Atina Sağlıklı Şehirler Deklarasyonu Çevri Editörü Dr. E. Didem EVCİ Kim. Yük. Müh. Atila EKMEKÇİGİL 23 Haziran 1998
Atina Deklarasyonu Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Kasım 2001 ARK Tercüme Bürosu tarafından tercüme yapılmıştır. Bu kitap Sağlık Bakanlığından izin alınmadan çoğaltılamaz.
23 Haziran 1998 tarihinde, Avrupa daki şehirlerin Atina da yapılan ve Avrupa Sağlıklı Şehirler hareketinin ilk on yılını kutlayan ve DSÖ Sağlıklı Şehirler projesinin III dönemin (1998 2002) başlatan Uluslar arası Sağlıklı Şehirler Konferansına katılmak için toplanan belediye başkanları ve üst düzey politikacıları bu Deklarasyonu kabul etmişlerdir. Bu politik Deklarasyon tüm Avrupa daki şehirlerin sağlık ve sürdürülebilir gelişme konusundaki açık ve güçlü taahhüdünü ifade etmektedir. Deklarasyon şehirlerin hedef alacağı ve üzerinde çalışacağı öncelikler ile yeni zorlukları göstermekte ulusal hükümetlerin ve DSÖ nün yerel düzeyde ve şehir düzeyinde herkes için sağlık temeline dayanan eylemleri destekleyebileceği yolları tanımlamaktadır. İşbu belge ile Deklarasyonun imzalandığına şahitlik ederiz. Atina 23 Haziran 1998 Dimitrios Avramopoulos Atina Belediye Başkanı (imza) Jo E. Asvall DSÖ Avrupa Bölge Direktörü (imza)
İçindekiler Önsöz... 1 Sağlık ve Sürdürülebilir Gelişme İçin Anahtar Prensipler... 2 1. Eşitlik... 2 2. Sürdürülebilirlik... 2 3. Sektörler arası işbirliği... 3 4. Dayanışma... 3 Sağlık ve Sürdürülebilir Gelişme İçin Şehir Liderliği... 4 1. Liderlik ve yetkilendirme... 4 2. Değişim amaçlı ortaklıklar ve altyapılar... 5 3. Sağlık ve sürdürülebilir gelişme için entegre planlama... 5 4. Ağlar... 6 5. İzleme ve değerlendirme... 6 Diğer Faaliyetler... 7 DSÖ Avrupa Bölge Direktörünün Açıklaması... 9
Atina Deklarasyonu Sağlıklı Şehirler Önsöz 23 Haziran 1998 Avrupa daki Sağlıklı Şehirler tarafından on yıldır gerçekleştirilen eylemlere işaret eden bu Uluslar arası Sağlıklı Şehirler Konferansı Avrupa belediyelerini temsil eden katılımcıların herkes için sağlık ve sürdürülebilir gelişme amacını taşıyan eylemlerin yirmi birinci yüzyılda da sürdürülmesi konusundaki taahhütlerini güçlendirmektedir. Avrupa belediyeleri halkın sağlığının geliştirilmesi için Herkes İçin Sağlık politikaları altında belirlenmiş olan hedeflere ulaşılacaksa, bunda şehir yönetimleri hayati bir rol oynayacaktır. Dünya Sağlık Örgütünün temsilcileri ile birlikte şehirlerimizin belediye başkanları ve politik temsilcileri olarak, Atina da, vatandaşlarımıza yeni bir milenyuma doğru kılavuzluk edeceğimiz üçüncü bir dönemin eşiğinde toplanıyoruz. Yerel düzeydeki eylemin ulusal ve kurumsal sağlık stratejisi ya da programının son derece gerekli bir bileşeni olduğuna inanıyoruz. Sektörler arasında sağlık için ortaklık yaratmak bu seviyede daha kolaydır. Katılım ve toplumun güçlendirilmeside aynı zamanda yararlı olacaktır. Şehirlerimiz Avrupa Bölgesinde sağlığın ve yaşam kalitesinin geliştirilmesi konusunda en yüksek potansiyele sahiptir. Kadınlar, çocuklar ve erkekler birlikte hareket etmek suretiyle, yenilik ve değişimin dinamik kuvvetini oluşturmaktadır. Şehir yönetimlerinin temsilcileri olarak bizler, demokratik yönetimimizin politik yetkisini sürdürülebilir sağlık ve gelişme politikalarının uygulanması konusundaki eşsiz teknik kapasitemizle birleştirerek öncü olmamız gerektiği inancındayız. 1
