İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Deniz Hukuku Anabilim Dalı Deniz Ticareti Hukuku - 2015 / 1 -. 16-17 / 2 / 2015 Tek, Çift ve II. Öğretim Lisans Dersleri
Giriş (2/30) Beşinci Bölüm DENİZ TİCARETİ SÖZLEŞMELERİ Ders Kitabı: Rayegân Kender / Ergon Çetingil / Emine Yazıcıoğlu, Deniz Ticareti Hukuku, Temel Bilgiler, Cilt I, 14. Baskı, İstanbul 4/2014, s. 139-261.
Giriş (3/30) Sistematik Denemesi 1. Yatırım sözleşmeleri (Malik = Para Borçlusu) a) Gemi edinme sözleşmeleri: İnşa, satış, finansal kira b) İşletme ve koruma sözleşmeleri: örn. yakıt, sigorta, liman, tamir, gemi adamlarının iş sözleşmeleri 2. Kazanç sözleşmeleri (Malik = Para Alacaklısı) a) Zilyetliğin devri yoluyla: Kira, intifa b) Zilyetlik devredilmeden: aa) Taşıma: Eşya, yolcu, gemide yer tahsisi, taşıma sözleşmesi yapma hakkının devri bb) Diğer: örn. Kurtarma, inşaat, balıkçılık, petrol arama ve çıkartma, batık ve enkaz çıkartma.
Giriş (4/30) Deniz Ticareti Sözleşmeleri = 6762 sayılı (mülga) TTK: Eşya taşıma, Yolcu taşıma, Denizaşırı satış, Deniz ödüncü 6102 sayılı (yürürlükteki) TTK: Kira, Zaman çarteri, Eşya taşıma, Yolcu taşıma Ders kitabı: TTK sistematiği ve içeriği.
Gemi Kira Sözleşmesi (5/30) 1. GEMİ KİRA SÖZLEŞMESİ Ders Kitabı: Rayegân Kender / Ergon Çetingil / Emine Yazıcıoğlu, Deniz Ticareti Hukuku, Temel Bilgiler, Cilt I, 14. Baskı, İstanbul 4/2014, s. 141-117.
Gemi Kira Sözleşmesi (6/30) I. Uygulanacak Hükümler A) Milletlerarası Sözleşme: GKS için yok; 1993 RehinMS de, gemilerin geçici bayrak değişikliği kuralı var (TTK m. 941) B) Kanunlar İhtilâfı: Hukuk seçimi serbest (MÖHUK m. 24 f. 1) - Uyg: İngiliz H yaygın Yoksa ağırlıklı edim: malikin yerleşim (iş) yeri = Türkiye de kayıtlı ise: Türk H
Gemi Kira Sözleşmesi (7/30) C) Türk Hukuku: TTK m. 1119-1130 1. Sebep: 6762 s. mülga TTK m. 890 sorunlu 2. TTK da yer: 1119 vdm. Ayrıca örn.: 1061 f. 2 ( donatan ), 1246 (zamanaşımı), 1320 (gemi alacağı), 1352 f. 1 b. (f) [deniz alacağı] 3. Sözleşme özgürlüğü: Borçlar H alanına özgü kurallar yedek
Gemi Kira Sözleşmesi (8/30) Uygulama: BARECON 2001 (BIMCO yayımlıyor) TTK hazırlıklarında gözetildi! 4. Tamamlayıcı Hükümler: TTK Tasarısı hazırlanırken: 818 s. Mülga BK adi kira hükümleri TTK + 6098 s. TBK: nitelikleri elverdiği ölçüde Genel Hükümler (m. 299-338)
Gemi Kira Sözleşmesi (9/30) II. Tanımı ve Türleri A) Kural (TTK m. 1119 f. 1; TBK m. 299): Kiraya veren ( KV ) geminin kullanılmasını kira bedeli karşılığında Kiracıya ( KC ) belirli bir süre için bırakmayı (= zilyetliğin devri) üstlenir.
Gemi Kira Sözleşmesi (10/30) = Konusu: KV gemiyi kira karşılığında KC ye bırakır (= zilyetliğin devri); Çıplak (bare) = gemi adamı, yakıt, kumanya vs. olmadan KC, mevzuat ve sözleşme ile çizilen sınırlar içinde kullanma hakkı kazanır (TTK m. 1125 f. 1).
