TEKNİK RESİM 2010 Ders Notları: Mehmet Çevik Dokuz Eylül Üniversitesi
2/37 İzdüşüm Nedir? İzdüşüm Çeşitleri Merkezi (Konik) İzdüşüm Paralel İzdüşüm Eğik İzdüşüm Dik İzdüşüm Temel İzdüşüm Düzlemleri Noktanın i Doğrunun i Düzlemin i Cismin i Görünüş Çıkarma İzdüşüm Düzlemleri ve Bölgeler Birinci İzdüşüm Metodu Üç Temel Görünüş Üç Temel Görünüşün Çıkarılması Gerçek Uzunluğun Bulunması Doğrunun Tam Boyunun Bulunması Düzlemin Gerçek Büyüklüğünün Bulunması Alıştırmalar
3/37 İzdüşüm Nedir? Bir cismin bir düzlem üzerine çizilmişşekli veya düzleme düşen görüntüsüne izdüşüm denir. Örneğin, sinemada perdeye düşen görüntü, güneşli bir günde yürürken oluşan gölgemiz veya bir ışık kaynağından çıkan ışınlarla bir cismin duvara düşen görüntüsü birer izdüşümdür. İzdüşümün üzerine düştüğü düzleme izdüşüm düzlemi, İzdüşümün düzlem üzerine düşmesini sağlayan ışınlara izdüşüm ışınları, İzdüşüm ışınlarının çıktığı varsayılan noktaya ise odak noktası (bakış noktası) denir.
4/37 İzdüşüm Çeşitleri
5/37 Merkezi (Konik) İzdüşüm Işık kaynağının yakın mesafede olması, cismin boyutlarının izdüşüm düzlemine büyük ve küçük olarak düşmesiyle oluşan izdüşümdür. Işınların cismin köşelerinden geçmesiyle elde edilen noktalar birleştirilerek cismin izdüşümü oluşturulur. Mimari, reklamcılık ve dekorasyon teknik resimlerinin çizimlerinde kullanılır.
6/37 Paralel İzdüşüm Işık kaynağının sonsuzda olması, cismin boyutlarının izdüşüm düzlemine büyüme veya küçülme göstermeden düşmesiyle elde edilen izdüşümdür. Bu izdüşümde ışınlar ışık kaynağına paraleldir. Paralel izdüşüm, eğik ve dik izdüşüm olmak üzere ikiye ayrılır:
7/37 Eğik İzdüşüm İzdüşüm ışınlarının birbirine paralel ve izdüşüm düzlemine eğik (90 den farklı açılarda) olarak gelmesi ile izdüşüm düzlemi üzerinde oluşan görünüşe eğik izdüşüm denir.
8/37 Dik İzdüşüm İzdüşüm ışınlarının düzleme dik gelmesi sonucu oluşan izdüşüme dik izdüşüm denir. Bu izdüşümde izdüşüm çizgileri cismin bir yüzüne dik geldiği için, cismin o yüzü ile izdüşümü aynı büyüklükte olur. Teknik resimde en çok kullanılan izdüşüm şeklidir. Bugünkü dersin kalan kısmında dik izdüşüm konusunu inceleyeceğiz.
9/37 Temel İzdüşüm Düzlemleri Üretimi yapılacak bir parçanın sadece bir yüzeyinin görüntüsü o parçayı tanımlamaya yetmez. Yani cismin tek yönden görünüşü o cisim hakkında yeterli bilgiyi vermez. Bu nedenle cisimlerin görüntüleri tek değil birden fazla izdüşüm düzlemine düşürülür. Birbirine bitişik ve dik konumda alınan, üzerine izdüşümleri çizdiğimiz düzlemlere İzdüşüm düzlemleri denir.
