SOSYAL GÜVENLİK MEVZUATI İLE İLGİLİ BİLİNMESİ GEREKEN TEMEL KONULAR 6552 SAYILI KANUNLA İŞ VE SOSYAL GÜVENLİK ALANINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER Mustafa CERİT SGK Başmüfettişi İstanbul SGK İl Müdür Yrd. (A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı) 15.12.2014 1
İ. K. veya MUHASEBE BİRİMİ PERSONELİNCE BİLİNMESİ GEREKEN ÖNEMLİ KONULAR - Teşviklerle ilgili hususlar(6111 sayılı kanun ortalama hesabı, alt işveren ana işverende borç durumlarına göre yararlanıp yararlanamama, yasal zorunluluk dışında engelli çalıştırma v.s.) - (4/a)SSK (4/b) bağ-kur çakışması, şirket ortaklarının bağ-kur (4/b) kazanç beyanı, - SGDP konusu, - Çalışamazlık girişi (istirahat raporu konusu), - Şirket ortaklarının bildirimi, - Eksik gün bildirimi olayı, - Firmalarca bankalara verilen «ücreti TL dir» yazıları,
ŞİRKET ORTAKLARI KENDİ İŞYERLERİNDE SSK LI OABİLİR Mİ? - 1 Ekim 2008 tarihinden geçerli olmak üzere Kanunun 4/(b) bendi kapsamında sayılanlar, kendilerine ait veya ortak oldukları işyerlerinden dolayı, 4/(a) bendi kapsamında sigortalı olarak bildirilemezler. - Uygulamada sıkça görüldüğü üzere, limitet şirket ortakları kendi ortak oldukları şirketlerinden kendilerini de 4/a sigortalısı olarak prim ödemektedirler. Bu bildirim geçerli kabul edilmeyecektir. 15.12.2014 3
İSTİSNALAR-1 - Şirket ortağı olduğu için 4/b Kapsamında sigortalı bildirilmesi gerekmekle birlikte 4/a kapsamında sigortalı bildirilmiş olan kişiler adına 1 Ekim 2008 tarihine kadar Bağ-Kur tescili yapılmamış ise 1 Ekim 2008 tarihine kadar olan sürelerdeki 4/a kapsamındaki sigortalılık geçerli olacak. - Bu kişilerin ortak oldukları işyerinden yada diğer işyerlerinden 1 Ekim 2008 tarihinden önce devam edip gelen 4/a kapsamında sigortalılıkları varsa işten ayrılmadıkları sürece 4/a kapsamında sigortalı bildirilmesi yasal olacak. 15.12.2014 4
İSTİSNALAR-2 - Şirket ortağı olduğu için 4/b Kapsamında sigortalı bildirilmesi gerekmekle birlikte 4/a kapsamında sigortalı bildirilmiş olan kişilerin Bağ-Kur tescili yapılmış ve bunların 30 Nisan 2008 tarihi itibariyle 60 ayı aşa borcu var ise bu sürelerdeki 4/b kapsamındaki sigortalılıkları durdurulacağından hatalı da olsa bildirilmiş olan 4/a kapsamında sigortalılık var ise bunlar geçerli olacak. - Bu kişilerin ortak oldukları işyerinden yada diğer işyerlerinden 1 Mayıs 2008 tarihinden önce devam edip gelen 4/a kapsamında sigortalılıkları varsa işten ayrılmadıkları sürece 4/a kapsamında sigortalı bildirilmesi yasal olacak. 15.12.2014 5
İSTİSNALAR-3 Önceden başlayan sigortalılığın üstünlüğü ilkesi gereği 1 Ekim 2008 tarihinden önce sigortalı olduğu şirketten daha sonra hisse alan veya ortak olduğu tarih itibariyle seçimini SSK sigortalılığından yana kullanıp kesintisiz olarak 1 Ekim 2008 tarihine kadar SSK sigortalısı bildirilen ortaklar, 1 Ekim 2008 tarihinden itibaren de kesinti oluşmadığı sürece SSK sigortalı bildirilebilecek ancak kesintinin varlığı halinde Bağ-Kur sigortalılığı geçerli olacak. Sigortalı olarak çalıştığı işyerine 1 Ekim 2008 tarihinden daha sonra ortak olan kişilerin, sigortalı olarak çalıştığı işyerinde 1 Ekim 2008 tarihinden sonra A.Ş. Yönetim Kurulu üyeliğine seçilenlerin SSK sigortalısı bildirilmesi mümkün değildir. 15.12.2014 Bunların Bağ-Kur sigortalısı 6olması gerekecek.
