ORMAN AMENAJMANI (2016-2017 BAHAR YARIYILI)
Ağaç Serveti ve Artım Envanteri
Ağaç Serveti ve Artım Envanteri Ağaç servetinin; a) ağaç türleri b) yaş sınıfları ya da çap sınıfları, ve c) gövde kalite sınıfları itibariyle miktarının belirlenmesidir.
Neden Ağaç Serveti ve Artım Envanteri? 1. Plan ünitesi/işletme sınıflarının hacim karşılığı kapitalini hesaplamak 2. Hacim ve artım değerlerinden uzun zamanda ulaşılabilecek hacim değerlerini tahmin etmek 3. Benzer alanları hacim ve artım yönünden karşılaştırmak 4. Meşcerede meydana gelen değişmeleri gözlemlemek 5. Optimal kuruluşların hesaplanması 6. Kararlaştırılan eta tespitinde veri olarak kullanmak
Günümüz orman envanterinde ağaç serveti ve artımının belirlenmesine ilişkin ölçmeler, matematik ve istatistiğe dayalı çağdaş örnekleme yöntemiyle gerçekleştirilmektedir. Bu amaçla dünyada üç değişik envanter yöntemi uygulanmaktadır ki bunlar: Envanter Yöntemleri Yersel Yöntemler Uzaktan Algılama Kombine Yöntemler
Ağaç Serveti ve Artım Envanteri
Örnekleme alanlarının şekli? Kare Alanları eşit olan daire, kare ve diktörgenden çevresi en küçük olan dairedir. Diktörgen Daire Kare ve diktörgenin uygulaması daireye göre daha zordur.
Örnek Alan Büyüklükleri 1 kapalı (%11-40) 800 m 2 15.96 m. Aynı Yaşlı 2 kapalı (%41-70) 600 m 2 13.82 m. 3 kapalı (%71-100) 400 m 2 11.28 m. ab meşeceresi 100-400 m 2 5.64 11.28 m. Değişik Yaşlı (Seçme ve devamlı orman) 600 m 2 13.82 m. Baltalık işletme sınıfında 100 m 2 10 x 10 m.
Örnekleme Alanı Sayısının Belirlenmesi 1. Örnekleme oranına bağlı olarak : Örnek: 20 hektar büyüklüğündeki bir meşcerede % 5 örnekleme oranı ile alınacak örnekleme alanı sayısını belirleyiniz. Örnekleme Alanı Büyüklüğü (m 2 ) Sayısı (adet) 100 10.000/100 = 100 200 10.000/200 = 50 400 10.000/400 = 25 600 800
Örnekleme Alanı Sayısının Belirlenmesi 2. Belli bir güven düzeyi ve hata miktarına bağlı olarak : n = örnekleme alanı sayısı Cv= değişkenlik (varyasyon) katsayısı t = seçilen güven düzeyine göre güven katsayısı m = hata yüzdesi (± % 10-30) t Güven düzeyi (%) 1 67 2 95 3 99.7 Standart sapma = Artimetik ortalama =
Varyasyon Katsayısı (Cv)? 1. Populasyon daha önceki dönemlerde örneklenmiş ise, bu değerin değişmediği varsayılarak aynen alınır. 2. Daha önce böyle bir değer yoksa, rastgele belli sayıda örnek alıp (20-25 adet), bu örneklerden elde edilen değerler yardımıyla hesaplanır. 3. İlk iki seçenekten hiçbiri yapılamıyorsa % 50 olarak alınabilir.
Alansal örnekleme (Örnekleme alanlarının dağıtımı)
Örnekleme alanlarının dağıtımı Varyasyon katsayısı %20 olan Kncd 2 meşceresinde %95 güven düzeyinde ±%10 temil hatası ile alınacak örnek alan sayısını hesaplayarak, aralık mesafeyi belirleyiniz. 152 m. 152 m. F=36.8 ha
Örnek Alanların Dağıtılması Örnek alanlar, taslak meşcere haritasında gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra bu taslak harita üzerine dağıtılmalıdır. Aynı yaşlı (2 ve 3 kapalı) 300 x 300 m. Aynı yaşlı (1 kapalı) 600 x 600 m. Değişik yaşlı seçme 300 x 150 m. Devamlı orman 300 x 300 m. Ekolojik Fonksiyon 600 x 600 m. Sosyal-Kültürel Fonksiyon 600 x 600 m.
Örnek Alanların Dağıtılması Endüstriyel plantasyonlarda en yaşlı yıllık kesim parselinden en az 5 adet (en az 100 m. aralık mesafe ile). Gençleştirmenin devam ettiği alanlarda 300 x 300 m. Meşcere tipine 5 ten az örnek alan düşmemesi durumunda ek örnek alan alınır. Baltalık ormanlarında, bölmelerde ormanı temsil edebilecek nitelikteki ve envanter ünitesi meşcere tipi olmak kaydıyla 1-3 yerden kare şeklinde alınır.
Örnek Alanların Dağıtılması
Örnek Alanlarının Arazide Bulunması Harita üzerinde yeri belli olan bir örnek alan merkezi veya noktasının arazideki yeri uygulamada ya klasik yönteme göre pusula ve mesafe ipleri yardımı ile, ya da çağdaş Küresel Konum Belirleme Global Positioning System (GPS) aletleri yardımı ile bulunur. Klasik yöntemde ulaşılacak nokta veya alan merkezi, haritadaki yeri arazide de kolayca bulunabilen sabit noktalardan hareketle bulunur. Genelde belirgin tepe, boyun, derelerin kesişme noktası, köprü ve nirengi vb.gibi arazide hemen seçilebilen bu sabit noktalara orman amenajmanı pratiğinde Röper Noktası denir.
