AYDIN TİCARET BORSASI AYDIN COMMODITY EXCHANGE ŞUBAT 2015 TÜRKİYE NİN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ Ata Mahallesi Denizli Bulv. No:18 09010 AYDIN Tel: +90 256 211 50 00 +90 256 211 61 45 Faks:+90 256 211 63 15 www.aydinticaretborsasi.org.tr info@aydinticaretborsasi.org.tr Hazırlayan Cansu KARABULUT Ar-Ge, Proje ve Kalite Sorumlusu 1
İÇİNDEKİLER GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA 3 CARİ AÇIK 5 TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ 6 ÜRETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ 8 İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ 9 DIŞ TİCARET 11 TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ 14 TARIM ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ 15 2
GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA, III. Çeyrek: Temmuz - Eylül, 2014 Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri sabit fiyatlarla %1,7 arttı Üretim yöntemiyle gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, 2014 yılı üçüncü çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre sabit fiyatlarla %1,7 lik artışla 33 milyar 530 milyon TL oldu. 2014 yılının ilk dokuz aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla %2,8 lik artışla 93 milyar 733 milyon TL oldu. Finans ve sigorta faaliyetleri, 2014 yılı üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla %10,4 lük artışla 13 milyar 754 milyon TL, sabit fiyatlarla %5,2 lik artışla 4 milyar 208 milyon TL oldu. İmalat sanayi, 2014 yılı üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla %10,3 lük artışla 65 milyar 437 milyon TL, sabit fiyatlarla %2,2 lik artışla 7 milyar 298 milyon TL oldu. GSYH değeri cari fiyatlarla %10,6 arttı Üretim yöntemiyle gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, 2014 yılı üçüncü çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre cari fiyatlarla %10,6 lık artışla 461 milyar 654 milyon TL oldu. 2014 yılının ilk dokuz aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre cari fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla %11,9 luk artışla 1 trilyon 296 milyar 774 milyon TL oldu. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH bir önceki çeyreğe göre % 0,4 arttı Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH 2014 yılı üçüncü çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %1,8 lik artış gösterirken, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri bir önceki çeyreğe göre %0,4 oldu. 3
(r) : İlgili çeyreklerde güncelleme yapılmıştır. Tablodaki rakamlar yuvarlamadan dolayı toplamı vermeyebilir. Hanehalklarının nihai tüketim harcamaları sabit fiyatlarla %0,2 arttı Hanehalklarının nihai tüketim harcamalarının değeri 2014 yılı üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla %7,1 lik artışla 301 milyar 179 milyon TL, sabit fiyatlarla %0,2 lik artışla 21 milyar 898 milyon TL oldu. Devletin nihai tüketim harcaması sabit fiyatlarla %6,6 arttı Devletin nihai tüketim harcaması değeri 2014 yılı üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla %15,7 lik artışla 64 milyar 658 milyon TL, sabit fiyatlarla %6,6 lık artışla 3 milyar 308 milyon TL oldu. Gayri safi sabit sermaye oluşumu sabit fiyatlarla %0,4 azaldı Gayri safi sabit sermaye oluşumu değeri 2014 yılı üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla %9,4 lük artışla 84 milyar 374 milyon TL, sabit fiyatlarla %0,4 lük azalışla 7 milyar 366 milyon TL oldu. Mal ve hizmet ihracatı sabit fiyatlarla %8,0 arttı Mal ve hizmet ihracatı değeri 2014 yılı üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla %18,5 lik artışla 129 milyar 271 milyon TL, sabit fiyatlarla %8,0 lık artışla 8 milyar 989 milyon TL oldu. 4
