ORTA ANADOLU BÖLGESİNDE EKİMİ YAPILAN BAZI BUĞDAY (Triticum aestium L.) GENOTİPLERİNİN KURU VE SULU KOŞULLARDAKİ VERİM VE KALİTE ÖZELLİKLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI Mehmet ŞAHİN, Seydi AYDOĞAN, Aysun Göçmen AKÇACIK, Berat DEMİR, Hande ÖNMEZ, Seyfi TANER, Enes YAKIŞIR Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-KONYA Özet Bu çalışmada 2011-20012 yetiştirme döneminde Kuru ve sulu Koşullarda 22 adet buğday genotipi denenmiştir. Sulu koşullarda yapılan denemelerde 3 kez 60 ml civarında su verilmiştir.sulu ve Kuru koşullarda yetiştirilen genotiplerin özellik ortalamaları arasındaki farklar istatistiki olarak değerlendirilmiştir. Kuru şartlarda verim 302,55 kg/da Sulu şartlarda ise 530,42 kg /da olmuştur.verim arasındaki fark p<0.001 seviyesinde önemli olmuştur. Laboratuvarda yapılan kalite özelliklerinde Bintane ağırlığı(p<0.001), Protein oranı(p<0.001), Zeleni sedimantasyon değeri (p<0.040),miksograf stabilite(mstb) değeri(p<0.001) Ekmek ağırlığı(eagr)(p<0.0018) seviyesinde önemli bulunmuştur. Sertlik değeri(srt) önemlilik tesit p>0.0530 olarak bulunmuş ve Farrinograf ve Ekstensograf özellikleri arasındaki farklar önemli olmamıştır. Miksograf değerlerinden MSTB dışındaki diğer özellikler arasındaki farklar önemli olmamıştır. Anahtar Kelimeler: Ekmeklik Buğday,Kalite özellikleri,,sulu,kuru,karşılaştırma Comparison of Yield And Quality Parameters of Some Wheat Genotypes Planting in Rainfed and Irrigated Condition in Central Anatolia Region Abstract In 2011-2012 growing seasion 22 wheat genotype in rainfed and irrigated conditions were tested in this study. About 3 times 60 ml of water given in irrigated conditional trials. Differences between feature averages of genotypes in irrigated and rainfed conditions are evaluated statistically. Yield was 302,55 kg/da in rainfed and 530,42 kg/da was in rainfed conditions. Yield difference was significant at p <0.001 level. Thousand kernel weight (p<0.001), Protein ratio (p<0.001), Zeleny sedimantation value (p<0.040), Miksograph stability value (MSTB) (p<0.001), bread weight (EAGR) (p<0.0018) were found significant in quality parameters in laboratory. Hardness value (SRT) significance test were found p> 0.0530 and differences between farinograph and extensograph properties were not significant. Differences between properties in mixograph values not significant except MSTB value. Key Words:Bread Wheat,Quality traits,rainfed,irrigation,comparison Giriş Geçmişte tahıllar sadece sınırlı kullanım ve tüketim alanına sahip olmuş, örneğin buğday daha çok karın doyurmak amacıyla, birkaç temel gıda maddesi şeklinde sofralara gelmiştir. Günümüzde ise tahıl ürünleri, sadece karın doyurmak amacıyla az sayıda gıda maddesi şeklinde sofralara gelmekten çıkmış, gıda sanayisinin en önemli ham maddesi haline gelmiştir. Gelişmiş ve hızla gelişmeye devam eden gıda sanayisi, tahılları ham madde olarak kullanmakta ve binlerce farklı ürün şeklinde modern marketlerde tüketicilere sunmaktadır. Gıda sanayisinin tahıllara karşı ham madde talebi, her geçen yıl daha da artmakta ve tahıl üretimi üzerinde bir baskı yaratmaktadır(akkaya 2008).
