Süt Sığırı Laktasyon 305 gün Verim 3-8 hafta arasında maksimuma ulaşır Laktasyon piki 3-4. aydan 7. aya kadar süt verimi %6-7 arasında değişir. Gebeliğin 22. Haftasından itibaren verim hızla azalır
Süt Sığırı 180 litre kadar tükürük salgısı vardır Bir inek günde 6-8 saat çiğneme hareketi yapar Tükürüğün tampon kapasitesi yüksektir NaHCO3, Fosfat (Rumen ph sını dengeler) Rumen ph sı mikroorganizma üremesi ve fermentasyon açısından önemlidir.
Laktasyon Eğrisi 40 35 30 25 Kötü pers 20 15 Normal P İyi i persist 10 5 0 0 4 8 12 16 20 28 32 36 40 44
Süt Verimini Etkileyen Faktörler Kalıtım: Süt verimi kompozisyonu Jersey: Yağ, Süt yağı sarı Besleme Yetersiz enerji, yeterli protein Yeterli enerji, yetersiz protein Yetersiz enerji, yetersiz protein
Yetersiz enerji, Yeterli Protein - Negatif enerji dengesi - Kısa süreli ve hafif ise - Vücut yağ rezervleri ile ihtiyacı karşılar - Uzun süreli ve şiddetli ise -Çeşitli metabolizma ve döl verimi bozuklukları - Süt veriminde hızlı düşüşler
Yeterli Enerji- Yetersiz Protein - Negatif azot dengesi - Süt verimi az da olsa etkilenir - Şiddetli olaylarda süt veriminde düşme, Ş y ş, iştahta azalma, KM tüketiminde düşme
Yetersiz enerji- Yetersiz protein - Negatif azot dengesi - Negatif enerji dengesi - Süt verimi önemli ölçüde düşer - Beslenme ve metabolik bozukluklar Süt verimi i düşer Süt şekeri düşer Süt yağı, proteini ve mineral düzeyi yükselir
Kuru Madde Tütetimi KM,Yem maddelerinin susuz kısmını ifade eder Yüksek süt verimine sahip ineklerde çok önemli bir kriterdir Yüksek k KM tüketimi, ti i yüksek k miktarda enerji ve BM alımını ifade eder
Enerji Maksimum tüketimi sağlayacak koşullar Rasyonun sindirilebilirliği Rumen dolgunluğu (sulu, lifli yem) Lezzet Vücut ağırlığı Çevre koşulları Sıcaklık, havalandırma, yemleme sıklığı, su tüketimi
Fizyolojik durum - KM tüketimi İlk 2.5 ay vücut rezervi kullanılır Laktasyonun 4. ayında KM tüketimi maksimuma ulaşır Doğumdan 6 hafta önce KM tüketimi hızla Doğumdan 6 hafta önce KM tüketimi hızla düşer
KM tüketimini regüle eden mekanizmalar Fiziksel regülasyon: Kaba yem ağırlıklı beslemelerde Metabolik regülasyon: Rasyonun sindirilebilirliği il liği %65-70 i geçerse Kemostatik (kan metabolitleri, hormonlar) Termostatik (vücut ısısı, çevre ısısı, rutubet)
KM tüketimini etkileyen faktörler Hayvana bağlı faktörler CA, Fizyolojik durum, rumen kapasitesi, vücut kondüsyonu Yeme bağlı faktörler Yemlerin kalitesi, sindirilebilirliki, HS düzeyi Çevresel faktörler Bakım, çevre ısısı KM=CA/100+5+SV x 0.3 KM= 0.025 x CA + SV x 0.1
Laktasyonda ineklerde SV, KMT ve CA seyri Depoların kullanımı KMT Vücut depolarının yenilenmesi Kuru dönem SV CA 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Yem tüketiminin regülüsyonu Yem T. kg/gün Hayvanın genetik potensiyelinnin müsaade ettiği ğ en yüksek süt verimi Fiziksel regülasyon Rumenin fiziksel kapasitesi Enerji regülasyonu Hayvanın enerji ihtiyacı Rasyondaki kaba yem oranı