Mal ve hizmet ithalatı sabit fiyatlarla %1,8 azaldı Mal ve hizmet ithalat değeri 2014 yılı üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla %7,6 lık artışla 137 milyar 833 milyon TL, sabit fiyatlarla %1,8 lik azalışla 8 milyar 677 milyon TL oldu. CARİ AÇIK Cari işlemler açığı, 2013 yılına göre 18.822 milyon ABD doları azalarak 45.836 milyon ABD dolarına gerilemiştir. Bu gerilemede, ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığının 16.322 milyon ABD doları azalarak 63.585 milyon ABD dolarına düşmesi, net hizmet gelirlerinin 2.509 milyon ABD doları artarak 25.353 milyon ABD dolarına yükselmesi ve birincil gelir açığının 263 milyon ABD doları azalarak 8.723 milyon ABD dolarına gerilemesi etkili olmuştur. Bankacılık sektörünün net kredi kullanımı, 2013 yılına göre 9.476 milyon ABD doları azalarak 12.160 milyon ABD doları olmuştur. Kısa vadeli net kredi kullanımları, bir önceki yıla göre hızla gerileyerek 12.887 milyon ABD dolarından 3.840 milyon ABD dolarına düşmüştür. Diğer sektörlerin net kredi kullanımı, 2013 yılına göre 4.696 milyon ABD doları artarak 5.795 milyon ABD dolarına yükselmiştir. Uzun vadeli kredilerde, 2013 yılında 137 milyon ABD doları net geri ödeme yapılırken 2014 yılında 5.410 milyon ABD doları net kullanım gerçekleşmiştir. 2013 yılında 9.911 milyon ABD doları artış kaydeden resmi rezervler, 2014 yılında 468 milyon ABD doları azalmıştır. 5
ENFLASYON Tüketici Fiyat Endeksi, Ocak 2015 Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık %1,10 arttı TÜFE de (2003=100) 2015 yılı Ocak ayında bir önceki aya göre %1,10, bir önceki yılın Aralık ayına göre %1,10, bir önceki yılın aynı ayına göre %7,24 ve on iki aylık ortalamalara göre %8,80 artış gerçekleşti. Aylık en yüksek artış %4,19 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleşti Ana harcama grupları itibariyle 2015 yılı Ocak ayında endekste yer alan gruplardan gıda ve alkolsüz içeceklerde %3,52, çeşitli mal ve hizmetlerde %2,52, ev eşyasında %2,01, eğlence ve kültürde %1,64 artış gerçekleşti. Aylık en fazla düşüş gösteren grup %6,98 ile giyim ve ayakkabı oldu Ana harcama grupları itibariyle 2015 yılı Ocak ayında endekste düşüş gösteren bir diğer grup ise %0,56 ile ulaştırma oldu. Yıllık en fazla artış %13,06 ile lokanta ve oteller grubunda oldu TÜFE de, bir önceki yılın aynı ayına göre gıda ve alkolsüz içecekler (%10,97), çeşitli mal ve hizmetler (%9,77), giyim ve ayakkabı (%9,14), ev eşyası (%8,54) artışın yüksek olduğu diğer ana harcama gruplarıdır. Aylık en yüksek artış %2,06 ile TR32 (Aydın, Denizli, Muğla) de oldu İstatistiki Bölge Birim Sınıflaması (İBBS) 2. Düzey de bulunan 26 bölge içinde, bir önceki yılın aynı ayına göre en yüksek artış %8,34 ile TR10 (İstanbul) bölgesinde ve on iki aylık ortalamalara göre en yüksek artış %9,53 ile TR22 (Balıkesir, Çanakkale) bölgesinde gerçekleşti. Ocak 2015 te endekste kapsanan 426 maddeden; 37 maddenin ortalama fiyatlarında değişim olmazken, 283 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 106 maddenin ortalama fiyatlarında ise düşüş gerçekleşti. 6