Buğday kalitesi; genetik olarak kalite potansiyeli yüksek çeşide bağlı olarak değişmekle birlikte yağış, yağışın dağılımı ve sıcaklık gibi iklim koşullarına bağlı olarak aynı yıl içerisinde önemli düzeyde değişime uğramaktadır. Ayrıca tohum miktarı sertifikalı tohum kullanma ekim sıklığı gübre kullanımı gibi faktörlerde ve süne kımıl gibi buğday zararlıları buğday kalitesini etkilemektedir(şahin ve ark 2008). Küresel ısınmanın etkileri ülkemizde özelliklede bölgemizde daha fazla ortaya çıkmıştır. Son yıllardaki yağış miktarı uzun yıllar ortalamasına göre %10.9 oranında azalmıştır. Ülkemiz 2006-2007 üretim döneminde normal yıllardan % 15 daha az yağış almıştır. Bölgeler itibariyle Konya ilinin de içinde bulunduğu iç Anadolu bölgesi % 20 oranında en az yağış alan bölgeler içerisinde yer almıştır. Yaşanan süreç bölgemizdeki sorunun kuraklık ve susuzluk olmaktan çıkıp hızla çölleşme sorunu hakline geldiğini işaret etmektedir.(palta 2009) Tarımsal Üretimde gerek küresel ısınma gerekse doğal kaynakların bilinçsizce kullanımı(su) gibi sebeblerle tabiat dengesi insanoğlunun aleyhine bozulmasına neden olmaktadır Geleceğimizi tehtid eden bu gerçeklere karşı tedbir alınıp sorunun çözümü konusunda çalışmalar yapılması gerekmektedir. Buğday araştırmalarında kurak şartlara dayanıklı Kalite özellikleri iyi buğday çeşitlerini üretip geliştirmemiz bu sorunun çözümüne katkı yapacağı kaçınılmazdır. Bu çalışmada mevcut tarımı yapılan buğday çeşitlerimizin ve ıslah materyalinde ileri çıkmış bazı hatların kuru ve sulu şartlar altında yetiştirilip Verim ve kalite özellikleri kıyaslanmıştır. Materyal ve Metod Bu çalışmada Kullanılan materyal 2011-2012 yılı yetiştirme döneminde Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma enstitüsünde yetiştirilmiştir. Deneme sulu ve kuru koşullarda ayrı olarak kurulmuş 3 tekerrür olarak ekilip hasat edilmiştir. Laboratuarda 2 tekerrürü analiz edilmiş olup ortalamaları değerlendirmede kullanılmıştır. Araştırmada genotiplerin, BNT( bin tane ağırlığı gr/1000adet)williams et al.(1988),prt(protein oran %), AACC 39-10 metoduna göre, SRT(Sertlik Particle size index) ve KGL( Kuru Gluten %) Near infrared reflektans spektroskopi(nir) cihazı ile analiz edilmiştir. ZLN(Zeleny Sedimantasyon) ICC-116(Anon 1981) e göre analiz edilmiştir. Buğday örnekleri AACC metod 26-95 e göre %14.5 rutubet esasına göre tavlanarak Braubender Junior Marka değirmende 6xx elek kullanılarak öğütülmüş olup elde edilen unlarda reolojik analizler yapılmıştır. Farinograf analizi Braubender AT model 50 gram karıştırma ünitesine sahip cihaz ile AACC 54-21(Anon 1990) metoduna göre yapılmıştır. Farinograf