15 Ankara Çankaya İşitme Engelliler Gençlik Spor Kulübü Derneği nin hibe başvurusu yapma sürecinde TACSO projeden talep ettikleri teknik destek ile kendileriyle kısa bir dönem çalışma imkanı bulduk. Bu çalışma sırasında, işitme engelli dernek/bireylerin ve bizlerin iletişimimizi kolaylaştırarak aksaklıkları engellemek adına; işitme engelli bireylerle çalışırken nelere dikkat etmemiz gerektiğine dair, doğuştan işitme engelli olan Dernek başkanı- Nihat Kihtir ile bir röportaj gerçekleştirdik. Bu çalışma sırasında bize yardımcı olan tercümanımız Habibe Biber e de ayrıca teşekkür ediyoruz. Röportaj: Ayça Beştepe Günçakın A: Ankara Çankaya İşitme Engelliler Gençlik Spor Kulübü Derneği olarak ne tür çalışmalar yapıyorsunuz? N:Eğitime çok önem veriyoruz. İşaret dilinin yaygınlaştırılması bizim için çok önemli. Bu anlamda hem işitme engelli hem de engelsiz bireylere çeşitli kurslar düzenliyoruz. İşaret dili eğitimi bunlardan bir tanesi. İşitme engelli bireyler için ise; genellikle beceri ve meslek kazandırmaya yönelik mesleki kurslar düzenliyoruz. Ayrıca çeşitli kültür- sanat aktivitelerimiz de var. Tiyatro ve folklor grubumuzun çalışmaları periyodik olarak devam ediyor. Yakın zamanda yeni bir tiyatro oyunumuz da sahnelenecek. Derneğimizin spor kulübü olmasından dolayı bir çok branşta da takımlarımız var. A: Kaç üyeniz var? N: Derneğimizin üye sayısı hızla artıyor şuan 200 kayıtlı üyemiz var. Spor Kulübümüzün ise Lisanslı Sporcusu 100 den fazla. A: Dernekte sürekli tercüman var bildiğim kadarıyla? N: Evet sürekli tercüman olması şart, aksi takdirde çok zorlanıyoruz. İşlerimizi sonuçlandırmak çok zor oluyor ve bu da ciddi zaman kaybına yol açıyor.
25 A: Davet aldığınız toplantı, seminer, konferans vb. nde işaret dili tercümanı oluyor mu? N: Genelde olmuyor, açıkçası kimse bunun yeterince farkında değil. Biz gitmeden önce mutlaka soruyoruz ve genelde o zaman bu ihtiyacın farkına varıyorlar. Hatta bazen, ihtiyacın farkına vardıktan sonra tercüman bulmak konusunda bizden destek istiyorlar, biz de yönlendirme yapıyoruz. Genelde bizler kendi imkanlarımızla, kendi tercümanımızı götürüyoruz. Konu direkt işitme engellilerle ilgili bile olsa yine de tercüman konusunda sıkıntı yaşanıyor çoğu zaman maalesef. A: Okuduğunuzu anlamada bir problem yaşıyor musunuz? N: Bir çok kişinin, doğal olarak, bu konuda bilgi sahibi olmadığına eminim, o yüzden bunu burada ifade etmek önemli, teşekkürler soru için. Türk İşaret dili ve Türkçe gramer olarak farklı yapılara sahip. O yüzden bizler için okuduğumuzu anlamak çok da kolay değil. Elbette anlıyoruz, ama dediğim gibi yapısal farklılık olduğu için hem zorlanıyoruz hem de yanlış anlama riski her zaman var. Özellikle hibe rehberi gibi teknik dokümanların anlaşılması çok daha zor oluyor. Ya da tam tersi; bizim cümlelerimizin doğru anlaşılmaması riski var. A: Tercüman konusunda durum nasıl? Piyasada bu konuda uzman/yetkin tercüman durumu nedir? N: Bir çok kurs var eğitim veren. Bizim de var biraz önce bahsettiğim gibi, ama biz kendi eğitim verdiğimiz öğrencileri istihdam etmiyoruz, biz sadece katılım