ADALET HİZMETLERİNDEKİ GELİŞMELER

2013 Sayı 21 ADALET ADALET HİZMETLERİNDEKİ GELİŞMELER (2002-2013) SIFIR SORUNLU VE GÜVEN VEREN BİR ADALET SİSTEMİ İÇİN ADIM ADIM ADALET REFORMU Adaletin, sadece bireylerin huzuru ve güvenliği için değil, toplum düzeninin ve yönetimlerin bekası bakımından da hayati öneme sahip bir kavram olduğunu biliyoruz Recep Tayyip ERDOĞAN Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı

REFORM ALANLARIMIZ Yapısal Değişiklikler ve Mevzuat İnsan Kaynakları ve Mahkemeler Teşkilatı Fiziki ve Teknolojik Altyapı Ceza İnfaz Sistemi ADALET REFORMUNUN AMAÇLARI Yargı Süreçlerinin Makul Sürede Sonuçlandırılmasının Sağlanması Hak Arama Yollarının Güçlendirilmesi İnsan Hakları Uygulamalarının Geliştirilmesi HÜKÜMET PROGRAMLARIMIZDA ÇAĞIN ŞARTLARINA UYMAYAN MEVZUATI YENİLEYECEĞİMİZİ SÖYLEDİK Bu doğrultuda dünyanın en önemli mevzuat reformlarından birisini gerçekleştirdik. 12 Eylül darbe Anayasasında önemli değişiklikler yaptık. 2002 yılından bu yana on kez Anayasa değişikliği yaparak ülkemizin demokratik standartlarını yükselttik. Bu değişiklikler; yytemel hak ve hürriyetleri genişletti. yysiyasal hak ve özgürlüklerin kullanılması önündeki engelleri kaldırdı. yyyargı bağımsızlığı ve tarafsızlığını güçlendirdi. 2

2013 Sayı 21 Anayasa ve Kanun değişiklikleriyle yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığını güçlendirdik. Türkiye Adalet Akademisini kurduk. Adalet Bakanı nın Cumhuriyet savcılarına talimat verme yetkisini kaldırdık. Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunu, ayrı ve bağımsız bir kurum olarak yeniden yapılandırdık. Hakim ve Cumhuriyet savcılarının Kurul a üye seçebilmelerini sağladık. Hakim ve savcıların adli görevleri yönünden teftişi başta olmak üzere daha önce Bakanlık uhdesindeki birçok yetkiyi HSYK ya devrettik. Temel kanunlarımızın tümünü yeniledik İtalya dan alınan 1926 tarihli Türk Ceza Kanunu 2005 te, İsviçre den alınan 1927 tarihli Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu 2011 de, İsviçre den alınan 1926 tarihli Borçlar Kanunu 2011 de, Almanya dan alınan 1929 tarihli Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu 2005 te, 1956 tarihli Türk Ticaret Kanunu 2011 de değiştirildi. ESKİ UYGULAMA VE ALIŞKANLIKLAR TERK EDİLDİ Yeni ceza adaleti sistemi ile yargılamaların bilimsel delillere dayalı olarak yürütülmesini sağladık. Sanıktan delile değil delilden sanığa gitme anlayışını getirdik. Yargılamaların hızlandırılması için 4 değişiklik paketinin kanunlaşmasını sağladık. Bu değişikliklerle; yyargı organlarına gelen iş yükünün azaltılmasını, yhâkim, savcı ve personel sayısının artırılmasını, yicra ve iflas işlemlerinin basit, hızlı ve güvenilir yürütülmesini, yinsan hakları ihlallerinin ortadan kaldırılmasını, sağlayacak birçok yenilik getirdik. 3

Vatandaşlarımız basit bazı suçlar için artık mahkeme önüne gitmiyor. yaskerlik Kanunu ve Askeri Ceza Kanunu yicra ve İflas Kanunu ypasaport Kanunu yorman Kanunu ykarayolları Trafik kanunu gibi Kanunlarda yer alan bazı suçlar artık mahkemeler tarafından değil idare tarafından değerlendiriliyor. 2002 yılından itibaren gerçekleştirdiğimiz mevzuat değişiklikleri ile birçok yeni uygulama ve kurumu adalet sistemimize kazandırdık; Kabahatler Kanunu Kanun ile basit nitelikteki birçok eylem suç olmaktan çıkartılmış ve sadece idari yaptırıma bağlanmıştır. Denetimli Serbestlik Basit suçlardan dolayı cezaevlerinde kalan birçok hükümlünün cezasını dışarıda çekmesi için denetimli serbestlik uygulamasını hayata geçirdik. Denetimli serbestlikle bir yandan toplum güvenliği güçlendirilmekte diğer yandan vatandaşlarımızın özgürlüğü geliştirilmektedir. 4

