TARİH Tarihi kaynaklar bize, Adapazarı yerleşim bölgesinde önceleri Bitinya'lıların, ardından Bizanslıların yaşadıklarını bildirmektedir. Öte yandan, ilim adamlarının yaptıkları araştırmalara göre; Sakarya Nehri nin birkaç asır öncesine kadar, diğer kolunun Beşköprü nün altından geçip Çark Deresi yle birleşerek şehrin batı yakasında iki farklı koldan aktığı tespit edilmiştir. 1324 de Orhan Gazi zamanında Bizanslılardan fethedilen yerleşim birimlerine Ada Karyesi (Adaköy) adının verilmesi, söz konusu bilgileri doğrulamaktadır. Halen mevcudiyetini koruyan Orhan Camii, deprem ve yangınlarla mimarisi değişse de, Osmanlı Fethinin en önemli ayak izlerini taşımaktadır. Başta Gubarizadeler, Arapzadeler, Abasıyanıkzadeler ve Rençberzadeler olmak üzere 12 aile tarafından kurulan köy; bölgede ziraatın canlanması üzerine pazarıyla ilgi çekmiş, ardından bölgede nüfus artmaya başlamış, 16 ncı yüzyılda Ada Nahiyesi ne dönüşmüş, 18 nci yüzyılda Kocaeli vilayetine bağlı Ada Kazası adını almıştır. Bölgenin zirai ve ticari yapısına göre şekillenen yerleşim; Semerciler, Tığcılar, Hasırcılar, Papuçcular ve Çıracılar adını taşıyan mahalleler kurulması ve Sakarya Nehri nin iki kolu arasında kurulan pazarıyla, gerçek bir Adapazarı hüviyeti kazanmıştır. 1868 yılında Adapazarı Belediyesi adıyla belediye teşkilatı kurulan ilçe, 93 Harbi diye bilinen 1877-78 Osmanlı-Rus Harbi sonrasında, bilhassa Kafkas ve Balkanlar dan yoğun göçe maruz kalmış ve bir nevi Der Seadet (huzur yurdu) hüviyetini kazanmıştır. I.Cihan Harbi sırasında üç kez Yunan ve onların işbirlikçisi çetelerin işgaline maruz kalan Adapazarı, bölgedeki Milis Kuvvetleri sayesinde 21 Haziran 1921 tarihinde düşman işgalinden kurtarılmıştır. Akova adıyla bilinen ve ülkenin en verimli ovasında ziraat ağırlıklı bir gelişme gösteren Adapazarı na, 1940 ve 1950 yıllarında bilhassa Karadeniz sahillerinden, Bulgaristan ve Yunanistan dan yoğun göçler olmuştur. Şeker Fabrikası, Ziraat Aletleri Fabrikası ve Vagon Fabrikası Adapazarı'nda sanayinin gelişmesine öncülük ederken köyden kente göçü de hızlandırmıştır. 17 Haziran 1954 tarihinde TBMM de kabul edilen kanunla, Kocaeli Vilayeti nden ayrılarak merkez ilçesi Adapazarı olan Sakarya Vilayeti kurulmuştur. 17 Ağustos 1999 tarihinde yaşanan Marmara Depremi Adapazarı nda büyük can ve mal kaybına yol açmıştır. Resmi kayıtlara göre 3.891 insanımız hayatını kaybetmiş, 5.185 kişi de yaralanmıştır. Sakarya ili içinde 81.702 konut ve işyeri çeşitli düzeylerde hasar görmüştür. 6 Mart 2000 tarihli Resmi Gazete de yayınlanan 593 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Büyükşehir Belediyesi kurulmuş, Adapazarı Belediyesinde Büyükşehir Belediyesi nin Merkez isimli alt kademe belediyesine dönüştürülmüştür. Bu tarihten ilk mahalli idari seçimlere kadar (28.03.2004) Adapazarı Merkez Belediyesi ne ait görev ve yetkiler Büyükşehir Belediyesi nce yerine getirilmiştir. 22.10.2000 tarihinde yapılan son nüfus sayımı sonuçlarına göre, Adapazarı Merkez nüfusu 158.474, Büyükşehir nüfusu ise 303.989 dir. Adapazarı, farklı kültürlerdeki insanların huzur içinde yaşadığı, ticaret ve sanayi yönünden hızla gelişen, zengin güzellikleri ve sevecen insanlarıyla modern bir Anadolu şehridir.
KÜLTÜR Sakarya ili kültür ve turizm bakımından önemli bir potansiyele ve çeşitliliğe sahiptir. İlde Taraklı Evleri gibi zengin kültürel değerler ve ilgi noktaları; orman, yayla, göl, deniz ve kaplıca gibi çeşitlilikleri içine alan doğa turizmi olanakları, bunlardan kaynak bulan diğer alternatif turizm olanakları ve bu olanakların ortaya çıkardığı turistik hizmet altyapısı mevcuttur. İlde, 377 taşınmaz kültür varlığı, 21 sit alanı ve 2 müze bulunmaktadır. Başlıca ilgi noktaları olarak; Taraklı Evleri, Beşköprü (Justinyenus Köprüsü), 6 adet tarihi cami, 3 tarihi kale, 1 imarethane, 22 yayla, 4 orman içi dinlenme alanı, bir kısmı ilgi çekici şelalelere sahip 15 akarsu, başta Sapanca ve Poyrazlar Gölü olmak üzere 7 göl, Kuzuluk kaplıcaları ve muhtelif içmeler, 6 yaban hayatı koruma ve geliştirme alanı, Acarlar Longozu, Karasu ve Kocaali deniz kıyıları sayılabilir. Kültür ve Turizm Müdürlüğüne bağlı 10 kütüphanede 2008 yılı sonu itibariyle toplam 116.608 kitap bulunmaktadır. Bir yıl içindeki okuyucu sayısı ise 172.646 kişidir. İlde 2 si beş yıldızlı olmak üzere 13 turistik otel bulunmaktadır. Bu otellerin yatak kapasitesi 1.869 dur.