2.5 Kriik bölgelerdeki Aşıkların konrolü Çaı yüzeyinin ora bölgelerindeki rüzgar kuvvelerine göre asarlanan aşıkların, yüksek rüzgar yüküne maruz bölgelerde de yeerli olduğu hesapla göserilmelidir. Yeersiz gelmesi halinde bu bölgelerdeki aşıklara gövdelerinden akviye ( veya U profil ile) yapılmalıdır. Takviye edilmiş aşık Aşağıda örnek olarak göserilen binada = 0 o rüzgar doğrulusu için bölgesi ve = 90 o rüzgar doğrulusu için ve G bölgelerinde diğer yüzeylere göre daha büyük rüzgar basınçları oluşmakadır. Bu bölgelerdeki en elverişsiz aşıklar belirlenerek konrol edilmelidir. Rüzgar yükleri (=0 o ) Rüzgar yükleri (=90 o ) 5.34m Rüzgar =0 o 5.34m 2.136m 2.136m 1.06 0.50 0.52 kn/m 2 0.50 kn/m 2 30m Üseki değerler negaif basıncı, alaki değerler Poziif basınç poziif basıncı gösermekedir. Negaif basınç 0.88 0.50 0.50 H 0.50 J G 0.97 0.70 10m H 2m 5m 0.70 1.32 H G G 1.32 5m 0.52 0.62 kn/m 2 0.50 kn/m 2 30m Poziif basınç Negaif basınç 20m 20m Rüzgar =90 o = 0 o için H J G = 90 o için H En elverişsiz rüzgar yüküne maruz ora aşık En elverişsiz rüzgar yüküne maruz kenar aşık BAÜ MÜH. AK. İNŞAAT MÜH. B. ÇEİK ÇAT TASARM DERS NOTAR 1
2.6 Aşık Gergilerinin Tasarımı ve Birleşimleri Çekme kuvvei aşıyan gergi elemanı olarak genellikle 12, 16 gibi beonarme çeliği, dolu daire kesili çubuklar (miller) veya başka çelik elemanlar kullanılabilmekedir. Daire kesili gergilerde uçlarına diş açılarak somun ile gerdirme uygulanmakadır. Gergi elemanları plandaki yerleşimi bakımından iki farklı şekilde kullanılmakadır. a) Al aşıkan başlayarak, mahya aşığına kadar olan (mahya aşığı hariç) üm aşıklara bağlanır ve en üs aşık aralığında eğik bir gergi vasıasıyla üs başlığa sabilenir. b) Al aşıkan başlayarak en üse mahya aşığına bağlanır, mahya aşıkları da bir gergi ile birbirine bağlanır. Gerginin mahya aşığına bağlanması (b) Gerginin makasa bağlanması (a) Aşık a) En üs gerginin makasa bağlanması durumu: En üseki gergilerin eğik olarak düzenlenip makasa bağlanması halinde bu gergi çubukları en büyük çekme kuvveine maruz kalırlar. Bunların asarımı yapılıp diğer üm gergiler için aynı boyu kullanılır. En üse bulunan eğik gergi, alındaki üm aşıkların yüklerini oplamını makasa akarabilmelidir. somun Üs eğik Gergi q x Gergi BAÜ MÜH. AK. İNŞAAT MÜH. B. ÇEİK ÇAT TASARM DERS NOTAR 2
En büyük çekme kuvveine maruz kalan eğik gergilere ekiyen kuvve çaı düzleminde yazılacak olan denge durumundan hesaplanabilir. Tek ve çif gergi için eğik gergilere ekiyen çekme kuvvei (Z) hesabı aşağıda göserilmişir. Tek gergili durum (plan) Çif gergili durum (plan) Mahya Aşığı Z Z MAKAS MAKAS Mahya Aşığı Z MAKAS MAKAS : Bir makas aralığında mahya dışındaki büün aşıkların yük bileşenlerinin oplamıdır. Tek gergi durumunda gergilerin açıklığın yarısından (/2), çif gergi durumunda açıklığın 1/3 ünden yük aldığı kabul edilebilir. /2 /2 /3 /3 /3 Eğik gergiye gelen çekme kuvvei Z: Eğik gergiye gelen çekme kuvvei Z: Y 0 Z * q 4cosβ Mahya Aşığı y Y 0 Z * q 3cosβ y /2 MAKAS Aşık mesnedi BAÜ MÜH. AK. İNŞAAT MÜH. B. ÇEİK ÇAT TASARM DERS NOTAR 3