2013 Sayı 21 Arabuluculuk Sistemini Ülkemize Kazandırdık Hukuki sorunları çözmenin tek yolu dava değil artık. Hukuki uyuşmazlıkların mahkemeye gitmeden barışçıl yollarla çözümü için arabuluculuk sistemi getirildi. Vatandaşlarımız artık dava açılmadan önce veya davanın görülmesi sırasında uyuşmazlıklarının daha hızlı çözümü için arabulucuya başvurabilecekler. Bilgi Edinme Hakkı Kamu yönetiminde saydamlığı esas alarak vatandaşlarımızın bilgi edinme hakkını anayasal teminata kavuşturduk. Bireysel Başvuru Hakkıyla Hak Arama Yollarını Artırdık Vatandaşlarımızın haklarını arayabilmeleri için Anayasa Mahkemesi ne bireysel başvuru imkanı getirdik. Artık vatandaşlarımızın Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ne kadar gitmesine gerek yok. Kamu Denetçiliği Kurumu Kamu gücü karşısında vatandaşlarımızı koruyacak bir başvuru makamı getirdik. Kamusal uygulamalara karşı artık vatandaşlarımız Kamu Denetçiliği Kurumu na da başvuruda bulunabiliyorlar Yargıda sosyal devlet tam olarak hayata geçirildi ve ekonomik şartları kötü olan vatandaşlara avukat tayin edilmesinin yolu açıldı. Ceza soruşturma ya da davalarında avukatı olmayan herkese istemi halinde avukat tayin ediliyor. Ceza soruşturma ya da davalarında mağdurlara da avukat tayin edilmesi uygulamasını getirdik. Maddi durumu elverişli olmayanla hukuk davalarında avukat tayin edilmesini ve dava masraflarından muaf tutulmasını kolaylaştırdık. Bu hizmete ayrılan mali kaynağı artırdık. 5

Artık kamu görevlileri çaresiz değil Silahlı kuvvetlerden ilişik kesme kararlarına karşı yargı yolunu açtık. Kamu görevlilerine verilen uyarma ve kınama cezaları için de yargı yolu var. Meslekten çıkarılan hakim ve savcılar artık haklarını mahkemede arayabiliyorlar. Hukuk ve adalet dersi ilköğretimde okutulmaya başlandı Hukuk ve adalet bilinci gelişmiş bir toplum için ilköğretimde okutulmak üzere hukuk ve adalet dersi oluşturuldu. Hukuk ve adalet dersi ilköğretim altıncı ve yedinci sınıflarda okutulmaya başlandı. İcra - iflas dairelerinin modernleşmesi yönünde yasal altyapı çalışması yapıldı ve icra iflas uygulamalarından kaynaklanan mağduriyetler sonlandırıldı. Borçlu ve aynı çatı altında yaşayan aile bireyleri için lüzumlu eşyaların haczi artık mümkün değil. Haczedilen malların gerçek değerinde satılması için önlemler alındı. Hacizli malların muhafaza edildiği yediemin depolarına lisans zorunluluğu getirildi. Adlî ilişkilerin yoğun olduğu merkezler olan Berlin, Paris, Londra, Washington, New York ve Lahey gibi başkentlere görev yapmak üzere hâkim-savcı sınıfından adalet müşavirleri görevlendirildi. 6

2013 Sayı 21 Sabıka kayıtları ile ilgili mevzuatı değiştirerek vatandaşlarımızın işlerini kolaylaştırdık. Sabıka kaydı almak için sıra beklenmesini önlemek için Cumhuriyet başsavcılıkları yanında kaymakamlıkların da adli sicil kaydı vermesine ilişkin düzenleme yaptık. Vatandaşlarımızın sabıka kaydı almak için adliyelere gitmek zorunda kalmamaları amacıyla e-devlet üzerinden sorgulama imkanı getirdik. Arşiv kayıtlarının kişinin ölümüne kadar ya da seksen yıl muhafaza edilmesi uygulamasına son verdik ve suçun niteliğine göre süreler getirdik. HÜKÜMET PROGRAMIMIZDA ÜLKEMİZE YAKIŞMAYAN TEKNİK VE FİZİKİ ALTYAPIYI YENİLEYECEĞİZ DEDİK Yargının teknik ve fiziki altyapısında önemli değişimleri gerçekleştirdik. Ülkenin dört bir yanını adalet sarayları ile donattık. 2003 yılı öncesine kadar adalet hizmetlerinin verildiği kapalı alan toplamı 569.059 metrekareydi. Yapımı tamamlanarak hizmete açılan 177 adliye sarayının toplam kapalı alanı 2.531.456 m² oldu. İstanbul Anadolu Adalet Sarayı (2012) İstanbul Adalet Sarayı (2011) 7

