Mağara Turizminin İlke Ve Esasları İle Kullanımdan Kaynaklanan Sorunlar Fundamentals And Principles Of Cave Tourism And Problems Due To Utilize Lütfi NAZİK Ahi Evran Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü, Kırşehir- Türkiye lutfinazik@gmail.com
Sahip olduğu canlı ve cansız varlıkları ile büyük bir ekosistem oluşturan ve insanların sosyo-ekonomik faaliyetleriyle iç içe bulunan mağara; yüzeye açılımları olan ve en az bir insanın sürünerek girmesine olanak verecek genişlik ve yüksekliğe sahip olan yeraltı boşluklarına verilen isimdir. Uzunlukları birkaç metreden, büyük sistemler halinde onlarca kilometreye ulaşabilen mağaraların derinlikleri ise, yer yer 1000 metreyi geçer
Çözünmeye uygun karbonat, sülfat ve klorürlü kayalar içinde kendi doğal koşullarında gelişenler ile; tüf, marn, tebeşir gibi işlenmesi kolay kayalarda insanların değişik amaçlarla kazmaları sonucu yapılan mağaralar; doğal ve yapay mağaralar olmak üzere, iki ana grupta gruplandırılır.
Dünyada en yaygın mağara grubunu, doğal mağaralardan karstik mağaralar meydana getirir. Kilometrelerce uzunluk ve yüzlerce metre derinliğe ulaşabilen bu grup mağaralar; karbonat, sülfat ve klorürlü kayaların bir dizi etken ve sürecin denetiminde, yeraltı suları tarafından aşındırılması sonucu meydana gelirler.
Mağaralar, içleri boş galeri veya cansız şekiller değildir. Binlerce hatta milyonlarca yıllardan beri süregelen yerbilimsel ve ekolojik değişimleri karakterize eden yeraltı dünyasının harikası bu şekiller, birçok gizemi içlerinde barındırırlar.
Mağaralar tarih öncesi çağlardan beri, insanların yoğun ilgi alanını oluşturmuşlardır. İnsanlığın başlangıcında barınak ve sığınak amacıyla zorunlu olarak kullanılan mağaralar; özellikle 18. yüzyıldan sonra, başta turizm olmak üzere, ekonomik ve bilimsel amaçlarla yoğun şekilde yararlanılmaya başlanmış ve günümüzde de başlı başına büyük bir ekonomik sektör halini almıştır.
Jeoturizmin önemli unsurunu oluşturan bir mağaranın topoğrafik konumu, nem ve sıcaklığı, mağara içi gazların oranı, su ile olan ilişkisi, damlataş oluşumları, bulundukları bölgenin sosyo ekonomik yapısı gibi değişken parametreler; o mağaranın hangi amaçlarla kullanılabileceğini belirler.
Oluşum ve gelişim özellikleri bakımından, kısa mesafeler dahilinde büyük farklılıklar gösteren her mağara, ekonomik amaçlarla kullanılamaz. Buna karşılık ekonomik olarak kullanılabilir her mağara da turizm amacıyla değerlendirilemez. Bu nedenle, turizm amacıyla kullanılacak mağaralarda, kendine has bir takım özelliklerin bulunması gerekir
MAĞARALARIN KULLANIM ALANLARI Bilimsel Amaçlarla Kullanım Yerbilimsel veri sağlanması Klimatik veri sağlanması Paleoekolojik veri sağlanması Biyolojik veri sağlanması Antropolojik veri sağlanması Ekonomik Amaçlarla Kullanım TURİZM Görsel Lojistik alan olarak kullanım Gösteri Barınak ve sığınak İnanç Bitkisel amaçlı depolama alanı Hayvansal ürünlerin olgunlaştırılması Gaz ve akaryakıt depolama alanı Kültür mantarcılığı Kültür Sağlık Spor Macera Mağara terapisi Bilimsel Taşınmış mineral depoları Yarasa gübresi temini Yer altı suyu temini Günümüzde mağaralar; bilimsel ve ekonomik amaçlı olmak üzere değişik şekillerde kullanılmaktadırlar