Bölgesel ve küresel Herkes İçin Sağlık politikaları, Rio zirvesi (Gündem 21), Uluslar arası Nüfus ve Gelişme Konferansı ve Beijing Zirvesi aracılığı ile üzerinde anlaşmaya varılmış olan önerilerin yerel düzeyde uygulanması konusunda taahhüdümüzün devam ettiğini bildiriyoruz. Aynı zamanda BM Uluslar arası Yaşlılar Yılı gibi inisiyatiflere yerel katılımı da sağlayacağız. Sağlık ve Sürdürülebilir Gelişme İçin Anahtar Prensipler Belediye başkanları ya da üst düzey politik temsilciler olarak, vatandaşlarımızın, kadınlarımızın, çocuklarımızın ve erkeklerimizin sağlığını eşitlik, sürdürülebilirlik, sektörler arası işbirliği ve dayanışmanın anahtar prensiplerinin kılavuzluğunda geliştireceğimize söz veriyoruz. 1. Eşitlik Şehirler arasında ve şehirlerin kendi içinde ve cinsiyet grupları ve etnik gruplar arasındaki sağlık eşitsizliklerinin büyük bölümü yalnızca insanın saygınlığına bir hakaret değil, aynı zamanda sosyal istikrar için bir risk ve ekonomik performans için bir engeldir. Şehirlerimiz içinde ve arasında varolan sağlık uçurumunu kapatmak, sağlığı herkes için daha erişilebilir hale getirmek ve risk altındaki toplumların sağlığını somut bir biçimde geliştirmek konusundaki taahhüdümüzü bildiriyoruz. 2. Sürdürülebilirlik Yoğun nüfusa sahip olan şehirler ve kentsel bölgeler çevresel, ekonomik, sosyal ve sağlıksal hedefleri birleştiren önemli politikaların uygulanması için hayati ortamlar sağlar. Sağlık ve sürdürülebilir gelişme prensiplerini Avrupa Herkes İçin Sağlık politikası ve Avrupa Kasabaları ve Şehirleri 2
Sürdürülebilirliğe Doğru Anlaşması (Aalborg Anlaşması) konusundaki taahhüdümüz ile desteklemekteyiz. Bu politika çerçeveleri herkes için sağlık ve sürdürülebilir gelişme hedeflerini bir araya getirmek suretiyle birbirlerini güçlendirmektedir. Sürdürülebilir gelişme eğitim sağlayan, altyapıyı geliştiren (ulaşım ve kamu hizmetleri dahil olmak üzere), ticareti destekleyen, istihdam olanakları yaratan (kadınlar ve erkekler için eşit), refahı geliştiren ve çevreyi koruyan politikaları birbiriyle ilişkiledirir. Zayıfı korumaya, cinsiyet ve ırka ilişkin eşitliği desteklemeye ve tüm vatandaşlarımızın yaşam kalitesini yükseltmeye yönelik çevre için hassas ekolojik politikalar uygulayarak yerel düzeyde ve küresel bir temel üzerinde, insanlarımıza destek sağlıyacağız. 