Ülkenin dört bir yanını adalet sarayları ile donattık. Yapımı devam eden 26 adalet sarayının toplam kapalı alanı 368.460 m². Projesi ve ihalesi devam eden 76 adalet sarayının kapalı alanı ise 2.444.622 m². 279 adalet sarayının toplam kapalı alanı 5.344.538 m² olacaktır. Adalet Sarayları nın kapalı alanlarını 9 kat artırıyoruz 2003 öncesi 569.059 m² 2003 sonrası Konya Adalet Sarayı (2007) 5.344.538 m² Antalya Adalet Sarayı (2008) Adliyelere gelen vatandaşlarımızın işlerini kolaylaştırıyoruz. Ön bürolar ve danışma masaları kurarak adliyelerde vatandaşlarımızın işlerini kolaylaştıracak önlemler alıyoruz. 8

2013 Sayı 21 Adli tıp hizmetlerinde büyük değişime imza attık Hizmeti ülke genelinde yaygınlaştırdık. Hizmet binalarını yeniledik ve teknolojinin son imkanlarıyla donattık. İlk defa uluslararası akreditasyonu olan laboratuarlar oluşturduk. Kurumumuz Avrupa Adli Bilimler Ağı na (ENFSI) üye oldu. Avrasya Adlî Tıp ve Adlî Bilimler Akademisi (EAFMS) kuruldu ve Başkanlığını beş yıllığına ülkemiz üstlendi. Birçok ulusal ve uluslararası bilimsel etkinlik düzenlendi ve düzenleniyor. YARGININ İNSAN KAYNAKLARINI GÜÇLENDİRİLMESİ HÜKÜMET PROGRAMLARIMIZDA YER ALMAKTAYDI Yargının İnsan Kaynakları İmkanını Önceki Dönemlerle Kıyaslanamayacak Kadar Güçlendirdik. Yargı hizmetlerinin hızlı ve etkin biçimde yürütülmesi yeterli sayıda hakim ve savcı ile personel istihdamına bağlıdır. Hakim ve Savcı sayısını on yılda yaklaşık % 50 oranında artırdık. Bugün itibariyle hakim sayısı 8.960 olmuştur. Bugün itibariyle savcı sayısı 4.706 olmuştur. 9

Hakim ve Savcı sayısını on yılda yaklaşık % 50 oranında artırdık Her 100 bin kişiye düşen hakim sayısı 2002 yılında 7,5 iken, bu gün itibariyle 11.08, savcı sayısı da 4,5 iken, bu gün itibariyle 6.2 ye çıkmıştır. 2002 100 Bin Kişiye 7,5 Hakim 2013 100 Bin Kişiye 11,08 Hakim 2002 2013 100 Bin Kişiye 100 Bin Kişiye 4,5 Savcı 6,2 Savcı Adliyelerde görev yapan yardımcı personel sayısını %104 oranında artırdık Adliyelerde görev yapan yardımcı personel sayısı 2002 yılında 24.531 iken bu sayıyı 49.928 e çıkartarak % 104 oranda artırdık. 2002 24.531 yardımcı personel 2013 49.928 yardımcı personel Ceza ve infaz kurumlarında görev yapan yardımcı personel sayısını %78 oranında artırdık Ceza ve infaz kurumlarında görev yapan yardımcı personel sayısı 2002 yılında 25.407 iken bu sayıyı 45.296 ya çıkartarak % 78 oranında artırdık. 2002 25.407 yardımcı personel 2013 45.296 yardımcı personel Adalet teşkilatında uzman personel istihdamını sağladık; Aile ve çocuk mahkemeleri ile ceza infaz kurumları başta olmak üzere adalet teşkilatında sosyolog, psikolog, sosyal çalışmacı ve pedagog gibi uzman personelin çalışmasını sağladık. 10

2013 Sayı 21 Dosyalarının daha hızlı karara bağlanması için Yüksek Yargı organlarını güçlendirdik Yargıtay ve Danıştay a yeni daireler kuruldu, üye sayıları artırılarak davaların daha hızlı sonuçlandırılması sağlandı. Yargıtay da, 32 olan daire sayısı 38 e çıkarıldı, 2002 2013 32 daire 38 daire 250 olan üye sayısı 387 ye çıkarıldı 2002 250 üye 2013 387 üye Danıştay da, 13 olan daire sayısı 15 e çıkarıldı, 2002 2013 13 daire 15 daire 95 olan üye sayısı 156 ya çıkartıldı, 2002 95 üye 2013 156 üye 11

