İSVEÇ TE CBS KULLANILARAK HEYELAN DUYARLILIK HARİTALAMASI UYGULAMASI

Benzer belgeler
CBS 2007 CBS 2007 METU-GGIT METU-GGIT

TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi 30 Ekim 02 Kasım 2007, KTÜ, Trabzon

Heyelan Duyarlılık Haritalamasında CBS Kullanımı tarihleri hakkında genelde bilgi bulunmadığı için heyelanın zamansal olasılığını tahmin etmek oldukça

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ VE ÇOK DEĞİŞKENLİ İSTATİKSEL ANALİZ TEKNİKLERİ İLE KADİRLİ - ASLANTAŞ (OSMANİYE) ARASININ HEYELAN DUYARLILIK DEĞERLENDİRMESİ

ŞAHNADERE (MERSİN) SU TOPLAMA HAVZASININ HEYELAN OLASI TEHLİKE DEĞERLENDİRMESİ * Landslıde Hazard Assessment Of The Sahna (Mersin) Rıver Watershed

Araştırma Görevlisi İSMAİL ÇÖLKESEN

CBS DESTEKLİ TAŞKIN ALANLARININ BELİRLENMESİ: KAVAKÖZÜ DERESİ ÖRNEĞİ GIS AIDED DETERMINATION OF FLOOD AREAS: KAVAKÖZÜ CREEK CASE STUDY

Sevim Yasemin ÇİÇEKLİ 1, Coşkun ÖZKAN 2

T.C. ORMAN ve SU İŞLERİ BAKANLIĞI

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ

ArcGIS ile Tarımsal Uygulamalar Eğitimi

TOPOGRAFİK, JEOLOJİK HARİTALAR JEOLOJİK KESİTLER

BELEDİYEDE YAPILAN CBS ÇALIŞMALARINDAN ELDE EDİLEN 2 BOYUTLU VE 3 BOYUTLU TEMATİK HARİTALARIN SUNUMU

Jeoloji Mühendisleri için ArcGIS Eğitimi

HEYELAN DUYARLILIK HARİTALARINDA OTOMATİK VE KULLANICI TABANLI AĞIRLIKLANDIRMA YAKLAŞIMLARININ PERFORMANS DEĞERLENDİRMESİ

Frekans Oranı Metodu ile Heyelan Duyarlılık Haritasının Üretilmesi

VERİ KONTROLLÜ VE UZMAN GÖRÜŞÜNÜ TEMEL ALAN YÖNTEMLERİN DUYARLILIK, TEHLİKE VE RİSK ANALİZLERİNDE KULLANILMASI

GÜNEŞ ENERJİSİ II. BÖLÜM

HARİTA BİLGİSİ ETKİNLİK

TOPOĞRAFİK HARİTALAR VE KESİTLER

ArcGIS ile Su Yönetimi Eğitimi

ARAZİ ÖLÇMELERİ. Koordinat sistemleri. Kartezyen koordinat sistemi

Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü TOPOGRAFYA (HRT3351) Yrd. Doç. Dr. Ercenk ATA

Environmental Noise Directive. Veri Yönetimi Uzmanı Saul DAVIS, Anahtar Uzman 4

SPATIAL STATISTICAL ANALYSIS OF THE EFFECTS OF URBAN FORM INDICATORS ON ROAD-TRAFFIC NOISE EXPOSURE OF A CITY IN SOUTH KOREA

BUSKĐ SU VERĐLERĐNĐN GELĐŞMĐŞLĐK DÜZEYĐNE GÖRE COĞRAFĐ BĐLGĐ SĐSTEMLERĐ ĐLE ANALĐZĐ

Harita Mühendisleri için ArcGIS Eğitimi

Genel Bilgiler FLI MAP. Koridor Tipi Çalışmalar. Geniş Alan Çalışmaları

JEOLOJİK-JEOTEKNİK BİLGİ SİSTEMİNE BİR ÖRNEK: AKSARAY İL MERKEZİ

KENT BİLGİ SİSTEMLERİ DOÇ. DR. VOLKAN YILDIRIM ARŞ. GÖR. ŞEVKET BEDİROĞLU. Kent Bilgi Sistemlerinde Veritabanı Organizasyonu Ders 3

GÜLSER FİDANCI ZİRAAT MÜHENDİSİ UNIVERSITY OF STIRLING 28 ARALIK NİSAN 2013

BOLU ÇEVRESĐNĐN HEYELAN DUYARLILIK ANALĐZĐ

ARAZİ ÖLÇMELERİ. Koordinat sistemleri. Kartezyen koordinat sistemi

ÖĞRETĠM ELEMANLARININ ÖZGEÇMĠġLERĠ

EN BÜYÜK OLASILIK YÖNTEMİ KULLANILARAK BATI ANADOLU NUN FARKLI BÖLGELERİNDE ALETSEL DÖNEM İÇİN DEPREM TEHLİKE ANALİZİ

Curriculum Vitae. Degree Profession University Year. MSc Remote Sensing Gebze Institute of Technology 2009

1.58 arasındaki her bir değeri alabileceği için sürekli bir

FOTOGRAMETRİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI FAALIYETLERI

Kıvanç ÇALIŞKAN, Aytek ERSAN, Emre ÇOŞKUNLU, Levent UÇARLI, Emre DOĞRAMACI, Erkin TEKİN, Kemal Gökhan SANCAK

Fethiye ÖÇK Bölgesi Arazi Örtüsü/Arazi Kullanımı Değişim Tespiti

CBS KULLANARAK KEMALPAŞA DAĞI'NDAKİ ORMAN YANGIN GÖZETLEME KULELERİNİN GÖRÜNÜRLÜK ANALİZLERİNİN YAPILMASI VE ALTERNATİF GÖZLEM NOKTALARININ SAPTANMASI

HARİTA, TOPOGRAFİK HARİTA, JEOLOJİK HARİTA. Prof.Dr. Atike NAZİK Ç.Ü. Jeoloji Mühendisliği Bölümü

TEMEL HARİTACILIK BİLGİLERİ. Erkan GÜLER Haziran 2018

Kentsel Dönüşümde Coğrafi-Kent Bilgi Sistemleri

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ İLERİ SEVİYE EĞİTİMLERİ 3D-SPATİAL ANALİZ ve MODEL BUİLDER

ARŞİV HAVA FOTOĞRAFLARINDAN ORTOFOTO ÜRETİMİ

MOCKUS HİDROGRAFI İLE HAVZA & TAŞKIN MODELLENMESİNE BİR ÖRNEK: KIZILCAHAMAM(ANKARA)

Şehir Plancıları için İleri Seviye ArcGIS Eğitimi

AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI BAŞKANLIĞI DOKTORA PROGRAMI

Topografya (Ölçme Bilgisi) Prof.Dr.Mustafa KARAŞAHİN

EFFECT OF SPATIAL RESOLUTION ON WATERSHED CHARACTERISTICS: AFYONKARAHISAR CAY STREAM WATERSHED

BURSA ĠLĠ ĠÇĠN ZEMĠN SINIFLAMASI VE SĠSMĠK TEHLĠKE DEĞERLENDĠRMESĠ PROJESĠ

YOĞUN GÖRÜNTÜ EŞLEME ALGORİTMALARI İLE ÜRETİLEN YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ SAYISAL YÜZEY MODELİ ÜRETİMİNDE KALİTE DEĞERLENDİRME VE DOĞRULUK ANALİZİ

Yangın Gözetleme Kulelerinin Lokasyonlarının CBS Ortamında Görünürlük Analizi İle Değerlendirilmesi

CORINE LAND COVER PROJECT

M. Taner Aktaş, GISP : mtaktas@yahoo.com

16.6 DEPREM ETKİSİ ALTINDAKİ ZEMİNLERDE SIVILAŞMA RİSKİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ 3D&Spatial Analyst ve ModelBuilder Eğitimi

Sakarya Porsuk Sarısu havzasında CORINE, LEAM ve USLE metodolojilerinin kullanılarak erozyon risk haritalarının hazırlanması

İnceleme!Değerlendirme!Raporu!

