ANKARA ÜNİVERSİTESİ RASATHANESİ Uzay Teknolojileri Uzay Teknolojileri
Uzay Teknolojileri Uzay teknolijisi, çeşitli araçlarla uzaya çıkılmasını sağlayan, uzayda yapılan araştırma rma sonuçlar larını veya farklı uydu ve gezegenlerden elde edilen örnek maddeleri DünyaD nya ya ulaştıran teknolojidir. Uzaya gönderilen araçlara uzay araçlar ları denir.
Uzay Araçlar ları Nelerdir? Bir görev g amacı ile gönderilecek g araçlar ları uzaya yükselten y roketler, Uzay Mekikleri Sondalar Yapay Uydular Gezegenleri ve Uyduların üzerlerine indirilen çeşitli araçlar olarak özetleyebiliriz.
Uzay Araçlar larının n Kullanım Alanları Uzay araçlar ları farklı amaçlarla kullanılır. Uzay araçlar larını amaçlar larına göreg Astronomi çalışmaları için in uzaya gönderilen insanlı veya insansız z uzay araçlar ları Savunma, iletişim im ve yayın n amacı ile gönderilen çeşitli uydular Seyahat amacı ile kullanılan lan uzay araçlar ları olarak 3 e 3 e ayırabiliriz.
Roketler Roketler, uçu kısmı genellikle hava sürts rtünmesini azaltacak şekilde yapılm lmış,, yakıt, motor ve egzosdan oluşan silindir şeklinde kaplardır. r. Roketler çalışmaları sırasında havaya gereksinim duymayan, hareket yönünün y n ters yönünde y nde sıcak gaz püskp skürterek hareket eden cihazlardır. r.
Roketler Roketler, bir uzay aracını atmosferin dışına taşı şımak için i in kullanılır. Buradan şunu söyleyebiliriz s ki, roketler atmosferin sadece içinde i inde işi görürler. rler. Ancak bazı uydularda yörünge y değişimini imini sağlayan kimyasal yakıt kullanan küçük üçük k roketlerde vardır. r. Roket motorları ile jet motorları arasında büyük b k farklar vardır. r. Jet motorları yanıcı maddeyi beraberinde taşı şırken, yakıcı madde olan oksijen gazını atmosferden sağlarlar. Halbuki roketler (özellikle( astronomi amaçlı olanlar) hem yanıcı hem de yakıcı maddeyi beraberinde taşı şırlar. Bu nedenle bir jet motorunun uzayda çalışması mümkün n değildir.
Roketler Yüksek hızlarh zlarından dolayı askeri amaçlarla da kullanılırlar. Örneğin karadan havaya, havadan havaya, denizden kara ve havaya atılan roketler yapılm lmıştır. Bir roket astronomik amaçla kullanılıyorsa taşı şıyıcı veya fırlatıcı adını alır. Askeri amaçla kullanılıyorsa yani taşı şıdığıığı yük k tahrip amaçlı ise füze adını alır. Astronomik açıdan a bakıld ldığında ise TITAN, ARIANE, SATURN gibi fırlatıcılar lar ile karşı şılaşmaktayız. Askeri ve astronomik roketler arasındaki en belirgin fark büyüklb klükleri kleri ve kanat yapılar larıdır. r.
Roketler Uzaya, fırlayf rlayıp p giden insanlı ve insansız araçlar gönderme g hayali ve uygulaması ilk uçakların n yapılışı ışından da eskiye dayanıyor. yor. Roketlerde kullanılan lan ilk katı yakıt t baruttur. Barutun ilk kullanımına na ilişkin kayıtlar, İsa dan önce 3. yüzyy zyılın n sonlarına, na, Çin i işaret eder. Çinliler in ilk roketleri 1045 yılından y önce keşfettikleri kesin olarak bilinir. İlk güçg üçlü roketler, yine Moğol ol istilacılara lara karşı MS.1232 yılında, y Kaifung-fu savaşı şında kullanılm lmıştı.. Kayıtlara göre g bu roketler kalkarken kopardıklar kları gürültü yaklaşı şık k 25 kilometreden duyulabiliyordu. Bu dev roketler, şaşılacak büyüklb klükte kte bir alanı tahrip gücüne sahipti. Şarapnelle tahrip yönteminin y kullanıld ldığı bu örnekler, roketlerde kullanılan lan ilk yanma odalarını da barınd ndırıyorlardı.