Artık yargıda bütün işler elektronik imza ile bilgisayar üzerinden yapılıyor Ulusal Yargı Ağı Projesi (UYAP) ile bütün adliyeler ve ilgili birçok kurum elektronik ağla birbirine bağlandı. Avukatlar ve vatandaşların internet üzerinden dava açabilmeleri mümkün hale getirildi. Mahkemelerde kullanılan bilgisayar sayısı 2002 yılına oranla % 859 oranında artırıldı. UYAP kapsamında sürekli yeni uygulamalar geliştiriliyor. UYAP Vatandaş Bilgi Sistemi sayesinde vatandaşlarımız internet üzerinden davalarına ait tüm bilgileri takip edebilmektedirler. Avukatlar internet üzerinden bağlanarak, dava ve icra takibi açabilmekte, dosya inceleyebilmekte ve işlem yapabilmektedirler. UYAP SMS Bilgi Sistemi ne üye olan vatandaşlarımız haklarındaki dava icra takibi yada işlemleri SMS olarak anında alabilmektedir. Vatandaşlarımız yargısal bilgilerine artık 118 numaralı çağrı merkezlerinden operatör aracılığıyla kolayca ulaşabilmektedir. TC KİMLİK NO ABONE yazarak 4060 a gönderin. (Ör: 12345678901 ABONE) 12

2013 Sayı 21 Adliyeleri ve Ceza İnfaz Kurumlarını Sesli ve Görüntülü Bilişim Sistemi ile birbirine bağladık. Duruşma salonlarında Sesli ve Görüntü Bilişim Sistemi (SEGBİS) hayata geçirildi. Bu sistem ile vatandaşlarımızın ifadeleri video konferans yolu ile uzaktan alınabilecektir. Zaman ve emek tasarrufu sağlayan sistem yargıdaki sürati ve kaliteyi artırmaktadır. Cezaevlerimizi Yenileyeceğiz Dedik İnfaz Sisteminde Büyük Bir Dönüşümü Gerçekleştirdik ve Gerçekleştiriyoruz. Ceza infaz kurumlarının yenilenmesini sağladık İnsani yaşam koşullarını ve infaz politikalarının ıslah amacını karşılamayan 238 cezaevini kapattık. Bu dönemde inşa edilen yeni kurumlarla modernizasyon büyük oranda tamamlandı. Ceza infaz kurumlarında artık gizli saklı hiçbir şey yok Cezaevlerimizi ulusal ve uluslararası denetimine açtık. Resmi ve özel ayrımı yapılmaksızın kurum, kurul ve kuruluşların, heyet halinde veya bireysel olarak infaz kurumlarını ziyaret edebilmeleri ve hükümlülerle görüşebilme imkanı getirdik. Cezaevlerini düzenli denetleyen ve sivil bireylerden oluşan cezaevi izleme kurulları oluşturuldu. 13

Vatandaşlarımızın mağduriyetinin önlenmesi için yeni uygulamalar getirdik Basit suçlardan dolayı cezaevlerinde kalan birçok hükümlünün cezasını dışarıda çekmesi için denetimli serbestlik uygulamasını hayata geçirdik. Denetimli serbestlik ile bir yandan toplumun güvenliği güçlendirilmekte diğer yandan vatandaşlarımızın özgürlüğü geliştirilmektedir. İnfaz sistemimize elektronik izleme teknolojisini kazandırdık. İnfaz sistemimizde elektronik izleme teknolojisi giderek yaygınlaştırılarak kullanılıyor. Sistem sayesinde konuttan dışarı çıkmama, belirli yerlere gitmeme gibi yükümlülük veya tedbirlerin etkin denetimi sağlanıyor. Tutuklamaya alternatif olarak adli kontrol müessesesini getirdik. Bu sayede basit nitelikte bazı suçlar için tutuklama tedbirine başvurulmasına gerek kalmadı. Tutuklu ve hükümlülerin haklarını genişlettik Tutuklu ve hükümlülere yakınlarının ağır hastalığı veya ölümü halinde mazeret izni hakkı tanıdık. Ağır hastalığı veya sakatlığı sebebiyle cezaevi koşullarında hayatını yalnız idame ettiremeyen hükümlülerin, iyileşinceye kadar cezalarının infazının ertelenmesi imkanını getirdik. Hükümlülere belli sürelerle mahrem aile görüşmesi imkanı sağlayan düzenlemeyi hayata geçirdik. 14