Gemi Kira Sözleşmesi (11/30) Milletlerarası Uygulama: = Bareboat charter = çıplak gemi kirası = Leasing (1) operational (= bareboat charter) (2) financial (= finansal kira) Türk Hukuku na uygun: (a) (çıplak) gemi kirası, (b) finansal kiralama Ayırıcı ortak özellik: zilyetliğin devri Nasıl?
Gemi Kira Sözleşmesi (12/30) B) Diğer Tür (TTK m. 1119 f. 2) Gemiyle birlikte gemi adamlarını da kiracının emrine verme (???) TTK Komisyonu nda derin görüş ayrılıkları = İş sözleşmelerinin devri UYG: YOK, çünkü İş Hukuku sorunları!
Gemi Kira Sözleşmesi (13/30) III. Tarafları ve Kurulması A) Taraflar Kiraya Veren ( KV ) = Owners = TTK m. 1119 f. 1 = TBK m. 299 Kiracı ( KC ) = Bareboat Charterers = TTK m. 1119 f. 1 = İşleten = Gemi İşletme Müteahhidi = donatan sayılır (TTK m. 1061 f. 2 c. 1)
Gemi Kira Sözleşmesi (14/30) B) Alt Kira Hakkı Yasadan ötürü YOK (bkz. TTK m. 1125 f. 1; farklı: TBK m. 322) Ama yedek kural niteliğinde. UYG: BARECON 2001 m. 22(a): yalnızca KV izniyle = KV sözleşmede yazılı izin vermişse, KC alt kira sözleşmesi yapabilir. Nitekim TTK da bu sebeple malik yerine KV terimi kullanıldı.
Gemi Kira Sözleşmesi (15/30) C) Şekil Kurucu şekil şartı: YOK (TBK m. 12 f. 1) İspat şartı (HMK) = TTK m. 1120 f. 1: Gemi kira senedi (çarter partisi) düzenlenebilir = BARECON 2001 (uygulamada yaygın).
Gemi Kira Sözleşmesi (16/30) IV. Sicile Şerh ve Geçici Bayrak Çekme A) Şerh (TTK m. 1121) Olanak: GKS, MGS ye veya m. 941 f. 3 gereğince tutulan liste ye şerh edilebilir (f. 1) TUGS olmaz (TUGS Yönetmeliği m. 7) Yedek kural, aksi kararlaştırılabilir. Şerh = sonraki malikler, kiracının gemiyi GKS ye uygun kullanmasına izin vermek zorunda (f. 2); MGS için tamam ama Geçici Bayrak Listesi (?!).
Gemi Kira Sözleşmesi (17/30) B) Geçici Bayrak Çekme (TTK m. 941 f. 2-3) Türk gemisi (= TTK m. 940) olmayan bir gemi, TTK m. 940 ta sayılan kişilere En az bir bir yıl süreyle Kendi adlarına işletilmek üzere bırakılmış (= uygulamada: kira sözleşmesi!) olursa Türk Bayrağı çekme hakkı verilebilir.
Gemi Kira Sözleşmesi (18/30) İzin makamı: UDH Bakanlığı Kayıt: Bakanlıkça tutulan özel bir sicil e (TTK m. 941 f. 3) Dikkat: Sicil değil, yalnızca liste Aynî haklar: asıl (kök) sicile kaydedilir (Dikkat: MÖHUK m. 22 f. 2) Dikkat: TUGS ye kayıtlı gemilerde de yurt dışına kira yoluyla bayrak değişikliği mümkün. Neden bu işlemler yapılır?
Gemi Kira Sözleşmesi (19/30) V. Kiraya Verenin Borçları Kararlaştırılan tarihte ve yerde, denize elverişli (TTK m. 932 f. 1) ve amaca uygun hâlde teslim (TTK m. 1123 f. 1) Geminin ayıplarından doğan masrafları ödeme (TTK m. 1124 f. 1).
Gemi Kira Sözleşmesi (20/30) VI. Kiracının Borçları Teminat: kararlaştırılmışsa banka teminatı ( depozito ) Sefer (sigorta) sınırları içinde çalıştırma Denize, yola (TTK m. 932 f. 2) ve yüke elverişli (TTK m. 932 f. 3) hâlde bulundurma Olağan tamirata katlanma (TTK m. 1124 f. 3)
Gemi Kira Sözleşmesi (21/30) Sigortaları yaptırma (TTK m. 1126) Gemi adamlarının çalıştırılmasından doğan tüm yükümlülükleri üstlenme (TTK m. 1127) 3. kişilerin KV ye yönelik tüm istemlerini (TTK m. 1061 f. 2 c. 2) karşılama (TTK m. 1122 f. 1) Kararlaştırılan tarih ve yerde, teslim alınan hâlde iade (TTK m. 1125 f. 2, m. 1129 f. 1); yoksa cezai ödeme (m. 1129 f. 2).
