DERS 8 Hastanelerde Kanıta Dayalı Veri Toplama ve Ölçme
KDT NEDİR (EVIDENCE BASED MEDICINE) En geniş tanımıyla Kanıta Dayalı Tıp (KDT) sağlıkla ilgili bilgi üretiminden, bilginin günlük kullanımına; sağlıkla ilgili planlamalardan, sağlıkla ilgili satınalmalara; temel tıp eğitiminden tıp eğitiminin planlanmasına kadar sağlıkla ilgili tüm süreçleri çok yakından ilgilendiren ve bu şüreçleri köklü bir biçimde değiştirmeyi hedefleyen bir değişim modelidir.
KDT En temel karakteristiği deneyimi ve sağlık sorunun özel koşullarını gözardı etmeden, analitik ve sistematik yaklaşımı; akıl, bilim ve sağduyuyu ön plana çıkarmasıdır.
KDT Kanıta Dayalı Tıp modeli Sağlık Bakanlığı, DPT, sağlık hizmeti üreten ve satın alan kurumlar Tıp Fakülteleri, mesleki dernekler, hastane yöneticileri, hekimler, hemşireler, hastalar ve endüstri de dahil olmak üzere sağlık sistemindeki tüm karar vericileri ve karar verici mekanizmaları derinden etkilemesi gereken ve 21. yüzyılda daha da fazla etkileyecek olan bir modeldir.
KDT Kanıta dayalı tıp kavramının ortaya çıkışı yaklaşık olarak 1900 lü yılların başına kadar uzanmakta olup, ilk kez tıp eğitimi modeli olarak ortaya çıkmış; zamanla sağlık sistemleri ile ilgili her alana girmeye başlamış, 1990 lı yıllarda derin etkiler oluşturmuş bir modeldir.
KDT Kanıta Dayalı Tıp modeli tüm bu soru ve sorunlara en uygun yanıtı oluşturabilmek için 1) Mevcut en güçlü kanıtı aramaya ( En güçlü kanıt nedir? Kanıtlar güçlerine göre nasıl sıralanır?, En güçlü kanıtlar nereden ve nasıl bulunur?), 2) Bulunan en güçlü kanıt veya kanıtların kritik değerlendirmesine (kanıt oluşturacak çalışmaların doğruluğu nedir? Etkinliği nedir? Lokal şartlarda uygulanabilirliği nedir?) ve 3) Kritik değerlendirme süzgecinden geçirilmiş sonuçların mevcut şartlarda uygulanmasına yönelik sistematik bir yaklaşım sunar. Bu model aynı zamanda yeteri kadar güçlü kanıtların oluşmadığı alanların saptanmasına ve araştırmaların bu yönde yapılanmasına da öncülük eder.
Hipotez testi ve kanıta dayalı veri toplama, ölçme adımları: 1. H 0 ı belirle. 2. H 1 i belirle. 3. yı seç. Yanılma payı 4. n i seç. Evren ve örneklem 5. Test istatistiğini seç 6. Kritik değerleri hesapla. 7. Veri topla. 8. Test istatistiğini hesapla. 9. İstatistiksel kararı ver. 10. Kararı açıkla ve yorumla. 8
Örnek Bir hekim, aile hekimliği polikliniğine baş vuranların, yöredeki erkek ve kadınlar itibariyle farklılık gösterip göstermediğini merak etmektedir. Sözkonusu hekim belli bir zaman dönemi içersinde aile sağlığı merkezine gelen 60 erkekten 51 nin ve 40 kadından 20 sinin ilaç talep ederek (reçete yazdırmak için) geldiğini müşahede etmiştir. Bu verilere göre yöredeki erkeklerin kadınlardan daha fazla reçete yazdırdığını % 5 önem seviyesinde söyleyebilir misiniz? Hipotez : Cinsiyet ile reçete yazdırma isteği arasında fark vardır / yoktur Not: Bir çalışma yapılırken tüm evrenle değil sadece belli bir örneklemle çalışılır. Çünkü sadece 1 hekim değil tüm hekimlerin bu araştırmayı yapması ile % 100 sonuç alınır. Yoksa % 95 oranında sonuç alınır. Bu nedenle % 95 güvenirlik denir. % 5 yanılma vardır. Formulü dikkatlice inceleyiniz 51 p1 0.85 p2 60 p n 1 p n 1 1 n n 2 2 p 2 p 20 40 60(0.85) 60 0.50 40(0.50) 40 0.71 9
Devam Z h 0.71(1 0.85 050 1 0.71)( 60 1 ) 40 3.78 H0 : Red Edilir. Cinsiyete göre reçete yazdırma isteği arasında fark vardır
Geleceğin hekimi, hemşiresi, fizyoterapisti, sağlık yöneticisi vb nasıl olacak? Çok şey biliyorum diyenler Öyleyse yerinizi bir bilgisayar alabilir Çok düşünüyorum diyenler Asla yerinizi bir bilgisayar alamaz Bir Robot Ezbere Biliyorum Dese ve Pilot Olsa Ona güvenip Uçağa Binermisiniz? Peki ya sorun çözmedeki beceri ve bilgi ile tecrübeyi nasıl bilir!!!!! / 37 11
Soru 5 En geniş tanımıyla sağlıkla ilgili bilgi üretiminden, bilginin günlük kullanımına; sağlıkla ilgili planlamalardan, sağlıkla ilgili satın almalara; temel tıp eğitiminden tıp eğitiminin planlanmasına kadar sağlıkla ilgili tüm süreçleri çok yakından ilgilendiren ve bu süreçleri köklü bir biçimde değiştirmeyi hedefleyen bir değişim modelidir. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi boşluğa uygun olur? a) Evren b) Hipotez c) Kanıta Dayalı Tıp d) Veri Toplama e) Analitik Model 12
Ders 7 Devam 6. Verileri Toplama Yöntemleri ve Veri Toplamada Temel Yaklaşımlar
Hastanelerde veya diğer tüm kurumlarda Araştırmacı, verilerini ya doğrudan gözlemlerde bulunarak, ya da soru sorarak yapar. Bu temel yaklaşımlardan hangisin izleneceği, toplanmak istenen veri türü ile bunların bulunduğu kaynakların özelliklerine bağlıdır.