Rasayondaki kaba/konsantre yem oranının etkisi Rumendeki toplam UYA Rumen PH sı UYA oranı, % Propiyonik a Asetik a Bütirik ik a Süt verimi Süt yağı K t % KM Konsantre,% KM Kaba, % KM
Enerji ihtiyacı Laktasyonun 3-8 haftası SV pik yapar Vücut rezervleri harekete geçer Ağırlık kaybı Metabolizma hastalıkları İyi kondüsyonlu inekler avantajlı
Enerji eksikilği Eksiklik vücut rezervi ile giderilir Şeddetli ve uzun süreli yetersizlikte hızlı kilo kaybı Laktasyon pikinin düşmesi Kötü persistensi Laktasyon süresinin kısalması Döl verimi bozuklukları Ketozis
Rasyonlarda yağ kullanımı Enerji yoğunluğu artar En etkin değerlendirme %5 ile Metan üretimini azaltır (özellikle doymamışlar) Metan ile kaybolan enerjiyi %8-40 azaltır Korunmuş yağ preparatları
% 5 ten fazla yağ katımı KM tüketimi azalır Sindirim bozuklukları Selüloz ve NPN değerlendirilebilirliği azalır Kalsiyum atımını artırır Her %1 yağ için %0,0505 Ca ilavesi
Protein Gerçek protein NPN By-Pass protein Konsanter yemdeki protein Laktasyon başında %19 İkinci yarısında % 13 Kuruda %12
Azot Sindirimi -Reticulo-rumen de azot sindirimi ByPass P. Rumende Sind HP tükrük resiklus Rumen İnce bağırsak Kolon NH 3 ure K.Ciğ Mikr.P. Sindir. NH 3 ATP Böbrek (idrar) Sindr.. 80 % Amino asit 65-90 % RUMEN ph 6,8 NH 3 (mg/l) mini 50 maxi 500
Protein eksikliği Vücut rezervi kullanılır Ağırlık kaybı Süt veriminin azalması Yem tüketiminde azalma Selüloz sindiriminde düşme
Protein fazlalığı Sağlığı olumsuz yönde etkiler Fazla amonyak ve metabolitlerinin toksik etkileri erken embriyo ölümleri ve döl tütma problemi Doğum sonrası negatif enerji dengesinin etkilerini artırır Pahalı bir besin maddesinin israfı
Üre kullanımı Homojen karıştırılmalı Alıştırılarak başlanmalı Hızlı enerji kaynakları ile birlikte verilmeli Konsantre yeme en çok %1,5 N/S oranı 15/1 olmalı Çok yüksek verimli ineklerde önerilmiyor Amonyak zehirlenmesi****
Selüloz: NDF-Toplam çiğneme süresi-tükrük ADF- Sindirilebilirlik Rasyon KM sinde en az %15-1818 HS Rasyon KM sinin %19 ADF %25 (Laktasyon başı) -35 NDF
Selüloz eksikliği Asidozis Abomasum displazisi Rumen parakeratozu Düşük süt yağı
Ruminantlarda KH ların sindirimi YAPISAL KH NİŞASTA ŞEKER Rumen Ince bağırs. Kolon pankreas amilaz disakkaritler % 19 UYA diğer bölümlerde absorbe edilir.) UYA (76%) + Enerji + Isı + Gaz glukoz glukoz Asetik a. Butirik ika. ENERJI Propionik a. + Metabolizma UYA (10 %) UYA
KH ların rumendeki sindirimleri % Yapısal KH lar Pektinler : % 90-100 Hemiselluloz : %40-80 lignine bağlanmasına göre Selluloz l : % 50-90 Lignin :» 0 Hücre içi KH lar Şekerler :% 100 Nişasta % 60-80 (Mısır, Sorgum, Yer elması) % 90-100 (diğer nişastalar) İncelenen metot In vitro : suni rumen In sacco = in situ (fistüllü hayvanda naylon kese tekn.)