LTD ŞTİ İSTİSNASI Limitet şirket ortağının kendi şirketinden 4/a kapsamında sigortalı bildirilebilmesi için 3 koşulun yerine gelmesi gerekir. Bu koşullar; 1-Şirket ortaklığı 1 Ekim 2008 öncesi başlamalıdır. 2-Şirketteki sigortalılık 1 Ekim 2008 tarihinden önce başlamalıdır. 3-Şirketteki sigortalılık 1 Ekim 2008 tarihinden sonra kesintiye uğramamalı, ortak için bu dosyadan çıkış yapılıp şube işyeri bile olsa başka dosyadan giriş yapılmamalıdır. Yani ortağın sigortalı bildirildiği dosya değişikliği yapılmamalıdır. Çıkış varsa ortak 4/a kapsamında sigortalı bildirilmemeli, 4/b kapsamında tescil yapılarak 15.12.2014 7 prim ödenmelidir. Bu şartlardan birisi ortadan
A.Ş. İSTİSNASI Anonim şirketin yönetim kurulu üyesi seçilmiş ortağının kendi şirketinden 4/a kapsamında sigortalı bildirilebilmesi için 4 koşulun yerine gelmesi gerekir. Bu koşullar; 1-Şirket ortaklığı 1 Ekim 2008 öncesi başlamalıdır. 2-Şirket yönetim kurulu üyeliği 1 Ekim 2008 öncesi başlamalıdır. 3-Şirketteki sigortalılık 1 Ekim 2008 tarihinden önce başlamalıdır. 3-Şirketteki sigortalılık 1 Ekim 2008 tarihinden sonra kesintiye uğramamalı, ortak için bu dosyadan çıkış yapılıp şube işyeri bile olsa başka dosyadan giriş yapılmamalıdır. Yani ortak şube işyerleri arasında dolandırılmamalıdır. 15.12.2014 8
EMEKLİ İSTİSNASI Anonim şirketin yönetim kurulu üyesi seçilmiş ortakları ile limitet şirketi ortaklarından usulüne uygun 4/a kapsamında sigortalı bildirilen ve emekli talebi öncesi işten çıkışı yapılan ortakların işten çıkış yapılmasıyla birlikte 4/a sigortalı olma hakkı sona ereceğinden bu durumda olanlar 4/a SGDP tabi sigortalı bildirilmemeli, maaştan 4/b SGDP kesintisi için başvuru yapılmalı, bunlara ücret ödeniyor ise ücretten sadece vergi kesilmelidir. 15.12.2014 9
4/A ve 4/B SGDP ÇAKIŞMASI Emekli olduktan sonra ticari faaliyette bulunduğu için aylığından 4/b SGDP kesintisi yapılan kişiler kendisinin değil ama bir başkasının işyerinde çalışırsa maaşındaki 4/b SGDP kesintisinin kaldırılması gerekmektedir. Bu kişiler bir başkasına ait işyerinde ay içinde 30 günden az çalışsalar dahi (1 yada 2 gün bile olsa) maaşlarından 4/b SGDP kesintisinin kaldırılması gerekir. Bu durumda olan kişilerin 4/b SGDP tescilini yapmış olan SGK Merkezine 4/b SGDP kesinti kaldırma dilekçesi vermesi gerekir. Özellikle belirtmemizde fayda var ki; kişiler ortağı oldukları Ltd Şti veya ortağı ve Yönetim Kurulu Başkanı/Üyesi oldukları şirketlerden 4/a SGDP tabi sigortalı bildirilemezler. Bunların maaşlarından 4/b SGDP kesintisi yapılması gerekir. 1 Ekim 2008 tarihinden önce usulüne uygun 4/a SGDP ödemesi olanların hakları saklıdır. Bunların çalışmaları kesintiye uğramadığı sürece 4/a SGDP sigortalısı 15.12.2014 olması mümkündür. 10
Dönem Çalışan İşçi Sayısı Son 6 Ay Ortalaması. Teşvik Kapsamında İşe Alınmış İşçi Sayısı Son 6 Ay Ortalamasına İlave İşçi Sayısı Bu Ay Teşvik Kapsamında Bildirilecek İşçi Sayısı Bu Ay Teşvik Kapsamında Bildirilecek İşçiler 2011-Temmuz 44 2011-Ağustos 43 2011-Eylül 43 2011-Ekim 41 2011-Kasım 41 2011-Aralık 40 2012-Ocak 43 42 3 (a-b-c) 1 1 (a) 2012-Şubat 45 42 2 (d-e) 3 3+2 (a-b-c)+(d-e) 2012-Mart 45 42 2 (f-g) 3 3+2+2 2012-Nisan 43 43 2 (h-ı) 0 1+1+1+0 (a)+(d)+(f) 2012-Mayıs 42 43 1 (j) 0 0+0+0+0+0 Yok 2012-Haziran 43 43 1 (k) 0 1+1+1+0+0 15.12.2014 11 2012-Temmuz 45 44 2 (m-n) 1 (a-b-c)+(de)+(f-g) +0 (a)+(d)+(f) (a-b-c)+(de)+(f-g)+ (hı)+(j)+(k)+(m) 3+2+2+2+1 +1+1