cihazı Braubender farinogram.lnk yazılımı ile bilgisayar bağlantılı olarak çalışılmıştır. Sonuçlar bilgisayar tarafından hesap edilmiştir. Farinogram Analizinde; FGS(Farinograf gelişme süresi, dakika),fsab(farinogram su absorbsiyonu, ml/100g), FSTAB(Farinogram stabilitesi, dakika), FY10(farinogram 10. dakikada yumuşama değeri BU, Braubender Unit), FQN(Farinogram kalite sayısı BU) değerleri hesap edilmiştir. Ekstensograf analizleri (Ekstensograf -E, Brabender Germany) AACC 54-10 a göre yapılmıştır. Ekstensograf cihazi Braubender Extensograpf.lnk yazılımı ile bilgisayar bağlantılı olarak çalışılmıştır. 300 g una FSAB göre hesaplanan miktar su ve %2 lik tuz katılarak 5 dakika yoğrulup cihazın fermantasyon kabininde dinlendirilip 30 ar dakika ara ile analiz edilmiştir. Ekstensograf analizi ile; E30 (30 dakikadaki enerji cm 2 ), E60 (60. dakikadaki enerji cm 2 ), E90 (90.dakika enerji cm 2 ), EDR(Ekstensograf direnç BU), EELS(Ekstensograf elastikiyet mm), EMD(ekstensograf maksimum direnç BU), EOR(Ekstensograf oran EDR/EELS), EMOR(Ekstensograf Maksimum oran EMD/EELS) değerleri hesaplanmıştır.
Miksograf analizi AACC 54-40 (Anonim 1990) göre National Mfg.Co. Lincoln. NE miksograf cihazı kullanılarak yapılmıştır. Mixsmart yazılımı ile sonuçlar bilgisayar ortamından alınmıştır. Miksograf analizi ile MGS(Miksograf Gelişme süresi dakika), MSTAB(Miksograf stabilite dakika), MPY(Miksograf pik yüksekliği %), MYUM(Miksograf yumuşama derecesi %/dakika), MPAL(Miksograf pik alanı %Tq(tork)*min), MTAL(Miksogram kürvesi Toplam alan %Tq(tork)*min) değerleri hesaplanmıştır. Ekmek yapımı % 14.5 nem esasına göre 100 gram un tartılarak % 2 maya ve %1.5 tuz katılarak FSAB göre hesaplanmış olan su ilavesi ile hamur yoğrulup fermantasyon sonucunda 220 0 C de 25 dakika fırında pişirilerek elde edilmiştir. Ekmek hacmi ise içinde sorgum tohumu bulunan ekmek hacmi ölçme cihazı ile yer değiştirme metoduna göre ölçülüp ve ağırlıkları terazide tartılarak kaydedilmiştir. Araştırmada elde edilen sonuçlar uygun istatistik programı kullanılarak analiz edilmiştir. Çizelge 1:Sulu ve Kuru Koşullardaki Materyal Listesi Sıra No Kuru Şartlarda Ekilen Genotipler Sıra Sulu Şartlarda Ekilen Genotipler 1 Sönmez No 1 Sönmez 2 Gün-91 2 Gün-91 3 Bezostaya-1 3 Bezostaya-1 4 Bağcı-2002 4 Bağcı-2002 5 Tosunbey 5 Tosunbey 6 Demir-2000 6 Demir-2000 7 Bayraktar-2000 7 KateA-1 8 Gerek-79 8 Kınacı-97 89 Karahan-99 89 Ekiz 9 10 İkizce 9 10 Göksu-99 11 Dağdaş-94 11 Sultan 12 Altay-2000 12 Ahmetağa 13 Kıraç-66 13 Konya-2002 14 Süzen 14 BDME 02/01 s 15 Müfitbey 15 08-09 SEBVD-10 16 Seval 16 Eser 17 Harmankaya 17 Süzen 18 Soyer 18 Müfitbey 19 KEBVD-7 (BDME 09/2K 19 Selimiye 20 KEBVD-6 (BDME 09/1K 20 kırgız 21 KateA-1 21 Soyer 22 Selimiye 22 Ukrayna Araştırma Sonuçları ve Tartışma Kuru Koşullarda ekimi yapılan ekmeklik buğday genotiplerinin ortalama verimi 302.55 kg/da. Olmuş (Çizelge 