1 2 3 4 K 5 6 7 8 9 R 75 m. 10
Örnek: Grid kuzeyi ile magnetik kuzey arasında 3 20' lık bir magnetik sapma ve 1960 yılı için ortalama yıllık artı 2 dakikalık değişim miktarı olduğuna göre toplam sapma miktarı: (2016-1960)x2=56x2 =112' = 1 52' Toplam sapma = 3 20' + 1 52' = 5 12' olarak hesaplanır.
ÖRNEK ALANLARDA YAPILAN ÖLÇÜM VE TESPİTLER
Bölge müdürlüğü, işletme müdürlüğü ve plan ünitesi kodları, Örnek alanın numarası, büyüklüğü ve koordinatları, Örnek alandaki 1,30 m.deki çapı 7,9 cm den fazla olan bütün ağaçların arazi eğimine göre üst kısmından ölçülen çap (cm), Yaş, Dikili kabuklu gövde hacim artımı tablosu yenilenecek ise örnek alanlarda, Meyer in Enterpolasyon Metodu ile artım tayini için en az 3 ağacın 1,30 m deki yüksekliğinden artım kalemi alınarak, kabuktan itibaren ilk 10 halka ve çift kabuk kalınlıkları, Bonitetin güncellenmesi gerektiğinde aynıyaşlı meşcerelerde, meşcere üst boyundaki 1-3 adet hâkim ağacın boyları ve yaşları, değişikyaşlı ormanlarda bonitet tayini Flury Metodu na göre yapıldığından siper etkisinden kurtulmuş, serbest büyüyen 38 52 cm veya 52 70 cm çap sınıflarına giren 1-3 adet ağacın çap ve boy,
Aynıyaşlı ormanlarda, silvikültürel etayı belirlemek üzere meşcerenin aktüel kuruluşu incelenir, beklenen orman fonksiyonu da dikkate alınarak amaç kuruluşuna ulaşabilmek için meşcereye uygulanması gereken silvikültürel müdahalelerle çıkarılacak miktarlar belirlenir. Bu amaçla silvikültürel ilkelere göre ilk 10 yılda çıkarılması belirlenen ağaçlar örnek alan envanter karnesine yazılır. Silvikültürel durumuna göre: İlk on yılda kalması gerekenler 1, İlk on yılda çıkarılması gerekenler 2, Dikili kuru, devrik ve hayatiyetini devam ettiremeyecek olan ağaçlar 3 Ölçülen tüm ağaçların sağlık durumu gözleme dayalı olarak; 1-sağlıklı, 2- hastalıklı ve 3 dikili kuru (ölmüş) şeklinde kodlanır.
Dikili kabuklu gövde hacim tablosu yapılacak ise örnek alanlarda, çap-boy eğrisini çizebilmek için merkez kazığına en yakın olabildiğince değişik çaplarda en az 2 ağacın boyları da ölçülür. Örnek alandaki meşcerenin kökeni itibarıyla doğal-yarı doğal ormanlardan; Tohumdan gelenler 1, Sürgün kökenliler 2, Suni ormanlardan dikimle ve ekimle elde edilenler 3 olarak kodlanır. Kalite sınıfları gövde boyunun dipten ibreli türlerde 1/3 ü, yapraklılarda 4-8 metrelik kısmına göre belirlenir. Buna göre; «1» Düzgün gövdeli, daire kesitli, dalsız veya az dallı ağaçlar (I. sınıf tomruk verebilecek ağaçlar) «2» Hafif eğri ve dallı, kesiti daireden farklı veyahut hafif buruk ağaçlar (II. sınıf tomruk verebilecek ağaçlar) «3» Çok eğri veya çok dallı veya çok buruk ağaçlar (III. sınıf tomruk verebilecek ağaçlar) «4» Fena şekilli ve hiçbir surette tomruk istihsaline elverişli olmayan ağaçlar
Envanterin Değerlendirilmesi Dikili Kabuklu Gövde Hacminin Hesaplanması: Her ağaç türünün dikili kabuklu tek girişli gövde hacim tablosunun hazırlanması için ölçülen verilerden faydalanılarak çap-boy eğrisi çizilir. Bu eğri üzerinden 8 cm çaptan başlayarak her çap kademesindeki boylar bulunur.
Elde edilen veriler çift girişli ağaç hacim denkleminde yerine koyularak her çap kademesinin ortalama hacmi elde edilir ve Ek 10 daki Tablo doldurulur.
Dikili Kabuklu Gövde Hacm Artımının Hesaplanması: Her ağaç türünün dikili kabuklu gövde hacim artım tablosunun hazırlanması için örnek alanlarda bu amaç için ölçülen çift kabuk ve 10 yıllık halka kalınlığı değerlerinin çaplara göre dökümü yapılır. Çap kademeleri için hesaplanan ağırlıklı orta çap, 10 yıllık halka kalınlığı ve ortalama çift kabuk kalınlıkları hesaplanır. Meyer artım tablosuna geçirilir. Meyer tablosunda yapılan hesaplamalar sonucunda çap kademelerine göre bulunan değerlerden çizilen grafikler yardımıyla çap kademelerinin ortalama artım değerleri bulunur (Ek 9/A, 9/B). Bulunan değerler Ek 10 daki tabloda gösterilir ve plana eklenir.
Elde edilen veriler çift girişli ağaç hacim denkleminde yerine koyularak her çap kademesinin ortalama hacmi elde edilir ve Ek 10 daki Tablo doldurulur.