6552 SAYILI KANUNLA İŞ VE SOSYAL GÜVENLİK ALANINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER
Çalışma Hayatında Ne Değişti Toplam 146 maddeden oluşan ve çok sayıda kanun değişikliği öngören 6552 sayılı Çok maddeli Kanun (Torba Kanun) 11 Eylül 2014 tarihli Mükerrer Resmi Gazetede yayınlanmış ve düzenlemelerin önemli bir bölümü yayım tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir.. Bu bilgilendirme seminerimizde iş ve sosyal güvenlik mevzuatımızda yapılan yeni değişiklikler ve prim borç yapılandırmasının usul ve esasları hakkında ayrıntılı bilgi verilecektir. 15.12.2014 13
Çalışma Hayatında Yapılan Değişiklikler Madde-1: Muvazaalı alt işverenlik tespitine ilişkin Müfettiş Raporlarına itiraz 6 İş Günü içerisinde Yetkili İş Mahkemelerine yapılmakta iken bu süre 30 iş gününe çıkarılmıştır. (4857, m.3/iii) Madde-2: İşyerindeki kıdem süresi 6 aydan az olsa dahi yeraltı işyerlerinde çalışanlar «işe iade davası» davası açabilecek. (4857, m.18/i) 15.12.2014 14
Çalışma Hayatında Yapılan Değişiklikler Madde-3: İşverenler yardımcı işlerle işin teknolojik ve uzmanlık gerektiren bölümlerini alt işverene verebilir. Alt işverene iş veren asıl işveren alt işverenin işçilerinin ücretinin ödenip ödenmediğini kontrol etmekle yükümlü olacak. Asıl işveren alt işveren işçisine ödenmeyen ücreti ödemekle yükümlü tutulacak. Bunun için işçinin başvurusu aranmayacak. Asıl işveren resen ücret ödeme incelemesi yapacak. (4857, m.36/v) 15.12.2014 15
Çalışma Hayatında Yapılan Değişiklikler Madde-4 ve madde 7: Yer altı işlerinde haftalık çalışma süresi 1.1.2015 tarihinden itibaren 36 saate indirilecek. Yer altındaki günlük çalışma süresi 6 saati aşamayacak. İşveren, zorunlu neden veya olağanüstü haller hariç fazla çalışma yaptıramayacak. Yer altı işlerinde çalışanların fazla çalışma ücreti normal çalışma ücretinin % 100 ünden az olamayacak. (4857, m.41-m.63/i) 15.12.2014 16
Çalışma Hayatında Yapılan Değişiklikler Madde-5: Yer altı işlerinde çalışanların yıllık ücretli izin süreleri +4 gün artırılacak. Kıdemi 1-5 yıl arası olan işçiler 14+4=18 gün, kıdemi 5-15 yıl arası olan işçiler 20+4=24 gün, kıdemi +15 yıl üzeri olan işçiler 26+4=30 gün ücretli izin hakkına sahip olacak. (4857, m.53/iv) 15.12.2014 17
Çalışma Hayatında Yapılan Değişiklikler Madde-6: Asıl işverenin alt işvereni değişmiş olsa dahi aynı işyerinde çalışan işçinin izin süresi toplam çalışma süresine göre belirlenecek. Alt işverenin işçilerine izinlerini kullandırıp kullandırmadığından asıl işveren de sorumlu olacak. (4857, m.56) 15.12.2014 18
Çalışma Hayatında Yapılan Değişiklikler Madde-8: Kamuda istihdam edilen alt işveren işçilerinin iş sözleşmeleri 1475 sayılı Kanunun 14.maddesi gereği kıdem tazminatı ödenmesini gerektirir biçimde feshedilirse (veya işin bitmesi nedeniyle iş akdi sona ererse) işçilerin kıdem tazminatları ilgili Kamu Kurumu tarafından ödenecek. Aynı işverenin farklı Kamu Kurumlarından iş alması ve işçilerin farklı Kurumlarda çalışması halinde kıdem süresi kamuda çalışılan sürelerin toplamından oluşacak.(4857, m.112) 15.12.2014 19
