T.C. İSTANBUL AYDIN ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ BİREYSEL DEĞERLER İLE GİRİŞİMCİLİK EĞİLİMİ İLİŞKİSİ: İSTANBUL İLİNDE BİR ARAŞTIRMA DOKTORA TEZİ Cafer Şafak EYEL İşletme Ana Bilim Dalı İşletme Doktora Programı Tez Danışmanı: Prof. Dr. Gülümser ÜNKAYA TEMMUZ, 2018
ÖZET BİREYSEL DEĞERLER İLE GİRİŞİMCİLİK EĞİLİMİ İLİŞKİSİ: İSTANBUL İLİNDE BİR ARAŞTIRMA Bir ülkenin iktisadi açıdan gelişiminde en önemli unsurlardan birisi, o ülkedeki girişimcilerin varlığı, niteliği ve niceliği olmaktadır. Bir bireyin girişimci olabilmesi için ise bireyde girişimcilik eğiliminin/niyetinin olması önem arz etmektedir. Girişimcilik eğilimi üzerinde pek çok faktörün etkisi bulunmakla birlikte, bu faktörlerden önemli biri de bireysel değerler olmaktadır. Bu çalışma çerçevesinde ise; devlet ve vakıf üniversiteleri öğrencilerinin bireysel değerlerinin girişimcilik eğilimleri üzerindeki etkileri karşılaştırılmaktadır. Bu doğrultuda öncelikle literatür taraması yapılarak değerler, bireysel değerler, girişimcilik ve girişimcilik eğilimi konuları incelenmiş, bununla birlikte literatürde bahsi geçen konularla ilgili daha önceden yapılmış olan çalışmalar incelenmiştir. Çalışma kapsamında birincil veri elde etmek üzere veri toplama aracı olarak anket uygulamasından yararlanılmıştır. Hazırlanan ankette katılımcıların demografik özelliklerini belirlemek üzere 22 soru sorulmuş, katılımcıların bireysel değerlerini ölçmek üzere 58 maddeden meydana gelen Schwartz Değerler Envanteri kullanılmış, katılımcıların girişimcilik eğilimlerini tespit etmek üzere ise Yılmaz ve Sünbül (2009), Börü (2006), Bozkurt ve Baştürk (2011) ile Bozkurt (t.y.) tarafından oluşturulmuş ölçeklerin bileşiminden meydana gelen 50 maddelik Girişimcilik Eğilimi Ölçeği öğrencilere yöneltilmiştir. Çalışma çerçevesinde devlet üniversitesi olarak İstanbul Üniversitesi, Marmara Üniversitesi ve Boğaziçi Üniversitesi; vakıf üniversitesi olarak ise Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul Aydın Üniversitesi, İstanbul Ticaret Üniversitesi ve Yeditepe Üniversitesi seçilmiştir. Bu üniversitelerin son sınıf İşletme Bölümü nde okumakta olan 620 öğrenci üzerinde anket uygulanmış ve 504 anket analiz için geçerli bulunmuştur. Anket vasıtasıyla elde edilen bulgular çerçevesinde, bireysel değerler ölçeği için 6, girişimcilik eğilimi ölçeği için ise 9 faktör saptanmıştır. Bireysel Değerler Ölçeği ne yönelik gerçekleştirilen varyans analizinde; cinsiyet, yaş, medeni durum, üniversite türü, ailenin ikamet ettiği coğrafi bölge, mezun olunan lise türü, ailenin gelir durumu ve öğrencilerin kariyer hedefleri değişkenleri bakımından anlamlı farklılıklara rastlanırken; öğrencilerin doğdukları coğrafi bölge değişkeni bakımından anlamlı bir farklılığa rastlanmamıştır. Girişimcilik Eğilimi Ölçeği ne yönelik gerçekleştirilen varyans analizinde ise; cinsiyet, yaş, üniversite türü, mezun olunan lise türü, ailenin gelir durumu, öğrencilerin kariyer hedefleri değişkenleri bakımından anlamlı farklılıklara rastlanırken; medeni durum, öğrencilerin doğdukları coğrafi bölge ve öğrencilerin ailelerinin ikamet ettikleri coğrafi bölge değişkenleri bakımından anlamlı bir farklılığa rastlanmamıştır. Yapılan analizler neticesinde çalışmaya katılan üniversite öğrencilerinin yüksek düzeyde girişimcilik eğilimine sahip oldukları, bununla birlikte vakıf üniversitesi öğrencilerinin devlet üniversitesi öğrencilerine göre daha yüksek girişimcilik eğilimine sahip oldukları belirlenmiştir.