Mağara Turizminin Unsurları Görsel Gösteri İnanç Kültür Sağlık Spor Macera Bilimsel
HER MAĞARAYI TURİZM AMACIYLA KULLANMAK MÜMKÜN DEĞİLDİR
Turizm amacıyla kullanılacak mağaralarda NELERİN BULUNMAMASI GEREKİR? 1- Mutlak korunması gerekli şekil, yapı ve canlı bulunmamalı 2- İnsanların can güvenliğini tehlikeye sokacak risk unsurları bulunmamalı veya sonradan ortaya çıkma olasılığı olmamalı 3- Normal atmosferde bulunan gazlardan fazla veya az gaz olmamalı veya ortaya çıkacak odaklardan uzak olmalı 3- Doğal afetlerden etkilenecek fiziki yapıya sahip olmamalı 4- Mağaranın bölge dışı farklı hidrolojik havzalarla hidrolojik ilişkisi olmamalı 5- Kullanımdan kaynaklanacak yerel ve bölgesel kirlenmenin doğacak olmaması
Turizm amacıyla kullanılacak mağaralarda NELER BULUNMALI? 1- İlginç ve görselliği olan mağara içi şekil ve yapıların bulunması 2- Fiziki yapısı, insanların rahatlıkla gezmelerine olanak verecek boyutlarda olmalı 3- Mağara çevresinin, destek birimleri ve çevre düzenlemesinin yapılabilmesine olanak verecek topoğrafik özelliklere sahip olması 4- Ana yollara ve büyük yerleşim merkezlerine yakın olması
MAĞARALAR GELİŞİ GÜZEL TURİZME AÇILAMAZ NELER YAPILMALI?
İNCELEME RAPORU NASIL HAZIRLANIR?
UYGULAMA PROJESİNİN ESASLARI NELERDİR?
TURİZME AÇILACAK MAĞARALARDA UYGULAMA PROJESİ ESASLARI 1- Mağaranın detaylı inceleme raporu 2- Uygulama Projesi - Detay mağara planı - Mimari proje - Aydınlatma projesi - Koruma projesi. Mağara içi şekilleri. Mağara canlıları. Mağara havası. Mağara suları - Mağara koruma sınırının belirlenmesi - Risk projesi - Çevre düzenleme projesi 3- İşletme ve yönetim planı 4- Danışma ve denetim komitesinin oluşturulması 5- Mağaranın tescili
ÜLKEMİZİN TÜM JEOSİTLERİNDE OLDUĞU GİBİ; GEREK TURİZME AÇILMIŞ, GEREKSE KULLANILMAYAN MAĞARALARDA, BÜYÜK ÇEVRESEL SORUNLAR YAŞANMAKTADIR
ÇOK SAYIDA YASA VE ULUSLARARASI SÖZLEŞMEYE RAĞMEN
SORUNLARIN KAYNAĞI VE ÇÖZÜM YOLLARI NELERDİR?
TÜRKİYE DE MAĞARALARLA İLGİLİ SORUNLAR VE SORUNUN KAYNAĞI YETERSİZ YASALAR EĞİTİM UYGULAMA ÇÖZÜMLERİ SORUNLAR - Yasaların yokluğu veya yetersizliği - Mülkiyet sorununun çözülememesi - Koruma kurullarında uzman üye yokluğu - Denetim mekanizması yokluğu - Yetersiz veya gereksiz tesciller -Ortak çalışma gruplarının yokluğu - Üniversitelerde bölüm olmaması - İlköğretimde mağara bilincinin verilememesi - Kamuoyu eğitiminin verilememesi - Mağara envanteri yokluğu - Uygulama projelerinde yetersizlik - İşletme modeli yokluğu - Koruma-kullanma dengesinin kurulamaması - Çok sahiplilik -Danışma ve denetim biriminin yokluğu - Rehberlik sisteminin yokluğu - Periyodik kontrollerin yapılamaması ÇÖZÜM Gerekli yasalar Tecrübe ve sahiplenme Eğitim ve gerekli yasalar
Türkiye de mağaracılığın ve mağara biliminin duayenleri: Dr. Temuçin AYGEN (sağda) ve Dr. Nuri GÜLDALI İnsuyu Mağarası nda, 1986. Aziz hatıraları önünde saygıyla eğilirim. Ruhları şad olsun.
SABRINIZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM