Cilt: 4 Sayı: 8 Ağustos 2017 1
YAYIN KURULU EDİTÖR Uzm. Ecz. Elif SARIGÖL ÇALAMAK Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Akılcı İlaç Kullanımı Dairesi Dr. Hakkı GÜRSÖZ Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Kurum Başkanı Doç. Dr. İsmail Mert VURAL Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Kurum Başkan Yardımcısı Ecz. Mesil AKSOY Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Akılcı İlaç Kullanımı Dairesi Başkanı Dr. Dyt. Pınar GÖBEL Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Akılcı İlaç Kullanımı Dairesi Dr. Ecz. Melda KEÇİK Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Akılcı İlaç Kullanımı Dairesi ÇEVİREN Ecz. Emre Umut GÜRPINAR Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Akılcı İlaç Kullanımı Dairesi Uzm. Dr. Fatma İŞLİ Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Akılcı İlaç Kullanımı Dairesi Uzm. Dr. Ali Boray BAŞCI Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Akılcı İlaç Kullanımı Dairesi İLETİŞİM ADRESİ: Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu, Söğütözü Mahallesi 2176. Sok. No:5 PK 06520Çankaya/ANKARA Tel:+90 (312) 218 30 00 F:+90 (0312) 218 34 60 Soru ve önerilerinizi akilci.ilac@titck.gov.tr e-posta adresine gönderebilirsiniz. 2
İÇİNDEKİLER Editörün Ön Sözü...3 Dünya Sağlık Örgütü Antimikrobiyal Tüketim Ağı Verisi Raporu.....4 3
EDİTÖRÜN ÖN SÖZÜ Eylül 2011 yılında Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Avrupa Ofisi, antimikrobiyal dirençle mücadele edebilmek için stratejik eylem planını hayata geçirme kararı almıştır. Bu planın önemli maddelerinden birisi de antimikrobiyal ilaçların tüketim miktarlarının belirlenmesi ve antibiyotiklerin akılcı kullanılmasının sağlanmasıdır. 1997 yılından beri Avrupa Birliğine üye olan ülkeler, Norveç ve İzlanda Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi (ECDC) çatısı altında antimikrobiyal tüketimlerini hesaplamakta ve bu konuda faaliyetler yürütmektedir. Bu ağ, Avrupa Antimikrobiyal Tüketim Sürveyans Ağı (ESAC-Net) olarak anılmakta olup yıllardır faaliyetlerini sürdürmektedir. DSÖ nün Avrupa Ofisine bağlı olarak faaliyet gösteren ancak Avrupa Birliği (AB) üyesi olmayan Türkiye gibi ülkeler için ise maalesef böyle bir ağ bulunmamaktadır. Bu amaçla 2011 yılında DSÖ kendi Antimikrobiyal Tüketim Sürveyans Ağını kurarak (WHO-AMC Network) AB üyesi olmayan ancak Avrupa Bölgesi ne bağlı olarak faaliyet gösteren ülkeleri bu ağa davet etmiştir. Bu ağa katılma kararı alan ve aralarında Türkiye nin de bulunduğu 12 ülkenin 2011 yılına ait antibiyotik tüketimi verisiyle bir makale hazırlanmış olup bu makale 2014 yılında Vesporten ve ark. ları tarafından Lancet Infectious Diseases Journal da yayınlanmıştır. WHO-AMC ağının çıkardığı ikinci rapor olma özelliğini taşıyan bu çalışma ise bu 12 ülkeye ait 2011-2014 yılları arasındaki tüketim verilerini ortaya koymaktadır. Ülkemize ait tüketim trendlerinin belirlenmesi ve bu tüketimlere ait analizlerin yapılması antibiyotiklerin daha akılcı kullanımını teşvik etmede önemlidir. Bu amaçla raporun Türkiye verisine ait olan bölümleri DSÖ nün izniyle birebir Türkçe ye çevrilmiş olup sizlerin bilgisine sunulmuştur. 4