Kaya Zemin Sınıflamaları Parametre Seçimi Şev Stabilite Sorunları. Özgür SATICI Mad. Yük. Jeo. Müh. (MBA)

Dünya nın şekli. Küre?

Karadeniz ve Ortadoğu Bölgesel Ani Taşkın Erken Uyarı Projesi

İSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ SAHASININ İNSANSIZ HAVA ARACI YARDIMI İLE TRUE ORTOFOTO VE HALİHAZIR HARİTASININ YAPIMI

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ YARDIMIYLA HAVZA KARAKTERİSTİKLERİNİN BELİRLENMESİ

ONDOKUZMAYIS İLÇESİ NDE (SAMSUN) AFETE YÖNELİK CBS ÇALIŞMALARI

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ VE UZAKTAN ALGILAMA TEKNOLOJİLERİ İLE ARKEOLOJİK ALANLARIN ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ VE ÇORUM İLİ UYGULAMASI

DOĞU KARADENĠZDE HEYELAN SORUNUNUN ÇÖZÜMÜNE ĠLĠġKĠN DÜġÜNCELER

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ ARCGIS GİRİŞ EĞİTİMİ

ÇEV 361 Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama. Yrd. Doç. Dr. Özgür ZEYDAN

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNİN İNŞAAT ALANINDAKİ UYGULAMALARI

UA Teknikleri Kullanılarak Taşkın Alanlarının Belirlenmesi ve Bölgesel Taşkın Frekans Analizinin Batı Karadeniz Bölgesinde Uygulanması

PORSUK HAVZASINDA HEYELAN RİSK HARİTALARININ COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ İLE OLUŞTURULMASI

YELİ EMO SAMSUN ŞUBESİ EYLÜL MUSTAFA ÇALIŞKAN Makine Yüksek Mühendisi EİE - Yenilenebilir Enerji Kaynakları Şube Müdür V.

Gürültü Haritalarının Amacı ve Kullanımı

HARİTA BİLGİSİ ve TOPOĞRAFİK HARİTALAR

İGABİS. İGDAŞ Altyapı Bilgi Sistemi

MTA Genel Müdürlüğü Tarafından Yürütülen TUCBS ve INSPIRE Standartları Çalışmaları

İNEBOLU HAVZASI NIN ICONA MODELİ İLE TOPRAK EROZYON RİSK DEĞERLENDİRMESİ. *

Eski Yunanca'dan batı dillerine giren Fotogrametri sözcüğü 3 kök sözcükten oluşur. Photos(ışık) + Grama(çizim) + Metron(ölçme)

10/3/2017. Yapısal Jeoloji, Güz Ev Ödevi 1. ( ) Profile, Eğim, Yükseklik

1.GİRİŞ. Şevki İSKENDEROĞLU 1, Bahadır İbrahim KÜTÜK 2, Şerife Pınar GÜVEL 3, Aynur FAYRAP 4,Mehmet İrfan ASLANKURT 5

ORMAN YOLLARININ UZAKTAN ALGILAMA VE CBS İLE PLANLANMASININ DEĞERLENDİRİLMESİ

KIYI KENAR ÇİZGİLERİNİN BELİRLENMESİ VE SAHİL BİLGİ SİSTEMİ TASARIMI 1. SAHİLLERİMİZ PLANSIZ VE SAĞLIKSIZ KULLANILMAKTADIR

ArcGIS for Desktop Giriş Eğitimi

SEC 424 ALTYAPI KADASTROSU. Yrd. Doç. Dr. H. Ebru ÇOLAK

ÇIĞLARIN OLUŞUM NEDENLERİ:

Küre Küre Üzerinde Hesap. Ders Sorumlusu Prof. Dr. Mualla YALÇINKAYA 2018

Temel Haritacılık Bilgisi. Taha Sözgen İzmir, 2015

Karadeniz Teknik Üniversitesi, GISLab Trabzon.