3. Sektörler Arası İşbirliği Sağlık en etkin şekilde, çok sayıda sektörde yer alan kurumların bir arada çalıştığı ve birbirinden bir şeyler öğrendiği zaman gelişir. Sağlık herkesin işidir. Erkeklerin, kadınların, çocukların ve tüm toplulukların özel ihtiyaçları da dahil olmak üzere şehrimizin geleceğinde pay sahibi olan herkesi sağlık potansiyelini ortaya çıkarmak için politik desteğimizi vereceğimizi taahhüt ediyoruz. Aynı zamanda tüm politikalarımızın sağlık üzerindeki etkisini sistematik bir şekilde değerlendirmek suretiyle tüm belediye programlarının sağlığa desteğini maksimuma çıkaracağımıza söz veriyoruz. Belediye yönetiminin her bir bölümü sağlık gündeminin geliştirilmesinde önemli bir rol oynayabilir ve sürdürülebilir gelişmeyi sağlayabilir. 4. Dayanışma Eşitsizliğin azaltılması, Avrupa dahilinde birlikteliğin güçlendirilmesi ve dünyanın diğer bölümleri ile ilişkilerin geliştirilmesi için daha güçlü bir kollektif çaba gereklidir. Herkes için sağlık küresel bir taleptir ve bizler Sağlıklı Şehirleri dünya barışına katkıda bulunarak küresel bir hareket haline getirmekteki rolümüzü oynamak konusunda kararlıyız. Şehirler ve 3
bölgeler arasında uluslar arası dayanışmanın sağlanması, karşılıklı destek ve kaynakların, bilginin, enformasyonun ve deneyimin paylaşılması konusunda politik taahhüdümüzü bildiriyoruz. Sağlık ve Sürdürülebilir Gelişme İçin Şehir Liderliği DSÖ Sağlıklı Şehirler Projesinin üçüncü dönemi, şehirlerde gerçekleştirilen hem planlama hem de eylemle ilgili on yıllık deneyimden bilgi edinme olanağı konusunda en verimli dönemdir. Artık kentsel çevredeki sağlığın sosyal ve ekonomik koşullarla ve aynı zamanda cinsiyet, yaş ve etnik kökenle ne şekilde belirlendiğini daha iyi anlamaktayız. Sağlığın asla herhangi bir politik partiye ya da mesleki disipline ait bir konu olmaması gerektiğini biliyoruz. Sağlığın şehirlerimizin ana planlarında ve çekirdek değerlerinde hayati bir unsur haline gelmesi gerektiğinin bilincindeyiz. Bu anlayışları yirmi birinci yüzyılda sağlık ve sürdürülebilir gelişme amaçlı yerel stratejilerin uygulanması için kullanacağız. Değişim için gereken ön koşulları yaratacağız ve şehirlerimizi ağların yanı sıra liderlik ve yetkilendirme yoluyla; değişim amaçlı ortaklıklar ve altyapılar kurmaları sağlık ve sürdürülebilir gelişme için entegre planlama yapıları için teşvik edeceğiz. Herkes için sağlık yaklaşımının şehirlerin ötesinde kırsal alanlara, mahallere, kentlere, bölgelere ve diğer ulusal kurumlara taşınması konusunda yardım edeceğimize söz veriyoruz. 1. Liderlik ve Yetkilendirme Eşitlik, sağlık ve sürdürülebilir gelişmeyi şehirlerimizin gelişmesine ilişkin vizyonumuzda merkezi değerler haline getireceğimize söz veriyoruz. Herkes için sağlık ve yerel gündem 21 ile ilgili stratejileri, 4