5
DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ ANTİMİKROBİYAL TÜKETİM AĞI VERİLERİ RAPORU (Dünya Sağlık Örgütü nün izniyle Raporun Özet Bölümü (1. Introduction, sayfa 1-2) ve Türkiye Bölümü (13. Turkey, sayfa 102-113) birebir Türkçe ye çevrilmiştir.) Orijinal rapora aşağıdaki bağlantı üzerinden ulaşılabilir. Antimicrobial Medicines Consumption (Amc) Network. Amc Data 2011 2014. Who Regional Office for Europe (2017; 168 pages) http://www.euro.who.int/ data/assets/pdf_file/0007/337984/51020-who-amc-report-web.pdf?ua=1 1. ÖZET Dünya Sağlık Örgütü Antimikrobiyal Tüketim (WHO-AMC) Ağı*, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Avrupa Bölge Ofisi tarafından kurulmuş olan bir yapıdır. *(Ç.N. DSÖ Avrupa Ofisine bağlı olan ve Avrupa Birliği üyesi olmayan Ülkelerin katılımı ile oluşturulmuştur.) Bu yapı, Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi (ECDC) tarafından koordine edilen Avrupa Antimikrobiyal Tüketim Sürveyans Ağı nın (ESAC-Net) bir parçası olmayan DSÖ Avrupa Bölgesindeki tüm üye ülkeleri desteklemeyi amaçlamaktadır. Arnavutluk, Ermenistan, Azerbaycan, Beyaz Rusya, Bosna-Hersek, Gürcistan, Kazakistan, Kırgızistan, Karadağ, Moldova Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu, Sırbistan, Tacikistan, Makedonya, Türkiye, Ukrayna ve Özbekistan'ın yanı sıra Kosova 1 halen WHO-AMC Ağına bir şekilde katılma aşamasındadır. 2011-2014 yılları arasında, üye ülkeler bir veya daha fazla yıl boyunca antimikrobiyal tüketim verilerini DSÖ ile paylaşarak Tüketim Ağı nın gelişimine katkıda bulunmuşlardır. Mevcut rapor DSÖ Antimikrobiyal Tüketim Ağı na ait ilk rapordur ve raporda üye 11 ülke ile Kosova'nın 1 antimikrobiyal tüketimi verilerinin ortaya koyulup analiz edilmesi amaçlanmıştır. 1.1 Önemli Bulgular Sistemik kullanılan antibakteriyellerin (Anatomik Terapötik Kimyasal (ATC) sınıflandırma grubu J01) toplam tüketim verileri, 11 ülke ve Kosova 1 için ayrı ayrı hesaplanmıştır. 2014'teki tüketim, Azerbaycan'da 8,5 DID (1000 kişi başına düşen tanımlanmış günlük doz) değeri ve Türkiye de 40,4 DID değeri ile 4 kattan fazla bir tüketim farkı arasında değişkenlik göstermiştir. 12 ülke için nüfus ağırlıklı ortalama tüketim ise 24,4 DID olarak bulunmuştur. Parenteral (enjektabl) formülasyonların göreceli olarak kullanımında ise daha fazla farklılık görülmüş olup bu oran Türkiye de toplam J01 tüketiminin % 4'ü iken Azerbaycan da % 69 u olarak bulunmuştur. En sık tüketilen antibakteriyel alt grubu beta laktam antibiyotikler (ATC grubu J01C) olup tüketim yüzdesi toplam J01 tüketiminin % 35,4'ü (Beyaz Rusya) ile % 65,6 sı (Azerbaycan) arasında değişmiştir. Sefalosporinler (J01D), toplam tüketimin % 6,1'i (Azerbaycan) ile % 30,3'ü (Türkiye) arasında; kinolonlar (J01M) ise toplam tüketimin % 0,1'inin altı ile (Özbekistan) ve % 17 si (Moldova Cumhuriyeti) arasında değişiklik göstermiştir. 6