Roketler Roket kullanılmas lmasındaki asıl l amaç kısa süreli s yüksek hız h z elde edilmesi ve atmosfer dışıd ışındaki oksijensiz ortamda da çalışabilmesidir. Bunun için i in katı ve yerine göre g sıvıs yakıtlar kullanılmaktad lmaktadır. Astronomik amaçlı kullanılan lan roketlerde, yanıcı ve yakıcı madde birlikte taşı şınmaktadır.
Roketler Astronomi tarihine baktığı ığımızda; İlk gelişme: İlk uydunun atılmas lması (1957), İkinci gelişme: İlk insanın n uzaya çıkışıışı ve ilk yürüyüş y (1965), Üçünc ncü gelişme: Ay a a gidiş (1969) dir.. Bu tarihten sonra astronotik süreçler baş döndürücü bir hızla h gelişmi miş ve bugün n nimetlerinden faydalanmayan hiçbir bilim dalı kalmamış ıştır.
Roketler in Yapısı Roketler genellikle dışd görünüşlerine göre g uçu kısmı sivri, silindirik bir gövdeye g sahip, üçgen şeklinde kanatları olan etki-tepki tepki prensibine göre g hareket eden taşı şıyıcı araçlard lardır. r. Bir roket kaba hatlarıyla üç kısımdan oluşur: ur: 1. Roketin genelde ucunda bulunan yük y k kısmk smı (Kargo): Yük k bazen bir uydu, bazen de bir bomba olabilir. Bazen bu yük y k roketin uçu kısmında olmayıp üzerine yapış ıştırılmış durumda olabilir. Bir örnek verirsek 'uzay mekiği', i', bir roket değil, roket üzerine yerleştirilmi tirilmiş bir yükty ktür. 2. Yakıt t kısmk smı: Roketin toplam ağıa ğırlığının çok büyük b k bir kısmk smını kapsayan, yanıcı ve yakıcı madde taşı şıyan tanklardan oluşan kısımdk mdır. 3. Roket motoru ve meme: Yanıcı ve yakıcı maddelerin yanmasını kontrol eden ve oluşan ısı ve gazı dış ortama aktaran mekanizmaların hepsine birden roket motoru denir. Meme ya da ekzos denen kısım k roketin en alt kısmk smında bulunan, ilerlemeyi (itimi) ve yön y değiştirmeyi sağlayan hareketli yada hareketsiz bacadır.
Uzay Mekikleri Uzay mekikleri DünyaD nya nın n ilk yeniden kullanılabilen labilen ve büyük b uyduları bile taşı şıyabilen uzay araçlar larıdır. r. Uzay mekikleri tıpkt pkı roketler gibi yükselir, tıpkt pkı uzay gemileri gibi yörüngede manevralar yapar ve tıpkı bir uçak u gibi yere tekrar iner.
Uzay Mekikleri Aktif olarak kullanılan lan uzay mekiklerine örnek olarak: Discovery Atlantis Endeavour mekiklerini örnek olarak verebiliriz.
Ne kadar zamandır NASA uzay mekiği kullanıyor?
U.S. Colombia Uzay Mekiği i ilk görevini g Nisan 1981 de tamamlamış ve birçok başar arılı uçuş gerçekle ekleştirmiştir. tir. Onu Nisan 1983 de ilk görevini tamamlayan Challenger uzay gemisi takip etmiştir. tir. Bu mekikten sonra ise birçok farklı uzay mekiği i başar arılı uçuşlar yapmış ıştır.
Enterprise Uzay Mekiği: i: Nasa tarafından yapılm lmış ilk uzay mekiğidir. idir. Motorları ve fonksiyonel ısı kalkanları olmadan inşa a edilmiştir. Uzay çalışmaları için in elverişli li olmayıp p atmosfere test uçuşları yapılmas lması amacıyla üretilmiştir. tir. Enterprise, Dulles ta yeni inşa a edilen Smitsonian nın Ulusal Hava ve Uzay Müzesinin Steven F. Udvar-Hazy merkezinde uzay koleksiyonunun bir parças ası olarak bulunmaktadır.
Pathfinder Uzay Mekiği: i: Çelik ve ahşaptan aptan üretilmiş uzay mekiği simülat latörüdür. r. İsimsiz olarak 1977 de Marshall Uzay UçuşU Merkezi nde üretilmiştir. tir. Yollardaki geçiş izinlerini tespit etmek, yapılar içerisindeki i vinçlerin kapasitelerini ve yerleşimini belirlemek gibi uygulamalar için i in üretilmiştir. tir. Daha sonra Kennedy Uzay Merkezi ne gönderilerek yerdeki ekiplerin özel amaçlı araç inşaat aatı,, yörüngedeki y beceriler, inişin nasıl l yapılaca lacağı konularında nda denemeler yapmaları için in kullanılm lmıştır. Pathfinder, gerçek ek bir orbiter uzay mekiği i ile aynı boydadır.