10/37 Temel İzdüşüm Düzlemleri Üzerine izdüşüm çizilecek olan düzlemler birbirine bitişik ve dik kabul edilir. İzdüşüm düzlemlerini daha iyi anlamak için boş bir küpün açılımına bakalım: Bu düzlemlere temel izdüşüm düzlemleri denir. 1. numaralı düzlem : Alın düzlem (Düşey düzlem) 2. numaralı düzlem : Üst düzlem 3. numaralı düzlem : Sağ yan düzlem 4. numaralı düzlem : Sol yan düzlem 5. numaralı düzlem : Alt düzlem (Yatay düzlem) 6. numaralı düzlem : Arka düzlem
11/37 Temel İzdüşüm Düzlemleri Görünüş çıkarmada genellikle 3 temel izdüşüm düzleminden yararlanılır ki bu düzlemleri bir arada bulunduran kapalı şekle Diedri denir. Diedri üzerinde bulunan izdüşüm düzlemleri: 1. Alın izdüşüm düzlemi, 2. Yatay izdüşüm düzlemi, 3. Profil izdüşüm düzlemidir. Diedrinin açılmışşekline ise Epür denir.
12/37 Noktanın i Diedrideki temel izdüşüm düzlemleri arasına yerleştirilen uzaydaki bir (A) noktasının izdüşümleri şöyledir: Noktanın, yatay izdüşüm düzlemine olan mesafesine Kot alın izdüşüm düzlemine olan mesafesine Uzaklık profil izdüşüm düzlemine olan mesafesine Aralık denir.
13/37 Doğrunun i Doğru parçasının uç noktalarına ait izdüşümleri ayrı ayrı çizilip birleştirilerek doğrunun izdüşümleri elde edilir. Noktaların uzaydaki izdüşümleri birleştirilerek doğrunun diedrideki izdüşümü tamamlanmış olur. Diedrideki izdüşümler epür düzlemine aktarılır. Doğrular, temel izdüşüm düzlemlerine göre dik veya paralel olabilecekleri gibi, gelişigüzel de olabilirler.
14/37 Düzlemin i Düzlemler de, temel izdüşüm düzlemlerine göre dik veya paralel olabilecekleri gibi, gelişigüzel de olabilirler. Düzlemin izdüşümlerinin çizilmesinde noktalardan ve doğrulardan yararlanılır.
15/37 Cismin i Cismin izdüşümlerinin çizilmesinde nokta, doğru ve düzlemlerden yararlanılır. Cisimlerin izdüşümleri konusu Görünüş çıkarma başlığı altında detaylı olarak anlatılacaktır.
16/37 Görünüş Çıkarma Eşlenik dik izdüşüm kurallarına göre belli yerlerde, konumlarda ve yeterli sayıda çizilmiş izdüşümlere Görünüş denir. Ön Görünüş: Cisme karşıdan bakılarak çizilen görünüşe denir. Bu görünüş cismin esas görünüşü olup, resim kağıdına genellikle ilk önce çizilir. Üst Görünüş: Cisme üstten bakılarak çizilen görünüşe denir ve önden görünüşün altına çizilir. Sağ Yan Görünüş: Sağ yandan bakılarak çizilen görünüşe denir ve önden görünüşün sol tarafına çizilir. Diğer görünüşler de izdüşüm yöntemine uygun olarak adlandırılarak belirtilen yerlere çizilir. Görünüş çıkarmak için eşlenik dik izdüşüm kurallarını iyi bilmek ve uygulamak gerekir. Öncelikle izdüşümlerin çizileceği düzlemleri ve bölgeleri tanıyacağız.
17/37 İzdüşüm Düzlemleri ve Bölgeler İzdüşüm düzlemleri, perspektif olarak çizilen ve birbirini dik açıyla kesen biri yatay diğeri dikey iki ana düzlemden meydana gelir. A düzlemi Alın veya Düşey, Y düzlemi Yatay düzlem olarak isimlendirilir. Görünüşlerin çizilmesi için alın izdüşüme önden, yatay izdüşüme ise üstten bakış doğrultuları alınır. Birbirini kesen alın ve yatay düzlemleri uzayda dört bölge meydana getirirler. Bunlar 1, 2, 3 ve 4. bölge olarak isimlendirilirler.
