda yapıldığı söylenemez? A) Bosna ruhbanlarına kendi mahkemlerinde yargılanma hakkı tanınmıştır. B) Hristiyanlara inanç ve ibadete özgürlüğü tanınmıştır. C) İspanya da zulüm gören Yahudiler II. Bayezid in gönderdiği gemiler ile güvenli bölgelere taşınmıştır. D Anadolu daki göçebe Türkmenler, Balkanlarda iskan edilmiştir. 8. Fatih Sultan Mehmet Karadeniz in Türk gölü hâline gelmesi için bazı fetihlerde bulunmuştur. 11. Yavuz Sultan Selim, Mısır Seferi ne çıkarak doğudaki problemleri çözmeyi ve İslam birliğini sağlamayı amaçlamıştır. söylenemez? B) Amasra ve Sinop un alınması C) Trabzon Rum İmparatorluğu na son verilmesi A Kıbrıs ın alınarak Doğu Akdeniz hakimiyetinin sağlanması B) Memlüklülere son verilmesi C) Safevi Devleti nin Çaldıran Savaşı yla yenilmesi D) Turnadağ Savaşı yla Anadolu Türk siyasi birliğinin sağlanması 12. Ege Denizi Türk gölü hâline geldi. Akdeniz Türk gölü hâline geldi. Karadeniz Türk gölü hâline geldi. Aşağıdakilerden hangisi yukarıdaki gelişmelerin nedenlerinden biri olduğu söylenemez? A) Preveze Deniz Savaşı B) Rodos un alınması C Kıbrıs ın alınması C) Ekonomik D Teknik D) Kırım ın alınması 60 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Ders 06 15. ve 16. yy da Avrupadaki Gelişmeler COĞRAFİ KEŞİFLER BE Ç T Ö Y ZÜ A Y M IN LE L A R R XV. ve XVI. yüzyıllarda Avrupalıların yeni ticaret yolları bulmak amacıyla başlattıkları yeni yerlerin ve yolların bulunmasıyla gerçekleşen keşiflere, Coğrafi Keşifler denir. I Notlar Nedenleri: Ticaret yollarının Müslümanların eline geçmesi Pusulanın kullanılması ve okyanuslara dayanıklı gemilerin yapılması Cesur gemicilerin yetişmesi Coğrafya bilgisinin gelişmesi Avrupa nın, Doğu nun zenginliklerine ulaşmak istemesi. Yapılan Keşifler Grönland Ne w fo u SİBİRYA nd la ÇİN nd ASYA AVRUPA Portekiz İspanya Akdeniz Meksika BÜYÜK BÜYÜK OKYANUS Küba ATLAS Haiti Karayip Denizi OKYANUS AFRİKA Hindistan Venezuela Filipinler OKYANUS Sumatra GÜNEY HİNT OKYANUSU Java zily a AMERİKA Angola Madagaskar Bre Peru AVUSTRALYA Macellan Boğazı 0 1000 2000 000 km Kristof Kolomb (1492-1504) İspanyollar İngilizler Vasco Da Gama (1487-1498) Macellan ve Del Kano (1519-1522) Portekizliler Fransızlar İS A Bartelmi Diaz (1486) Ümit Burnu: Amerika nın Keşfi: 1487 de Portekizli denizci Bartelmi Diaz tarafından keşfedildi. 1497 de Kristof Kolomb batıya giderek Hindistan a ulaşmak için yola çıktı. Orta Amerika daki adalara ulaşıp buranın Hindistan olduğunu zannetmiştir. 1507 de Ameriko Vespuçi buranın yeni bir kıta olduğunu açıkladı. Bu yüzden buraya Ameriko nun adı verilmiştir. Hint Deniz Yolu nun Keşfi: 1498 de, Portekizli Vasko dö Gama Ümit Burnu nu dolaşıp Hindistan a ulaşmıştır. Dünya nın Dolaşılması: Portekizli denizci Macellan, 1519 da İspanya dan denize açıldı. Yolculuk Macellan ın Filipinler de yerliler tarafından öldürülmesi sonrasında Del Kano tarafından 1522 de tamamlanarak Dünya nın yuvarlak olduğu ispatlandı. İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 61
Ders 06 15. ve 16. yy da Avrupadaki Gelişmeler Coğrafi Keşiflerin Sonuçları: Yeni ticaret yolları, ada, kıta ve okyanuslar keşfedildi. Bilimsel Yeni ırklar, kültürler, hayvanlar ve bitkiler keşfedildi. Bilimsel Ticaret yolları yön değiştirdi. Ekonomik Avrupa nın ekonomik gücü arttı. Ekonomik Burjuva sınıfı zenginleşti. Ekonomik Rönesans ve Reform hareketlerine zemin hazırlandı. Kültürel Sanattan zevk alan mesen sınıfı ortaya çıktı Kültürel Dünya nın düz olduğunu savunan kiliseye güven azaldı. Dini Hristiyanlık yeni keşfedilen yerlere yayıldı. Dini Sömürge imparatorlukları kurulmaya başlandı. Siyasi Keşfedilen yerlere göçler oldu. Sosyal Keşiflerin Osmanlı Devleti ne Etkileri Avrupalıların, keşfettikleri yerlerden elde ettikleri altın ve gümüşü Osmanlı pazarlarında harcamaları Osmanlı parasının değer kaybetmesine neden oldu. Yeni ticaret yollarının keşfedilmesi ile Osmanlı hakimiyetindeki İpek ve Baharat yolları önemini kaybetti ve ekonominin bozulmasına neden oldu. Atlas Okyanusu limanları önem kazanırken Akdeniz limanları önemini kaybetti. Avrupa nın Osmanlı Devleti ne bağımlılığı azaldı. RÖNESANS HAREKETLERİ Kelime olarak yeniden doğuş anlamına gelen rönesans; bilim, sanat ve edebiyat gibi alanlarda XV. ve XVI. yüzyılda Avrupa da meydana gelen gelişmelerdir. Rönesan ın Nedenleri Kâğıt ve matbaanın Avrupa da kullanılması Antik Çağ (Roma Yunan) eserlerinin incelenmesi ve Avrupa dillerine çevrilmesi İslam dünyasına ait eserlerin latinceye tercüme edilmesi Coğrafi keşiflerle Avrupa nın zenginleşmesi İstanbul un fethiyle İtalya ya kaçan Bizans lı bilginlerin katkısı Sanattan ve edebiyattan zevk alan bir sınıfın (Mesen) ortaya çıkması Başarılı sanatçıların ortaya çıkması ve yetişmesi Rönesan ın İtalya da Başlamasının Nedenleri Eski Roma ve Hellen kültürünün merkezi olması Yöneticilerin daha hoşgörülü olması Coğrafi konumu nedeniyle doğu ve batı ile etkileşim içinde olması. Rönesan ın Sonuçları Burjuva Sınıfı: Avrupa da ticaretle uğraşan orta sınıfa verilen addır. Avrupa; kâğıt, matbaa, pusula ve barut gibi yenilikleri Haçlı Seferleri sırasında (11. yy - 1. yy) Müslümanlardan öğrenmişlerdir. Bilim, sanat ve edebiyatta birçok yeni eser yazılmıştır. Rönesans ın önemli temsilcileri: Avrupa da bilimsel gelişmelerin önü açılmış, kiliseye ve din adamlarına karşı eleştiriler hız kazanmıştır. Bu durum Reform hareketlerine zemin hazırlamıştır. Resim: Leonardo Da Vinci Din adamları ile kilisenin halk üzerindeki otoritesi sarsılmıştır. Heykel: Donatello, Mikelenjelo Özgür ve bilimsel düşünce Avrupa ya hakim olmaya başlamıştır. Edebiyat: Monteyn, Şekspir, İnsan aklına verilen önem artmıştır. Cervantes Modern bilimin temelleri atılmıştır. Din: Martin Luther, Erasmus 62 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Ders 06 15. ve 16. yy da Avrupadaki Gelişmeler REFORM HAREKETLERİ XVI. yüzyılda, Hristiyanlığın Katolik mezhebinde yapılan yenilik ve düzenlemedir. Almanya