Çalışma Hayatında Yapılan Değişiklikler Madde-9: Yer altı maden işlerinden linyit ve taş kömürü çıkarılan işyerlerinde çalışan işçilere ödenecek ücret asgari ücretin 2 katından az olamayacak. (3213 Maden Kanunu, ek madde 9) 15.12.2014 20
Çalışma Hayatında Yapılan Değişiklikler Madde-15: Denizyolu taşımacılığı yapan araçların uluslararası seyrüsefer yapılan hallerde bu araçlar için 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu hükümleri uygulanmayacak. (6331, m.2/ii-e) 15.12.2014 21
Çalışma Hayatında Yapılan Değişiklikler Madde-16: Çok tehlikeli sınıfta yer alıp 10 ve üzeri işçi çalıştıran işverenler işyeri hekimine ilave diğer sağlık personeli çalıştıracak veya hizmet alacak. Az tehlikeli sınıfta yer alıp 10 kişiden az çalışanı olan işverenler Bakanlıkça İlan edilen eğitimi tamamlarsa İSG hizmeti verebilecek. 10 çalışan sayısına göre İSG eğitimlerinin dakika hesabında çırak ve stajyerler dikkate alınmayacak. (6331, m.6/ia) 15.12.2014 22
Çalışma Hayatında Yapılan Değişiklikler Madde-17: Az tehlikeli sınıfta yer alan ve çalışan sayısı 10 dan az olan işyerlerinde çalışanlar sağlık raporlarını kamu hastanelerinden, üniversite hastanelerinden veya ve aile hekimlerinden alabilecek. (6331, m.15/iii) 15.12.2014 23
Çalışma Hayatında Yapılan Değişiklikler Madde-25: İş akdi sonlandırılan işçinin işe iade davasını kazanması halinde işveren tarafından verilen 4 aylık bildirgenin son günü dikkate alınarak hak sahipliği belirlenecek. İşsiz geçen dönemler için işsizlik ödemesi yapılacak. Bildirgenin ait olduğu 4 aylık süre için işsizlik ödemesi yapılmış ise bu ödemeler geri alınacak, işsiz geçirilen dönemler için ilave ödeme yapılması halinde 4 aylık dönemde yersiz ödenen miktarlar bu ödemeden mahsup edilecek. (4447, m.50/iii) 15.12.2014 24
Yurtdışı Borçlanma Kanununda Yapılan Değişiklikler Madde-28: 3201 sayılı Yurtdışı Borçlanma Kanununa göre borçlanma müracaat tarihinde Türk vatandaşı olmayanların borçlanma hakkı bulunmamakta idi. Yapılan değişiklik sonucu Türk vatandaşlığından izinle çıkanlar (mavi kartlılar) Türk vatandaşı olarak geçirilen 18 yaşından sonraki süreleri borçlanabilecek. (3201, m.1) 15.12.2014 25
Yurtdışı Borçlanma Kanununda Yapılan Değişiklikler Madde-29: Sosyal Güvenlik Sözleşmesi imzalanan ülkelerde Türkiye sigortasından önce sigorta başlangıcı olanların yurt dışı sigorta başlangıcı Türkiye sigorta başlangıcı olarak kabul edilecek ve bu tarih dikkate alınarak emeklilik şartları belirlenecek.. (3201, m.5/v) 15.12.2014 26
Yurtdışı Borçlanma Kanununda Yapılan Değişiklikler Almanya, Arnavutluk, Avusturya, Azerbeycan, Belçika, Bosna Hersek, Çek Cumhuriyeti, Fransa, Gürcistan, Hırvatistan, Hollanda, İsviçre, Kanada, Kebek, KKTC, Lüksemburg, Makedonya, Slovakya daki (18 ülke) başlangıçlar burada da başlangıç sayılacak, Sözleşme olan diğer ülkeler (Danimarka, İngiltere, İsveç, Libya, Norveç, Romanya, Sırbistan, İspanya, İtalya, Portekiz) ile sözleşme olmayan ülkelerdeki başlangıçlar burada sayılmayacak. 15.12.2014 27