MapCodeX Web Client ELER, AKOM Modülleri

KADASTRO HARİTALARININ SAYISALLAŞTIRILMASINDA KALİTE KONTROL ANALİZİ

Sayısal Yükseklik Modellerinin Arazi Boy kesitlerinin Çıkarılmasında Kullanımı. Use of DEM in Creating Land Profile Sections

Elipsoid Yüzünde Jeodezik Dik Koordinatlar (Soldner Koordinatları) ve Temel Ödev Hesapları

PE = 0.7(AxBxCxX)+VE+KE (Eşitlik 8.1.) = 0.7TE+VE+KE (Eşitlik 8.2.)

ÖZET: Dünyanın bir çok yerinde görülen en önemli çevre sorunlarından birisi de toprak erozyonudur.

TÜRKİYE HEYELAN VERİ TABANI

ÇIĞ DUYARLILIK ANALİZİ RAPORU

YAYLALARDAKİ ARAZİ KULLANIM DEĞİŞİMİNİN CBS İLE İZLENMESİ: TRABZON ÖRNEĞİ. Yrd. Doç. Dr. Mustafa ATASOY


Transkript:

TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi 30 Ekim 02 Kasım 2007, KTÜ, Trabzon İSVEÇ TE CBS KULLANILARAK HEYELAN DUYARLILIK HARİTALAMASI UYGULAMASI A. Erener 1, M.A. Kaynia 2 1 Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Jeodezi ve Coğrafi Bilgi Teknolojileri Bölümü, Ankara, erener@metu.edu.tr 2 International Centre for Geohazards, NGI, Oslo, Norway, amir.kaynia@ngi.no ÖZET İsviçre de meydana gelen hızlı toprak kaymaları ciddi kayıp ve maddi zararlara neden olmaktadır. Heyelan zararlarını en aza indirmek için güvenilir risk ve tehlike değerlendirmeleri yapılmalıdır. Bu çalışma İsviçre nin LillaEdet şehrinde meydana gelen killi toprak kaymaları için, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) kullanılarak heyelan duyarlılık haritalarının oluşturulmasını içermektedir. Heyelana duyarlı bölgeler, heyelana neden olan faktörler dikkate alınarak, frekans oranı metodu ve ilk derece ikinci moment metodları kullanılarak (FOSM) belirlenmiştir. Heyelana neden olan faktörler olarak eğim açısı, bakı, eğrilik, ve yükseklik değerleri kullanılmıştır. Bu faktörler LIDAR verisinden çıkarılmıştır. Geçmiş tarihli heyelan lokasyonları killi toprak kaymasını gösteren bölgeye ait kağıt haritalardan sayısallaştırılmıştır. Bu lokasyonlar LIDAR verileri ve hava fotoğrafları kullanılarak doğrulanmıştır. Analizleri sonrası uygulanan metodların, heyelana duyarlı alanları tahmin etme yeteneği, geçmiş heyelan bilgileri kullanılarak, relatif eğri (ROC) metodu kullanılarak araştırılmıştır. Sonuçlar eski heyelan lokasyonları ile elde edilen duyarlılık haritaları arasında büyük bir uyuşma olduğunu göstermiştir. Anahtar Sözcükler: CBS, Heyelan, LIDAR, Frekans oranı metodu (FR), ilk derece ikinci moment metodu (FOSM). ABSTRACT SUSCEPTIBILITY MAPPING USING GIS AT LILLEEDET SWEDEN Quick clay slides occur frequently in Sweden and cause serious damages and costs. Reliable hazard and risk assessment approaches would help to mitigate the consequences of such landslides. This paper evaluates the hazard of clay slides in the Lilla Edet municipality in Sweden using Geographical Information Technology (GIS). This tool provides a powerful tool to model the landslide susceptibility accounting for the spatial analysis and prediction. Landslide hazard areas are analysed and mapped as a function of landslide-occurrence factors, by the frequency ratio (FR) (or probability likelihood ratio) method and the first order second moment (FOSM) method. The governing factors, such as slope angle, aspect, curvature, plan, and elevation, were recognised for the probability likelihood ratio method. These factors were extracted from the light detection and ranging (LIDAR) data. The historical landslide locations were digitized from the hardcopy map of the region. The LIDAR data and aerial photos were used to confirm the historical landslide locations. In the FOSM approach, a probabilistic slope stability model was integrated into GIS environment. The performance of the landslide mapping was assessed using the actual landslide locations and the relative operating curve (ROC) method. An ROC curve evaluates how well the methods predict a quantity. The analyses showed satisfactory agreement between the predicted hazard map and earlier landslide locations in the area, and validate the methodology used in this investigation. Keywords: GIS, Landslide, LIDAR, Frequency Ratio Method (FR), First Order Second Moment Method (FOSM). 1. GİRİŞ Tuve heyelanı sonrası, İsveç hükümeti heyelana duyarlı alanlar içinde bulunan, yapılaşmış ve imar planı yapılmış araziler için, heyelan tehlike haritası oluşturulması için araştırmalarda bulunmuştur (SGI Raporu, 2006). Meydana gelen heyelanların sonuçlarını azaltmaya yardımcı olmak maksadıyla İsveç te bulunan LillaEdet kenti için hızlı toprak kaymalarının mekansal olasılığı araştırılmıştır. Literatürde heyelan duyarlılığını araştırmak için farklı birçok metod bulunmaktadır. Bu çalışmada iki farklı yaklaşım kullanılmıştır. İlk yaklaşım tek değişkenli olasılık analizine dayanmaktadır. Çoğunlukla frekans oranı (FR) modeli olarak adlandırılan bu analizde, heyelan lokasyonları ile heyelanı etkileyen faktörlerin mekansal ilişkisi CBS kullanılarak analiz edilmektedir (Lee ve Tu Dan, 2005; Lee ve Pradhan, 2006). Heyelanı etkileyen her bir faktörün her bir kategorisi için bu frekans değeri CBS araçları kullanılarak hesaplanmaktadır. Bu ilişkiler üstüste çakıştırma işleminde, her bir faktörün decelendirilmesinde kullanılmaktadır. Faktörlerin dereceleri daha sonra heyelan duyarlılık indexi ve haritası oluşturmak için toplanmaktadır. Bu çalışmada uygulanan ikinci metod ise ilk derece ikinci moment (FOSM) metodudur. Bu metod formülasyonundaki kolaylığı bakımından yaygın olarak kullanılan metodlardan biridir, Düzgün ve Özdemir (2006); Düzgün ve Karpuz, (2006), ve Chen ve ark., (2007). Bu çalışmada tehlikeyi değerlendirmek ve Lilla Edet kentinde duyarlılık haritası oluşturmak için, olasılıklı eğim stabilite modeline bağlı olarak kopma gerilimi, alana ait eğim haritası ile birleştirilmiştir.