da başlamış ve Avrupa ya yayılmıştır. Reform un Nedenleri Rönesans hareketlerinin etkisi Katolik Kilisesi nin bozulması İncil in millî dillere çevrilmesi Halkın fakir olmasına rağmen din adamlarının zenginlik ve lüks içinde yaşamaları Kâğıt ve matbaanın kullanılması ve fikirlerin yayılması Reform Hareketleri nin öncüsü Alman din adamı olan Martin Luther dir. Martin Luther Katolik Kilisesi nin uygulamalarına karşı 95 maddelik bir bildiri yayınlayarak Tanrı ile kul arasına kimsenin giremeyeceğini, kişinin günahını ancak Tanrı nın affedebileceğini söyledi. Protestanlar ile Katolik ler arasında 25 yıl süren mücadeleler sonucunda 1555 yılında imzalanan Ogsburg Anlaşması yla protestanlık mezhebi tanınmıştır. Reformun Sonuçları: Avrupa da yeni mezheplerin ortaya çıkmasıyla mezhep birliği bozuldu. Mezhep savaşlarının yapılması Osmanlı Devleti nın Avrupa daki ilerleyişini kolaylaştırdı. Katolik Kilisesi kendini yenilemek zorunda kaldı. Eğitim kilisenin elinden alınarak, laikleştirdi. Kilisenin mallarına el konuldu. Katolik Kilisesi güç kaybetti. Din adamlarına duyulan güven azaldı. FRANSIZ İHTİLALİ 1789 yılında Fransa da meydana gelen, halkın ayaklanıp monarşi yönetiminin (krallığın) yıkıldığı ve demokrasiye geçişin sağlandığı en önemli gelişmedir. Nedenleri Halkın sınıflara ayrılması ve eşitsizliklerin artması Ekonominin bozulmasıyla halktan alınan vergilerin artması Yöneticilerin lüks içinde yaşaması İngiltere ve Amerika daki demokratik gelişmelerden etkilenilmesi Çeşitli düşünürlerin halka yol göstermesi Yönetimin halka karşı uyguladığı baskı ve şiddetin artması İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! Tanım Skolastik Düşünce Kelime olarak okul felsefesi anlamına gelen skolastik düşünce kilisenin egemenliği altındaki, bilime kapalı, araştırmayı reddeden düşünce biçimidir. Reform ile ortaya çıkan yeni mezhepler: Protestanlık: Kalvenizm: Anglikanizm: Almanya da Fransa da İngiltere de Osmanlı Devleti ndeki Ortodoks Hristiyanlar, barış ve huzur ortamında yaşadıkları için mezhep kargaşalarından ve reformdan etkilenmemişlerdir. 6
Ders 06 15. ve 16. yy da Avrupadaki Gelişmeler Sonuçları Millî egemenlik fikri yaygınlaştı. İnsan hakları eşitlik, adalet, özgürlük, demokrasi ve milliyetçilik gibi düşünceler dünyaya yayıldı. İmparatorluklar yıkıldı yerine millî devletler kurulmaya başladı. İnsan hakları evrensel bildirgesi kabul edildi. Yeniçağ sona erdi Yakınçağ başladı. Fransız İhtilali nin Osmanlı Devleti ne Etkileri İnsan hakları, eşitlik, özgürlük, demokrasi gibi kavramlar Osmanlı aydınlarını etkiledi. Tanzimat ve Islahat Fermanları ile I. Meşrutiyet in ilan edilmesinde etkili oldu. Osmanlı Devleti nin ilk anayasası olan Kanun u Esasi nin ilan edilmesinde ve Yeni Türk Devleti nin kurulmasında etkili oldu. Azınlıklar, milliyetçilik akımının etkisiyle ayaklandı. Bu ayaklanmalar devletin zayıflamasına ve toprak kayıplarına neden oldu. AYDINLANMA ÇAĞI 18. yüzyılda Avrupa da ortaya çıkan ve her konuda akla öncelik tanıyan düşünce sistemidir. Aklın kullanılmasıyla doğru bilgiye ulaşılabileceği fikri esas alınmıştır. Aydınlanma Çağı nın Önemli Bilim Adamları Newton: Copernik: Galileo: Fizik ve Matematik alanında eserler verdi. Dünya nın Güneş merkezli bir sistem içinde olduğunu kanıtladı. Dünya nın yuvarlak olduğunu kanıtladı. J.J. Rousseau: Toplumsal alanda eserler verdi. İhtilâl: Yönetimin zorla ele geçirilmesidir. Arapçada, karışıklık anlamlarına gelir. Aydınlanma Çağı nın Sonuçları: Bilimsel ve teknolojik gelişmeler Sanayi İnkılabı nın temellerini oluşturdu. Avrupa da akılcı düşünce sistemi gelişti. 64 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Ders 06 15. ve 16. yy da Avrupadaki Gelişmeler SANAYİ İNKILABI XVIII. yüzyılda İngiltere de başlayan insan ve hayvan gücüne dayalı üretimden makine gücüne dayalı üretime geçilmesidir. Dokuma alanında başlamış tüm sektörlere ve ülkelere yayılmıştır. Sonuçları: Üretim arttı, ucuz ve kaliteli üretim sağlandı. Ham madde ve pazar ihtiyacı arttı. Avrupa devletleri arasında rekabetin artmasıyla sömürgecilik faaliyetleri yayıldı. Avrupa nın refah düzeyi yükseldi. Demiryolları kuruldu, buharlı trenler ve buharlı gemilerle ulaşım hızlandı. Köylerden kentlere göçler arttı. Avrupa da işçi sınıfı ortaya çıktı. Sendikalar ortaya çıktı. Sanayi İnkılabı nın Osmanlı ya Etkileri Üretimin, küçük atölyelerde ve kas gücüyle gerçekleştirildiği Osmanlı Devleti sanayileşmiş ülkelerle rekabet edemeyince Sanayi İnkılâbı ndan ekonomik olarak olumsuz etkilenmiştir. Osmanlı pazarları Avrupalı ülkelerin mallarıyla doldu. Avrupalı devletler Osmanlı Devleti nin ham madde ve pazar kaynağı olarak görmeye başlamaları ile Osmanlı nın toprak bütünlüğü olumsuz etkiledi. John Kay ın Uçan mekik adlı dokuma tezgahını geliştirmesi ve James Watt ın buhar Sendika: İşçilerin haklarını korumak için oluşturulmuş örgütlerdir. motorunu icat etmesi Sanayi İnkılabı nın temelini oluşturmuştur. İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 65
BE Ç T Ö Y ZÜ A Y M IN LE L A R R I Sanayi İnkılabı nın başladığı yerdir. Demokrasi, özgürlük ve adalet gibi kavramların ortaya çıktığı yerdir. KUZEY AMERİKA İspanya Coğrafi Keşifleri başlatan ülkelerdir. Portekiz Kristof Kolomb tarafından keşfedildi ancak ismi Americo Vespuçi tarafından verildi. İS A İngiltere GÜNEY AMERİKA Fransa F
BE Ç T Ö Y ZÜ A Y M IN LE L A R R I Reform Reform Hareketleri Hareketleri Martin Martin Luther Luther tarafından tarafından burada burada başlatılmıştır. başlatılmıştır. Rönesansın Rönesansın merkezidir. merkezidir. Fransa Fransa İtalya İtalya Çin Çin İS A Hindistan Hindistan Avrupalıların, Avrupalıların, farklı farklı yollardan yollardan ulaşmak ulaşmak için için yeniyeni yollar yollar aradığı aradığı yerdir. yerdir. ÜmitÜmit Burnu Burnu 1487 de 1487 de Portekizli Portekizli denizci denizci Bartelmi Bartelmi DiazDiaz tarafından tarafından keşfedilmiştir. keşfedilmiştir.