Sefalosporinler ve kinolonlar geniş spektrumlu antibiyotiklerdir ve birçok reçeteleme kılavuzunda ikinci sırada seçilen antibiyotikler olarak kabul edilirler. Raporlanan verilere göre, bu iki grubun toplam J01 tüketimine oranı % 10 (Azerbaycan) ile % 38 (Moldova Cumhuriyeti) arasında değişmiştir. Sefalosporin grubundaki etken maddelerin seçimi çeşitlilik göstermektedir. Genel olarak, dördüncü kuşak etken madde tüketiminin sınırlı olduğu tespit edilmiştir (çoğunlukla < 0,1 DID). Birinci kuşak etken maddelerin tüketimi, toplam sefalosporin tüketiminin % 8'i (Türkiye) ile % 80 i (Sırbistan) arasında değişmiştir. İkinci kuşak etken maddelerin tüketimi, birçok ülkedeki çok düşük tüketim değerinden (< 0,1 DID), en yüksek kullanıldığı Türkiye deki total sefalosporin tüketiminin % 54'üne kadar farklılık göstermiştir. Üçüncü kuşak etken madde tüketimi, toplam sefalosporin tüketiminin % 16'sından (Sırbistan) % 83'üne (Tacikistan) kadar değişmektedir. 12 ülkenin verilerine bakıldığında toplam sefalosporin tüketiminin % 50'sinden fazlasını üçüncü kuşak etken maddeler oluşturmaktadır. Benzer şekilde, amoksisilin ile daha geniş spektrumlu olan amoksisilin+klavulanik asit kombinasyonunun göreceli tüketimi de ülkeler arasında farklılık göstermiştir. Türkiye dışında bütün ülkelerde amoksisilin, enzim inhibitörü kombinasyonundan daha fazla tüketilirken Türkiye de amoksisilinin tek başına tüketimi toplamda amoksisilin ve amoksisilin+klavulanik asit kombinasyonunun tüketiminin sadece % 11'i olarak bulunmuştur. 1 Bu dokumandaki tüm Kosova referansları Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi nin 1244 numaralı kararı (1999) baz alınacak şekilde anlaşılmalıdır. 1.2 Sonuçlar Bu raporda sunulan sonuçlar, Avrupa Birliği (AB) üyesi olmayan Avrupa ülkeleri arasındaki antimikrobiyal tüketim eğilimlerini belgelemektedir. Ülkeler arası yapılan karşılaştırmalarda öne çıkan bulgu, veri değişkenliğinin geniş bir aralıkta olmasıdır. Bu durumun sadece ülkeler arasında hastalıkların farklı şekillerde olması veya hastalık yükünün farklı olması ile açıklanması mümkün değildir. Bu çeşitliliğin sebeplerinin bulunması için daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir ve bu da antimikrobiyallerin daha akılcı bir şekilde kullanılmasının sağlanması için gereken müdahalelerin geliştirilmesine imkân sağlayacaktır. Tüketim miktarlarını raporlamak için kullanılan veri kaynaklarında bir takım kısıtlılıklar mevcut olup sonuçlar değerlendirilirken bu durum göz önüne alınmalıdır. Buna rağmen raporlanan veriler ışığında bazı durumlarda kullanılan antimikrobiyal etken maddelerin seçimleri konusunda düzeltici faaliyetlerin gerektiği görülmektedir. Tüketim verilerinin devamlı olarak izlenmesi, analiz edilmesi ve kullanılmasına ilişkin bir taahhüt verilmesi önemli olup bu konu Mayıs 2015'te düzenlenen 68. Dünya Sağlık Asamblesi'nde kabul edilen Antimikrobiyal Direnç Üzerine Küresel Eylem Planı nda yer alan temel unsurlardan biridir. 