2)sulu koşullarda ise 530.42 kg/da olmuştur(çizelge 3). Verim ortalamaları arasındaki fark 277.82 kg/da olmuş ve bu fark istatistiki olarak p<0.0001 seviyesinde önemli olmuştur. Öztürk ve Aydın (2004) yaptığı çalışmada Sulu şartlarla kıyaslandığında, sürekli su stresi uygulamasında %65.6, erken dönem su strsinde % 40.6, Kuru şartlarda % 30.6 ve Geç dönemde su stresi uygulamasında % 24 oranında verimde azalma meydana geldiği belirlenmiştir.sulu koşullarda verimin yüksek çıkması beklenen bir durumdur.aydoğan ve ark (2007) yılında yaptıkları ve Çumra ve Konya merkez
lokasyonlarında yürüttükleri çalışmada kuru koşullarda tane veriminin 154.58-258.43 kg/da arasında olduğunu belirtmişlerdir.şahin ve ark (2008) yılında 3 yıl süre ile yaptıkları çalışmada Konya ve Çumra lokasyonlarında kuru şartlarda tane veriminin 224.9-303.2 kg /da sulu koşullarda ise 456.15-561.3 kg/da arasında değiştiğini belirtmişlerdir. Bu çalışmadaki verimle daha önceden rapor edilmiş sonuçlar arasında uyumluluk göstermektedir. Genotiplerin Bintane ağırlığı ise sulu koşullarda ortalama 37.78 g. Olurken Kuru koşullarda ise 30.58 g. Olarak belirlenmiştir ortalamalar arasındaki fark ise 7.2 g. Olmuş istatistiki olarak p<0.0006 seviyesinde önemli olmuştur. Bin tane ağırlığı kalıtımsal bir özellik olmakla birlikte çeşit, iklim ve toprak koşulları,tane doldurması sırasındaki çevre şartları, başak sayısı ve bir başakta kısır olmayan çiçek sayısı gibi faktörler bu özelliği etkilemektedir(şahin ve ark 2004). Tane olgunlaşması sırasında havanın sıcak gidişi,tanedeki nişasta birikimini önleyeceğinden, cılız kalan tanelerin ağırlığı azalır. Sulu koşullarda ise bitki yeterli besin elementini bulduğu için nişasta dolumuna devam eder ve tane ağırlığı kuru koşullara göre daha yüksek olmasına sebep olmaktadır. Öztürk ve Aydın (2004) yaptığı çalışmada Sulu uygulamaya kıyasla, sürekli su stresi uygulamasında bin tane ağırlığında 7.5 g, geç dönemde su stresi uygulamasında 3.8 g, erken dönemde su stresi uygulamasında 2.6 g ve kuru şartlarda ise 2.4 g ağırlığında azalma meydana gelmiştir. Çizelge2: Kuru Koşullarda yetiştirilen Materyallarin verim ve Kalite Özellikleri Ortalamaları Özellikler N Mean Std Dev Minimum Maximum Verim 22 302.553 27.3789 240.923 354.923 BNT 22 30.5833 3.4550 23.6000 38.4000 PRT 22 14.1196 0.8728 11.9300 15.4700 KGLT 22 11.4996 3.2602 1.1800 14.3600 SRT 22 60.9583 11.2771 32.0000 71.0000 ZLN 22 50.7917 16.7487 19.0000 76.0000 E30 22 109.417 36.5393 30.0000 159.000 E60 22 127.708 41.3442 32.0000 197.000 E90 22 124.875 45.7558 34.0000 208.000 EDR 22 254.958 96.7199 125.000 459.000 EELS 22 224.875 36.5017 112.000 295.000 EMDR 22 413.125 178.198 200.000 729.000 EOR 22 1.2167 0.5761 0.5000 2.6000 EMO 22 2.2167 1.5491 0.8000 8.0000 MGS 22 3.1033 1.0030 1.6100 4.9600 MSTAB 22 5.0021 1.5647 3.1300 8.9400 MPY 22 68.9386 10.1932 40.8380 83.1580 MYUM 22 13.8173 5.5363 4.5360 