Bu ip gergi uygulamasında eğik gerginin makas üs başlığına bağlanısı aşağıda göserildiği gibi, T veya ½ KUP profilleri kullanılarak yapılır. Bu birleşim, eğik gergi kuvvelerinin bileşke değeri (R=2*Z*cos) ve bu kuvvein oluşurduğu momen (R.e) gözönüne alınarak yapılmalıdır. No: Bu ip gergi uygulamasında; Gergi çubuğu makas üsü birleşim deayı Kenar makaslara bağlanan mahya aşıklarında gergi nedeniyle eksenel kuvveler oluşur, bunun aşık asarımında gözönüne alınması gerekmekedir. Mahya aşıkları gergisiz kalacağı için konrol edilmeli, gerekiyorsa onlara da gergi uygulanmalıdır. b) En üs gerginin mahya aşıklarına bağlanması durumu: En üseki gergilerin mahya aşığına bağlanması durumunda mahya aşıklarının da A deayında göserildiği gibi birbirine gergi ile bağlanması gerekmekedir. Bu durumda olarak mahya aşıklarını bağlayan gergiler en büyük çekme kuvveine (Z) maruz kalırlar. A Deayı A MAKAS MAKAS Z*cos Z P x */2 l y l y Tek gergili durum (Plan) Tek gergili durumda; Z*cos = * Z = *(/2)/cos P x = Z*sin BAÜ MÜH. AK. İNŞAAT MÜH. B. ÇEİK ÇAT TASARM DERS NOTAR 4
Bu gergi düzeninin uygulanması durumunda mahya aşıklarına gergi nedeniyle ekiyen P x ilave kuvvei için konrol yapılmalıdır. Bu konrolde, mayha aşığı yükleri ( q x, ) ora aşık yüklerinin yaklaşık yarısı alınabilir. Aşık yeersiz gelmesi durumunda gövdesinden akviye yapılabilir. q x (kn/m) + P x (kn) P x x M x y Gergi çubuğunun asarımı Çekmeye çalışan gergi çubuğunda Akma sınır durumu ve Kopma sınır durumları gözönüne alınarak asarım yapılmalıdır. Kırılma (kopma) sınır durumu için karakerisik çekme dayanımı T n aşağıdaki ifade ile belirlenir. T n = u *A e u : Yapısal çeliğin karakerisik çekme dayanımı A e : Ekin ne enkesi alanı (Gerginin diş açılan kısmı esas alınır, brü gövde alanı %25 azalılarak belirlenebilir) Tasarım dayanımı için = 0.75 alınır. Akma sınır durumu için karakerisik çekme dayanımı T n aşağıdaki ifade ile belirlenir. T n = y *A g y : Yapısal çeliğin karakerisik akma gerilmesi A g : Kayıpsız enkesi alanı (Gerginin brü gövde esas alınır) Tasarım dayanımı için = 0.90 alınır. No: Gergi çubuğu olarak beonarme çeliği kullanılması durumunda, çeliğin karakerisik akma ve kopma dayanımları TS 500 den alınmalıdır. BAÜ MÜH. AK. İNŞAAT MÜH. B. ÇEİK ÇAT TASARM DERS NOTAR 5
Proje kapsamında bu aşamada yapılması gereken Çizimler Belirlenen Aşık ve gergi boyuları daha önce çizilen kesi ve plan üzerinde göserilir. Planda aşık ek yerleri (basi ekler, mafsallar veya momen akaran ekler) belirilir. Gerber kirişlerde mafsal yerleri ve gergi aralıkları da ölçülendirilmelidir. Tüm elemanlara isim ve numara verilir (Örneğin aşıklara A1, A2, gergileri, vb.) Bu isimler plan üzerine yazılır. Bu aşamada farklı kesim veya delik işlemine maruz kalacak aşıklara, varsa akviyeli aşıklara farklı isim verilir. Gergiler boylarına ve geomerilerine göre farklı isimlendirilir. Çaı örüsü adı a a a a a a 1 Makas KESİT Birleşim yerleri A2 A1 A1 A1 A1 A3 A6 A3 A3 A3 A3 A6 A8 A8 A8 A8 2 PAN BAÜ MÜH. AK. İNŞAAT MÜH. B. ÇEİK ÇAT TASARM DERS NOTAR 6