İsveç te LilleEdet şehrinde CBS kullılarak Heyelan Duyarlılık Haritalaması Uygulaması FR ve FOSM kullanılarak oluşturulan modellerin tahmin etme kabiliyetleri relatif eğri (ROC) metodu kullanılarak karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırma sonucunda FR metodunun FOSM a göre tahmin etme kabiliyetinin daha iyi olduğu görülmüştür. 1.1. Çalışma Alanı Çalışma alanı 1x1,3 km 2 boyutlarında ve Lilla Edet kentinin güney batı kısmında yer alan Västra Götaland vilayetinde ve Göta Älv River vadisinin güney batısında yer almaktadır. Göta Älv River vadisi İsveçte heyelanın en yüksek oranda olduğu alandır. Bunun nedeni bölgenin özel bir jeolojik tarihe sahip olmasıdır. Bu bölgede kaya çıkıntıları tarafından çevrelenmiş derin birikinti şeklinde yumuşak kil bulunmaktadır. Heyelanların boyutu küçük olsada, ciddi sayıda heyelan geniş bir alana dağılmaktadır. Şekil 1: Çalışma alanı İsveç Lille Edet kentinin güney batısı Çalışma alanında heyelanlara ait afet değerlendirmesi yapabilmek için heyelana neden olan faktörler LIDAR verisinden çıkarılmıştır. Uçaktan laser taraması ile yeryüzünün yükseklik modeli, var olan topoğrafik haritalardan çok daha iyi doğrulukta elde edibilmektedir. Alanın topografyasını taramak için TopEye hava topoğrafik ölçme sistemi kullanılmış ve her metre karede 5-10 m ölçüm alınmış ve x,y ve z ölçümlerinde 10 cm. doğruluk elde edilmiştir (SGI, 2006). Bu çalışmada yükseklik modeli oluşturmak için 5x5 m. çözünürlük kullanılmış ve bu yükseklik modelinden eğim bakı, eğrilik ve eğrilik planı hesaplanmıştır. Geçmişte olmuş kayma konumları alana ait haritalardan belirlenip, kontur haritaları ve hava fotoğrafları kullanılarak bu lokasyonların doğruluğu analiz edilmiştir. Heyelanı etkileyen faktör analizi ve geçmişte olmuş heyelan konumu belirlenmesi sonrası, her bir faktör ve heyelan konumları arasındaki ilişki, FR ile analiz edilmiştir. Her bir faktörün heyelanla olan korelasyon derecesi daha sonra, heyelan duyarlılık haritası oluşturmak için toplanmıştır. FOSM metodu için ise kopma gerilimi üç farklı derinlik 5, 10, ve 15 m için hesaplanmıştır. 2. METODLARIN UYGULAMASI 2.1. Frekans Oranları Metodu (FR) FR kayma konumları ile dikkate alınan farklı faktörler arasında bir korelasyon kurmaktadır. Bu nedenle bir mekansal veritabanı kurulmalıdır. Bu çalışmada olasılıkların hesaplanması için beş farklı faktor dikkate alınmıştır. Faktörleri hesaplamak için ilk olarak alana ait LIDAR verisi kullanılarak Düzensiz Üçgen Ağı (TIN) kurulmuş ve bu oluşturulan TIN daha sonra enterpolasyon ile hücresel veri formatına dönüştürülmüştür. CBS analiz fonksyonları kullanılarak oluşturulan yükseklik modelinden eğim, bakı, eğrilik haritaları üretilmiştir. Kaymalara ait eski konumlar var olan haritalardan çıkarılmış ve sayısal ortamda çizilmiştir. Bu konumların doğruluğu hava fotoğrafları ve kontur haritası ile kontrol edilmiştir. Bu analizler sonucunda alanda 8 adet kayma alanı haritalanmış ve sonra bu konumlar hücresel veri formatına dönüştürülmiş ve heyelan konumlarını içeren toplam 1783 hücre elde edilmiştir. Şekil 2: Heyelan konumlarının kontur haritasıyla doğruluk kontrolü Şekil 3: Heyelan konumlarını gösteren harita