Gemi Kira Sözleşmesi (22/30) Kira: Aylık peşin (TTK m. 1128 f. 1) Ödenmez: Gemi, ayıp sebebiyle 24 saatten fazla hareketsiz kalmışsa (m. 1124 f. 2) Güvence: Hapis hakkı (m. 1128 f. 2): KC nin taşınırı ve kıymetli evrakı KC nin navlun alacağı KC ye ödenecek navlunu koruyan HH.
Gemi Kira Sözleşmesi (23/30) VII. Zamanaşımı Tüm GKS alacakları için: 1 yıl (TTK m. 1246 f. 1) Muaccel olduğu tarihten (f. 2).
VIII. Finansal Kiralama Sözleşmesi (24/30) A) Yasal Düzenleme E-FKK : Finansal Kiralama Kanunu T: 10/6/1985, Sayı: 3226 Y-FKK : Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu (m. 18-37) T: 21/11/2012, Sayı: 6361 (Yürürlük: 13/12/2012) Gerekçe: TBMM Yasama Dönemi: 24, Yasama Yılı: 2, Sıra Sayısı: 239 (1/601)
Finansal Kiralama Sözleşmesi (25/30) Gerekçe E-FKK / Gerekçe Y-FKK m. 22: Hukuki mülkiyet Kiralayan ( KL ) TBK ile uyum yok KV: Genel Kira / KL: Finansal Kira Ekonomik mülkiyet Kiracı ( KC ) Finansal kiralama = Finansman sağlamaya yönelik kira (m. 3 f. 1 b. [ç]).
Finansal Kiralama Sözleşmesi B) Taraflar (26/30) KL: katılım bankaları, kalkınma ve yatırım bankakları, finansal kiralama şirketleri (Y- FKK m. 3 f. 1 b. [ç]) KC: finansal kiralamayı kabul eden (Y-FKK m. 3 f. 1 b. [ç]) = İşleten = Gemi İşletme Müteahhidi = donatan sayılır (TTK m. 1061 f. 2 c. 1).
Finansal Kiralama Sözleşmesi (27/30) C) Konu (Y-FKK m. 3 f. 1 b. [ç]) KC gemi seçecek veya kendi gemisini önerecek (yeni: sale/lease-back ) KL satın alacak KL zilyetliği KC ye bırakacak KC kira bedeli ödeyecek Sözleşme belli bir süreye yayılacak Satın alma hakkı tanınabilecek (m. 23).
Finansal Kiralama Sözleşmesi (28/30) Ç) Şekil (Y-FKK m. 22) Yazılı (m. 22 f. 1 c. 1) Tescil (m. 22 f. 1 c. 2): MGS (TTK m. 940 KC hakkında işletilir, m. 22 f. 6) TUGS (Kanun m. 5, Yönetmelik m. 11) BLK (Y-FKK m. 22 f. 1 c. 2).
Finansal Kiralama Sözleşmesi (29/30) D) Gemilerde Sorunlar 1. Malikin Sorumluluğu Örn. Petrol kirlenmesi, enkaz kaldırma Doğrudan gemi malikine yüklenen sorumluluklar KL için sorun Tek çözüm: sigortalar 2. Deniz Alacakları (TTK m. 1352, 1353) Çözüm (?): Y-FKK m. 7 f. 4 (+ m. 5 f. 1[a])
Finansal Kiralama Sözleşmesi (30/30) 3. Gemi Alacaklısının Kanuni Rehin Hakkı E-FKK m. 8 f. 2 = Y-FKK m. 22 f. 5: Tescilden sonra 3. kişilerin eşya üzerinde kazandığı aynî hak (?) KL ye karşı ileri sürülemez KL: Gemi alacaklısı hakkı olmaz tartışmalar Yargıtay: E-FKK m. 8 f. 2 GAH ye engel değil = Gemi finansal kirasının sonu yurt dışında tescil çözümü Yeni: TTK m. 1320 = gemi alacakları azaltıldı.