25.0440 PAL 22 126.540 33.8522 54.7210 189.582 MKAL 22 357.745 70.0449 221.775 601.332 FGS 22 8.9850 4.5007 2.5000 19.3400 FSAB 22 61.6083 3.7301 52.6000 70.8000 FSTAB 22 14.7388 6.4345 2.3500 20.0000 FYUM10 22 19.3750 23.4925 1.0000 100.000 Ekmek ağırlığı 22 146.200 6.6494 122.900 162.300 Ekmek hacmi 22 473.333 52.0591 350.000 550.000 BNT:Bintane ağırlığı(g/1000ad.),prt:protein oranı( %),KGL:Kuru Gluten Oranı(%),SRT:sertlik (PSI),ZLN;Zeleni Sedimantasyon(ml),FGS;Farinograf Gelişme Süresi(Dakika), FSAB(farinogram su absorbsiyonu, ml/100g), FSTAB(Farinogram stabilitesi, dakika), FY10(farinogram 10. dakikada yumuşama değeri BU, Braubender Unit), FQN(Farinogram kalite sayısı BU), E30 (30 dakikadaki enerji cm 2 ), E60 (60. dakikadaki enerji cm 2 ), E90 (90.dakika enerji cm 2 ), EDR(Ekstensograf direnç BU), EELS(Ekstensograf elastikiyet mm), EMD(ekstensograf maksimum direnç BU), EOR(Ekstensograf oran EDR/EELS), EMOR(Ekstensograf Maksimum oran EMD/EELS) MGS(Miksograf Gelişme süresi dakika), MSTAB(Miksograf stabilite dakika), MPY(Miksograf pik yüksekliği %), MYUM(Miksograf yumuşama derecesi %/dakika), MPAL(Miksograf pik alanı %Tq(tork)*min), MTAL(Miksogram kürvesi Toplam alan %Tq(tork)*min),EHCM: Ekmek hacmi(ml), EAGR: Ekmek ağırlığı(g).
Buğday genotiplerinin Protein oranları ise (%) Kuru koşullarda ortalama(14.11), Sulu Koşullarda ise ortalama (12.44) olduğu belirlenmiştir. Ortalamalar arasındaki fark ise 1.67 olmuş istatistiki açıdan p<0.0001 seviyesinde önemlilik arzetmiştir(çizelge 4). Şahin ve ark. (2008) kuru koşullarda ekmeklik buğdayda protein oranın 12.62-14.16,Sulu koşullarda ise 11.53-13.85 arasında değiştiğini belirtmiştir. Kuru Gluten oranı kuru şartlarda ortalama %11.49 sulu şartlarda ise %11.12 olarak belirlenmi,ş olup ortalamalar arasındaki fark önemsiz olduğu tespit edilmiştir. Ortalama protein oranı sürekli su stresi uygulamasında % 12.37, kuru şartlarda %11.41, geç dönem su stresi uygulamasında %11.34, erken dönem su stresi uygulamasında %11.01 ve sulu şartlarda %10.47 olarak belirlenmiştir. Bu bulgular karbonhidrat depolama ve sentezinde azalmaya sebep olmasından dolayı kuraklığın protein oranına pozitif bir etkisi olduğunu göstermektedir(öztürk ve Aydın 2004). Sertlik değeri PSI birimi cinsinden ölçülmüş olup değer düştükçe sertliğin arttığını göstermektedir. Sulu koşullarda ortalama sertlik PSI(43.62) Kuru koşullarda ise ortalama PSI(50.95) olarak belirlenmiştir. Sulu koşullarda genotiplerin sertlik özelliği yüksek olarak görülmektedir.ortalamalar arasındaki fark PSI(7.33) olarak belirlenmiş ve istatistiki olarak önemli olmamıştır. Sertlik genetiksel bir faktör olup çevre şartlarından çok etkilenmeyen bir özelliktir. Çizelge3: Sulu Koşullarda yetiştirilen Materyallerin Verim ve Kaliteözellikleri Ortalamaları. Column N Mean Std Dev Minimum Maximum Verim 22 530.425 93.7441 335.600 692.300 BNT 22 37.7833 6.4713 