Challenger, Nasa nın 2. uzay mekiği i olarak yerini aldı. İlk uçuşunu u unu 4 Nisan 1983 de gerçekle ekleştirdi. 10. uçuşunda, u unda, kalkış ıştan yalnızca 73 saniye sonra infilak etti. Bu uçuştan u önce 9 başar arılı görevi yerine getirdi. 28 Ocak 1986 da gerçekle ekleşen en talihsiz kazada 7 kişilik ilik mürettebat hayatını yitirdi.
Challenger ın n gerçekle ekleştirdiği i görevler: g Tarih 1983 Nisan 4 İniş Yeri Edwards Airforce Base Görev Durumu TDRS-1 i konuşlandırdı (iletişim uydusu). Uzay mekiği görevi esnasında ilk uzay yürüyüşü gerçekleşti. 1983 Haziran 18 Edwards Airforce Base Sally Ride uzaya çıkan ilk Amerikalı kadın oldu. İki iletişim uydusu konuşlandırıldı. 1983 Ağustos 30 Edwards Airforce Base Guion Blueford uzaya çıkan ilk Amerikalı-Akrikalı oldu. Gece yükselen ve gece yere inen ilk uzay mekiği. Insat-1B konuşlandırıldı. 1984 Şubat 3 Kennedy Space Center İpe bağlı olmadan ilk uzay yürüyüşü gerçekleşti. İki iletişim uydusu beşerısızca konuşlandırıldı. 1984 Nisan 6 1984 Ekim 5 Edwards Airforce Base Kennedy Space Center Güneş maksimumu görevi için fırlatıldı. 2 kadın taşıyan ilk uçuş. Marc Garneau uzaya çıkan ilk Kanadalı oldu. Kathryn D. Sullivan uzay yürüyüşü yapan ilk Amerikalı kadın oldu. Earth Radiation Budget uydusu konuşlandırıldı. 1985 Nisan 29 1985 Temmuz 29 1985 Ekim 30 1986 Ocak 28 Edwards Airforce Base Edwards Airforce Base Edwards Airforce Base Yere inemedi. Spacelab-3 taşındı. Spacelab-2 taşındı. Alman Spacelab D-1 taşındı. Mekik kalktıktan sonra parçalandı, mekikte yer alan 7 astronot hayatını kaybetti.
Discovery, Nasa nın uzay mekiği i filosunda 3. sırada s Atlantis ve Endeavour ile birlikte yerini aldı. İlk uçuşunu u unu 1984 de gerçekle ekleştirdi. Discovery NASA nın n kullanıma açık k en eski uzay mekiğidir. idir. Discovery,, astronomi açısından a büyük önem taşı şıyan Hubble Uzay Teleskopu nu konuşland landıran uzay mekiğidir. idir. Bu teleskopa ilişkin 2. ve 3. servis görevleri g de yine Discovery tarafından gerçekle ekleştirilmiştir. tir. NASA ya göre g bu roket 2010 yılına kadar görev g yapabilecektir.
Discovery nin gerçekle ekleştirdiği i bazı önemli görevler: * Ağustos 1984 : İlk uçuş * 1984 : Kongrenin Birleşmiş Milletler Üyesini uzaya taşıdı: Senator Jake Garn (R-UT) * Eylül 1985 : Challenger felaketinden sonra uzaya geri döndü. * Nisan 1990 : Hubble Uzay Teleskopu nu konuşlandırdı. * Şubat 1994 : İlk kez bir Rus Amerikan uzay gemisinde: Sergei Krikalyov * Kasım 1998 : John Glenn in ikinci uçuşu, uzaya giden en yaşlı kişive kongrenin uzaya giden üçüncü üyesi. * Ekim 2000 : Yüzüncü Uzay Mekiği görevi. Uluslararası Uzay İstasyonu na gidildi. * Temmuz 2005 : Colombia felaketinden sonra uzaya geri döndü. * Aralık 2006 : Columbia felaketinden beri gerçekleşen ilk gece kalkışı.