Bil Bul Uygula 15. ve 16. yy da Avrupadaki Gelişmeler Aşağıda verilen bilgilerin doğru ya da yanlış olduklarını karşılarına işaretleyiniz. 1. 2.. 4. 5. 6. 7. 8. D Y Ticaret yollarının Müslümanların kâğıt Del Kano makine Burjuva eline geçmesi Avrupalıları, coğrafi keşifler yapmaya itmiştir. Vasko Dö Gama 1498 de Ümit Burnu nu aşıp Hindistan a ulaşmıştır. Coğrafi keşifler ile Avrupa, Asya ve Afrika gibi kıtalar keşfedilmiştir. Coğrafi keşifler ile keşfedilen yerlere Avrupa dan göçler olmuştur. Coğrafi keşifler ile yeni yollar keşfedilmesi Osmanlı ekonomisini olumsuz etkilemiştir. Rönesans, yeniden doğuş anlamına gelir. Bilim, sanat ve edebiyat alanında yapılan düzenlemelere Reform denir. 7 kazandı. 5.... Kağıt ve... Matbaa nın kullanılması kitap fiyatlarını Reform hareketleriyle Avrupa da ucuzlatmış ve Rönesans ın sebeplerinden biri olmuştur. eğitim alanında laikleşme sağlanmıştır. 6. 16. yüzyılda Katolik mezhebinde yapılan düzenlemelere Fransa da meydana gelen Fransız... Reform denmiştir. İhtilali sonucunda ortaya çıkan mil- 9. liyetçilik akımı ile Osmanlı da yaşayan azınlıklar kendi ülkelerini kurmak için ayaklanmışlardır. Fransa da ortaya çıkan, özgürlük eşitlik gibi düşünceler Osmanlı aydınları tarafından kabul görmemiş- 10. tir. Sanayi inkılabı ile üretimin ucuz ve 11. kaliteli olması sağlanmıştır. Sanayi inkılabı ile köyden kente 12. göç artmıştır. Macellan Akdeniz Reform hayvan sendika insan Matbaa Atlas Pusula nın Osmanlı Skolastik Yukarıda verilen kelimeleri aşağıdaki cümlelerin uygun olanlarına yazınız. 1. Coğrafya bilgisinin gelişmesi ve... pusulanın geliştirilerek kullanılmasıyla denizde yön bulma kolaylaştı. 2.... Macellan ve... Del Kano İspanya dan yola çıkarak sürekli batıya giderek dünyanın yuvarlak olduğunu ispatlamıştır.. Coğrafi keşifler ile Avrupa da... Burjuva sınıfı zenginleşti. 4. Coğrafi keşifler ile... Akdeniz limanları önemini kaybetti... Atlas okyanusu kıyısındaki limanlar önem 7. Kilisenin araştırma ve düşünmeyi engelleyen düşünce sistemine... skolastik düşünce denir. 7 8. Sanayi inkılabı ile... insan ve hayvan... gücünden... makine gücüne geçiş yaşanmıştır. 7 9. Sanayi inkılabından sonra işçi haklarını korumak için... sendikalar kurulmuştur. 10. Sanayi inkılabından en fazla etkilenen devletlerden biri... Osmanlı devleti olmuştur. 68 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Test 06 15. ve 16. yy da Avrupadaki Gelişmeler 1. Osmanlı Devleti ticaret yollarını kontrolü altına almasına rağmen 16. yüzyılda ticaret gelirlerinde gerileme yaşanmaya başlamıştır. Bu durumun yaşanmasına Avrupa daki hangi gelişmenin etkisi olduğu söylenebilir? A) Sanayi İnkılabı B) Rönesans Hareketleri C) Fransızlara kapitülasyonların verilmesi D Coğrafi Keşifler 2. Coğrafi Keşifler ekonomik sonuçlarıyla Osmanlı yı, Avrupa yı ve Dünya yı etkileyen keşiflerdir. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi Coğrafi Keşiflerin ekonomik sonuçlarından biri değildir? A) Burjuva sınıfının zenginleşmesi B) Osmanlı devletinin vergi gelirlerinin azalması C) Akdeniz limanlarının önemini kaybetmesi D Yeni kıta ve okyanusların keşfedilmesi. Rönesans; bilim, sanat ve edebiyat alanında meydana gelen gelişmelerdir. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi Rönesansın sonuçlarından biridir? A Skolastik düşünce yıkılmaya başladı. B) Aydınlanma Çağı na sebep oldu. C) Eğitimde laikleşme sağlandı. D) Bilimsel ve pozitif düşünce doğdu. İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 4. Avrupada meydana gelen gelişmeler ve uygulamalar sonucunda Martin Luther Katolik Kilisesinin uygulamalarını eleştiren 95 maddelik bir bildiri yayınlayarak reformu başlatmıştır. Buna göre, aşağıdakilerden hangisinin Reform Hareketlerinin başlamasına neden olduğu söylenemez? A Avrupa da yeni mezheplerin ortaya çıkması ve mezhep savaşlarının başlaması B) Rönesans ile Avrupa da insanların her şeyi sorgulamaya başlanması C) Kilisenin insanları istediği zaman dinden çıkarması D) İncil in millî dillere çevrilmesiyle, insanların İncil de yazanlar ile kilisenin uygulamalarının farklı olduğunu görmesi 5. Avrupa da Reform Hareketlerinin sonucunda mezhepler arası savaşların yaşanmasına rağmen Osmanlıdaki Hristiyanlar bu savaşlardan etkilenmemişlerdir. Yukarıdaki bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Osmanlı coğrafyası ile Avrupa nın birbirinden uzak olmaları B Osmanlı Devleti nde barış ve huzur ortamı içinde yaşamaları C) Osmanlı daki Hristiyanların Avrupa daki durumdan haberdar olmamaları D) Osmanlı yönetimindeki Hristiyanların demokratik bir yönetim altında yaşamaları 69
Test 06 15. ve 16. yy da Avrupadaki Gelişmeler 6. 1789 da, Fransız halkının, kralı tahttan indirilmesiyle yeni bir yönetim sistemine geçilmiştir. Aşağıdakilerden hangisinin Fransa da meydana gelen bu olayın bir nedeni olduğu söylenemez? A) Yönetimin insanlar arasında ayrım yapması. B) Yöneticilerin lüks içinde yaşamaları C Dünyada görülen adalet, eşitlik, özgürlük ve milliyetçilik fikirlerinin Fransa da yayılması D) Savaşlardaki alınan yenilgilerden dolayı halktan yeni vergilerin alınması kavramların Osmanlı da meydana gelen hangi gelişmeye neden olduğu söylenemez? A) Sanayi İnkılabı Osmanlı yı olumsuz yönde etkilemiş- A) Kanun u Esasi nin ilan edilmesi C) Tanzimat Fermanı nın ilan edilmesi D Halkın Osmanlı padişahına bağlılığının ve güveninin C) Avrupa nın ucuz ve kaliteli ürünleri Osmanlı esnafını artması 8. Sendika: İşçi sınıfının haklarını korumak için kurulan örgütlere denir. Bu kurumların ortaya çıkmasına neden olan gelişme aşağıdakilerden hangisidir? 9. Sanayi İnkılabıyla; Ucuz ve kaliteli üretim arttı. Sömürgecilik faaliyetleri yayıldı. Buharlı tren ve gemiler sayesinde ulaşım hızlandı ve ucuzladı. Verilen gelişmelerin aşağıdakilerden hangisine neden olduğu söylenemez? A) Sanayileşemeyen ekonomilerin çökmesine B) Ülkeler arası rekabet ve savaşların çıkmasına C İnsanların dünyanın her yerine kolayca ulaşmasına D) Üretimin çoğalması ve ucuzlamasına 10. Osmanlı Devleti sanayileşen ülkeler ile rakabet edemedi. 7. Fransız İhtilali sonucunda ortaya birçok yeni fikir ve düşünce çıkmıştır. Avrupalı devletler Osmanlı yı ham madde ve pazar kaynağı olarak görmeye başladı. Aşağıdakilerden hangisi Fransız İhtilali sonucu ortaya çıkan demokrasi, milliyetçilik, eşitlik, adalet gibi Bu gelişmelere bakılarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? tir. B) Sırp ve Rum isyanlarının çıkması B Osmanlı Devleti üretimde küçük atölyelerden fabrika üretimine geçmiştir. zor durumda bırakmışlardır. D) Avrupalı devletler Osmanlı topraklarına göz dikmişlerdir. 11. Avrupa da meydana gelen gelişmelerden sonra ortaya birçok yeni kavram çıkmıştır. İnsanların, ülkenin çıkarlarını kendi çıkarlarından üstün tutması anlamındaki... de bunlardan biridir. Yukarıda tanımı verilen kavram aşağıdaki gelişmelerden hangisinin sonucunda ortaya çıkmıştır? A Sanayi İnkılabı B) Coğrafi Keşifler A) Rönesans Hareketleri B Fransız İhtilali C) Rönesans Hareketleri D) Fransız İhtilali C) Sanayi İnkılabı D) Reform Hareketleri 70 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Ders 07 Osmanlı da Yenilik Hareketleri YENİ KURUMLARLA DEĞİŞEN OSMANLI HAYATI Osmanlı Devleti 18.yy dan sonra birçok nedenden dolayı ıslahatlar yapmak zorunda kalmıştır. Osmanlı Devleti nin Islahat Yapma Nedenleri Avrupa nın gerisinde kalınması Savaşların kaybedilmesi Ekonominin bozulması Eğitim sisteminin çağın gerisinde kalması Merkezi idarenin bozulması Merkezde ve taşrada isyanlar çıkması Lale Devri Islahatları (1718 170) 1718, Pasorafça Antlaşmasıyla başlayıp, 170 da ortaya çıkan Patrona Halil İsyanı na kadar geçen döneme Lale Devri denir. Dönemin padişahı III. Ahmet, sadrazamı ise Nevşehirli Damat İbrahim Paşa dır. Lale Devri Islahatları Doğu ve Batı klasikleri Türkçe ye çevrildi. (Kültürel) Yeni kütüphaneler açıldı. (III. Ahmet Kütüphanesi) (Kültürel) İbrahim Müteferrika ve Sait Efendi nin çalışmalarıyla İlk Türk matbaası İstanbul da kuruldu. (Teknik) Kâğıt, çini ve kumaş fabrikaları açıldı. (Ekonomik) Çiçek aşısı uygulaması başlandı. (Sağlık) Avrupa nın bazı başkentlerinde geçici elçilikler açıldı. (İlk elçi / Paris Yirmisekiz Mehmet Çelebi) (Siyasi) Yeniçerilerden Tulumbacı Ocağı (İtfaiye teşkilatı) oluşturuldu. (Toplumsal) Resim