belgesi veriyoruz. Çünkü bunu eğer meslek olarak yapacaksa mutlaka çok iyi eğitim almalı, sertifika almalı, staj yapmalı. Bu çok hassas bir konu ve önemli. Çünkü tercüman bizim her şeyimiz, o ne çeviriyorsa biz o bilgiyi alıyoruz. A: Tercümanın size ilettikleri ile sınırlısınız aslında diyebilir miyiz? N: Kesinlikle, işte bu yüzden tercüman konusu çok önemli. Hatta bazen kendi tercümanımızla bile sorunlar yaşadığımız oldu geçmişte. İyi niyetli veya değil bilemiyorum, ama eksik veya yanlış tercümeden kaynaklı çok ciddi problem yaşadık maalesef. Şöyle düşünün, biz bilgiyi tercüman vasıtasıyla ediniyoruz. Dolayısı ile bize ne tercüme ettiyse o doğrultuda düşünüp hareket ediyoruz. Aslında her kurumun kendi tercümanı olsa çok daha faydalı olur. Kurum, tercümanına kendi konusu
35 hakkında teknik bilgi de verir. İletişimde sorun olma riski minimuma inmiş olur. Biz gerek kamu gerekse özel sektörün bu konuda daha hassas olmalarını istiyoruz. Tercümanlık konusunda da ciddi muammalar var maalesef. Milli Eğitim Bakanlığının açtığı kurslar vardı. Bir çok kimse buralardan sertifika aldı. Ancak kısa bir süre önce Bakanlık sertifikaların geçersiz olduğunu ve sertifika alanların tekrar sınava tabi tutulacağını açıkladı. Bunda bir problem yok elbette ancak bu bireylerin yetkinliğini sınayacak komisyonun yetkin olması lazım, bu çok önemli bir konu. Bu konuda akademik bir kurul oluşturulması, bu konuda alt yapı çalışması yapılması lazım. Tam olarak ne olacak, bilemiyoruz şuan için. Ayrıca kursların sürekli açılıp kapanması, modüllerin değişmesi de tüm süreci olumsuz etkiliyor. A: Kurumlarda tercüman bulundurulmasına yönelik kanuni bir yaptırım var mı peki? N: Hayır böyle bir zorunluluk yok. Belki de kurumlar bunun nasıl bir ihtiyaç olduğunun, konunun hassasiyetinin farkında bile değiller. Belki de bizler bu konuda daha çok farkındalık yaratmalıyız. A: TACSO proje ile tanışmanız nasıl oldu? N: Kurumunuzu bilmiyordum. İlk olarak ekibinizden bizim işaret dili kursumuza katılım olmuştu, o zaman proje hakkında bilgi sahibi olduk. Daha sonra bir hibe başvurusu sırasında da birebir çalışma fırsatı bulduk. Hibe başvurusunda maalesef biraz önce bahsettiğim konularla ilgili problemler yaşadık. Rehberleri okuduğumuzda tam olarak anlayamadık. Başvuru formlarını doldurmada sorun yaşadık, süreç bizim için biraz zor oldu. Ama bu süreç içerisinde TACSO ile çalışmamız beni ve derneğimi pozitif anlamda etkiledi. Hibe başvurusu öncesinde bize, süremizde çok kısıtlı olmasına rağmen, kurumların proje uygulamalarına yönelik bir bilgilendirme yaptılar. Bu çalışma bizim kurumumuzun kapasitesini görmemizi, ihtiyaçlarımıza daha farklı bakabilmemizi sağladı. Bundan sonra gideceğimiz yolun ne olduğuna dair bizde ciddi bir farkındalık yarattı. Dediğim gibi süre çok azdı ve kısıtlı bir çalışma yaptık ama birlikte ihtiyaçlarımızın farkına vardık. Biz dernek olarak, işitme engelli derneklere özel bir proje döngüsü eğitimi talep ettik, umuyoruz diğer derneklerden de ilgi olur ve bizlerde bu konuda yeterli bilgi sahibi oluruz ve kendi kendimize başvuru yapabiliriz.
