Dünya da halen genel olarak çelik üretimi GENEL OLARAK ÇELİK Entegre tesislerde demir cevheri ve kok kömürü ile veya Elektrik Ark Ocaklarında hurdanın ergitilmesi ile gerçekleştirilmektedir. Çelik ürünleri: Uzun Çelik Ürünleri Yassı Çelik Ürünleri Vasıflı Çelik Ürünleri (yuvarlak inşaat demirleri, hafif, orta ve ağır profiller, vb.), (sıcak haddelenmiş yassı çelik, levha, soğuk haddelenmiş yassı çelik, vb.), (otomotiv, makine, takım çelikleri, paslanmaz çelik, vb.) olarak üç ana başlık altında toplamak mümkündür. 2 / 33
GENEL OLARAK ÇELİK Çelik ürünleri hayatın her alanında her an karşımıza çıkmaktadır. Kişi başına çelik tüketimi hala ülkelerin kalkınmışlık göstergelerinden birisi olarak dikkate alınmaktadır. Gelişmiş ülkelerde çelik tüketimi 400-600 kg/kişi/yıl civarında olup, ülkemizde bu rakam 300 kg/kişi/yıl dolayındadır. Ülkelerin gelişmesi paralelinde uzun çelik ürünleri tüketimi azalmakta, yassı ve vasıflı çelik ürünleri tüketimi artmaktadır. Vasıflı Çelik ürünlerinde, çeliğin içindeki istenmeyen maddelerin kontrol altında tutulabilmesi yani çeliğin kalitesi ve kullanım yeri özellikleri büyük önem taşımaktadır. 3 / 33
TÜRKİYE ÇELİK HARİTASI 4 / 33
ENTEGRE DEMİR ÇELİK ÜRETİMİ GENEL ÜRETİM AKIŞI 5 / 33
HURDADAN BAŞLAYAN ÇELİK ÜRETİMİ - GENEL ÜRETİM AKIŞI 6 / 33
YILLARA GÖRE HAM ÇELİK ÜRETİM MİKTARLARI (milyon ton) 1.800 1.600 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 0 Dünya (Çin hariç) Çin 1.649 1.537 1.559 1.433 1.348 1.343 1.250 1.238 1.148 827 1.063 835 828 971 794 905 850 852 858 831 661 829 792 790 749 723 722 701 822 702 731 639 577 490 512 421 356 129 152 182 222 273 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 *Dünya Çelik Derneği (Worldsteel) verileridir. 7 / 33
ÇİN JAPONYA ABD HİNDİSTAN RUSYA G. KORE ALMANYA TÜRKİYE BREZİLYA UKRAYNA İTALYA TAYVAN MEKSİKA FRANSA İRAN İSPANYA 2013 ÜLKELERE GÖRE HAM ÇELİK ÜRETİMİ (milyon ton) 900 822 800 700 600 500 400 300 200 100 0 111 87 81 69 66 43 35 34 33 24 22 18 16 15 14 *Dünya Çelik Derneği (Worldsteel) verileridir. 8 / 33
G. Kore Tayvan Japonya Çin AB - 15 Orta Doğu Türkiye AB - 27 ABD Rusya Asya DÜNYA Bağ. Devletler Hindistan AFRİKA 2013 YILI KİŞİ BAŞINA ÇELİK TÜKETİMİ (kg/kişi) 1.200 1.077 1.000 800 772 600 400 501 427 314 309 308 299 267 258 256 226 206 190 200 55 42 0 Diğer Avrupa 9 / 33
6.117 6.185 6.392 7.034 7.562 8.238 8.832 9.325 9.931 30.000 25.000 20.000 15.000 YÖNTEMİNE GÖRE ÇELİK ÜRETİMİ - TÜRKİYE (bin ton) Elektrik Ark Ocağı Yüksek Fırın 20.905 19.362 19.772 17.252 17.741 14.847 26.560 25.275 24.723 10.000 5.000 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 40.000 35.000 Toplam 34.107 35.885 34.654 30.000 25.000 20.000 20.964 23.437 25.754 26.806 25.303 29.143 15.000 10.000 5.000 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 10 / 33
3.768 4.122 4.257 4.543 4.421 6.629 9.075 9.039 9.869 ÜRÜNE GÖRE ÇELİK ÜRETİMİ - TÜRKİYE (bin ton) 30.000 25.000 20.000 15.000 15.825 YASSI 19.237 UZUN 21.810 22.141 20.712 19.671 22.868 25.247 26.536 10.000 5.000 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 40.000 35.000 Toplam 31.943 34.286 36.405 30.000 25.000 20.000 19.593 23.359 26.067 26.684 25.133 26.300 15.000 10.000 5.000 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 11 / 33