ve minyatür sanatı gelişti. (Sanat) Batı mimarisi örnek alınarak saraylar, yalılar, köşkler ve bahçeler yapıldı. (Mimari) III. Selim Dönemi Islahatları (1789 1808) III. Selim ıslahatlarına yeni düzen anlamına gelen Nizam ı Cedit de denilmiştir. Nizam ı Cedit adında Avrupa tarzı yeni bir ordu oluşturuldu. İrad-ı Cedit adında bir hazine kurularak Nizam-ı Cedit ordusunun giderleri karşılandı. Avrupa nın önemli merkezlerinde sürekli elçilikler açıldı. (Paris, Londra, Viyana) Orduya subay yetiştirmek için Kara mühendishanesi kuruldu. (Mühendishaneyi Berri Hümayun) Yerli malı kullanımı teşvik edildi. Yabancı dilde eğitime önem verildi. (Fransızca devletin ilk resmi yabancı dili oldu.) Avrupa daki edebiyat eserleri Türkçe ye tercüme edildi. Osmanlı Devleti nde Lale Devri ne kadar bazı yenilikler yapılmıştır. Ama bu yenilikler askerî alanlarla sınırlı kalmıştır. Islahat: Düzeltme ve iyileştirme çalışmalarına denir. Eskiyen kurumların bozulan yanlarının düzeltilmesi ve kurumların devamının sağlanmasıdır. Meraklısına Osmanlı nın ilk kütüphanesi Osman Bey zamanında İznik te ikincisi Lala Şahin Paşa tarafından Edirne de kuruldu. Dikkat III. Selim ıslahatları, Kabakçı Mustafa İsyanı ile sona ermiştir. İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 71
Ders 07 Osmanlı da Yenilik Hareketleri II. Mahmut Dönemi Islahatları (1808 189) Yenilik taraftarı bir padişah olan II. Mahmut döneminde birçok alanda yenilik yapılmıştır. Askerî Alanda Yenilikler Yeniçeri Ocağı 1826 da kaldırıldı. Ocağın kaldırılmasında halkın ve ulemanın desteği alındı. Tarihte bu olaya Vakayı Hayriye (Hayırlı olay) denilmiştir. Asakir i Mansure i Muhammediye adıyla Avrupa tarzı yeni bir ordu oluşturuldu. Yönetim Alanındaki Yenilikler Divan ı Hümayun kaldırılarak yerine nazırlıklar (bakanlıklar) kuruldu. Tımar sistemi kaldırılarak, devlet memurlarına maaş bağladı. İlk defa nüfus sayımı yapıldı. (Askerî ve ekonomik amaçlı olduğu için sadece erkek nüfus sayılmıştır.) Posta ve polis teşkilatı kuruldu. Takvim i Vekayi adıyla ilk resmi gazete çıkarılmıştır. Eğitim ve Kültür Alanındaki Yenilikler Medreselerin yanında Avrupa tarzı eğitim kurumları açılmıştır. (Rüşdiye, Tıbbiye, Harbiye vb.) İlköğretim zorunlu hâle gelmiştir. İlk defa Avrupa ya öğrenci gönderilmiştir. Yabancı dile önem verilmiş ve yabancı dil bilen çevirmenler yetiştirilmiştir. Yeniçeri Ocağının kaldırılmasıyla yeniliklerin önündeki en büyük engel kalkmış ve padişahın otoritesi yeniden sağlanmıştır. Meraklısına Osmanlı Devleti nin Son Döneminde Kurulan Bazı Kuruluşlar Ekonomi Alanındaki Yenilikler Maliye Bakanlığı kurulmuştur. Kumaş, deri ve fes fabrikaları kurulmuş, yerli malı teşvik edilmiştir. Yerli tüccarlara gümrük vergilerinde kolaylıklar sağlanmıştır. Mühendishane i Berri Hümayun (İstanbul Teknik Üniversitesi) 1792 Galatasaray Lisesi 1868 72 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Ders 07 Osmanlı da Yenilik Hareketleri Sultan Abdülmecid Dönemi Islahatları (189 1861) Tanzimat Fermanı, I. Abdülmecid döneminde içişleri bakanı Mustafa Reşit Paşa tarafından hazırlanmıştır. Tanzimat Fermanı (Gülhane Hattı Hümayun u) (189) Din, dil, ırk ayrımı gözetmeksizin bütün halkın namus, can ve mal güvenliği devletin güvencesi altında olacaktır. Herkes kanunlar önünde eşit sayılacaktır. Vergiler herkesin gelirine göre düzenli bir şekilde toplanacaktır. Mahkemeler açık olarak yapılacak ve kimse haksız yere cezalandırılmayacaktır. Mal ve mülk kişiye ait olup miras bırakabilecektir. (Özel mülkiyet) Önemi Anayasal düzene geçişin ilk aşamasını oluşturur. Padişahın gücü ilk kez kısıtlanmıştır. Islahat Fermanı (1856) Tanzimat Fermanı nın devamı niteliğindedir. İngiltere ve Fransa nın baskısı sonucu ilan edilmiştir. Azınlıkların Osmanlı yönetiminden ayrılmasını önlemek ve dış ülkelerin iç işlerimize karışmasını engellemek amacıyla ilan edilmiştir. Azınlıklar kilise ve okul açma, devlet memuru olabilme hakları kazanmışlardır. İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! Tanzimat Fermanı yla azınlık sorununu çözmeyi amaçlayan Osmanlı Devleti, azınlıklara yeni haklar vermesine rağmen isyanları ve dış devletlerin müdahalelerini engelleyememiştir. Meraklısına Osmanlı Devleti Sultan Abdülmecid zamanında 1854 Kırım Savaşı nda ilk kez telgrafı kullandı. (Edirne İstanbul) Islahat Fermanı yla Osmanlı daki azınlıklar, Müslüman halktan daha ayrıcalıklı duruma gelmiştir ancak bağımsız devlet kurmak istedikleri için isyanlara devam etmişleridr. 7
Ders 07 Osmanlı da Yenilik Hareketleri II. Abdülhamit Dönemi Islahatları (1876 1909) II. Abdülhamit tahta çıkınca Kanun u Esasi yi ilan etmesiyle anayasal düzene geçilmiştir. Kanun u Esasi nin ilanıyla Osmanlı Devleti nin yönetim şekli meşrutiyet oldu. Kanun u Esasi nin Önemli Maddeleri Halk padişahın yanında yönetime katılacak, iki meclis kurulacaktır. (Ayan Meclisi, üyelerini padişah seçer; Mebusan Meclisi, üyeleri halk tarafından seçilir.) Osmanlı Devleti nin yönetim şekli meşrutiyettir. Bakanlar Kurulu, padişaha karşı sorumludur. Yasama yetkisi Ayan Meclisi ne ve Mebusan Meclisi ne aittir. Meşrutiyetin ilanı ile Mebusan Meclisi açılmış ve halk ilk kez yönetime katılmıştır. 1878 de Osmanlı Rus Savaşının çıkmasıyla, padişah Kanun u Esasi nin kendisine verdiği yetkiyi kullanarak Mebusan Meclisi ni kapatmıştır. II. Meşrutiyet in İlanı (1908) 1889 da Osmanlı subayları tarafından kurulan İttihat ve Terakki Cemiyeti nin baskılarıyla 1908 de II. Meşrutiyet ilan edilmiştir. II. Meşrutiyetin ilanı ile Anayasa da yapılan değişikliklerle; 1. Hükümet, meclise karşı sorumlu hâle getirildi. 2. Padişahın sürgüne gönderme yetkisi kaldırıldı.. Antlaşmaların meclis tarafından onaylandıktan sonra yürürlüğe girmesi sağlandı. Sonuçları: Anayasa daha demokratik hâle geldi. Yapılan seçimlerle halk tekrar yönetime katıldı. Padişahın yetkileri azaltıldı. Osmanlı Devleti nde Meydana Gelen Bazı Toplumsal ve Ekonomik Gelişmeler 1827 İngiltere den ilk buharlı gemi satın alındı. 1851 Boğazın iki yakasında geniz taşımacılığı yapan Şirket Hayriye kuruldu. 1865 İlk demiryolu hattı İzmir Aydın arasında inşaa edilmeye başlandı. 1888 İstanbul u Avrupa ya bağlayan demiryolu hattı açıldı. 1900 1908 İstanbul dan Hicaz a giden demiryolunun bir bölümü inşaa edildi. 186 Memleket sandıkları kurularak tarıma maddi destek verilmesi sağlandı. 1888 Ziraat Bankası açıldı. 1895 Darülaceze açıldı. I. Meşrutiyetin ilanında Jön Türkler denilen (Genç Osmanlılar) Osmanlı aydınlarının etkisi vardır. Jön Türkler: Mithat Paşa Namık Kemal Ziya Paşa Şinasi Ali Suavi Dikkat Kanun u Esasi; Türk tarihinin ilk anayasasıdır. Halk ilk defa seçme ve seçilme hakkını kullanmıştır. Osmanlı Devleti nin yönetim şekli değişmiştir. 74 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
İbrahim Müteferrika ve Sait Efendi ilk Türk matbaasını kurdu. İstanbul da kağıt, kumaş ve çini fabrikaları açıldı. Tulumbacılar adında ilk itafiye teşkilatı kuruldu. Kütüphanaler açıldı. Doğu klasiklerinin bazıları Türkçe ye çevrildi. Avrupa tarzında Nizam-ı Cedit adında bir ordu kuruldu. Avrupa nın önemli merkezlerinde sürekli elçilikler açıldı. Yerli malı teşvik edildi. Kara mühendishanesi açılarak nitelikli subaylar yetiştirilmesi sağlandı. Yeniçeri Ocağı kaldırıldı. (Vakayi Hayriye) Divan-ı Hümayun kaldırılarak bakanlıklar (nazırlıklar) kuruldu. Posta ve polis teşkilatı kuruldu. Takvim-i Vakayi adıyla ilk resmi gazete çıkarıldı. Kanun-u Esasi ilan edildi. Tanzimat fermanı ilan edildi. Devletin, padişah ve meclis Herkes kanunlar önünde tarafından yönetilmesi kabul eşit sayıldı. edildi. Vergiler herkesin gelirine göre alınması kabul edildi. Can ve mal güvenliği devletin garantisi altına alındı. Ziraat Bankası kuruldu. Islahat Fermanı İlan Edildi. Azınlıklara kilise ve okul açma imkanı verildi. Azınlıklara devlet memuru olma hakkı verildi. Mahkemelerin halka açık yapılması kabul edildi. Gayrimüslimlere karşı küçük düşürücü sözler yasaklandı. Halk ilk kez seçme seçilme hakkını kullandı. III. Ahmet (1718-170) III. Selim (1789-1808) II. Mahmut (1808-189) Sultan Abdülmecid (189-1861) II. Abdülhamit (1876-1909) Güzel sanatlar lisesi açıldı. Darülaceze kuruldu. İlk kez çiçek aşısı uygulandı. İlk nüfus sayımı yapıldı. 1908 de II. Meşrutiyet ilan edildi.