Atlantis,, NASA nın n kullanıma açık a olan 4. üretilmiş uzay mekiğidir. idir. İlk uçuşunu unu Ekim 1985 te gerçekle ekleştirmiştir. tir. 1989 da 2 adet gezegen sondasını ve 1991 de Compton Gamma Ray Gözlemevi ni konuşland landırmıştır. 1995 in başlar larında Atlantis,, Rus uzay istasyonu Mir e e 7 uçuşu gerçekle ekleştirmiştir. tir. Bunların n 2.sinde rıhtım m modülünü taşı şımışış diğerlerinde ise astronot değişimini imini sağlam lamıştır. Kasım m 1997 Temmuz 1999 arası mekiğe e 165 adet modifikasyon yapılm lmıştır. Sonrasında nda Uluslar Arası Uzay İstasyonu ndaki ndaki toplantı aktiviteleri için i in 6 kez kullanılm lmıştır.
Ekim 2002 de Atlantis ve 6 kişilik ilik mürettebat, 3 uzay yürüyüşünüy de içeren 11 günlg nlük k görevini g tamamladı. Atlantis in in 27. uçuşu u u için i in Eylül 2005 planlanıyordu. Ancak yolculuğun un güvenli g olmayacağı kararını veren NASA Atlantis in in diğer yolculuklarını da askıya aldı. 4 yılly llık k aradan sonra 4 astronomla beraber bir konuşland landırma görevi g için in tekrar havalandı.. 17 günlg nlük k en uzun görevini g ise 8 Haziran 2007 de Uluslar Arası UZay istasyonu için i in gerçekle ekleştirdi. Atlantisin 2008 yılında y emekli edilmesi söz s z konusudur. Gideceği son görev g Hubble Uzay İstasyonu için in bir servis görevi g olacaktır. Atlantis ve Mir bağlıyken
Uzay Sondaları Uzay sondası,, bir gezegeni veya bir gök g cismini incelemek için i in ona gönderilen; yakınında nda uçma, çarpma, yörüngesinde dolaşma veya üzerine inme gibi görevleri yerine getiren araçtır. r.
Bazı Önemli Uzay Sondaları Luna 1,, Ay ın çevresine erişebilen ebilen sayısız uzay aracının n ilkidir. Van Allen Radyasyon Kuşaklar akları ndan geçerken erken gözlemler g yapmış ve az sayıda yüksek enerjili parçac acıkların n burada bulunduğunu unu göstermig stermiştir. tir. Ay ın n kayda değer er bir manyetik alana sahip olmadığı bu sonda ile belirlenmiştir. Güneş rüzgarlarının n ilk direkt gözlemleri g yapılm lmış ve güçg üçlü iyonize plazma akımlar mlarının Güneş te oluşup up yıldy ldızlar arası ortama nasıl aktarıld ldığı konusunda bilgiler alınm nmıştır. 2 Ocak 1959 da yerin kurtulma hızına h ulaşabilen abilen ilk insan yapımı cisim oldu. 361 kg lık ağırlığa a sahiptir.
2005 David Monniaux Huygens, European Space Agency tarafından sağland landı ve ismini 17. yüzyy zyıl l Alman astronom Christiaan Huygens den aldı. Cassini-Huygens görevinin bir parças ası olarak Satürn rn ün n uydusu Titan a a atmosferik giriş yapmış ıştır. Huygens,, Titan ın n atmosferine girmesi ve orada duraklaması için in tasarlanmış ıştır. Daha sonra ise bir paraşütle Titan ın üzerine indirilmiştir. Görev planlandığı ığında, sondanın n bir dağlığ ığa, düzld zlüğe, okyanusa veya başka herhangi bir yapıya ineceği i kesin değildi. Cassini nin nin bu sorulara cevap bulması umuluyordu. Huygens sonda sisteminde yüzeye y inecek olan 3.18 kg lık sondanın n kendisi ve uzay aracının yörüngelendirecek sonda destek ekipmanı bulunmaktaydı.. Bu ekipmanın n içerisinde i iletişimi imi sağlayacak cihazlar da yer almaktaydı. Huygens in ısı kalkanı 2.7 metre çapındadır. Isı kalkanı çıktığında nda çap 1.3 metreye düşer. d
Cassini nin Titan dan 1,200 km uzakta aldığı fotoğraflara dayanarak Huygens in indiği i bölge b belirlenmiştir. İneceği i yer katı olmasa bile, Huygens sondası Huygens indiği bölge İneceği i yerin katı olmaması durumu göz g önüne ne alınarak, Huygeng Titan ın n sıvıs zeminine de inebilecek şekilde hazırlanm rlanmıştı ve birkaç dakika boyunca oradaki durum hakkında veri gönderebilecek durumdaydı.. Eğer E bu beklenildiği i gibi gerçekle ekleşseydi, insan yapımı bir sondanın n ilk defa Dünya D dışıd bir okyanusa inişi i olacaktı. Usay gemisinin enerjisi en fazla 3 saat dayanabiliyordu. Mühendisler en iyi verilerin ilk yarım saatte alınabilece nabileceğini ini umuyordu.