18.000 16.000 14.000 12.000 10.000 ÜRÜNE GÖRE ÇELİK İHRACATI - TÜRKİYE (bin ton) 16.549 15.238 15.248 14.465 11.713 11.329 10.488 9.210 8.000 6.000 4.000 2.000 0 16.000 14.000 12.000 10.000 3.523 2.957 2.393 2.298 1.520 1.858 1.562 212 59 21 1 ÜRÜNE GÖRE ÇELİK İTHALATI - TÜRKİYE (bin ton) 10.429 9.940 11.117 2.356 2010 2011 2012 2013 KÜTÜK SLAB YASSI ÜRÜN UZUN ÜRÜN TOPLAM 14.010 8.000 6.000 6.834 6.433 6.446 7.117 4.000 2.000 0 3.131 2.350 2.005 2.411 2.299 1.189 1.349 953 1.307 1.463 56 153 2010 2011 2012 2013 KÜTÜK SLAB YASSI ÜRÜN UZUN ÜRÜN TOPLAM 12 / 33
ÜRETİM YÖNTEMİ YÜZDELERİ DÜNYA ORTALAMASI TÜRKİYE 28,2 28,7 71,2 71,3 ELEKTRİK ARK OCAĞI YÜKSEK FIRIN ELEKTRİK ARK OCAĞI YÜKSEK FIRIN *Dünya Çelik Derneği (Worldsteel) verileridir. 13 / 33
2,0 5,5 5,3 4,3 5,0 5,0 4,1 3,7 5,6 5,3 5,0 4,7 4,5 4,5 4,2 3,9 2,9 10,1 9,3 8,2 19,7 22,4 25,7 27,7 4,6 5,3 4,6 5,7 5,8 5,4 4,7 3,8 2,7 2,6 6,2 6,7 5,7 4,6 5,3 4,6 4,0 6,8 8,1 8,6 19,2 21,5 28,2 28,3 ÜLKELERE GÖRE ÇELİK HURDA İTHALAT MİKTARLARI (milyon ton) 30 25 2010 2011 20 15 10 5 0 TÜRKİYE G. KORE HİNDİSTAN ALMANYA İTALYA İSPANYA ÇİN TAYVAN BELÇİKA ABD MISIR DİĞER 30 25 2012 2013 20 15 10 5 0 TÜRKİYE G. KORE HİNDİSTAN ALMANYA İTALYA İSPANYA ÇİN TAYVAN BELÇİKA ABD MISIR DİĞER * International Steel Statistics Bureau verileridir. 14 / 33
VASIFLI ÇELİK Genel olarak, Her türlü makine imalat ve otomotiv sanayinde kullanılmaya uygun; Kimyasal, fiziksel ve metalürjik özellikleri garanti edilebilen ve Bu garantiyi vermek üzere ihtiyaç duyulan tüm güvenilir ölçüm ve deneyleri yapılmış olan, İlgili izlenebilirlik dokümanları ve ürün güvencesi Kalite Belgesi ile sunulabilen, Karbonlu, orta ve yüksek alaşımlı çelik mamulleri Vasıflı Çelik olarak adlandırılır. 15 / 33
2013 TÜRKİYE VASIFLI ÇELİK ÜRETİM YÜZDESİ 1,4 98,6 VASIFLI ÇELİK DİĞER ÇELİK TÜRLERİ Türkiye de uzun hadde mamulü olarak vasıflı çelik üretimi, toplam çelik üretiminin %2 sini geçmemektedir. Gelişmiş ülkelerde bu değer %15-20 seviyelerindedir. 16 / 33
Binlerce parçadan oluşan bir aracın ağırlık olarak % 50-60 ı vasıflı çelik parçalardan %15-20 si alüminyum parçalardan %5-10 u plastik parçalardan %5-10 u döküm parçalardan %5-10 u diğer malzemelerden oluşmaktadır. 17 / 33
İç ve dış piyasa otomotiv ve makine imalat sanayilerine yönelik malzeme üretmekte olan vasıflı çelik tesislerindeki üretim yöntemi, üretim zamanları, mamul kontrolleri itibari ile diğer çelik üreticilerinden ayrışmaktadır. 18 / 33
HAM ÇELİK SON KULLANICIYA KADAR ÇEŞİTLİ AŞAMALARDAN GEÇMEKTEDİR YUVARLAK KESİTLİ ÇELİK ÇUBUKLAR HAM ÇELİK MÜŞTERİSİNİN ÜRÜNÜ SON KULLANICI 19 / 33
HAM ÇELİK SON KULLANICIYA KADAR ÇEŞİTLİ AŞAMALARDAN GEÇMEKTEDİR LAMA KESİTLİ ÇELİK ÇUBUKLAR HAM ÇELİK MÜŞTERİSİNİN ÜRÜNÜ SON KULLANICI 20 / 33
Türkiye, milyon adet Dünya, milyon adet TOPLAM MOTORLU TAŞIT ARACI ÜRETİMİ (adet) 1,40 140 1,20 1,00 0,80 0,60 0,82 64,50 66,48 0,88 69,22 0,99 73,27 1,10 70,53 1,15 61,71 0,87 1,09 77,86 79,88 1,19 84,14 1,07 87,25 1,13 120 100 80 60 0,40 40 0,20 20 0,00 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 0 DÜNYA TOPLAM MOTORLU TAŞIT ÜRETİMİ TÜRKİYE TOPLAM MOTORLU TAŞIT ÜRETİMİ 2008 yılı son 4 ay ve 2009 yılında yaşanan global kriz, Türkiye de en fazla otomotiv sektöründe hissedilmiştir. Türkiye; Dünya Otomotiv Üretiminde, 2008'de 15. sıraya kadar yükselmişken, 2009 yılında 17. sıraya gerilemiştir. 21 / 33