2. TÜRKİYE DE TÜKETİM 2.1 Veri Kaynakları ve Veri Toplanılan Yıllar Türkiye, dört yıllık verilerin her birine ait veri sağlamıştır (2011-2014). Ana kaynaklar, 2011-2012 dönemi için IMS (Intercontinental Marketing Services - Kıtalararası Pazarlama Hizmetleri) Sağlık ve 2013-7
2014 için İlaç Takip Sistemi (İTS) nden elde edilen eczane depolarına ait satış kayıtlarıdır. Veriler, ithal edilen ilaçları ve yerel olarak üretilen tüm ilaçları kapsamaktadır (Tablo 1.1). Ecza depoları verisi kapsamlı İTS nin bir parçası olarak elde edilmiştir ve İTS tedarik ve dağıtım zincirindeki tüm ürünleri kapsamaktadır. Bu nedenle, eczanelere (hem hastane hem de serbest eczanelere) tedarik edilen J01 grubu antibakteriyellerin miktarları doğruya en yakın şekilde tespit edilmiştir. Tablo 1.1: Tüketim raporlamaları için kullanılan veri kaynakları (2011-2014) a Belli Değil 2. 2 Sistemik Kullanılan Antibakteriyellerin (J01) Belirlenen Tüketim Hacimleri Sistemik kullanılan antibakteriyellerin (ATC sınıfı J01) toplam tüketimi, uygulama yolu (oral ve parenteral formülasyonlar) ve farmakolojik alt grup verileri kullanılarak incelenmiştir. 2.2.1 Uygulama Yoluna Göre Antibakteriyellerin Toplam Tüketimi 2011-2012 yılları için J01 grubu antibakteriyellerin oral ve parenteral (enjektabl) formülasyonlarının tüketim değerleri ayaktan hastalar için Şekil 1.1'de gösterilmektedir. 2013-2014 yılları için ayaktan ve yatan hastaların toplam tüketim değerleri Şekil 1.2'de görülmektedir. Aynı zamanda bu veriler Tablo 2.1 ve 2.2'de 1000 kişi başına düşen tanımlanmış günlük doz olarak da belirtilmiştir. 8
Şekil 1.1: Farmakolojik Alt Gruplara Göre J01 Antibakteriyellerinin Ayaktan Hasta Tüketimi (2011-2012) Şekil 1.2: Farmakolojik Alt Gruplara Göre J01 Antibakteriyellerinin Total Tüketimi (2013-2014) Tablo 2.1: J01 Grubu Antibiyotiklerinin Uygulama Tablo 2.2: J01 Grubu Antibiyotiklerinin Uygulama Yollarına Göre Ayaktan Hasta Tüketimi (2011-2012) Yollarına Göre Toplam Tüketimi (2013-2014) 2011 ve 2012 yıllarında ayaktan tedavisi yapılan hastalar için parenteral formülasyonların göreceli tüketimi total tüketim verisinin (42,3 DID) % 2 sini oluşturmaktadır. 2014 yılı içerisinde ayaktan ve yatan hastaların tüketimine bakıldığında parenteral antibakteriyellerin toplam J01 grubu antibakteriyel tüketiminin % 4 ünü oluşturduğu görülmektedir. 2013 ve 2014 yıllarına bakıldığında J01 grubu antibakteriyellerin total tüketiminde bir azalma eğilimi olduğu gözlenmektedir. 2013 yılındaki 42,4 DID değerindeki tüketim 2014 yılında 40,4 DID değerine düşmüştür. Bu durum muhtemelen, yüksek antibakteriyel tüketimini -daha önce yayımlanandüşürmek için Türkiye'de yapılan çalışmaların bir sonucudur. Söz konusu hesaplamalarda kullanılan popülasyon verisinin, Türkiye İstatistik Kurumu nun raporladığı veri olduğunu belirtmek gerekmektedir. Bu raporlamalar aynı zamanda Türkiye de ikamet 9