Bil Bul Uygula Osmanlı da Yenilik Hareketleri Aşağıda verilen bilgilerin doğru ya da yanlış olduklarını karşılarına işaretleyiniz. Şirket-i Hayriye 1. 2.. 4. 5. Islahat, eski kurumların kaldırılarak yerine yenisinin getirilmesidir. Siyasi, ekonomik ve sosyal nedenler ıslahat yapılmasını gerekli kılmıştır. Osmanlı Avrupa da ilk elçiliğini Lale Devri nde Paris te açmıştır. I. Mahmut dönemi ıslahatlarına Nizam-ı Cedit Islahatları da denmiştir. Osmanlı tarihinde Vakayı Hayriye olarak bilinen olay Yeniçeri Ocağı nın kurulmasıdır. D Y II. Mahmut döneminde Divan ı Hümayun 4. Tarımı geliştirmek amacıyla kurulan memleket sandıkları 6. kaldırılıp yerine bakanlıklar zamanla... na??????? dönüşerek tarıma des- (nazırlıklar) kuruldu. tek sağlanmıştır. 7. 8. Takvim i Vekayi adıyla ilk resmi gazete kurularak halk bilgilendirilmeye çalışılmıştır. Medreselerin yanında Avrupa tarzı eğitim kurumları Fatih döneminde kurulmuştur. Kanun u Esasi nin ilanı Osmanlı da 9. anayasal düzene geçişin ilk aşamasıdır. 10. Tanzimat Fermanı ile azınlık hakları hakkında ilk düzenlemeler yapılmıştır. 11. Türk tarihinin ilk yazılı anayasası Kanun u Esasi dir. Tulumbacılar İttihat ve Terakki Lale Devri II.Mahmut askeri Ziraat Bankası Evliya Çelebi 7 Meşrutiyet Kanun-u Esasi Tanzimat Fermanı Yukarıda verilen kelimeleri aşağıdaki cümlelerden uygun olanlara yazınız. 7 7 7 1.... Tanzimat Fermanı ile padişahın yetkileri ilk kez kısıtlanmıştır. 2.... in Meşrutiyet ilânı ile halk ilk kez seçme ve seçilme hakkını kullanmıştır.. 1851 de, boğazın iki yakasında taşımacılık yapan Şirket-i...... Hayriye kuruldu. 5.... Evliya Çelebi Osmanlı topraklarını 40 yıldan fazla bir süre gezerek gördüklerini seyahatnamesinde anlatmıştır. 6. Lale Devri nde yangınları söndürmek için Yeniçerilerden... Tulumbacılar kurulmuştur. 7. 1718 170 yılları arasındaki döneme... Lale Devri denir. 8. Osmanlı tarihinde ilk nüfus sayımı... II. Mahmut döneminde yapılmış olup... askeri amaçlıdır. 9.... İttihat ve Terakki cemiyetinin baskılarıyla 1908 de II. Meşrutiyet ilan edilmiştir. 12. Fransız İhtilali sonucu ortaya çıkan demokrasi fikri Osmanlıda meşrutiyetin ilanında etkili olmuştur. 10. Osmanlı Devleti nin ilk yazılı anayasası... Kanun-u... Esasi dir. 76 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Test 07 Osmanlı da Yenilik Hareketleri 1. Osmanlı da birçok alanda ıslahat yapıldığı gibi kültürel alanda da ıslahatlar yapılmıştır. Buna göre, aşağıdakilerden hangisinin kültürel alan ile ilgili olduğu söylenemez? A) İbrahim Müteferrika ve Sait Efendi nin matbaayı kurması B) Yeni kütüphanelerin açılması C Avrupa nın bazı başkentlerinde geçici elçiliklerin açılması D) Doğu ve Batı klasiklerinin Türkçe ye çevrilmesi 2. III. Selim Dönemi nde; Nizam ı Cedit ordusu kuruldu. 5. Osmanlı Devleti nin ilk Anayasası 1876 da ilan edilen Yerli malı teşvik edildi. Yabancı dilde eğitime önem verildi. Buna göre, aşağıdakilerden hangisinin Kanun u Buna göre, III. Selim Dönemi nde hangi alanda ıslahat yapıldığı söylenemez? A) Halka ilk kez seçme ve seçilme hakkı verilmiştir. A Yönetim B) Askerî B Azınlıklar haricinde tüm halk meclise girme hakkına sahip olmuştur. C) Kültürel D) Ekonomik C) Osmanlı Devleti nde anayasal düzene geçilmiştir. D) Osmanlı Devleti nin yönetim şekli değişmiştir.. Osmanlı tarihinde birçok ıslahatın önündeki engelin kaldırılması Vakayı Hayriye olarak adlandırılan olay ile gerçekleşmiştir. Buna göre, bu olayın aşağıdakilerden hangisi olduğu söylenebilir? A Yeniçeri Ocağının kaldırılması B) Asakir i Mansure i Muhammediye isimli ordunun kurulması C) Divan ı Hümayun un kaldırılması D) Patrona Halil İsyanı nın bastırılması İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 4. 189 yılında Tanzimat Fermanı ilan edilerek Herkes kanun önünde eşit sayılmış, Vergilerin herkesin gelirine göre alınacağı kabul edilmiş. Mahkemelerin halka açık yapılmasına karar verilmiştir. Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi söylenemez? A) Kanun üstünlüğü esas alınmıştır. B) Ekonomik haksızlıkların önüne geçilmeye çalışılmıştır. C) Yargının şeffaflığı ilkesi kabul edilmiştir. D Halkın yönetimde söz sahibi olması sağlanmıştır. Kanun u Esasi dir. Esasi nin ilanıyla gerçekleştiği söylenemez? 6. Osmanlı Devleti birçok nedenden dolayı bozulmuş ve işlevini yerine getirmeyen kurumları onarmıştır. Bu onarmalara ıslahat denilmiştir. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi ıslahat yapılmasının nedenleri arasında gösterilemez? A Halkın yenilik yapılması isteği B) Savaşlarda alınan yenilgiler C) Ekonominin bozulması D) Merkez ve taşra isyanları 77
Test 07 Osmanlı da Yenilik Hareketleri 7. Askeri Siyasi Islahatlar Kültürel Osmanlı Devleti çöküntüden kurtulmak ve Avrupa yı yakalayabilmek için ıslahatlar yapmıştır. Buna göre, aşağıda verilen ıslahatlardan hangisinin şemada verilenler ile ilgili olduğu söylenemez? A) III. Ahmet Kütüphanesinin açılması söylenemez? A) Osmanlı da rejim değişikliği yaşanmıştır. Ekonomik B) Meclisi, halkın temsilcileri ve padişahın temsilcileri oluşturmaktadır. C Yönetimde saltanat usulü sona ermiştir. C) Yeniçeri Ocağının kaldırılması D) Devlet memurlarına maaş bağlanması Verilen bilgilere bakılarak aşağıdakilerden hangisi söylenirse yanlış olur? A Padişahın hukuki ve siyasi yetkileri sona ermiştir. B) Padişahın yetkileri azaltılmıştır. C) Kişilere keyfi ceza verilmesinin önüne geçilmeye çalışılmıştır. D) Devleti idare edenler dolaylı olarak halka karşı sorumlu hâle gelmişlerdir. 8. Islahat Fermanı ile; azınlıklara devlet memuru olma hakkı, kilise ve okul açma izni verilmiştir. Buna göre, azınlıkların hangi alanda haklar kazandığı söylenemez? A) Siyasi B) Dinî 9. Kanun u Esasi nin ilanı ile meşruti yönetime geçilmiştir. Meclisi Mebusan ve Meclis i Ayan açılarak vekiller padişah ile birlikte ülkeyi yönetmişlerdir. Verilen bilgilere bakılarak aşağıdakilerden hangisine D) Padişahın yönetim yetkisi kısıtlanmıştır. 10. II. Meşrutiyet in ilanı ile: Padişahın meclisi kapatma yetkisi kaldırıldı. Padişahın sürgüne gönderme yetkisi kaldırıldı. B Tulumbacı Ocağının kurulması Hükümet padişaha karşı değil, meclise karşı sorumlu hâle gelmiştir. 11. Osmanlı nın son dönemde yaptığı ıslahatlardan bazıları şunlardır: Şirketi Hayriye kuruldu. İstanbul, Avrupa demiryolu hattı açıldı. Ziraat Bankası açıldı. Bu bilgilere göre, aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A Askerî düzenlemeler ile ordu desteklenmiştir. B) Tarım desteklenmeye çalışılmıştır. C) Denizcilik alanında yeni çalışmalar yapılmıştır. C Ekonomik D) Eğitim D) Ulaşım taşımacılık sistemi geliştirilmiştir. 