27.2000 49.6000 PRT 22 12.4496 1.2051 10.4000 14.4500 KGLT 22 11.1233 1.2050 9.0100 13.0500 SRT 22 43.6250 12.4615 17.0000 71.0000 ZLN 22 41.5417 11.5381 24.0000 61.0000 E30 22 108.292 23.5602 60.0000 165.000 E60 22 129.542 28.5839 70.0000 199.000 E90 22 136.583 30.0289 89.0000 203.000 EDR 22 297.958 99.2128 150.000 507.000 EELS 22 217.750 27.1329 161.000 253.000 EMDR 22 478.542 160.994 266.000 831.000 EOR 22 1.4458 0.6769 0.6000 3.1000 EMO 22 2.3167 1.0332 1.1000 4.3000 MGS 22 3.0317 1.1327 1.3800 5.1900 MSTAB 22 3.2354 0.6501 2.2900 4.4800 MPY 22 70.9343 9.4014 52.8100 85.0730 MYUM 22 13.7506 4.9554 6.9710 22.5660 PAL 22 134.417 31.5405 82.3850 182.051 MKAL 22 363.141 38.5562 293.147 432.248 FGS 22 7.5917 4.0061 3.2700 15.5200 FSAB 22 61.6875 3.4574 55.5000 66.9000 FSTAB 22 12.6117 5.7471 5.2700 20.0000 FYUM10 22 16.2917 10.2638 2.0000 39.0000 EAGR 22 140.517 3.8106 134.200 147.400 EHCM 22 470.625 35.8533 400.000 535.000 BNT:Bintane ağırlığı(g/1000ad.),prt:protein oranı( %),KGL:Kuru Gluten Oranı(%),SRT:sertlik (PSI),ZLN;Zeleni Sedimantasyon(ml),FGS;Farinograf Gelişme Süresi(Dakika), FSAB(farinogram su absorbsiyonu, ml/100g), FSTAB(Farinogram stabilitesi, dakika), FY10(farinogram 10. dakikada yumuşama değeri BU, Braubender Unit), FQN(Farinogram kalite sayısı BU), E30 (30 dakikadaki enerji cm 2 ), E60 (60. dakikadaki enerji cm 2 ), E90 (90.dakika enerji cm 2 ), EDR(Ekstensograf direnç BU), EELS(Ekstensograf elastikiyet mm), EMD(ekstensograf maksimum direnç BU), EOR(Ekstensograf oran EDR/EELS), EMOR(Ekstensograf Maksimum oran EMD/EELS). MGS(Miksograf Gelişme süresi dakika), MSTAB(Miksograf stabilite dakika), MPY(Miksograf pik yüksekliği %), MYUM(Miksograf yumuşama derecesi %/dakika), MPAL(Miksograf pik alanı %Tq(tork)*min), MTAL(Miksogram kürvesi Toplam alan %Tq(tork)*min),EHCM: Ekmek hacmi(ml), EAGR: Ekmek ağırlığı(g). Zeleni Sedimantasyon değeri bakımından genotiplerin Sulu koşullarında ortalama 41.54 ml kuru koşullarda ise 50.79 ml olarak belirlenmiştir. Ortalamalar arasındaki fark 9.25 ml olmuş istatistiki olarak % 5 düzeyinde önemli olduğu belirlenmiştir. Zeleni sedimantasyon
protein kalitesinin bir göstergesi olarak kabul edilmektedir. Ekmeklik Buğdayın değer tespitinde sanayiciler tarafından yaygın olarak kullanılan bir özelliktir. Bu denemde kuru koşullarda yetiştirilen genotiplerin zeleni sedimantasyon değeri daha yüksek bulunmuştur. Öztürk ve Aydın (2004)yaptıkları çalışmada Ortalama sedimantasyon hacimleri sulu şartlarda 32.2, kuru şartlarda 35.7, erken dönemde su stresi şartlarında 34.0, geç dönem su stresi şartlarında 35.0 ve sürekli su stresi şartlarında ise 37.5 ml olmuştur. Çizelge 4: Sulu ve kuru Koşullarda Genotiplerin Özellik ortalamaları arasındaki Farklar Özellikler Sulu Kuru Fark Örnek sayısı İhtimal değeri (t) VERİM 530.42 302.55 227.82 22 < 0,0001 BNT 37.78 30.58 7.2 22 <0,0006 PRT 12.44 14.11-1.67 22 <0,0001 