eden Suriyeli popülasyonunu da içermektedir (bu sayının 2013 yılı için 1 milyon civarında olduğu ve 2014 yılı için 2 milyon civarında olduğu bildirilmiştir). Devlet, Suriyeli mülteciler için ilaçlar da dâhil olmak üzere sağlık hizmeti sunmaktadır. 2.2.2 Farmakolojik Alt Gruba Göre J01 Grubu Antibakteriyellerin Toplam Tüketimi J01 grubu antibakteriyellerin farmakolojik alt gruplara göre tüketim verileri 2011-2012 ve 2013-2014 yılları için Şekil 2.1 ve 2.2 de gösterilmiştir. Aynı zamanda bu veriler Tablo 3.1 ve 3.2 de de belirtilmiştir. Şekil 2.1: Farmakolojik Alt Gruplara Göre J01 Grubu Antibakteriyellerin Ayaktan Hasta Tüketimi (2011-2012) Şekil 2.2: Farmakolojik Alt Gruplara Göre J01 Grubu Antibakteriyellerin Toplam Tüketimi (2013-2014) Ayakta tedavi edilen hastalar için J01 grubu antibakteriyellerin tüketim hacmi 2011 ve 2012'de aynı iken, beta-laktamların (J01C) tüketiminde artış ve sefalosporinlerin (J01D), kinolonların (J01M) tüketiminde azalma gibi kullanılan etken madde sınıfları arasında bazı farklılıklar tespit edilmiştir. Beta-laktamların ve sefalosporinlerin hacimleri 2013 ile 2014 yılları arasında azalmıştır. Bu, toplam tüketimde gözlenen genel azalmanın bir parçasını oluşturmaktadır (2014'te 42,4, 2014'de 40,4 DID). 10
Tablo 3.1: Farmakolojik Alt Gruplara Göre J01 Grubu Tablo 3.2: Farmakolojik Alt Gruplara Göre J01 Grubu Antibakteriyellerin Ayaktan Hasta Tüketimi (2011-2012) Antibak teriyellerinin Toplam Tüketimi (2013-2014) b Toplam yuvarlamadan dolayı değişebilir 2.3 J01 Grubu Antibakteriyellerin Alt Gruplara Göre Göreceli Tüketimi 2.3.1 J01 Grubu Antibakteriyellerin Farmakolojik Alt Gruplara Göre Göreceli Tüketimi 2011-2012 yılları arasında ayaktan tedavi gören hastalar için J01 grubu antibakteriyellerin toplamı yüzde olarak Şekil 3.1 de gösterilmiştir. 2013-2014 yılları arasında ayaktan ve yatan hastalar için ölçülen farmakolojik alt grupların göreceli tüketimi ise Şekil 3.2 de gösterilmiştir. Ayrıca bu veriler Tablo 4.1 ve 4.2 de de belirtilmiştir. Ayaktan tedavi gören hastalardaki alt grupların göreceli tüketiminde bazı değişiklikler olmuştur. Beta-laktam antibakteriyellerinin tüketiminde artış (J01C) ve sefalosporinlerin tüketiminde (J01D) azalma gibi değişiklikler gözlenmiştir. Ayaktan ve yatan hastalar için toplam tüketimde 2013 ve 2014 yıllarında beta-laktam antibiyotiklerinin göreceli tüketiminde belirgin bir değişiklik gözlenmemiştir (sırasıyla % 44 ve % 44,5). Sefalosporinlerin tüketiminde azalma (% 32 ve % 30,3) gözlenirken makrolidlerde, linkozamidlerde ve streptograminlerde ise artış (% 9,6 ve % 10,1) olduğu gözlenmiştir. 11