Erener ve Kaynia Veriyi oluşturduktan sonra, FR metodu kullanılarak geçmiş heyelan konumları ile dikkate alınan faktörler arasındaki korelasyon incelenmiştir. Bu yaklaşımda her bir dikkate alınan parametre için, ve belirlenen her parametre aralığındaki hücrelerin yüzdesi tüm alan ve heyelan olan alan için hesaplanmaktadır. Daha sonra bu FR değeri o aralıktaki her bir parametre değer aralığı için oranı belirlemektedir. 1 değerinden büyük olan FR değerleri heyelan oluşumuna yüksek korelasyon gösterdiğini belirtmekte ve 1 den düşük değerler düşük korelasyonu göstermektedir. Örnek olarak heyelan ve eğim arasındaki ilişki tablo 1 de gösterildiği gibi, 10 0 ~ 15 0 aralığı 1.88 değeri ile heyelan oluşumuyla en yüksek korelasyonu göstermektedir. Fakat 5 0 den düşük ve 25 0 den büyük eğimler heyelan oluşumu ile bir ilişki göstermemektedir. Sınıf Heyelan Varlığı * Alandaki hücre ** Ratio A, Sayısı PLO=(A/B)*100 (%) C, Sayısı PIF=(C/D)*100(%) PLO/PIF 0 0 ~5 0 664 37 31138 58 0.64 5 0 ~10 0 474 26 8406 16 1.68 10 0 ~ 15 0 306 17 4831 9 1.89 15 0 ~20 0 174 10 3559 7 1.46 20 0 ~25 0 96 5 2490 5 1.15 >25 0 69 4 2772 5 0.74 *B=1783 (Heyelan olan toplam hücre sayısı) **D=53196 (Çalışma alanındaki toplam hücre sayısı) Tablo 1. Eğim ve heyelan oluşumu ilişkisi 2.2. İlk derece ikinci Moment (FOSM) Lilla Edet kentinde heyelan duyarlılık haritası oluşturmak için ikinci metod, olası eğim stabilite modelinin CBS ortamına entegrasyonu ile uygulanmıştır. FOSM metodunda güvenilirlik yaklaşımı, hücrelerde eğimin kayma olasılığını hesaplamak için kullanılmış ve bu olasılıklar heyelana duyarlılığı değerlendirmek için kullanılmıştır. Bu çalışmada uygulanan FOSM metodunda toprak kopma gerilimi, eğim haritasıyla birlikte kullanılmıştır. Limit durum fonksyonu G aşağıda verildiği gibi, karşı koyma stresi R f ve çekme kuvveti D f arasındaki farktır: G = R f - D f (1) Bu çalışmada limit durum fonksyonu aşağıda verildiği şekilde formüle edilmiştir: R f = s (2) D f = γ m H sin(α) (3) Burada γ m = Toprağın birim kütlesi, α = Eğim açısı, s = toprağın kopma kuvveti, ve H = kayma yüzeyi derinliği Buna göre güvenilirlik indeksi bu çalışma için formül 4 formunu almaktadır: s γ m * H * Sin( α) β = (4) σ s Toprağın kopma kuvveti profili, LessLoss Deliverable 24 (2007) raporunda çizilmiş ve detaylı anlatılmıştır. Bu rapora göre tahmin edilen nehir kenarlarına yakın alanda kopma kuvveti: c u (z) = 23+z z > 1 m (5) formülasyonu ile verilmektedir. Buna gore: c u = kopma kuvveti [kpa], ve z = derinlik [m] Nehirden uzak alanlar için ise kopma kuvveti aşağıda tanımlandığı gibi tahmin edilmektedir: c u (z) = 27 1 m < z < 8 m (6) c u (z) = 23 + 2.1* z z> 8 m (7) Rapordaki kopma kuvveti grafiğinden faydalanarak çalışmada, kopma kuvveti 3 ayrı derinlikte (5, 10, and 15m) hesaplanmıştır. γ değeri hesaplamalarda 20 kn/m 3 değerine eşit kabul edilmiştir. Böylelikle çalışma alanına ait her hücre için β değeri hesaplanmıştır. 2.3. FR & FORM Duyarlılık Haritaları FR metodu ile duyarlılık haritası hazırlamak için, her bir faktörün hesaplanmış frekans oranları dikkate alınmıştır. Her bir parametre aralığı için hesaplanmış oran değerleri CBS ortamında ilgili katmana atanmıştır. Daha sonra değerin atandığı tüm katmanlar üstüste çakıştırılarak, her bir katmanın her bir hücre indeksi toplanarak duyarlılık haritası indeksi oluşturulmuştur. Toplanmış değerler 0.34 ve 7.85 değerleri arasında ve standart sapma değeri 1.42 dir. Toplam frekans değeri daha sonra az, orta ve yüksek duyarlılık olarak sınıflandırılmıştır. Oluşturulan duyarlılık haritası Şekil 4 de verilmektedir. Şekil 5 tede sadece yüksek duyarlı alanlar hava fotoğrafında gösterilip, geçmiş heyelan konumları da haritaya eklenmiştir ve yüksek heyelan alanlarının heyelan noktaları ile oldukça iyi çakıştığı görülmüştür.