KGLT 11.12 11.49 0.69 22 0.591 SRT 43.62 50.95-7.33 22 0,0530 ZLN 41.54 50.79 9,.87 22 <0.0406 E30 108.29 109.47-1.12 22 0.9149 E60 129.54 127.7 1.83 22 0.8762 E90 136.58 124.87 11.7 22 0.3704 EDR 297.95 254.95 33.84 22 0.2165 EELS 217.75 224.87-7.12 22 0.4535 EMDR 478.54 413.12 65.41 22 0.2685 EOR 1.445 1.216 0.2291 22 0.2753 EMO 2.316 2.216 0.3999 22 0.8049 MGS 3.031 3.103-0.0717 22 0.811 MSTAB 3.235 5.002-1.7667 22 0.0001 MPY 70.93 68.93 1.995 22 0.4988 MYUM 13.75 13.81-0.0667 22 0.9681 PAL 134.41 126.5 7.87 22 0.4668 MKAL 363.14 357.74 5.39 22 0.728 FGS 7.59 8.98-1.39 22 0.3285 FSAB 61.68 61.6 0.079 22 0.9415 FSTAB 12.61 14.73-2.12 22 0.284 FYUM10 16.29 19.37-3.083 22 0.5678 EAGR 140.51 146.2-5.6833 22 0.0018 EHCM 470.62 473.33-2.7 22 0.8244 Ekstensograf çalışmasında çeşitlerin özellikleri arasındaki fark istatistiki olarak önemli çıkmamıştır ekstensograf 30 uncu dakikadaki enerji değeri Kuru koşullarda yetiştirilen genotiplerin 109,47 iken sulu koşullarda yetiştirilen genotiplerin 108.29 değere sahip olmuştur yine 60 ıncı dakikadaki enerji değerleri arasındaki fark önemsiz çıkmıştır. )0 ıncı dakikadaki enerji değeri ise Kuru ve sulu koşullarda yetiştirilen çeşitler rarasında 11. 7 puanlık bir fark olmuş ama istatistiki olarak önemsiz olmuştur(çizelge 4). Ekstensograf direnç, Ekstensograf Uzama, Ekstensograf maksimum direnç,ve ekstensograf oran ve ekstensograf maksimum oran özellikleri bakımından sulu ve kuru koşullarda yetiştirilen genotipler arasındaki farklılıklar önemsiz çıkmıştır(çizelge 4).
Miksograf özellikleri bakımından ise sulu ve kuru koşullarda yetiştirlen genotipler arasındaki farklılıklar Miksograf gelişme süresi bakından önemli olmamıştır.miksograf stabilitesi bakımından ise Kuru koşullarda 5.002 dak. Sulu koşullarda ise 3.235 dak. Olmuş olup p< 0.0001 seviyesinde önemlilik arzetmiştir. Stabilite göstergesi hamurun yoğrulmaya karşı mukavemetini gösterdiğinden kuru şartlarda yetiştirilen genotiplerin hamur yoğrulmaya karşı daha yüksek olmuş olup bu durum fırıncılar açısından istenen bir durumdur. Miksograf pik yüksekliği Miksograf yumuşama değeri miksograf pik alanı ve toplam alan bakımından sulu vu kuru koşullar arasında farklılık gözlenmemiştir(çizelge 4). Mery ve Ark 2001 Yaptıkları çalışmada Kuraklığın miksograf pik zamanı ve yüksekliğine etkili olmadığını Kurakta yetiştirilen genotiplerin Miksograf gelişme süresinin 3.7 dakika sulanarak yetiştirilmiş genotiplerin Miksograf gelişme süresinin 2.1 dakika olduğunu ve ararlındaki farkın istatistiki olarak anlamlı olduğunu belirtmişlerdir. Kuru ve sulu koşullarda yetiştirilen genotiplerin Farrinograf özellikleri arasındaki farklılıklar önemli çıkmamıştır. Kuru koşullarda yetiştirilen genotiplerin farinogram gelişme süresi, farinogram stabilitesi sulu koşullarda yetiştirilen genotiplerden daha yüksek olmasına karşın farinogram su absorbsiyonu her iki durumda