OTOMOTİV ÜRETİMİ Otomobil üretiminde ithal malzeme kullanma oranı; Avrupa Birliği ülkelerinde % 5-20 Japonya'da % 6 Uzak Doğu ülkelerinde % 1-3 Türkiye'de ise % 55-70 seviyesindedir. 2008 yılı ekonomik krizi sonrasında, başta Almanya ve Fransa gibi ülkeler, üretimlerinde kendi yan sanayi ürünlerini ve kendi çeliklerini kullanmayı açıkça tercih etmişlerdir. Türkiye de otomotiv üretiminin artışı ile beraber, yerlileştirilmiş parça oranı da artarsa, vasıflı çeliğe olan ihtiyaç da doğal olarak artış gösterecektir. 22 / 33
OTOMOTİV ENDÜSTRİSİNDE KULLANILAN ÇELİK MALZEME ÜRETİCİLERİ ÇEŞİTLİ YÖNETİM SİSTEMLERİNE SAHİP OLMALARI GEREKMEKTEDİR ISO / TS 16949 TS EN ISO 14001 EN ISO 9001 TS 18001 23 / 33
OTOMOTİV ENDÜSTRİSİNE PARÇA İMALATI İÇİN TASARIM VE MÜHENDİSLİK FAALİYETLERİ GEREKMEKTEDİR 24 / 33
ÇEMTAŞ TA VASIFLI ÇELİK VE OTOMOTİV PARÇASI ÜRETİMİ Yuvarlak Kesitli Çubuklar: Haddelenmiş ve muayene edilmiş Muayene edilip kabuk soyulmuş Lama (dikdörtgen) Kesitli Çubuklar: Çoğunlukla yaprak yay imalatında kullanılırlar. Denge Çubukları: 25 / 33
ÇELİKHANE 26 / 33
HADDEHANE 27 / 33
ÇEMTAŞ TA TAHRİBATSIZ TESTLER Haddehane de üretilen yuvarlak çubuklar Tahribatsız Muayene Ünitesi nde; tahribatsız olarak yüzey ve iç hata kontrollerine tabi tutulmaktadır. Testlerden önce tüm çubuklar haddeleme sırasında oluşmuş olan tufalin yüzeyden temizlenmesi ve doğruluğun teste uygun hale getirilmesi amacıyla kumlama ve doğrultma işlemlerinden geçirilmektedir. Yüzey hatalı çubuklar kesit toleransları içerisinde taşlanarak giderilmekte, iç hatalı bölgeler ise hurdaya ayrılmaktadır. 28 / 33
ÇEMTAŞ TA TAHRİBATSIZ TESTLER Tahribatsız Test sırasında Muayene oluşabilecek Test Ünitesi: malzeme İç Hatalar karışıklığına ultrasonik karşı yönteme tüm çubuklar göre, seyyar yüzey hataları spektrometre ise manyetik ile test Doğrultma Kumlama İşlemi akı yöntemine edilmektedir. göre kontrol edilmektedir. 29 / 33
KABUK SOYMA : PARLAK ÇUBUK İMALATI Haddelenmiş çubuklara Kabuk Soyma işlemi uygulanmaktadır. 30 / 33
DENGE ÇUBUĞU İMALATI Çemtaş ta Kabuk Soyulmuş çubuklardan Denge Çubuğu Üretimi yapılmaktadır. Manyetik Partikül Yağda Elektrostatik Kumlama Temperleme Şekillendirme yöntemiyle Uç Tavlama Sertleştirme Dövme (Shot Toz tahribatsız Peening) Boyama çatlak kontrolü 31 / 33
ÇEMTAŞ LABORATUVARLARI VE TESTLER Optik Emisyon Spektrometresi : ARL 4460 ve ARL 3460 Metalografi Ünitesi : Nikon ve Olympus Optik Mikroskoplar Çekme Testi : Zwick Z400 ve Z250 Çekme Test Cihazları Çentik Darbe Testi : Zwick RKP 450 Çentik Darbe Test Cihazı Sertlik Testleri : Emco Test M5C 030 Sertlik Test Cihazı Emco Test Durascan 20 Mikro Sertlik Test Cihazı Çelik te N, O ve H Analizi Yorulma Testi Kalıntı Stres Testi : LECO ONH 836 N, O ve H Analiz Cihazı : SERVOTEST Yorma Test Cihazı : StressTech Kalıntı Stres Test Ünitesi ve çelik ve otomotiv parçalarının testlerine yönelik bazı özel düzenekler. 32 / 33
TEŞEKKÜRLER 33 / 33