kadınlar ve azınlık grupları için liderlik olanakları sağlanması ihtiyacına dikkat ederek, bir araya getirmek ve uygulamak için politik taahhütlerde bulunacak ve güçlü bir liderlik sergileyeceğiz. İnsanları ve kaynakları Sağlıklı Şehirler hedeflerini elde etmek ve yerel toplulukları tamamen içermek için harekete geçireceğiz. 2. Değişim Amaçlı Ortaklıklar ve Altyapılar Şehir genelindeki, kamuyu, gönüllü ve özel sektörleri içeren sağlık ve sürdürülebilir gelişme amaçlı stratejik ittifakları destekleyeceğiz. Bu işbirliği üniversiteleri de içeren diğer kurumları da kapsamalıdır. Sağlıklı Şehir Projesinin hedeflerine yönelik işlerin koordine edilmesi ve desteklenmesi için yeterli destek yapıları kuracağız. Kamu sağlığı konusundaki uzman bilgilerine erişim uygun kamu sağlığı altyapısının yerel düzeyde korunması yoluyla sağlanmalıdır. 3. Sağlık ve Sürdürülebilir Gelişme İçin Entegre Planlama İlgili uzman bilgilerini kullanarak, sağlığın sosyal, çevresel ve ekonomik belirleyicilerini geliştirmek amaçlı ve şehir yaşamının her bir sektörünün ve değişimin her bir unsurunun özel katkısını kabul eden, sağlığı geliştirmek amaçlı hedefler ve zaman çizelgeleri belirleyen şehir sağlığını geliştirme politikaları, stratejileri ve planları geliştireceğiz. Özellikle aşağıdakilere ilişkin konuları hedef alacağız: Çocukların ve gençlerin, kadınların, etnik gruplarının ve yaşlıların sağlıkla ilgili ihtiyaçları; Fakirlik ve sağlık arasındaki bağlantılar; Risk altındaki toplulukların ihtiyaçları; Sigara kullanımı, uyuşturucu ve alkol bağımlılığı, kirlenme, şiddetten kaynaklanan tehlikeler; ve 5
Kentsel planlama, çevre yönetimi ve sosyal destekle bağlantılı olan diğer konular. 4. Ağlar Bir proje şehri ya da ulusal bir ağ şehri olarak DSÖ Sağlıklı Şehirler Projesinin 3. dönemi için özel bir söz veriyoruz. Yerel, ulusal, bölgesel ve uluslar arası düzeylerde herkes için sağlık ve sürdürülebilir gelişmenin yirmi birinci yüzyılda desteklenmesi amaçlı stratejik ittifakların aktif üyeleri olarak katkıda bulunacağız. Şehirlerin karşılaştığı sorunların üstesinden gelmekle ilgilenen uluslar arası mercilerle işbirliği halinde çalışacağız. Avrupa Şehirleri ve Kasabaları Kampanyası için, diğer büyük ağlar ve birliklerle işbirliği yaparak verilen aktif destek Sağlıklı Şehirler Projesinin hedeflerinin geliştirilmesi ve herkes için sağlık ve sürdürülebilirlik gündeminin desteklenmesi için bir başka fırsat sağlayacaktır. 5. İzleme ve Değerlendirme Sağlıklı Şehirler felsefesinin kabul edilmesinin bir sonucu olarak alınan tedbirlerin etkisini yakından izleyecek ve hem süreçlerin hem de sonuçların sağlıkla ilgili hedeflere göre değerlendirilmesini sağlayacağız. Sağlıklı Şehirler Projesi sağlığın belirleyicilerinin ortaya çıkarılmasında önemli bir rol oynamıştır ve sağlıkla ilgili eşitsizliklerin azaltılmasına ve herkes için yaşam kalitesinin artırılmasına ilişkin etkin yolların kamuya açıklanması ve desteklenmesinde de oynayacak önemli bir rolü vardır. 6