yetiştirilen çeşitler açısından ortalama 61.6 ile eşit çıkmıştır(çizelge 4). Hamurun yoğrulma süresi ve yoğrulmaya karşı direnci kuru koşullarda yetiştirilen genotiplerin daha iyi olduğu söylenebilir Ekemek ağırlığı bakımından kuru koşullarda yetiştirlen genotipler ortalama 146.2 gram olmasına karşın sulu koşullarda yetiştirlen genotiplerin ortalama ekmek ağırlığı 140.51 gram olarak bulunmuştur. Ortalamalar arasındaki fark İstatistiki olarak p<0.0018 seviyesinde önemli olmuştur. Ekemek Hacmi bakımından Kuru koşullarda yetiştirlen genotipler ortalama 473.3 ml olmuş sulu koşullarda yetiştirilen genotipler ise 470.6 ml olmuştur. Ortalamalar arasındaki fark istatistiki bakımından önemsiz olmuştur. Bu çalışmada sulu ve kuru koşullarda verim farkına rağmen sadece protein Bintane ağırlığı miksograf stabilitesi ve ekmekl ağırlığı arasındaki özellikler istatistiki olarak anlamlı çıkmıştır. Bu durumda çeşitlerin ıslah çalışmalarında verim ile birlikte kalite özelliklerinin dikkate alındığının göstergesi olarak söyleyebiliriz. Farrinograf özellikleri ve ekstensograf özellikleri arasındaki fark istatistiki olarak anlamlı çıkmamıştır. Verime dayalı olarak dane dolum dönemindeki kurak şartlarda kısalması ve nişasta dolumunun kısa olması sulu denemlerde dolum döneminin daha uzun olmasından dolayı protein oranları ve bintane arasındakı farklılıkta anlamlı çıkmıştır. Su stresinin başlıca etkisi tane ağırlığının azalması, protein oranının artmasına sebep olmasındandır. Tanede nişasta birikimi su stresine azot birikiminden daha hassastır(öztürk ve Aydın 2004). kaynaklar Akkaya A. 2008 Tahılın Kalbi Konya dan Çağrı. Ülkesel Tahıl Sempozyumu 2-5 Haziran S:1-13 KONYA Şahin M.,Göçmen Akçacık A. AYdoğan S. 2008,Orta Anadolu Kuru ve Sulu Koşulları İçin Tescil Edilmiş Ekmeklik Buğday Çeşitlerinin Verim ve Bazı Kalite Özellikleri Yönünden Performanslarının Belirlenmesi Ülkesel Tahıl Sempozyumu 2-5 Haziran S:390-400 KONYA Şahin, M., Göçmen, A., Aydoğan, S. 2004. Buğday ve Arpa Islahında Kullanılan Kalite Kriterleri. Bahri Dağdaş Uluslar arası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Bitkisel Araştırma Dergisi 1: 54-60. Öztürk, A. ve Aydın, F. 2004. Effect of water stres at various growth stages on some quality characteristics of winter wheat. J. Agronomy& Crop Science 190, 93-99. Palta ç., 2009 1.Ulusal Kuraklık Ve Çölleşme sempozyumu16-18 Haziran S:VII-VIII KONYA Mary J. Guttieri, Jeffrey C. Stark, Katherine O Brien, and Edward Souza.2001.Relative Sensitivity of Spring Wheat Grain Yield and Quality Parameters to Moisture Deficit. Crop Science, Vol. 41, March April Aytın, Y., 1963. Kurak Bölgelerimiz Tarla Ziraatı Tekniği. Türkiye Ziraatçılar Cemiyeti Yayınları No 1. Ankara. Anonymous 1981. ICC Standarts. International Association for Cereal Chemistry. Vienna Anonymous, 1990. AACC Approved Methods of the American Association of Cereal Chemist, USA.