Bulgular İlk bulgular Titan ın n geniş alanlara sahip sıvıs yüzeyleri olduğunu unu doğrular gibiydi. Fotoğrafta ince kanallar ve deniz olduğu u düşünülen d karanlık k bölgeler b gözükmekteydi. Yörüngede yapılan araştırmalar rmalar sonucunda, bu bölgelerin eskiden hidrokarbon denizleri olduğu ancak şimdi bu denizlerin yok olduğu u sonucuna varılm lmıştır. http://www.nasa.gov/images/content/105736main_crop448-h2.jpg Yüzeye inildiğinde inde ise turuncu renkli bir görüntg ntü alınm nmıştır. Bu yapıdaki cisimlerin su buzları tarafından üretilen taşlar olduğu u ortaya konmuştur. Taşlar ların n birçoğunun yuvarlak şekilli olması bir zamanlar suyun altında olduklarına iyi birer göstergedir. Atmosfer ise biraz metan gazı ile kaplıdır.
Bazı Önemli Uzay Sondaları (devam) Spirit ve Opportunity, Mars ın n yüzeyine y jeolojik çalışmalar yapmak için i in indirilen iki ikiz araçtır. r. Spirit 4 ocak 2004 tarihinde, Opportunity ise 25 Ocak 2004 tarihinde Mars yüzeyine y başar arıyla indirilmiştir.
Bazı Önemli Uzay Sondaları (devam) Spirit ten ten alınan ilk renkli Mars görüntüsü.
Bazı Önemli Uzay Sondaları (devam) Mars tan alınan bu görüntüde bulunan kayaların üzerinde minerallerin varlığı keşfedilmi fedilmiştir. Bu mineraller Mars yüzeyinde bir zamanlar sıvıs su akışı ışının n olduğuna una işarettir.
Bazı Önemli Uzay Sondaları (devam) Spirit ve Opportunity ile Alınan Fotoğraflar Columbia tepeleri ve Husband Tepesi
Bazı Önemli Uzay Sondaları (devam) Spirit ve Opportunity ile Alınan Fotoğraflar Mars ta gün g batımı
Bazı Önemli Uzay Sondaları (devam) Spirit ve Opportunity ile Alınan Fotoğraflar Buradasınız! Mars tan Dünya nın Görünümü
Bazı Önemli Uzay Sondaları (devam) Spirit ve Opportunity ile Alınan Fotoğraflar Mars yüzeyi y (geniş alan)
Yapay Uydular Uydu Tanımı: Uydu kelimesi, bir cismin etrafında dolanan herhangi bir diğer cisim anlamına na gelir. Uydular insan yapımı olabileceği i gibi tıpkt pkı Ay, kuyruklu yıldy ldızlar, astroidler, gezegenler ve galaksiler gibi doğal olarak da oluşmu muş olabilirler. www.pa.msu.edu esamultimedia.esa.int antwrp.gsfc.nasa.gov www.astrosurf.com
Yapay Uydular Birbiri etrafında dönen d iki cisimden hangisinin uydu olduğuna una karar vermek herzaman kolay değildir. Çünk nkü her iki cisim de birbirinin kütle k çekiminden etkilenir. Örneğin Ay, Dünya nın n etrafında dönerken d aslında Dünya da Ay ın n etrafında dönmektedir. Daha iyi tanımlamak istersek; birbirinin çekim etkisinde olan iki cisim ortak kütle k merkezleri etrafında döner. www.energiafuturo.com
Yapay Uydular Yapay uydular, insanlar tarafından belli bir amaç için in tasarlanan ve bir gezegenin yörüngesine y oturtulan araçlard lardır. r. Astronomik amaçlı üretilen uyduların n tüm t m amacı gözlem yapmaktır. Bu nedenle astronomik yapay uydulara Uzay Gözlemevi de denir.