Yurtdışı Borçlanma Kanununda Yapılan Değişiklikler Madde-30: Mavi kartlıların borçlanabilmesine ilişkin davalarla yurt dışı sigorta başlangıcının Türkiye sigorta başlangıcı sayılmasına ilişkin davalardan feragat edenler yeni düzenlemeden yararlanacak. Davadan feragat edilmesi nedeniyle vekalet ücreti ödemesi yapılmayacak. (3201, geçici m.8) 15.12.2014 28
SGK Kanununda Yapılan Değişiklikler Madde-31-32-33: SGK, sosyal güvenlik alanında eğitim, araştırma, ve danışmanlık faaliyeti yapmak ve yaptırmakla yetkili olacak. SGK bünyesinde Eğitim, Araştırma ve Geliştirme Merkezi Başkanlığı Kurulacak. (5502, m.3-23-25) 15.12.2014 29
5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Ev Hizmetlerinde Çalışanlar- Madde-40: Ev hizmetlerinde çalışanlar zorunlu sigorta kapsamında idi. 1 Nisan 2015 tarihinden itibaren aynı kişinin evinde 10 günden az çalışması olan kadınlar zorunlu sigortalı sayılmayacak. Bunların sigortalılıkları % 2 KVK primi ödenerek sağlanacak. (5510, m.6) 15.12.2014 30
5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Yabancı Uyruklular- Madde-40: Türkiye ile sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmamış ülkelerden gelen ve geldiği ülkelerden primi ödenen sigortalılar 3 ay sigortadan muaf olacak. Türkiye deki çalışmaları 3 aydan fazla sürenler ise 3. ayın bitim tarihinden itibaren tüm sigorta kollarına tabi tutulacaklar. (5510, m.6) 15.12.2014 31
5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Yurt Dışında İkamet Eden Bağ-Kur lular- Madde-40: Türkiye de ticari faaliyette bulunduğu için (vergi mükellefi-şirket ortağı) Bağ-Kur sigortalısı olması gerekenler yurt dışında ikamet etmeleri ve ikamet ettikleri ülkede prim ödemeleri koşuluyla Bağ-Kur sigortasından muaf olacaklar. (5510, m.6) 15.12.2014 32
5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Madencilerin Emeklilik Yaşı- Madde-41: Maden yer altı işlerinde çalışanlar 20 yıl sigortalılık süresini tamamlamaları koşuluyla 50 yaşında emekli olabilecek. (5510, m.28) 15.12.2014 33
MADEN İŞYERLERİNİN YERALTI İŞLERİNDE ÇALIŞANLARIN EMEKLİLİK İLGİLİ KANUN KANUN MAD. 5510 geçici m.9/iv SİGORTALILIK SÜRESİNİN BAŞLANGIÇ TARİHİ 08.09.1999 öncesi 08.09.1999-30.09.2008 1.10.2008 öncesi Niteliği Sürekli veya Münavebeli Sürekli veya Münavebeli ÇALIŞMANIN Sigortalılık Süresi Prim Günü TAHSİS TARİHİNDEKİ Sigortalılık Yaş Süresi Prim Günü 1800 50 -- 5000 1800 50 15 3600 1800 50 -- 7000 1800 50 25 4500 Sürekli 20 5000 20 5000 Münavebeli 25 4000 25 4000
5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler -Ağır Engelli Çocuğu Bulunan Anneler- Madde-41: Başkasının bakımına muhtaç ağır engelli çocuğu bulunan (eski ifade malul) kadınlara prim ödemelerinin dörtte biri oranında yıpranma primi verilecek ve verilen yıpranma primi emeklilik yaşından düşülecek. (5510, m.28) 15.12.2014 35
5510 sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler Madde-42: Maden yer altı işlerinde çalışan ve yıpranma hakkından yararlanmak için fiilen çalışılması gereken süreler, yıllık izin, sıhhi izin, hafta tatili, ulusal tatil, bayram tatili, genel tatil günleri ile eğitim, kurs, iş öncesi ve sonrası eğitim sürelerini de kapsayacak. (5510, m.40) 15.12.2014 36