İsveç te LilleEdet şehrinde CBS kullılarak Heyelan Duyarlılık Haritalaması Uygulaması Şekil 4. FR Heyelan duyarlılık haritası Şekil 5. Yüksek duyarlı alanların geçmiş heyelan noktaları ile gösterimi FORM metodu sonrası heyelan duyarlılık haritası oluşturmak için her hücre için hesaplanan güvenirlik indeksi kullanılmıştır. Haritayı oluşturmak için hesaplanan1.88 lik β değeri eğimlerin güvenlik değerlendirmesinde eşik değeri olarak kabul edilip, bu değerden düşük değerlere sahip hücreler güvensiz ve üstü değerler güvenli olarak haritalanmıştır. Şekil 6 da 15m lik derinlik için duyarlılık güvensiz bölge gösterilmektedir. Şekil 7 de ise hesaplanan güvensiz bölgeler ile, geçmişte olmuş heyelan sınırları çakıştırılmıştır. Şekil 6. FOSM güvenli olmayan bölgeler Şekil 7. Heyelan lokasyonları ile çakıştırılmış güvenli olmayan bölge. 2.4. Sonuçların Değerlendirilmesi Duyarlılık haritaları üretiminde kullanılan model performanslarının değerlendirilmesi için, relatif eğri metodu kullanılmış ve sonuçlar Şekil 8 da ve tablo 2 de verilmiştir. Bu metoda göre, eğri referans çizgisinden ne kadar uzaksa metod o kadar doğrudur. FR metodu için eğri altındaki alan tablo 2 de görüldüğü gibi 0.88 dir. Bu değer, ideal değer olan 1 e çok yakın olduğundan dolayı ve 0.54 değeri olan FORM metodu değeriyle karşılaştırıldığında oldukça iyidir. Ayrıca olasılık modelinin tahminden daha iyi olduğunu gösteren asimtotik önem değeride 0.05 ten küçüktür. Bu nedenle FR modelinin bu alan için analizlerde daha güvenilir sonuç verdiği söylenebilir. Şekil 8. FR ve FORM metodlarının sonuçları için ROC Eğrisi Metod Alan Standart Sapma Asimtotik Önem Asymtotik 95% Güven aralığı Düşük Sınır Yüksek Sınır FRM 0.877 0.004.000 0.869 0.885 FOSM 0.540 0.008.000 0.524 0.556 Tablo 2. FR ve FORM metodları için Eğri altında kalan alan