78 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Ders 08 Seyyahların Gözünde Osmanlı OSMANLI DA KÜLTÜR SANAT VE ESTETİK ANLAYIŞI 500 yılı aşkın üç kıtada birçok milleti içinde barındırmış olan Osmanlı Devleti zengin bir kültür ve sanat anlayışına sahiptir. Osmanlı Devleti nin kültürel yapısının oluşmasında Anadolu Selçuklu Devleti nin etkisi olduğu gibi Avrupa, Asya ve Afrika ülkelerin de etkisi olmuş bu kültürler yaşam şekilleri, kıyafetleri, müziği ve mimari özellikleriyle Osmanlı Devletini etkilemiştir. Osmanlı Kültür ve Sanatına Örnekler Mimari Osmanlı Devletinde dini - sivil ve askeri alanlarda mimari yapılara birçok örnek gösterebiliriz. Örneğin Kuruluş Dönemi nde Bursa Ulu Camii ve Edirne Üç Şerefeli Camiileri (Selçuklu etkisi görülür) ve Yükselme Dönemi Klasik Osmanlı mimarisine Süleymaniye, Selimiye ve Fatih camileri örnek gösterilebilir. Lale Devrinden sonra yapılan mimari eselerde ise Avrupa etkilerinin görüldüğü Barok ve Rokoko tarzında mimari yapılara rastlanır. Beşiktaş Dolmabahçe Cami ve Dolmabahçe, Yıldız ve Beylerbeyi sarayları bunlara örnek gösterilebilir. Kuruluş Dönemi Klasik Osmanlı Mimarisi Yükselme - Klasik Avrupa Tarzı Rokoko: 18. yüzyılın başında Fransa da görülen kavisli çizgileri bol, gösterişli bir sanat üslubudur. Barok: 16. yüzyılda başlayıp 18. yüzyılın ortalarına kadar sürmüş şaşırtmayı amaçlayan heykel ve abartılı süslemeleri olan mimari tarzdır. İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! (Avrupa Tarzı) Barok ve Rokoko 79
Seyyahların Gözünde Osmanlı Notlar BE Ç T Ö Y ZÜ A Y M IN LE L A R R Minyatür Sanatı 18. yüzyıla kadar Türk sanatlarında önemli bir yere sahip olmuştur. Özellikle Fatih dönemiyle birlikte çok sayıda sanatçı minyatür alanlarında bir çok eserler vermişlerdir. Kanuni dönemindeki Matrakçı Nasuh ve Lale Devrindeki Levni önemli minyatür sanatçılarındandır. I Ders 08 Minyatür: Resimde ışık ve gölgenin önemsenmediği ve nesnelerin küçük boyutlardaki örneklerinin yapıldığı resimlerdir. Seramik Sanatı Genelde süs eşyası olarak kullanılan vazo ve tabak gibi eşyaların üzerine kırmızı lacivert ve mavi tonları ile yapılan süslemelerdir. İS A Çinicilik Selçuklu mimari eserlerinde göründüğü gibi Osmanlı Devleti nde de önemli bir yere sahiptir. Genelde mimari yapıların duvarlarını süslemek için kullanılır. Turkuaz, mavi, kırmızı ve tonlarının kullanıldığı gül, karanfil ve çiçek resimleri yapılarak oluşturulan süslemelerdir. 80 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Seyyahların Gözünde Osmanlı Notlar BE Ç T Ö Y ZÜ A Y M IN LE L A R R Oymacılık Sanatı Cami ve türbelerin mihraplarında, kapı, pencere ve ahşap evlerin iç ve dış kısımlarında göze çarpar. Osmanlı Devleti nde tahta oymacılığına naht denilmiştir. I Ders 08 Meraklısına Taş İşçiliği Osmanlı Devleti nde mimari yapıların ana kapılarında, sütun başlıkları, minare şerefeleri, mihrap ve minberlerinde sebil ve şadırvanlarında görülür. Hz. İbrahim taş işçiliğinin Pir i sayılır. İnanışa göre Kabe nin inşasından sonra Urfa ya gelmiş ve Halil ür Rahman Külliyesi ni yapmıştır. Yanında yetiştirdiği ustalar da buradan Anadolu ya yayılmıştır. İS A Hattatlık Osmanlı güzel yazı sanatıdır. Mimari yapıların iç ve dış süslemelerinde kullanılır. Kanuni döneminde Ahmet Karahisari ve 17. yüzyıldaki Hafız Osman önemli hattatlardan bazılarıdır. Bursa Ulu Camii bu alandaki süslemelerin en zengin olduğu yapılardan biridir. İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 81
Ders 08 Seyyahların Gözünde Osmanlı Müzik Osmanlı Devleti nde Anadolu Selçuklu hükümdarı tarafından bağımsızlık fermanıyla beraber hakimiyet sembolü olarak tuğ ve davul göndermiş böylece mehter geleneğinin temeli atılmıştır. Zamanla orduyu komuta etmek için mehter takımı büyümüş ve düşman orduları etkiler hale gelmiştir. Mehter takımı, Avrupalı bestekarların gözünden kaçmamış Beethoven ve Mozart ın bestelerinde yer edinmiştir. II. Mahmut döneminde kaldırılmıştır. Itri, Dede Efendi ve Hacı Arif Bey Osmanlı döneminin önemli sanatçılarındandır. Resim Sanatı Resim sanatı, Osmanlı Devleti nde 19. yüzyılda gelişmeye başlamıştır. Bu sanatın başlangıcını sağlayan üç büyük sanatçı Osman Hamdi Bey, Şeker Ahmet Paşa ve Süleyman Seyyidi dir. Ayrıca son Osmanlı halifesi Abdülmecid Efendi de dönemin hanedan üyesi ressamlarından biridir. Dikkat Mehteran 1908 de Enver Paşa tarafından tekrar açılmıştır. Kaplumbağa Terbiyecisi (Osman Hamdi Bey) Ayvalar (Şeker Ahmet Paşa) 82 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Ders 08 Seyyahların Gözünde Osmanlı OSMANLI TOPLUMUNDAN ÖRNEKLER Birçok seyyah Osmanlı ülkesini gezmiş ve Osmanlı kültürü hakkında birçok bilginin günümüze gelmesini sağlamışlardır. Misafirperverlik Beldeye geldiğimiz saatlerde, biz çarşıdan geçerken bazı kimseler dükkanlarından çıkıp hayvanlarımızın dizginlerine yapıştılar. Bir başka grup ise bunlara engel olmaya kalkıştı o yüzden aralarında kavga çıktı. Hatta bazıları birbirlerine bıçak çekmeye kalkıştı. Ne söylediklerini anlayamadığımız için müthiş bir korkuya kapılarak, bölgede yol kesicilik yapan Germiyanlılarla karşılaştığımızı bu şehrin onlara ait olduğunu ve mallarımızı elimizden almaya çalıştıklarını sandık. Ortalıkta tam bir kargaşa yaşanıyordu, tam bu sırada Cenab-ı Hak Arapca bilen bir yolcuya rast getirdi. Ondan bu kişilerin birisinden ne istediklerini sordum. Korkmayın dedi. Bunlar ahilerdir. Ahi Sinan ın, diğerleri ise Ahi Dumanın yoldaşlarındandır. Her iki grupta kendi zaviyelerine inmemizi istiyorlar. Batuta, misafirlerini ağırlamak için gerekiyorsa kavga eden gruplar karşısında hayretler içinde kalmıştı. Neyseki sorunun kura çekimi ile halledildiğini ifade etmiştir. Hayvan Sevgisi İbn-i Batuta - Denizli (Ladik) - 12 Kuş meraklısı olan bir kuyumcunun (venedikli) tuttuğu kuşlar arasında rengi ve büyüklük bakımından Kukumav a benzeyen bir kuş vardı. Pek küçük olmasına rağmen ağzını açtığı zaman bir insan yumruğu içine girebilecek kadar genişliyordu. Şakacı bir insan olan kuyumcu bu tuhaflığından dolayı kuşu kanatlarından gererek kapısına asmış ve kapısını da bir çomak koymak suretiyle açık tutuyordu. Evin önünden geçen Türkler hayvanın halini görünce acıdılar. Böyle zararsız bir kuşa eziyet etmenin cinayet olduğunu söyleyerek adamı dışarı çıkardılar, yaka paça hâkimin huzuruna getirdiler. Hakim ona ağır bir ceza vereceği sırada Venedik Sefareti nden bir memur gelerek suçlunun kendisine teslimini talep etti. Kuyumcu kendisini getiren Türklerin şiddetli itirazları arasında, hâkimin merhameti sayesinde sefaretten gelen memura teslim edildi. Türklerde Doğa ve Hayvan Sevgisi Ogier Ghiselin De Busbecg Biz bu bölgeden geçerken her yerde çiçekler gördük. Bunlar Türklerin dedikleri gibi nergis, sümbül, lalelerdi. Uygun bir mevsim olmayan kış ortasında onları açmış görmek bizi şaşırttı. Rumeli de nergis ve sümbül boldur ve bunların çoğunun olağanüstü bir kokusu vardır ki bu güzel kokuya alışık olmayanlarda baş ağrısına neden olur. Lale, küçük ve kokusuzdur fakat güzelliği ve çeşitli renklerinden dolayı hayran olunur. Çiçekleri çok seviyorlar. Hiç savurgan olmadıkları halde güzel bir buket için birkaç akça ödemekten çekinmezler. Hediye olarak aldığım çiçekler bana pahalıya mal oldu. Cornelius de Bruyn - (1678) İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 8