Yapay Uydular Oldukça a büyük b k sayıda uzay gözlemevleri yer yörüngesine y yükseltilmiştir tir ve bunların n büyük b bölümü sayesinde evrene bakış açımız z değişmi miştir. Yer atmosferinde yapılan astronomi çalışmaları,, yer atmosferinin elektromanyetik dalgaları filtrelemesi ve saçmas ması nedeniyle sınırlandırılmıştır. Gamma ışını, X ışını ve mor ötesi bölgelerden gelen ışınlar atmosferden geçemediğinden en iyi gözlemler uzaydan yapılır. Benzer şekilde kızıötesi bölgenin de bir bölümü en iyi uzaydan gözlenmektedir. en.wikipedia.org
Yapay Uydular Yerden yapılan uzay gözlemlerinde g yer atmosferinden kaynaklanan bazı olumsuzluklar mevcuttur. Yer atmosferi, yıldy ldızlardan gelen ışığın n bir kısmk smını soğurmakta, yıldy ldız ışığının n titreşim im yapıyor yor gibi gözükmesine neden olmakta ve sanki bir buğulu ulu cam arkasından uzaya bakılıyormu yormuş etkisi yaratmaktadır. r. Yer atmosferinin dışıd ışına çıkılarak bu etkiler yok edilebilir ve daha sağlıkl klı gözlemler yapılabilir. İşte bu işlem i için i in yapay uydular kullanılmaktad lmaktadır.
Yapay Uydular Bu nedenle gözlemevlerinin g uzaya yerleştirilmesi istenilmektedir. Uzaya yerleştirilmi tirilmiş (Yer in yörüngesinde dolanan) bir teleskop havadaki ısısal sal türbülanslarlardan etkilenmediği i gibi çevredeki ışık kirliğinden inden de etkilenmez. Havanın n türbt rbülans etkisini ters yönde taklit edebilen yer teleskopları da günümüzde g kullanılmaktad lmaktadır. VLT (Very Large Telescopes)
Yapay Uydular - Örnek Bir Uydu www.iso.esac.esa.int
Yapay Uydulara Örnekler IRAS 25 Ocak 1983 de yükseldi y ve görevine g on ay kadar dayanabildi. Bu teleskop United States (NASA), the Netherlands (NIVR), ve the United Kingdom (SERC) un ortak bir çalışmasıdır. IRAS, gökyg kyüzünün n %96 sını 12, 25, 60 ve 100 mikrometre dalgaboylarında 4 kere haritaladı.. Yaklaşı şık k 500.000 adet çoğu tanımlanmay mlanmayı bekleyen cisim keşfetti. Bunların n yaklaşı şık k 75.000 kadarının n yıldy ldız oluşum um galaksileri olduğuna una inanılıyor. Diğerleri ise çoğunlukla etrafında toz diski bulunduran, gezegen oluşum um mekanizmasının öncesinde bulunan yıldy ldızlardır. r. NASA Yeni keşifleri arasında Vega nın disk yapısı ve Samanyolu çekirdeğinin inin ilk resimleri de vardır. r.
Yapay Uydulara Örnekler Astron 23 Mart 1983 de uzaya fırlatf rlatılan lan Astron,, bir Sovyet astrofizik uzay aracıdır. r. Venera uzay gemisi dizaynını temel alır. Yapılan en büyükb moröte uzay teleskobu olarak 6 yıl l görevini g sürds rdürmüştür. r. Astron bünyesinde 80 cm lik bir moröte teleskop ve bir X-ışın teleskobu barınd ndırır. r. 185.000 km lik yüksek bir yörüngede y dolanması nedeniyle Yer in gölgesinden g ve radyasyon kuşağı ğından uzakta gözlemler g yapabiliyordu. NASA
Yapay Uydulara Örnekler SOHO Solar and Heliospheric Observatory (SOHO), GüneG neş in çalışılması için in 2 Aralık k 1995 te fırlatılmıştır. ESA ve NASA nın ortak çalışmasıdır. Görevini 2 yılda y tamamlaması planlanan uydu 10 yılıy aşkın süredir hala çalışmaktadır. Bilimsel görevine g ek olarak gerçek ek zamana yakın n GüneG neş verisi toplayarak uzay hava durumunu bildirmesidir. http://www.pparc.ac.uk/ib/intro.asp
Yapay Uydulara Örnekler 610 kg lık k SOHO uzaygemisi Güneş-Yer L1 noktası civarında boş bir yörüngededir. y Bu nokta yerin az miktardaki ve Güneş in ise çok miktardaki çekim kuvvetinin dengelendiği (birbirini sıfırladığı) ) yerdir.. Cisim bu noktaya yerleştirildi tirildiğinde inde tıpkt pkı Dünya ile aynı dönemde (365 gün) g Güneş etrafında dolanır. Bu nokta Yer den yaklaşı şık k 1.5 milyon km uzaktadır. Burada Güneş in çekim kuvveti Yer den %2 kadar fazladır
Soho Uydusu Üzerindeki Cihazlar Coronal Diagnostic Spectrometer (CDS( CDS) Koronadaki yoğunluk, sıcakls caklık k ve akınt ntıları izler. Charge ELement and Isotope Analysis System (CELIAS( CELIAS) Güneş rüzgarlarındaki iyon kompozisyonunu izler. Comprehensive SupraThermal and Energetic Particle analyser collaboration (COSTEP( COSTEP) Güneş rüzgarlarındaki iyon ve elektron kompozisyonlarını inceler. Extreme ultraviolet Imaging Telescope (EIT( EIT) Alt koronal yapıyı ve aktivitelerini gözler. g Energetic and Relativistic Nuclei and Electron experiment (ERNE( ERNE) Güneş rüzgarlarındaki iyon ve elektron kompozisyonlarını inceler. Global Oscillations at Low Frequencies (GOLF( GOLF) Güneş in çekirdeğini ini incelemek için i in GüneG neş in tüm t m diskindeki hız h z değişimlerini imlerini inceler. Large Angle and Spectrometric COronagraph experiment (LASCO( LASCO) Koronanın n yapısını ve evrimini inceler.