18/37 Birinci İzdüşüm Metodu Ülkemizde, Avrupa da ve pek çok ülkede 1. bölge resimleri kullanılır. Bu resim çizme metoduna Birinci İzdüşüm Metodu (Avrupa, ISO-E Metodu) denir. Görünüşü çizilecek parça, bakan kişinin gözlem noktasıyla izdüşüm düzlemi arasında bulundurulur. Böylece görünüş (izdüşüm), parçanın arkasındaki izdüşüm düzleminde meydana gelir. Daha sonra yatay düzlem 90º açılarak epür elde edilir.
19/37 Üç Temel Görünüş Parçalar, teknik resim kuralları dahilinde, genellikle üç görünüşü çizilerek ifade edilirler. Görünüşlerin sade ve anlaşılabilir olması için izdüşüm düzlemleri arasına çizilmiş olan sınır ve katlama çizgileri silinir. Görünüşlerdeki boyutları taşıyan ve görünüşleri birbirine bağlayan sürekli ince çizgiye ara çizgi (taşıma çizgisi) denir. İlk aşamalarda çizilen bu çizgiler daha sonra silinir veya çizilmeden taşıma işlemi gerçekleştirilir.
20/37 Üç Temel Görünüş
21/37 Üç Temel Görünüş
22/37 Üç Temel Görünüşün Çıkarılması
23/37 Üç Temel Görünüşün Çıkarılması
24/37 Üç Temel Görünüşün Çıkarılması
25/37 Gerçek Uzunluğun Bulunması Uzaydaki doğrular, temel izdüşüm düzlemlerinden birine paralel olmadıkları taktirde izdüşümleri gerçek boylarından daha kısa görünür. Bu durumlarda doğruların tam boylarının bulunması gerekir. Bunun için kullanılan üç metot vardır: 1. Yardımcı izdüşüm metodu 2. Yatırma metodu (*) 3. Döndürme metodu
26/37 Doğrunun Tam Boyunun Bulunması A b a a a a A ka a a b a kb a y b b y Y Y b y a y kb ka
27/37 Doğrunun Tam Boyunun Bulunması Ön ve üst görünüşleri verilen gönyenin uzun kenarını tam boyunda çiziniz.
28/37 A b a c a Düzlemin Gerçek Büyüklüğünün Bulunması a a d a a b d b a a a c a d a c a y c y c Y b y d y a d b
29/37 Düzlemin Gerçek Büyüklüğünün Bulunması A P Y
a a b a Düzlemin Gerçek Büyüklüğünün Bulunması 30/37 c a a y b y c y b c a c a b
31/37 Alıştırma - 1 A(3,6,9) noktasının izdüşümlerini kareli kağıt üzerine serbest elle çiziniz.
32/37 Alıştırma - 2 O(0,0,0) noktası ile A(3,6,9) noktasını birleştiren doğrunun izdüşümlerini kareli kağıt üzerine serbest elle çiziniz.
33/37 Alıştırma - 3 A(3,2,9) noktası ile B(3,6,9) noktasını birleştiren doğrunun izdüşümlerini kareli kağıt üzerine serbest elle çiziniz.
34/37 Alıştırma - 4 A(3,2,1) noktası ile B(3,6,9) noktasını birleştiren doğrunun izdüşümlerini kareli kağıt üzerine serbest elle çiziniz.
35/37 Alıştırma - 5 A(3,2,1) noktası ile B(0,6,9) noktasını birleştiren doğrunun izdüşümlerini kareli kağıt üzerine serbest elle çiziniz.
36/37 Alıştırma - 6 A(3,2,1), B(0,6,9) ve C(3,0,9) noktalarının birleştirilmesiyle oluşan yüzeyin izdüşümlerini kareli kağıt üzerine serbest elle çiziniz.
37/37 Alıştırma - 7 Ön ve üst izdüşümleri görülen doğruyu tam boyunda çiziniz.