KH ların sindirimi : lignin nin rolü (Wallace, 1989) Bakteri enzymleri karbonhidratlar lignin Bacteri Bacteri Sonuç : lignine rumen sindirimini düşürür kart bitkilerde KH sindirimi düşer
Bazı kaba yem Hücre duvarı KH larının parçalanma kinetiği KH parçalanma % si 70 50 Mısır silajı (H. duvarı %40 Tahıl kuru otu (hücre duvarı %67 Yonca otu (hücre duvarı %45 30 10 SONUÇ hücre duvarı tamamen parçalanmaz 0 24 48 72 İnkübasyon y süresi/saat
Ruminantlarda Hücre duvarı KH larının sindirimini i i i etkileyen faktörler Bitkinin hasat zamanı Lignin (saplarda) bitki kartlaşması ile artar Kartlaşma saplar yapraklar Muamele Fiziksel Parçalama Silaj : uygulama kalitesi (biçim şekli, biçim zamanı, ) Kimyasal Otların (parçalanmış) Sodyum ile muamelesi Sidirilebilirlik: lignin-hemiselloz bağlarının parçalanması Silajdaki konservatör maddeler (formik a.)
Hücre içi KH larının sindirimini etkiyeyen faktörler KH yapısı : Nişastanın yapısı (amyloz veya amylopektin) Tanelerin nişastasının proteniler tarafından sarılarak korunması Alım düzeyi : % nişasta < 40 % æ parçalanma %nişasta > 40 % ä parçalanma (limit : acidose) Muamele : Öğütme, pişirme, extrüzyon ä eriyebilirlik & vit. parçalanması Öğütülmüş tanelerin tanen ile muamelesi, NH 3 ile muamele (5%) æ ruminal parçalanma (ince bağırsakta tamamlanır)
Bazı nişastaların ş rumende parçalanma kinetiği parçalanma, % Yulaf lf 100 Hızlı nişastalar Ekstrude bezelye Arpa Tapioka Bezelye 80 60 40 Yavaş nişastalar 20 Yer elması ve mısır Sorgum 0 İnkübasyon saati 0 3 6 9 12 15 18 21 24 (Sauvant et al., 1994)
Rumen parçalanma kinetiğine ğ çiğnemenin ğ etkisi % nişasta yıkılabilirliği 50 Çiğnenmiş arpa 40 30 Çiğnenmiş mısır 20 10 Tüm arpa Tüm mısır 0 İnkübasyon 0 3 6 9 12 15 18 21 24 saati (Beauchemin et al. et al., 1994)
Rumende KH ların ve UYA nin katabolizması Hücre içi KH ları Şekerler Hücre duvarı KH ları Nişasta Selluloz Hemisellüloz Pektinler Lignin LİZ HYDRO Hexoz Pentoz Üroni a. Basit şekerler Lignin ERMENT TASYON F Pyruvat Butirik a. Formik a. CO 2 CH 4 H 2O C4 CO + H 2 2 Asetik a. Butirik a. ph < 5 Kolay eriyebilen KH bakımından zengin ph < 5,8 ph < 5,8 Lactik a. Oxaloacetik a. Akrilik a. Sukcinik a. Propionik a. C3 Yavaş yol Kaba yem veya yavaş eriyebilen KH bakımından zengin ph > 5,8
Ruminantlarda KH Sindiriminin Bilançosu 8 % Ruktus ile kayıp H. DUVARI NİŞASTA ŞEKER Rumen %6-8 (+/- thermorégulasyon kaybı) Ince bağırsak Kolon Gaz Isı glucoz UYA %1 1-10 UYA % 10-15 % 10 Enerji Asetik a. Butirik a. Propionik a. 50 % Abzorbe edilen enerjinin 2/3 si