Erener ve Kaynia 3. SONUÇ VE ÖZET Bu çalışmada İsveç in LillaEdet kentinde, hızlı heyelan kaymaları analiz edilip FR ve FORM metodları kullanılarak alana ait duyarlılık haritaları oluşturulmuştur. FR metodu ile CBS fonksyonları kullanılarak heyelanı etkileyen faktörler ve heyelan lokasyonları arasındaki korelasyon incelenmiştir. FOSM metodunda olası eğim stabilite metodu CBS ortamına entegre edilmiştir. Bu metodların tahmin etme yetenekleri daha sonra ROC eğrisi ile karşılaştırılmıştır. Sonuçlar göstermiştir ki FR metodu FORM a göre çalışma alanında daha güvenilir sonuç üretmektedir. KAYNAKLAR Chen J.C., Jan C.D. ve Lee M.H., 2007. Probabilistic analysis of landslide potential of an inclined uniform soil layer of infinite length: theorem. Environ Geol, Vol. 51, sayfa 1239 1248. Düzgün H.S.B., Karpuz C. 2006, GIS-Based Landslide Risk Assessment for Bandirma Harbor Evaluacion de Riesgo Deslizamiento Basado en SIG para el Puerto de Bandirma Düzgün H.S.B., A. Özdemir, 2006. Landslide risk assessment and management by decision analytical procedure for Dereköy, Konya, Turkey. Nat Hazards, Vol 39, sayfa 245-263. Lee S, Tu Dan N. 2005, Probabilistic landslide susceptibility mapping in the Lai Chau province of Vietnam:Focus on the relationship between tectonic fractures and landslides, Environ Geol. 48: sayfa 778-787. Lee. S. ve Pradhan B., 2007. Landslide hazard mapping at Selangor, Malaysia using frequency ratio and logistic regression models, Landslides, Vol. 4, sayfa 33 41. Swedish Geotechnical Institute (2006). Risk Mitigation for earthquakes and landslides integrated project-lidar data for slope stability analysis, LessLoss Deliverable 6.