Şekil 3.1: Ayaktan Hastada J01 Antibakteriyellerinin Şekil 3.2: Ayaktan ve Yatan Hastada Antibakteriyelleri- Farmakolojik Alt Gruplarına Göre Göreceli Tüketimi nin Farmakolojik Alt Gruplarına Göre Göreceli Tüketimi (2011-2012) (2013-2014) Tablo 4.1: Ayaktan Hastada J01 Antibakteriyellerinin Tablo 4.2: Ayaktan ve Yatan Hastada Antibakteriyellerinin Farmakolojik Alt Gruplarına Göre Göreceli Tüketimi Farmakolojik Alt Gruplarına Göre Göreceli Tüketimi (2011-2012) (2013-2014) 12
2.3.2 J01 Grubu Antibakteriyellerin Toplam Tüketimi İçerisinde Sefalosporinlerin ve Kinolonların Tüketimi Sefalosporinler ve kinolonlar geniş spektrumlu antibiyotiklerdir ve birçok reçeteleme kılavuzunda ikinci basamak antibiyotikler olarak kabul edilmektedir. Genellikle birinci basamak antibiyotiklerin başarısız olması durumunda bunların ikinci basamak tedavisi olarak kullanılabilirliğinin sağlanması için tüketimlerinin sınırlandırılması önerilmektedir. 2011-2012 yılları arasında ayaktan tedavi gören hastalar için ve 2013-2014 yılları arasında ayaktan tedavi gören ve yatan hastalar için J01 grubu antibakteriyellerin bir yüzdesi olarak ölçülen sefalosporinler ve kinolonların göreceli tüketimi Şekil 4.1 ve 4.2 de gösterilmiştir. Ayrıca bu veriler Tablo 5.1 ve 5.2 de de belirtilmiş ve Tablo 6.1 ve 6.2 de özetlenmiştir. Şekil 4.1: Ayaktan Hastalarda Sefalosporin ve Kinolon- Şekil 4.2: Tüm Hastalarda Sefalosporin ve Kinolonların ların J01 Antibakteriyellerine Göre Göreceli Tüketimi J01 Antibakteriyellerine Göre Göreceli Tüketimi (2011-2012) (2013-2014) 13
Tablo 5.1: Ayaktan Hastalarda Sefalosporin ve Kinolon- Tablo 5.2: Tüm Hastalarda Sefalosporin ve Kinolonların ların J01 Grubu Antibakteriyellerine Göre Göreceli J01 Antibakteriyellerine Göre Göreceli Tüketimi Tüketimi (2011-2012) (2013-2014) Sefalosporinlerin ve kinolonların göreceli tüketiminin, 2011-2012 yıllarında ayaktan hastalar için neredeyse sabit değerde kaldığı bulunmuştur. 2013 ve 2014 yılları toplam tüketim için ise kinolonların göreceli tüketim değerinde herhangi bir farklılık yok iken sefalosporinlerin tüketiminde azalma olduğu tespit edilmiştir (% 32 den % 30 a). 2.4 Etken Maddelerin Seçimine Göre Göreceli Tüketim 2.4.1 Sefalosporinlerin Kuşaklarına Göre Göreceli Tüketimi Üçüncü ve dördüncü kuşak sefalosporinler hem Gram-pozitif hem de Gram-negatif organizmalara etki ettiklerinden dolayı birinci ve ikinci kuşak sefalosporinlere kıyasla daha geniş bir spektruma sahiptirler. DSÖ, kritik önem taşıyan antimikrobiyallerin hem insan hem de veteriner hekimlikte dikkatli bir şekilde kullanılmasını sağlamak amacıyla üçüncü ve dördüncü kuşak sefalosporinleri risk yönetimi için en öncelikli etken maddeler kapsamına almıştır. 2011-2012 ve 2013-2014 yılları arasındaki birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü kuşak sefalosporinlerin göreceli tüketimi Tablo 6.1 ve 6.2 de özetlenmiştir. Tablo 6.1: Ayaktan Hastalarda Sefalosporinlerin Ku- Tablo 6.2: Tüm Hastalarda Sefalosporinlerin Kuşaklarına şaklarına Göre Göreceli Tüketimi (2011-2012) Göre Göreceli Tüketimi (2013-2014) 14