Tüketici fiyat endeksi (2003=100), Ocak 2015 7
Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi, Ocak 2015 Yurt içi üretici fiyat endeksi aylık %0,33 arttı Yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE), 2015 yılı Ocak ayında bir önceki aya göre %0,33 artış, bir önceki yılın Aralık ayına göre %0,33 artış, bir önceki yılın aynı ayına göre %3,28 artış ve on iki aylık ortalamalara göre %9,59 artış gösterdi. Yurt içi üretici fiyat endeksi değişim oranları (2003=100), 2014-2015 Yurt içi üretici fiyat endeksi (2003=100), 2014-2015 (Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim oranları) Sanayinin dört sektörünün bir önceki aya göre değişimleri; madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %1,27 düşüş, imalat sanayi sektöründe %0,19 artış, elektrik ve gaz sektöründe %0,95 artış ve su sektöründe %11,31 artış olarak gerçekleşti. Yurt içi üretici fiyat endeksi ve değişim oranları (2003=100), Ocak 2015 8
En yüksek aylık artış suyun toplanması, arıtılması ve dağıtılmasında gerçekleşti Bir önceki aya göre endekslerin en fazla artış gösterdiği alt sektörler; suyun toplanması, arıtılması ve dağıtılması (%11,31), kömür ve linyit (%6,35), mobilya (%2,85) alt sektörleridir. Buna karşılık ham petrol ve doğal gaz (%-21,89), kok ve rafine petrol ürünleri (%-17,24) ve tütün ürünleri (%-2,20) bir ay önceye göre endekslerin en fazla gerilediği alt sektörler oldu. Ana sanayi gruplarında en yüksek artış dayanıklı tüketim malında gerçekleşti Ana sanayi grupları sınıflamasına göre 2015 yılı Ocak ayında en yüksek aylık artış dayanıklı tüketim mallarında ve en yüksek yıllık artış dayanıksız tüketim mallarında gerçekleşti. Yurt içi üretici fiyat endeksi ana sanayi grupları ve değişim oranları (2003=100), Ocak 2015 İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ, Kasım 2014 İşsizlik oranı %10,7 seviyesinde gerçekleşti Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı 2014 yılı Kasım döneminde 3 milyon 96 bin kişi oldu. İşsizlik oranı ise %10,7 seviyesinde gerçekleşti. İşsizlik oranı erkeklerde %9,7 kadınlarda ise %13 oldu. Aynı dönemde; tarım dışı işsizlik oranı %12,7 olarak tahmin edildi. 15-24 yaş grubunu içeren genç işsizlik oranı %19,9 iken, 15-64 yaş grubunda bu oran %10,9 olarak gerçekleşti. İstihdam oranı %45,1 oldu Kasım 2014 döneminde 15 ve daha yukarı yaştaki istihdam edilenlerin sayısı, 25 milyon 874 bin kişi, istihdam oranı ise %45,1 oldu. Bu oran erkeklerde %64,2, kadınlarda ise %26,6 olarak gerçekleşti. 9
Bu dönemde, tarım sektöründe çalışan sayısı 5 milyon 180 bin kişi, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı ise 20 milyon 694 bin kişi olarak gerçekleşti. İstihdam edilenlerin %20 si tarım, %20,4 ü sanayi, %7,6 sı inşaat, %52 si ise hizmetler sektöründe yer aldı. İşgücüne katılma oranı %50,5 olarak gerçekleşti İşgücü nüfusu 2014 yılı Kasım döneminde 28 milyon 970 bin kişi, işgücüne katılma oranı ise %50,5 olarak gerçekleşti. İşgücüne katılma oranı erkeklerde %71 kadınlarda ise %30,5 oldu. Mevsim etkilerinden arındırılmamış temel işgücü göstergeleri, Kasım 2014 Kayıt dışı çalışanların oranı %33,9 olarak gerçekleşti Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olmadan çalışanların oranı 2014 yılı Kasım döneminde %33,9 olarak gerçekleşti. Bu oran tarım sektöründe %81,7 iken, tarım dışı sektörlerde %22 oldu. Kamu istihdamı %3,6 arttı Maliye Bakanlığı tarafından derlenen verilere göre, 2014 yılı IV. döneminde toplam kamu istihdamı 2013 yılının aynı dönemine göre %3,6 oranında artarak 3 milyon 440 bin kişi olarak gerçekleşti. Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam ve işsiz sayısı arttı Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam sayısı bir önceki döneme göre 30 bin kişi artarak 26 milyon 94 bin kişi olarak gerçekleşti. İstihdam oranı ise değişim göstermeyerek %45,5 oldu. 10
Mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlerin sayısında 2014 yılı Kasım döneminde, bir önceki döneme göre 24 bin kişilik artış gerçekleşti. İşsizlik oranı ise 0,1 puanlık artış ile %10,7 oldu. Mevsim etkilerinden arındırılmış işgücüne katılma oranı bir önceki döneme göre 0,1 puanlık artış ile %51 olarak gerçekleşti. Ekonomik faaliyete göre istihdam edilenlerde en fazla artış 50 bin kişi ile hizmet sektöründe gerçekleşti. Mevsim etkilerinden arındırılmış temel işgücü göstergeleri, Kasım 2013 Kasım 2014 AÇIKLAMALAR Bu haber bülteninde Kasım 2014 dönemsel sonuçları; 2014 yılının 40-52. haftalarını içine alan Ekim, Kasım ve Aralık aylarını kapsamaktadır. Bu dönemde 97 bin 954 fert ile anket uygulaması gerçekleştirilmiştir. DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ, Aralık 2014 İhracat %1,2 arttı, ithalat %5,6 azaldı Türkiye İstatistik Kurumu ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre; ihracat 2014 yılı Aralık ayında, 2013 yılının aynı ayına göre %1,2 11
artarak 13 milyar 328 milyon dolar, ithalat %5,6 azalarak 21 milyar 834 milyon dolar olarak gerçekleşti. Dış ticaret açığı %14,6 azaldı Aralık ayında dış ticaret açığı %14,6 azalarak 9 milyar 964 milyon dolardan 8 milyar 506 milyon dolara düştü. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2013 Aralık ayında %56,9 iken, 2014 Aralık ayında %61 e yükseldi. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ihracat %0,6 arttı Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2014 Aralık ayında bir önceki aya göre ihracat %0,6 arttı, ithalat %11,1 azaldı. Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise; 2014 yılı Aralık ayında önceki yılın aynı ayına göre ihracat %2, ithalat %9,3 azaldı. Avrupa Birliği ne ihracat %1,8 arttı Avrupa Birliği nin (AB-28) ihracattaki payı 2013 Aralık ayında %40 iken, 2014 Aralık ayında %40,2 oldu. AB ye yapılan ihracat, 2013 yılının aynı ayına göre %1,8 artarak 5 milyar 361 milyon dolar olarak gerçekleşti. En fazla ihracat yapılan ülke Almanya oldu Almanya ya yapılan ihracat 2014 yılı Aralık ayında 1 milyar 165 milyon dolar olurken, bu ülkeyi sırasıyla Irak (1 milyar 111 milyon dolar), İngiltere (763 milyon dolar) ve ABD (722 milyon dolar) takip etti. İthalatta ilk sırayı Çin aldı Çin den yapılan ithalat, 2014 yılı Aralık ayında 2 milyar 318 milyon dolar oldu. Bu ülkeyi sırasıyla Almanya (2 milyar 183 milyon dolar), Rusya (2 milyar 137 milyon dolar) ve ABD (1 milyar 116 milyon dolar) izledi. 12
Yüksek teknolojili ürünlerin imalat sanayi ihracatı içindeki payı %4 oldu Teknoloji yoğunluğuna göre dış ticaret verileri, ISIC Rev.3 sınıflaması içinde yer alan imalat sanayi ürünlerini kapsamaktadır. Aralık ayında ISIC Rev.3 e göre imalat sanayi ürünlerinin toplam ihracattaki payı %91,7 dir. Yüksek teknoloji ürünlerinin imalat sanayi ürünleri ihracatı içindeki payı %4, orta yüksek teknolojili ürünlerin payı ise %32,9 dur. Yüksek teknolojili ürünlerin imalat sanayi ithalatı içindeki payı %16,9 oldu İmalat sanayi ürünlerinin toplam ithalattaki payı %78,9 dur. Yüksek teknolojili ürünlerin 2014 Aralık ayında imalat sanayi ürünleri ithalatı içindeki payı %16,9, orta yüksek teknolojili ürünlerin payı ise %43,3 tür. 13
TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ, Ocak 2015 Tüketici güven endeksi aynı düzeyde kaldı Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen tüketici eğilim anketi sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi, Ocak ayında bir önceki aya göre %0,1 oranında azaldı; Aralık ayında 67,75 olan endeks Ocak ayında 67,71 oldu. Hanenin maddi durum beklentisi %1,1 azaldı Hanenin maddi durum beklentisi endeksi bir önceki aya göre %1,1 oranında azaldı. Aralık ayında 88,84 olan endeks değeri Ocak ayında 87,84 oldu. Bu düşüş, gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi durumunun daha iyi olacağını bekleyenlerin oranının azalmasından kaynaklandı. Genel ekonomik durum beklentisi %0,3 azaldı Aralık ayında 91,80 olan genel ekonomik durum beklentisi endeksi %0,3 oranında azalarak, Ocak ayında 91,49 oldu. Bu düşüş, gelecek 12 aylık dönemde genel ekonomik durumun daha iyi olacağı yönünde beklentisi olan tüketicilerin sayısının bir önceki aya göre azaldığını göstermektedir. İşsiz sayısı beklentisi %0,7 arttı İşsiz sayısı beklentisi endeksi bir önceki aya göre %0,7 oranında artarak, Ocak ayında 67,81 değerine yükseldi. Bu artış, gelecek 12 aylık dönemde işsiz sayısında artış bekleyenlerin oranındaki azalmadan kaynaklandı. 14
Tasarruf etme ihtimali %2,9 arttı Tasarruf etme ihtimali endeksi %2,9 oranında arttı. Aralık ayında 23,02 olan endeks, Ocak ayında 23,69 değerine yükseldi. Bu artış, tüketicilerin gelecek 12 aylık dönemde tasarruf etme ihtimallerinin bir önceki aya göre arttığını göstermektedir. AÇIKLAMALAR Aylık tüketici eğilim anketi ile tüketicilerin kişisel mali durumlarına ve genel ekonomiye ilişkin mevcut dönem değerlendirmeleri ile gelecek dönem beklentileri ölçülmekte ve yakın gelecekte yapılması planlanan harcamalarına ve tasarruflarına ilişkin eğilimleri saptanmaktadır. Anket sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi 0-200 aralığında değer alabilmektedir. Tüketici güven endeksinin 100 den büyük olması tüketici güveninde iyimser durumu, 100 den küçük olması tüketici güveninde kötümser durumu göstermektedir. TARIM ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ, Ocak 2015 Tarım ÜFE Ocak ayında %8,99 arttı Tarım ÜFE, 2015 yılı Ocak ayında bir önceki aya göre %8,99, bir önceki yılın Aralık ayına göre %8,99, bir önceki yılın aynı ayına göre %13,12 ve on iki aylık ortalamalara göre %10,88 artış gösterdi. Aylık değişim, tarım ve avcılık ürünlerinde %8,5, ormancılık ürünlerinde %13,54 ve balıkçılıkta %23,02 artış olarak gerçekleşti. 15
En fazla aylık artış tek yıllık bitkisel ürünler ana grubunda oldu Bir önceki aya göre değişim, tek yıllık bitkisel ürünlerde %11,67, canlı hayvanlar ve hayvansal ürünler ana grubunda %1,33 ve çok yıllık bitkisel ürünlerde %11,44 artış olarak gerçekleşti. Alt tarım gruplarından lifli bitkiler bir önceki aya göre %1,94 azaldı Alt tarım gruplarından sebzelerde %24,32, yağlı meyvelerde %4,65 ve çeltikte %0,90 artış gerçekleşti. Tarım ÜFE (2010=100), 2014-2015 (Yıllık değişim) 16