Ders 08 Seyyahların Gözünde Osmanlı Osmanlı Esnafları Türk dükkanlarında hiçbir zaman tek meteliğim kaybolmamıştır. Ne zaman bir şeyi unutsam hiç tanımadığım dükkancılar arkamdan adam konuşturmuşlar hatta birkaç kere Beyoğlu ndaki ikametgahıma kadar gelmişlerdir. Motary - 1700 ler Güvenilirlik Yol arkadaşım olan bir Macar subayın eşyası ile kendi eşyamı nakletmek üzere bir köylünün yük arabasını kiraladım. Sandıklar, portmantolar, dengler, arto var, kürkler, atkılar açıktaydı. Son derece nazik bir Türk bana refakat teklifinde bulundu. Köylü de öküzlerini koşumdan çıkarıp bizi bütün eşyalarımızla birlikte sokak ortasında bıraktı. Ben onun uzaklaştığını görünce burada birisinin kalması lazım dedim. Yanımdaki Türk hayretle sordu: Niçin? Eşyalarımızı beklemek için tabi. dedi. Müslüman Türk şu cevabı verdi. Buna gerek yok. Eşyalarınız bir hafta geceli gündüzlü burada kalsa bile kimse ilişmez. Ben bu söze itimat ederek eşyaları bıraktım ve döndüğümde her şeyi eksiksiz, yerli yerinde buldum. Şunu da hatırlatayım ki o bir hafta zarfında Türk askerleri mütemadiyen oradan geçmekteydi. Bu vaka bütün İngiliz kiliselerinin kürsülerinden Hristiyanlara ilan edilmelidir! İçlerinden bazıları rüya gördüklerini zannedeceklerdir. Artık uykularından uyansınlar. SEYYAHLARIN DİLİNDEN OSMANLI KÜLTÜRÜ F.H.A Ubicini - 1800 ler de Osmanlı Gezip görmeyi kendi iş edinmiş kişilere Seyyah denir. Seyyahların görüp, elde ettiği bilgi ve izlenimleri yazdıkları eserlere ise seyahatname denir. Birçok seyyah Osmanlı topraklarını gezmiş, gördüklerini kaleme alarak eserlerinde anlatmıştır. Bu eserlere şunları örnek verebiliriz. Evliya Çelebi: 17. yüzyılda, Osmanlı toplarını 40 yıldan uzun bir süre gezmiştir. İstanbul da birçok meslek olduğundan bahsetmiş ve şu meslekleri saymıştır: Ekmekçi, börekçi, marangozlar, peynirciler, çiçekçiler, meyveciler, cerrahlar, hekimler... (Seyahatname) Hazerfen Ahmed Çelebi: Önce Okmeydanı nda sekiz - dokuz kere uçma talimleri yaptı, sonra Murad Han Sarayburnu nda boğazı seyrederken, Galata Kulesi nden, lodos rüzgarlarıyla Üsküdara kadar uçmuştur. (Seyahatname) 84 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Ders 08 Seyyahların Gözünde Osmanlı İbni-i Batuta Faslı bir gezgindir. 12 de Anadolu yu gezmiştir. Anadolu nun her yerindeki Ahilerin onu tanımamasına rağmen ikramlarda bulunmasını: Ahilerin, yabancılara yönelik dostane tutum ve davranışları şahsıma yönelik içten ikramları beni hayretler içinde bırakmıştı. diyerek seyahatnamesinde ifade etmiştir. Jean Thevenot 1655 Fransız gezgin Türkler kahve diye isimlendirdikleri içeceğini günün her saatinde içerler. Kahveyi porselen fincanlara koyarlar ve sıcak olarak servis ederler. diyerek seyahatnamesinde ifade etmiştir. Lady Montegu 1717 den elçi olan eşi ile birlikte İstanbul a gelmiş ve gördüklerini mektuplarında anlatmış bir İngilizdir. Osmanlı odalarında yarım metre kadar yükseklikte bir divan bulunur ve divanın üzerine halı serilir. Bu bir kanepe türüdür... Kanepeler o kadar rahat ki galiba bir daha sandalyeye oturmayacağım. (Türkiye Mektupları) M. Thevenot 1620-1692 yıllarında yaşamış ve Osmanlı yı gezmiş seyyahtır. Türkler çok yaşarlar, az hasta olurlar. Bu durumun sebeplerinden birisi sık sık hamama gitmeleri ve giyinip içmelerindeki itidalleridir. diyerek seyahatnamesinde ifade etmiştir. Jan Potocki 1784 te Osmanlıyı gezen Leh gezgincidir. Türklerde ağaç kesmek tüm mahalle halkını ayağı kaldıran büyük bir suç sayılırdı. diyerek seyahatnamesinde ifade etmiştir. Comte de Bonneval Humbaracı Ahmet Paşa olarak bilinen Fransız kökenli Osmanlı subayıdır. 1774 te İstanbul da vefat etmiştir. Türkler Ramazanda iftara davet ettikleri misafirlerini uğurlarken onlara Ramazan adında bir miktar para veya kıymetli eşya hediye ederdi. diyerek seyahatnamesinde ifade etmiştir. L.H. Delamare 18. ve 19. yüzyılda yaşamış Fransız gezgindir. Yol sormak için hangi Türk e rastladıysam hemen bana rehberlik etme teklifinde bulunur. Yiyecek içecek ikramlarında bulunmak suretiyle hep aynı kibarlığı gösterirlerdi. diyerek seyahatnamesinde ifade etmiştir. İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 85
Ders 08 Seyyahların Gözünde Osmanlı Aşağıda verilen bilgilerin doğru ya da yanlış olduklarını karşılarına işaretleyiniz. 1. 2.. 4. 5. 6. 7. 8. 9. D Y Seyahatname resim Sultan Ahmet Camii Osmanlı Devleti nde farklı birçok milletin yaşaması zengin bir kültürel yapının oluşmasını sağlamıştır. Edirne Selimiye Camii Türkiye Selçuklu Yukarıda verilen kelimeleri aşağıdaki cümlelerden uygun Devleti nin mimari yapıları ör- 7 olanlara yazınız. nek alınarak yapılmıştır. Bir ülkenin kültürel varlıkları giyim tarzından, mimari yapılarına kadar kendine özgü her şeydir. Osmanlı nın Yükselme Dönemi ndeki mimari yapılarına Dolmabahçe Sarayı ve Yıldız Sarayı örnek verilebilir. Rokoko ve Barok tarzı yapılar Osmanlı Devleti nin 1700 ve 1800 lü yıllarda inşa ettiği yapılarda görülür. Minyatür, çinicilik, hat gibi el sanatları Osmanlı devletindeki yaygın sanatlardır. Osmanlı Devleti, mehter takımını kurarken Avrupa daki bandoları örnek almıştır. Gezip görmeyi kendine iş edinmiş kişilere seyyah denir. Osmanlı Devletinde 17. yüzyılda yaşamış en ünlü seyyah Katip Çelebi dir. misafirperverliği hat Topkapı Seramik seyyahlar İbn-i Batuta Osman Hamdi heykel Evliya Çelebi 1. 17. yüzyılda Osmanlı da yaşamış ve... siyasetname adlı eseri yazmış seyyah... dir Evliya Çelebi 2. Osmanlı Devleti ni gezen... seyyahlar sayesinde Osmanlı kültürü hakkında birçok şey öğrenebiliriz..... İbn-i Batuta 14. yüzyılda Anadolu yu gezerek dönemin yaşam tarzı hakkında bize önemli bilgiler vermiştir. 4. Anadolu yu gezen birçok gezgin Anadolu halkının... misafirperverliği... hakkında güzel ifadeler kullanmışlardır. 7 5. Osmanlı Devleti nde vazo ve tabak gibi eşyaların süslenmesine... seramik sanatı denir. 6. Günümüzdeki mavi çinileriyle ünlü olan İstanbul daki cami... dir. Sultanahmet Camii 7.... Topkapı Sarayı, Osmanlı klasik mimarisine örnek gösterilebilir. 8. 19. yüzyılda gelişmeye başlayan Osmanlı resim sanatının ünlü temsilcileri arasında... Osman Hamdi Bey dir. 9. Osmanlı da mimari yapıların iç ve dış duvarlarını süslemek için kullanılan yazı sanatına... hat sanatı denir. 7 10. Osmanlı Devleti mimari yapılarında Selçuklu ve Avrupa etkileri görülür. 10.... Resim ve... heykel Osmanlı Devleti nde geç gelişen sanat kollarına örnek gösterilebilir. 11. Dolmabahçe Sarayı Barok ve Rokoko tarzına örnek bir mimari yapıdadır. 86 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!