Soho Uydusu Üzerindeki Cihazlar Michelson Doppler Imager (MDI( MDI) fotosferdeki hız h z ve manyetik alanları inceler. Solar Ultraviolet Measurement of Emitted Radiation (SUMER( SUMER) Plazma akınt ntılarını,, koronadaki sıcakls caklık k ve yoğunluklar unlukları ölçer. Solar Wind ANisotropies (SWAN( SWAN) Hidrojen in in karakteristik dalgaboylarında gözlem g yaparak GüneG neş rüzgarı kütle akınt ntılarının, n, heliyosferin yoğunluk haritasının, n, geniş aralıkta GüneG neş rüzgarı akımlar mlarının n görüntg ntülerinin yaratılmas lmasını sağlar. UltraViolet Coronagraph Spectrometer (UVCS( UVCS) Koronadaki sıcakls caklık k ve yoğunlu unluğu ölçer. Variability of solar IRradiance and Gravity Oscillations (VIRGO( VIRGO) Düşük çözünürl rlükte tüm t m GüneG neş diskindeki dalgalanmaları ölçer. Bu yine GüneG neş in çekirdeğinin inin anlaşı şılması içindir. indir.
Yapay Uydular Hubble Uzay Teleskobu Hubble Uzay Teleskobu, ismini Adwin Hubble dan alan ve Dünya yörüngesinde dolanan bir teleskoptur. NASA ve Avrupa Uzay Ajansı (ESA) tarafından ortak bir çalışma ile fırlatılmıştır. Teleskop gözümüzle görebildiğimiz görünür bölge nin tümünden ışık alabildiği gibi yakın kızılöte ve yakın moröte bölgede de gözlem yapabilmektedir. Bu özellikleri ve teleskobun uzayda olması nedeniyle gökyüzünün fotoğraflanmasında yeni bir dönemi başlatmıştır. Bu sayede farklı türden çeşitli gök cisimlerinin yapısı daha iyi ortaya konabilmiştir. http://en.wikipedia.org/wiki/hubble_space_telescope
Yapay Uydular Hubble Uzay Teleskobu Öyle ki Hubble teleskopu tarafından alınan Ultra Deep Field (Ultra Derin Alan) adlı fotoğraf, bugüne kadar ki en uzak mesafeden alınm nmış detaylı görüntüdür. http://en.wikipedia.org/wiki/hubble_space_telescope
Yapay Uydular Hubble Uzay Teleskobu Hubble Uzay Teleskobu, ismini Edwin Hubble dan alan ve Dünya D yörüngesinde y dolanan bir teleskoptur. NASA ve Avrupa Uzay Ajansı (ESA) tarafından ortak bir çalışma ile fırlatf rlatılmıştır. Teleskop gözümüzle g zle görebildig rebildiğimiz imiz görünür r bölgeb lge nin tümünden ışık k alabildiği i gibi yakın n kızılöte k ve yakın n moröte bölgede b de gözlem g yapabilmektedir. Bu özellikleri ve teleskobun uzayda olması nedeniyle gökyg kyüzünün fotoğraflanmas raflanmasında nda yeni bir dönemi d başlatm latmıştır. Bu sayede farklı türden çeşitli gök g cisimlerinin yapısı daha iyi ortaya konabilmiştir. Öyle yle ki Hubble teleskopu tarafından alınan Ultra Deep Field (Ultra Derin Alan) adlı fotoğraf, bugüne kadar ki en uzak mesafeden alınm nmış detaylı görüntüdür. Hubble Teleskobu nun en büyük b k görevlerinden g biri aynı zamanda evrenin ne kadar genişledi lediğinin inin bulunmasına na yardımc mcı olmasıdır. Bu bilginin elde edilmesi, Astronominin temel sorunlarından ndan biridir. Bu teleskop sayesinde evrendeki en uzak cisimler gözlenebilmektedir. Evrenin büyük b k patlama sonrası tek bir merkezden dağı ğılarak oluştu tuğu u teorisine göz g önüne ne alınd ndığında evrende bulunan en uzak cisim aynı zamanda evrenin yaşı şının n hesaplanmasına na olanak sağlamaktad lamaktadır.