Bireysel Değerler Ölçeği ile Girişimcilik Eğilimi Ölçeği arasındaki ilişkileri saptamak üzere gerçekleştirilen korelasyon analizinde, tüm bireysel değerler faktörlerinin çeşitli girişimcilik eğilimi faktörleri ile anlamlı bir ilişkisi bulunmakta olduğu, Başarı ve Güç bireysel değer faktörünün ise tüm girişimcilik eğilimi faktörleri ile anlamlı ilişkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Bireysel değerler boyutlarının girişimcilik eğilimi faktörleri üzerindeki etkilerini belirlemek üzere gerçekleştirilen doğrusal regresyon analizi neticesinde; öğrencilerin girişimcilik eğilimleri üzerinde bireysel değerlerinin etkili olduğu belirlenmiştir. Burada en fazla etkili olan bireysel değer boyutunun Başarı ve Güç boyutu olduğu, bu boyutun tüm girişimcilik eğilimi faktörlerini etkilemekte olduğu, girişimcilik eğilimi faktörleri üzerinde Başarı ve Güç boyutu haricinde farklı bireysel değer boyutlarının da etkilerinin bulunabilmekte olduğu saptanmıştır. Bireysel değerler faktörlerinin girişimcilik eğilimi faktörleri üzerindeki etkilerinin üniversite türüne göre nasıl farklılaşmakta olduğunu belirlemek üzere gerçekleştirilen regresyon analizi neticesinde ise 7 girişimcilik eğilimi faktörü üzerinde, vakıf üniversiteleri ile devlet üniversiteleri öğrencilerinin bireysel değerlerinin etkilerinin farklılaşmakta olduğu saptanmıştır. Sonuç olarak, vakıf üniversiteleri ile devlet üniversiteleri öğrencilerinin bireysel değerlerinin girişimcilik eğilimleri üzerindeki etkilerinin farklılaşmakta olduğu neticesine ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler : Girişimcilik, Girişimcilik Eğilimi, Değerler, Bireysel Değerler, Üniversite.
ABSTRACT THE RELATION BETWEEN INDIVIDUAL VALUES AND ENTREPRENEURIAL TENDENCY: AN INVESTIGATION IN ISTANBUL One of the elements in terms of the economic development of a country is the existence, quality and and quanitity of entrepeneurs in that country. In order to become an entreperenur, the individual should have entrepreneurial tendency. There are lots of factors affecting entrepreneurial tendency, and one of these important factors is individual values. Within the scope of this study, the effects of public university and foundation university students individual values on their entrepreneurial tendencies were compared. In this respect, first of all a literature view was made on values, individual values, entrepreneurship and entrepreneurial tendency, and previous studies on these isssues were investigated. As the data collection tool, a survey was conducted in order to gather primary data within the scope of this study. The survey has three sections. The first section is prepared to determine the demographic features of the respondents, and consists of 22 demographic questions. The second section is prepared to measure the individual values of the respondents through Schwartz Values Inventory which has 58-items. And the third section is prepared to determine the entrepreneurial tendencies of the respondents via a scale which has 50 items and is the combination of four different scales conducted by Yılmaz and Sünbül (2009), Börü (2006), Bozkurt and Baştürk (2011), and Bozkurt (t.y.). Istanbul University, Marmara University and Bogazici University were selected as public universities, and Bahcesehir University, Istanbul Aydin University, Istanbul Commerce University and Yeditepe University were chosen as foundation universities in the study. The survey was conducted on 620 final year students receiving education in Business Administration Department at these universities, and 504 of them were seen as valid for scientific analysis. In context to the findings gathered via survey, there were identified 6 factors for individual values scale, and 9 factors for entrepreneurial tendency scale. In variance analysis for individual values scale, there were determined significant differences in terms of gender, age, marital status, type of university, geographic region where the family lives, type of graduated high school, monthly income of the family and career goals of the students variables; however there were no significant differences determined in terms of geographic region where the students were born variable. Moreover, in variance analysis for entrepreneurial tendency scale, there were determined significant differences in terms of gender, age, type of university, type of graduated high school, monthly income of the family and career goals of the students variables; however there were no significant differences determined in terms of marital status, geographic region where the students were born and geographic region where the family lives variable.
As a result of conducted analysis, the respondents to have high-level of entrepreneurial tendencies, and foundation university students to have higher entrepreneurial tendencies than public university students were determined. In correlation analysis conducted in order to determine the relations between individual values scale and entrepreneurial tendency scale, all individual values factors to have significant relations with various entrepreneurial tendency factors, and Achievement and Power factor to have significant relations with all entrepreneurial tendency factors were determined. In consequence of the linear regression analysis conducted in order to determine the effects of individual values factors on entrepreneurial factors, the result that individual values of the respondents have effects on their entrepreneurial tendencies was achieved. Furthermore, the results that the most effective individual values factor is Achievement and Power which has effects on all entrepreneurial tendency factors, and some other individual values factors have also effects on some different entrepreneurial tendency factors were obtained. Lastly, in consequence of the linear regression analysis conducted in order to measure how the effects of individual values factors on entrepreneurial tendency factors according to the type of university variable differentiate, the result that the effects of individual values of the public university and foundation university students on 7 entrepreneurial tendency factors differentiate were reached. In conclusion, it can be said that the effects of individual values of foundation university and public university students on their entrepreneurial tendencies differentiate. Keywords : Entrepreneurship, Entrepreneurial Tendency, Values, Individual Values, University.