45 Çünkü aksi takdirde maalesef suistimale açık bir durum söz konusu oluyor ve bazen Türkiye - Ankara Ofisi kullanıldığımızı düşünüyoruz. Proje başvuru esnasında ve/veya proje uygulamasında dil asistanı olabilir belki de? Refakatçi gibi. Biraz öncede belirttiğim gibi gramerlerimiz farklı ve bizim cümlelerimiz devrik. Ben proje başvurusu formunu kendim doldursam cümleler devrik olur ve ne demek istediğimi doğru ifade edememe riskim olur. Bu durumda ben kendi başıma formu dolduramıyorum, bu önemli bir konu aslında belki bir çözüm yaratılabilir bu şekilde? A: Sizinle yaptığımız çalışmada bizim de fark ettiğimiz bir konu olmuştu; işitme engelli bireylerin kültürü konusu; çok heyecanlısınız, bir çok şeyi aynı anda düşünüyorsunuz. Bu konuda bize ne söylemek istersin? N: Bizim aslında bir farkımız yok, sadece iletişim kurma aşamasında diğerleri ile fark çıkıyor. Yani dil anlamında bir fark var. Sizler çok uzun süre konuşuyorsunuz, biz kısa cümleler kuruyoruz. Gramer yapısı dediğim gibi farklı. Bilemiyorum, belki siz konuşurken detaylandırmayı, uzatmayı seviyorsunuz. A: Sıkılıyor musunuz? N: Evet sorun tam da bu, süre uzayınca ilgiyi kaydedebiliyoruz. Siz aynı konudan bahsederken biz belki de başka konuya çoktan geçmiş oluyoruz. A: Başka ne gibi kültürel, yapısal farklar var? N: İşitme engelli bireyin kültürü ailede başlıyor ve kendi içinde de farklılıklar gösteriyor. Bazılarının tüm ailesi işitme engelli, bazılarının ise değil. Bu bile kültürel farklılıklar yaratıyor. Ya da yarı işitme engelli bireyler var, aileleri onların işitme engelli bireylerle iletişimde olmalarını çok tercih etmiyor. Çünkü işaret dili ile değil de, dudak okuyarak iletişim kurmasını istiyorlar. Ancak bu bireyler böyle bir durumda her iki taraflarda iletişimde sıkıntı yaşıyorlar. Bu ve benzeri durumlarda bireylerin asosyalleşmesi, veya sadece kendi engelli grubuyla iletişimde olması durumları gerçekleşebiliyor. Bir örnek vermek istiyorum. Bir yavru köpeği sürekli bir odada tutun, besleyin, kimseyi görmesin. Dışarı çıkınca illaki hırçın, saldırgan olacaktır.
55 Aslında aynı durumu bazı işitme engelli bireylerin aileleri de yapıyor. Elbette koruma amaçlı, ama onları iletişim kurabilecekleri kimselerden uzak tutuyorlar. Koruma amaçlı veya biraz önce dediğim gibi işaret dili ile iletişim kurarak dudak okuma kapasitesinin azalacağını düşündükleri için. Ama sonuçları olumlu olmuyor. Sonra bu arkadaşların başlarına olumsuz şeyler geliyor. Ailelerin bu konuda daha duyarlı olmasını ve ayrıca toplumda da bu konularda daha fazla farkındalık olmasını istiyoruz. A: Son dönemlerde ne tür çalışmalar yapıyorsunuz? N: Akıllı Türk İşaret Dili Hazırlık Kitabı çıkardık. Kitabımızda, İngilizce, İspanyolca, Almanca, Fransızca, Rusça ve Türkçe olarak en yaygın 6 dili kullandık. Bu kitap ile Türk İşaret Dilini kullanan bir işitme engelli birey bu 6 dilde kelimeleri ve harfleri öğrenme imkanı bulabilecek. Yerli/yabancı işitme engelli/engelsiz bireyler ise Türk İşaret Dilini kolayca kullanabilecek. A: Kitabı hiç işaret dili bilmeyenlerde alabilir ve en azından iletişimi kolaylaştırabilirler yani? N: Elbette işaret dilini öğrenmek için daha kapsamlı eğitim almak gerekiyor ama dediğim gibi gündelik iletişim ya da acil durumlar için çok rahat olarak hiç bilmeyen bir kimse de bu kitapla işaret dilini kullanabilecek. Özellikle çeşitli mesleklere özgü terimler vs. Kullandık ki sosyal yaşamda işleri daha da kolaylaşsın diye. Kitap sadece işaret dilini öğrenmek için değil sözlük amaçlı kullanılabilmekte, aynı anda 6 dilde kelime çevirisi var. İşaret dilini hiç bilmeyen ya da sadece temel eğitim almış ve pratik yapmak isteyenler için ideal bir kitap. A: Kitabı nereden temin edebilirler? N: Ankara Çankaya işitme engelliler derneğinde, www.isitmeyenler.com A: Çok teşekkürler vakit ayırdığınız için. Size ulaşmak isteyen, bilgi almak isteyenler nereden ulaşabilirler? N: Biz çok teşekkür ederiz, bu özel konular hakkında farkındalık yaratığınız için. Web sitemizin adresi;...