Yapay Uydular Hubble Uzay Teleskobu Bu teleskop ile bulunan en büyük b k buluşlardan lardan biri ise evrenin genişlemesinin zaman içinde i inde hızlandh zlandığıdır. Hubble teleskopu ile uzak süpernovalars pernovaları inceleyen çeşitli araştırmac rmacılar bu sonuca varmış ışlardır. r. Daha sonra yerden detaylı olarak yapılan gözlemler g bu buluşun un doğrulu ruluğunu unu desteklemiştir. tir. Bir diğer önemli buluş,, galaksilerin merkezi bölgelerinde b bulunan karadeliklerin gözlenmesidir. g Hubble teleskobu ndan alınan görüntg ntüler galaksi merkezinde karadelik bulunması olgusunun her galakside mevcut olabildiğini ini göstermiştir. tir. Bu teleskop yardımıyla, yla, galaksilerin merkezinde bulunan karadeliklerin benzer veya farklı özellikleri incelenmektedir. Shoemaker-Levy 9 kuyruklu yıldy ldızının n Jüpiter J ile çarpışması yine Hubble teleskobu ile keskin bir şekilde gözlenmig zlenmiştir. Ayrıca teleskop ile GüneG neş Sistemi ni cüce c ce gezegenler de dahil olmak üzere görüntg ntülenmesinde kullanılmaktad lmaktadır.
Yapay Uydular Hipparcos (High Precision Parallax Collecting Satellite) Matra Marconi Space, Alenia Spazio firmaları ve diğer ortakları tarafından üretilen Hipparcos uydusunda 29 cm lik bir Schmidt Teleskop bulunmaktadır. 8 Ağustos A 1989 tarihinde Ariane 4 uydusuyla uzaya gönderilen g 500 kg lık k uydunun temel amacı yıldızların astrometrisinin yapılmas lmasıdır. Bu uydu sayesinde yıldy ldızların paralaks açıları çok hassas olarak hesaplanabilmektedir. http://en.wikipedia.org/wiki/hipparcos
Yapay Uydular Hipparcos Uydusu Paralaks, yıldy ldızdan yer ve GüneG neş i gören açıdır. a Bu açıa sayesinde astronomide çok değerli erli bir parametre olan yıldy ldız z uzaklıklar kları yakın n yıldy ldızlar için i in güvenilir bir şekilde belirlenebilmektedir. Paralaks açısının a ölçümü yerden de yapılabilmektedir. Ancak ölçümün n uzaydan yapılmas lması, atmosferin ışığı saçıcı etkisini ortadan kaldırarak ölçümlerin çok daha hassas olmasını sağlamaktad lamaktadır. Uzak Yıldızlar Yakın Yıldız Bu uydu sayesinde Hipparcos ve Tycho yıldız z katalogları hazırlanm rlanmış,, ve son olarak bu katalogları da içeren, i 11 kadir parlaklığ ığa a kadar bir milyon yıldy ldız barınd ndıran Millennium Star Atlas hazırlanm rlanmıştır. Hipparcos Uzay Teleskobu nun verileri sayısı bilimsel makalede kullanılm lmış ve halen kullanılmaktad lmaktadır. Haziran Ayı nda Yer Güneş Aralık Ayı nda Yer http://www.sciencebuddies.org/mentoring/project_ideas/astro_img004.gif
Uzaya astronomik çalışmalar için in sayısız z uydu gönderilmiştir. Her uydunun gönderilme amacı farklıdır. r. Yandaki grafikte, uydulardaki ekipmanların, n, ışığın n hangi dalgaboyuna duyarlı olduğu gösterilmektedir. Bazı uydular sadece gözümüzün g n görebildig rebildiği 3500-7000 A dalgaboyu aralığı ığına duyarlıyken yken (gökku kkuşağı renkli bölge), b bazılar ları daha geniş dalgaboyu aralıklar klarında gökyg kyüzünü tarayabilmektedir. Sadece moröte, X-ışıX ışın, gamma ışınlar nlarının n veya kızılöte, k mikrodalga ve radyo dalgalarının n gözlenmesi g için i in gönderilen uydular da mevcuttur.