Test 08 Seyyahların Gözünde Osmanlı 1. Osmanlı Devleti, kültürel olarak çok zengin bir yapıya sahipti. Osmanlı da resim sanatı 19. yüzyılda gelişmeye başlamıştır. Avrupalı devletler Osmanlı, Mehter Takımı nı örnek Verilen bilgilere bakılarak aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? A) Farklı milletlerin Osmanlı Devleti yönetimi altında olması kültürel çeşitliliği arttırmıştır. B Osmanlı Devleti askeri yapısıyla Avrupa yı etkilemiştir. C) Osmanlı Devleti nde resim sanatı son dönemlerde gelişmiştir. D) Avrupa ve Osmanlı Devleti farklı alanlarda birbirlerini etkilemiştir. 4. Osmanlı Devleti mimari tarzda: 2. Humbaracı Ahmet Paşa olarak bilinen Fransız kö- I. Kuruluş döneminde Anadolu Selçuklu Devleti nden kenli Comte de Bonneval Osmanlı halkı hakkında şunları ifade etmiştir: II. Yükselme döneminde kendine has mimariye sahip, Türkler Ramazan da iftara davet ettikleri misafirle- III. 18. yüzyıldan itibaren Avrupa dan etkilenmiştir. rini uğurlarken onlara Ramazan adında bir miktar para veya kıymetli eşya hediye ederlerdi. Verilenlere bakılarak aşağıdakilerden hangisine kesinlikle ulaşılamaz? A Osmanlı halkı sadece oruçlu insanlara cömert davranmıştır. B) Osmanlı Devleti, Avrupa dan askeri alanda yardım almıştır. C) Türkler cömert yapılı insanlardır. D) Yabancı kökenli kişiler Türklerin cömertliğinden etkilenmişlerdir. İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!. Osmanlı Devleti nin zengin bir kültürel yapıya sahip olmasında aşağıdakilerden hangisi diğerlerine göre daha fazla bir etkiye sahiptir? A) Avrupa ya yakın olması olarak askeri bando takımları kurmuşlardır. B) Ticaret yolları üzerinde olması C Farklı milletleri egemenliği altında bulundurması D) Avrupalı seyyahların Osmanlı yı gezmesi etkilenmiş, Buna göre, aşağıda verilen mimari eserlerin doğru sıralanışı hangisinde verilmiştir? I II III A Bursa Ulu Süleymaniye Ortaköy Camii Camii Camii B) Selimiye Sultanahmet Dolmabahçe Camii Camii Camii C) Edirne Eski Yıldız Sarayı Beylerbeyi Camii Sarayı D) Topkapı Süleymaniye Sultanahmet Sarayı Camii Camii 87
Test 08 Seyyahların Gözünde Osmanlı 5. Osmanlı Devleti nde bazı mimari ve sanat eserlerinde Avrupa nın etkileri görülür. Aşağıdaki sanat dallarının hangisinde Osmanlı Devletinin Avrupadan etkilendiği söylenebilir? A) Sultan Ahmet Camii nin mavi çiniler ile süslenmesinde B) Olayların tasvirinde, minyatür sanatının kullanılmasında C) Cami mihrap ve minberlerindeki taş işçiliğinin kullanılmasında D Ressam Hamdi Bey in tablolarında D) Evlerin bahçelerinde çok çeşitli çiçek ve ağaçların olması 6. I. Işık ve gölgenin önemsenmediği nesnelerin küçük boyutlarda çizildiği sanat dalıdır. 8. Avrupa dan gelen bir seyyah Eşyaları indirdikleri yerde bir kişinin beklemesi gerektiğini söylemesi üzerine ona II. Mimari eserlerin duvarlarını süslemek için çeşitli figürlerin kullanıldığı seramik süslemelerdir. ve eşyalara kimsenin zarar vermeyeceğini veya çalma- III. Mimari eserlerin güzel yazılarla süslenmesidir. Yukarıda özellikleri verilen sanat dalları aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru verilmiştir? 7. Osmanlı Devleti ni gezip dolaşmış seyyahlar Osmanlı toplumunun; I II III A) İnsan sevgisi B Güvenilirliği A) Minyatür Çinicilik Seramik sanatı sanatı C) Cömertliği D) Kahramanlığı B) Resim Seramik Hattatlık C Minyatür Çinicilik Hattatlık Camii D) Taş Oymacılık Minyatür oymacılığı sanatı sanatı 88 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! Hayvan sevgisini, Misafirperverliğini, Doğa sevgisini yazdıkları seyahatnamelerde anlatmıştır. Aşağıdakilerden hangisi Anadolu halkının yukarıda verilen özelliklerine örnek gösterilemez? A Kimsenin eşya ve parasının dükkanlarda kaybolmaması B) Leylekleri tedavi eden vakıflar kurmaları C) Ahilerin sofralarının herkese açık olması refakât eden müslüman Türk ün buna gerek olmadığını yacağını söylemiştir. Yukarıda geçen olayda Osmanlı toplumunun hangi özelliğinin vurgulandığı söylenebilir?
Test 08 9. 17. yüzyılda yaşamış ve Osmanlı topraklarını 40 yıldan uzun bir süre gezmiştir. Seyyahların Gözünde Osmanlı 11. BE Ç T Ö Y ZÜ A Y M IN LE L A R R I Seyahatnamesinde; Hazerfen Ahmet Çelebinin yaptığı uçuş talimlerini eserlerinde anlatmıştır. İstanbul da hekimlik, marangozluk, peynircilik gibi birçok meslek dalının olduğundan bahsetmiştir. Verilen bilgilere bakılarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Bu bilgileri anlatan seyyah, Evliya Çelebi dir. B) İstanbul daki insanların geçimlerini nasıl temin ettikleri hakkında bilgiler verilmiştir. C) Osmanlı Devleti nde bilimsel ve teknik çalışmalar yapılmaktadır. D Seyyahların yazdığı seyahatnamelerde toplum hakkında tüm bilgilere yer verilmiştir. 10. Osmanlı Devleti yüzyıllar boyu birçok seyyah tarafından gezilmiştir. İbn-i Batuta Faslı Jean Thevanot Fransız Lady Montegu İngiliz İS A Yukarıda verilen resimlere bakılarak Osmanlı Devleti nde hangi sanat dalına ait eserlerin yapıldığı söylenemez? A) Minyatür B Çinicilik C) Hattatlık D) Oymacılık 12. Osmanlı nın son döneminde inşa edilen mimari yapılarda ucu sivri ve kavisli çizgilerin olduğu Rokoko ve Barok tarzı eserler verilmiştir. Aşağıdakilerden hangisinin bu eserlerden biri olduğu söylenebilir? A) B) C D) Yukarıda verilen seyyahlara bakılarak aşağıdakilerden hangisi kesinlikle söylenebilir? A) Tüm gezginler aynı dönemde Osmanlı ülkesini gezmişlerdir. B) Osmanlı toplumu hakkında olumlu yazılar yazmışlardır. C Farklı yerlerden birçok kişi Osmanlı Devleti ni ziyaret etmiştir. D) Türkler yabancılara karşı hoşgörülü ve misafirperver bir toplumdur. İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan! 89