Gözlem ile veri toplamanın pratikte bilinen teknikleri gözlem, belgesel ve taramadır. Soru sorarak veri toplama ise görüşme ve/veya yazışma şeklinde olabilir. İzlenen yaklaşım ve kullanılan teknik ne olursa olsun, her veri toplamada dikkate alınması gereken ortak yönler vardır. Bunlar, ayrıntılı planlama, ön deneme ve geliştirmedir.
Plan Bu üç aşamayı şu şekilde özetlemek mümkündür. Sağlık alanında olsun diğer bilimlerde olsun veri toplamada planlılık esastır. Bilimsel anlamda veri toplama, sistemli ve seçici bir sürecin izlenmesini zorunlu kılar. Planlanan her adımın inandırıcı bir gerekçesi olmalıdır. Toplanmak istenen her verinin, önceden görülen ve bilinen önemli bir kullanım yeri olmalıdır. Belki gerekebilir diye veri toplamaya kalkışmak,, akıllı ve ekonomik bir yaklaşım olmadığı gibi, başkaları ile işbirliği sağlamayı da güçleştirir.
Geliştirilen veri toplama planı, uygulamaya aktarılmadan önce, bir ön denemeden geçirilmelidir. Ön denemede, planın amaca uygunluğu ile süreçlerin işlerliği belirlenmeye çalışılır. Geliştirilen planın uygulamaya aktarılmasında da özenli ve özellikle bir örnekliği korumak son derece önemlidir. Bu amaçla, araştırmacı, kendi dışındaki kimseleri de eğitmek ve uygulamaya hazırlamaktadır.
Gözlem Türleri Dışarıdan gözlem Katılarak gözlem
Görüşme Görüşme (interview, mülakat), sözlü iletişim yoluyla veri toplama tekniğidir. Görüşme, genellikle yüz yüze yapılmakta ise de, görsel araçlarla da gerçekleştirilebilir. Görüşmede üç temel amaç vardır: İşbirliği sağlamak veya sürdürmek, Sağaltım (tedavi, kendine güveni artırmak), Araştırma verisi toplamak.
Görüşme ve odak grup
Görüşme türleri Görüşme amacına göre, Görüşmeye katılanların sayısına göre, Görüşülmek istenen kişi ile görüşmedeki kuralların katılığına göre sınıflandırılabilir. Bunların yanında bireysel görüşme, grup görüşmesi olarakta ayrım yapılabilir.
Görüşmede sorulardaki özellikler: Soru, ne tür bilgi istendiğini açıkça belirler, istenen bakış açısına davet eder ve kaynak kişi tarafından kolayca anlaşılır nitelikte olmalıdır. Soru tek amaçlı ve varsayımsız olmalıdır. Soru, kaynak kişinin verebileceği verileri içermelidir.
Görüşmede Yanılgılar: Görüşmeciden (hasta yada çalışanlar örneğin hekim, hemşire, fizyoterapist vb.) gelen sınırlılıklar Görüşülen kişinin yanlılığı (taraf tutması) Görüşmeci ile görüşülenin karşılıklı etkileşimi (sempati, antipati)
Yazışma Yazılı iletişim yoluyla veri toplama tekniğidir. Mektup, anket, yazılı testler vb. Anket belli bir amaç ve plana göre düzenlenmiş soru listesidir.
Belgesel Tarama Var olan kayıt ve belgeleri inceleyerek veri toplamaya belgesel tarama denir. Belgesel gözlem ile doküman tarama metodu birbirinin yerine kullanılır. Kaynakları bulma, okuma ve not alma ve değerlendirme işlemlerini kapsar. Belgesel tarama yöntemini iki şekilde ele almak mümkündür. Bunlar genel tarama ve içerik çözümlemesidir.
Veri toplama yöntemleri tüm kurumlarda her zaman benzerdir Veri toplama yöntemi ne olura olsun önemli olan, veri toplama yönteminin araştırma amaçları doğrultusunda planlı olarak toplanması, kaydedilmesi ve değerlendirilmesidir. Yani veri toplama işinin bilimsel bir yaklaşımla ele alınması ve sonuçlandırılması gerekmektedir.
Soru 6 Bir Araştırmada genel olarak veri toplama teknikleri için aşağıdaki seçeneklerden hangisi doğrudur? a) Belge Tarama ve Görüş, Doktrin, İçtahat hazırlama b) Gözlem, hipotez (sav, önerme) kurma c) Görüşme (odak grup vb) d) Yazışma (Anket) yöntemi hipotez şart e) Hepsi 27