Diğer Faaliyetler Şehirler kendi başlarına hareket edemezler. Avrupa Bölgesi dahilinde, Üye Devletlerin ulusal ve bölgesel hükümetlerinin oynayacağı anahtar bir rol vardır. Bunlar modernleşme, endüstrileşme ve kentsel gelişme biçiminin hızını ve sürdürülebilirliğini etkilemektedir. Bunlar aynı zamanda sağlık için yasal ve mali bir çerçeve sağlamaktadır. Bu yüzden Avrupa Bölgesi dahilindeki ulusal hükümetlere aşağıdaki konularda çağrıda bulunuyoruz: (a) Ulusal sağlık politikalarının yerel boyutunun öneminin anlaşılması ve şehirlerin Herkes İçin Sağlık ve Gündem 21 ulusal stratejilerine önemli bir katkıda bulunabileceğinin kabul edilmesi; (b) Ulusal sağlık stratejileri içerisinde, şehirlerin yerel sağlık koşullarını sektörler arası yaklaşımlar kullanarak analiz etme ve bunlara tepki verme deneyimlerinin ve anlayışlarının kullanılması; (c) Herkes İçin Sağlık ve sürdürülebilir gelişme politikalarını desteklemek için ek kaynak sağlama yollarının incelenmesi; (d) Ulusal sağlıklı şehirler ağlarının koordinasyon ve kapasite oluşturma görevleri konusunda desteklenmesi; ve (e) Üye Ülkeler delegasyonlarındaki yerel yönetim temsilcilerinin DSÖ yönetim mercilerinin toplantılarına ve diğer ilgili uluslar arası forumlara katılımının teşvik edilmesi. DSÖ Kentsel Sağlık Avrupa Merkezinin gelişimini memnuniyetle karşılayarak, DSÖ Avrupa Bölge Ofisinin aşağıdakileri gerçekleştirmesini bekliyoruz: 7
(a) DSÖ Sağlıklı Şehirler Projesinin 3.döneminin (1998 2002) hedeflerine yönelik çalışmalarda liderlik etmesi ve stratejik destek sağlaması; (b) Avrupa Bölgesinin tüm Üye Ülkelerinde, özellikle de, Yeni Bağımsızlığını Kazanan Devletler ve Balkan bölgesindeki Üye Ülkeler de dahil olmak üzere harekete şu ana kadar katılmayan ülkelerde, kapasite oluşumunu ve ağ iletişimini desteklemesi; (c) Daha iyi entegre olmuş bir şehir sağlığı planlaması, değerlendirmesi ve izlemesi için teknik destek ve kılavuzluk sağlaması; (d) Tüm DSÖ teknik alanlarındaki yerel eylem bileşenlerini teşvik etmesi ve desteklemesi (e) Yerel ve ulusal hükümetlerin becerilerinin ve deneyimlerinin uyumlandırılması yoluyla sektörler ve çevreler arasındaki sinerjiyi teşvik etmesi. Yerel, bölgesel ve ulusal yönetimlerin ve DSÖ nün çabalarının birleştirilmesinin vatandaşlarımızın sağlığını ve refahını büyük ölçüde artıracak değişimleri oluşturacağına ikna olmuş bulunmaktayız. 8
DSÖ Avrupa Bölge Direktörünün Açıklaması Bu Deklarasyon, bir yandan Sağlıklı Şehirler hareketinin küresel kapsamının altını çizerken, bir yandan da tüm Avrupa Bölgesinde yerel düzeyde ve şehir düzeyinde yirmi birinci yüzyıl için Herkes İçin Sağlık stratejisinin uygulanması konusundaki taahhüdün güçlendirilmesi yolunda büyük bir adım oluşturmaktadır. İşbu belge ile DSÖ Avrupa Bölge Bürosu nun, DSÖ Sağlıklı Şehirler projesinin 3. döneminin hedeflerine ulaşmak için, proje şehirleri ve sağlıklı şehirler ağları ile birlikte çalışmak konusunda tam destek verdiğini bildiriyorum. Aynı zamanda bu deklarasyonu DSÖ Avrupa Bölge Bürosu nun tüm unsurları ile birlikte ileriye götüreceğimi ve Genel Direktörün dikkatine sunacağımı taahhüt ediyorum. Jo E. Asvall DSÖ Avrupa Genel Direktörü 23 Haziran 1998 (imza) 9