Dördüncü kuşak sefalosporinlerin tüketiminin her iki dönemde de çok sınırlı olduğu tespit edilmiştir (<0,1 DID). Ayrıca, birinci, ikinci ve üçüncü kuşak sefalosporinlerin göreceli tüketim değerleri genel olarak 2013-2014 yılları arasında sabit kalmıştır. 2.4.1.1 Birinci Kuşak Sefalosporinlerin (J01DB) Seçimi 2011-2012 ve 2013-2014 yıllarında birinci kuşak sefalosporinlerin tüketimine ait veriler Tablo 8.1 ve 8.2 de gösterilmiştir. Birinci kuşak sefalosporinler arasında en çok kullanılan etken maddelerin sefaleksin ve sefazolin olduğu tespit edilmiştir. Tablo 7.1: Ayaktan Hastalarda Birinci Kuşak Sefalospo- Tablo 7.2: Tüm Hastalarda Birinci Kuşak Sefalosporinlerinlerin (J01DB) Göreceli Tüketimi (2011-2012) rin (J01DB) Göreceli Tüketimi (2013-2014) 2.4.1.2 İkinci Kuşak Sefalosporinlerin (J01DC) Seçimi 2011-2012 ve 2013-2014 yıllarına ait birinci kuşak sefalosporinlerin tüketimine ait veriler Tablo 8.1 ve 8.2 de gösterilmiştir. İkinci kuşak sefalosporinler arasında en çok kullanılan etken maddelerin sefuroksim, sefaklor ve sefprozil olduğu tespit edilmiştir. Tablo 8.1: Ayaktan Hastalarda İkinci Kuşak Sefalospo- Tablo 8.2: Tüm Hastalarda İkinci Kuşak Sefalosporinlerinlerin (J01DB) Göreceli Tüketimi (2011-2012) rin (J01DB) Göreceli Tüketimi (2013-2014) 2.4.1.3 Üçüncü Kuşak Sefalosporinlerin (J01DC) Seçimi 2011-2012 ve 2013-2014 yıllarına ait birinci kuşak sefalosporinlerin tüketimine ait veriler Tablo 9.1 ve 9.2 de gösterilmiştir. Seftriaksonun tüketimi 2011-2014 yılları arasında makul sayılabilecek ölçüde düşük bulunmuştur. Üçüncü kuşak sefalosporinler arasında en çok kullanılan etken maddelerin sefdinir ve sefiksim olduğu tespit edilmiştir. 15
Tablo 9.1: Ayaktan Hastalarda Üçüncü Kuşak Sefalos- Tablo 9.2: Tüm Hastalarda Üçüncü Kuşak Sefalospoporinlerin (J01DB) Göreceli Tüketimi (2011-2012) rinlerin (J01DB) Göreceli Tüketimi (2013-2014) 2.4.1.4 Dördüncü Kuşak Sefalosporinlerin (J01DC) Seçimi Dördüncü kuşak sefalosporinlerin tüketimi 2011-2014 yılları arasında düşük olduğu tespit edilmiştir. Sefepim ve sefpirom küçük oranlarda tüketilmiştir. 2.4.2 Florokinolonların (J01MA) Göreceli Tüketimi 2013-2014 yılları için kinolon grubu antibakteriyellerin tüketimi total J01 grubu antibakteriyellerin tüketiminin % 7 si kadarını oluşturmuştur. Kinolon tüketimlerinin neredeyse tamamının florokinolon (J01MA) grubundan olduğu tespit edilmiştir. En çok tüketilen ajan ise siprofloksasindir; siprofloksasinden sonra ise en çok levofloksasin ve moksifloksasin tüketilmiştir (Tablo 10.1 ve 10.2). Tablo 10.1: Ayaktan Hastalarda Florokinolonların Tablo 10.2: Tüm Hastalarda Florokinolonların (J01MA) Göreceli Tüketimi (2011-2012) (J01MA) Göreceli Tüketimi (2013-2014) 16