2013 Sayı 21 HÜKÜMET PROGRAMLARIMIZDA EN ÖNEMLİ ÖNCELİĞİMİZİN İNSAN HAKLARI OLDUĞUNU SÖYLEDİK Ve Bu Doğrultuda Adımlar Attık. Ülkemizin insan hakları karnesini iyileştirmek için kalıcı adımlar attık ve AİHM sürecindeki konseptimizi değiştirdik Anayasa Mahkemesi ne bireysel başvuru imkanı getirdik. Adalet Bakanlığı içerisinde İnsan Hakları Daire Başkanlığı kurduk. Uzun yargılamalardan kaynaklanan AİHM önündeki derdest başvuruları çözmek için iç hukukumuzda tazmin komisyonu kurduk. İnsan hakları alanında sorunlu alanları tek tek tespit ettik ve çözüm için atılacak adımları içeren eylem planı hazırladık. Başta üçüncü ve dördüncü Yargı Paketleri olmak üzere mevzuat değişiklikleri ile sorunların çözümü için köklü değişiklikler yaptık. Bu düzenlemelerle AİHS tarafından koruma altına alınan hakların ihlaline sebebiyet verebilen çeşitli kanunlardaki ilgili hükümlerde değişiklik yapılmasını ve söz konusu olabilecek ihlal durumlarının ortadan kaldırılmasını hedefledik. Tutuklama Tedbirine Yönelik Önlemler Tutuklama kararlarına yeterli gerekçe zorunluluğunu getirdik. Tüm suçlar için adli kontrol tedbiri verilebilmesini sağladık. İfade ve Basın Özgürlüğüne Yönelik Önlemler Terörle Mücadele Kanunu gereğince verilen yayın durdurma tedbirini kaldırdık. 31 Aralık 2011 den önce verilen el koyma, yasaklama emirleri ile basılı yayınların satışı ile dağıtımını engelleyen emirleri kaldırdık. Basın yoluyla işlenen suçlara ilişkin bazı cezaların, soruşturma ve kovuşturmaların ve bazı nihai kararların ertelenmesini sağladık 15

Sadullah Ergin Adalet Bakanı Başta gelişmiş ülkeler olmak üzere tüm dünyada hukuk sistemleri yoğun bir değişim ve dönüşüm içerisindedir. Bu değişim kalite, hızlılık, etkinlik ve verimlilik gibi kavramları yargı sistemlerinin gündemine getirmektedir. Ülkemizde hukuk alanında son on yılda atılan adımlar, reform kavramına uygun olarak çok yönlü, kapsayıcı ve bütünseldir. Bu nitelikteki çalışmaların ancak stratejik bir bakış açısıyla gerçekleştirilebileceği inancıyla hareket edilmiştir. Zira yargıda değişim çalışmalarının son on yıla kadar başarı ile sürdürülememesinin başlıca nedeninin meseleye bu şekilde yaklaşılmaması olduğu söylenebilir. Bu kapsamda hazırlanan Adalet Bakanlığı Stratejik Planı ve Yargı Reformu Stratejisi Belgeleri Türk yargısına yeni bir vizyon ile adalet hizmetlerinin gerektirdiği gerçek bir misyon kazandırmış ve daha sonra hazırlanan belgeler için referans olmuştur. Bu temel politika belgeleri aynı zamanda kamuoyuna taahhüt niteliği taşımaktadır. Belgelerin kamuoyuna açıklandığı andan itibaren kamuoyu yargı alanında gerçekleştirilmesi planlanan çalışmalar hakkında bilgi sahibidir. Bu durum günümüzün gelişmiş standartlarda demokrasi anlayışına uygundur. Stratejik Plan ve Yargı Reformu Stratejisi başarı ile büyük oranda hayata geçirilmiştir. Süreç içerisinde hukuk dünyasının gündemine giren yeni gelişmeler dikkate alınmış ve çalışmalar revize edilerek sürdürülmüştür. Stratejik bir bakış açısıyla yürütülerek tamamlanmış bazı faaliyetlerimiz bu belgede özet biçimde belirtilmiştir. Bazı alanlarda yürütülen çalışmaların sonuçlarının alınması ise zamana bağlıdır. Güven Veren Bir Adalet Sistemi vizyonumuz doğrultusundaki çalışmalarımız adım adım sürdürülecektir. Sevgi ve Saygılarımla. ADALET VE KALKINMA PARTİSİ GENEL MERKEZİ Söğütözü Caddesi No: 6 Söğütözü / ANKARA Tel : 0 312 204 50 00 Faks : 0 312 204 50 20