2.4.3 Amoksisilin ile Amoksisilin ve Klavulanik Asit kombinasyonunun Göreceli Tüketimi Amoksisilin ve klavulanik asit kombinasyonu, amoksisilinin beta-laktamaz üreten bakterilere karşı da etki göstermesini sağlayarak spektrumunu genişletmektedir. Amoksisilin ve klavulanik asit kombinasyonu birçok tedavi kılavuzunda ikinci basamak ilaç olarak tavsiye edilmektedir. Tablo 11.1 ve 11.2, 2011-2012 ve 2013-2014 yılları için amoksisilin ve daha geniş spektrumlu olan amoksisilin ve klavulanik asit kombinasyonunun göreceli tüketimini göstermektedir. Tüketimin tamamına yakınını amoksisilin ve klavulanik asit kombinasyonu oluşturmuştur (2014 yılında neredeyse % 90). Tablo 11.1: Ayaktan Hastalarda Amoksisilin ile Amoksi- Tablo 11.2: Tüm Hastalarda Amoksisilin ile Amoksisilin silin ve Klavulanik Asitin Göreceli Tüketimi ve Klavulanik Asitin Göreceli Tüketimi (2011-2012) (2013-2014) 2.5 En Çok Kullanılan 10 Etken Madde Mevcut J01 grubu antibakteriyel etken maddelerin sayısı çok olmakla birlikte, ESAC-Net'ten ve diğer analizlerden elde edilen önemli verilere göre; tüketimin çoğunu çok az sayıda etken madde oluşturmaktadır. Nispeten çok az sayıdaki antibakteriyellere odaklanmaktadır. 2.5.1. En Çok Kullanılan 10 Etken Madde Oral Formülasyonlar Tablo 12, 2014'te oral olarak kullanılan ve en çok tüketilen etken maddelerin tüketimini özetlemektedir. İlk altı etken madde (amoksisilin ve enzim inhibitörü, sefuroksim, klaritromisin, siprofloksasin, sefdinir ve amoksisilin) total tüketimin yaklaşık % 75'ini oluşturmaktadır. 17
Tablo 12: Oral Formülasyonlarda En Çok Tüketilen 10 Etken Madde (2014) 2.5.2 En Çok Kullanılan 10 Etken Madde Parenteral Formülasyonlar Tablo 13, 2014 te en çok tüketilen 10 parenteral etken maddenin tüketimi özetlemektedir. Bunların ilk yedi tanesi (seftriakson, sefazolin, ampisilin ve enzim inhibitörü, sefuroksim, gentamisin, meropenem ve klindamisin) tüketimin % 76 sından fazlasını oluşturmaktadır. 18
Tablo 13: Parenteral Formülasyonlarda En Çok Tüketilen 10 Etken Madde (2014) 2.6 Yorumlar 2011 yılında antibiyotik tüketim verileri hesaplandıktan sonra (bunlar daha sonra Lancet te Versporten ve ark., 2014 adıyla yayınlandı), Türkiye, bildirilen yüksek tüketim seviyelerini düşürmeye yönelik bir dizi faaliyette bulunmuştur. Bu çalışmaların sonuçlarının, toplam J01 grubu antibakteriyel tüketimindeki düşüşlerle birlikte 2013 ve 2014 verilerine yansıdığı düşünülmektedir. Daha sonraki yıllara ait veriler, genel tüketimin azalmasına yönelik belirgin eğilimleri teyit edecektir. Türkiye'deki geniş ve çeşitlilik gösteren nüfus göz önüne alındığında, tüketim kalıplarındaki bölgesel farklılıkların incelenmesi, antimikrobiyal ajanların daha akılcı bir şekilde kullanılmasını hedefleyen müdahaleler için ek fırsatlar sağlayacaktır. Kaynaklar Versporten A, Bolokhovets G, Ghazaryan L, Abilova V, Pyshnik G, Spasojevic T et al. (2014). Antibiotic use in eastern Europe: a cross-national database study in coordination with the WHO Regional Office for Europe. Lancet Infect Dis. 14(5):381 387. doi: 10.1016/S1473-3099(14)70071-4. 19