ANONİM İLE LİMİTED ŞİRKETLERDE İBRA KARARI NEDEN VE NASIL ALINMALIDIR? Soner ALTAŞ 14 * ÖZ Anonim ile limited şirketlerde yasal olarak bulunması gereken organlardan birisi yönetim organıdır. Bu organ, anonim şirkette yönetim kurulu, limited şirkette ise müdür ya da müdürler kuruludur. Anonim şirkette yönetim kurulu üyeleri, limited şirkette ise müdür veya müdürler, kanundan ve şirket sözleşmesinden doğan yükümlülüklerini kusurlarıyla ihlâl ettikleri takdirde, hem şirkete hem ortaklara hem de şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan sorumlu olurlar. Buna karşılık, anonim şirket yönetim kurulu üyeleri ile limited şirket müdürlerinin verdikleri zarar dolayısıyla oluşan hukukî sorumlulukları ibra ile ortadan kaldırılabilir. Bu çalışmada, ibra kararının anonim şirkette yönetim kurulu üyelerinin, limited şirkette ise müdürlerin hukukî sorumluluklarını ortadan kaldırabilmesi için nasıl alınması gerektiği ele alınmaktadır. Anahtar Sözcükler : anonim şirket, limited şirket, hukuki sorumluluk, genel kurul, ibra, zamanaşımı. 1. GİRİŞ 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (T.C. Yasalar, 14.02.2011) (TTK) 15 1 uyarınca, anonim şirketin yönetim organı yönetim kurulu, limited şirketinki ise müdür veya müdürler kuruludur. Anonim şirkette yönetim kurulu üyeleri, limited şirkette ise müdür veya müdürler, kanundan ve şirket sözleşmesinden doğan yükümlülüklerini kusurlarıyla ihlâl ettikleri takdirde, hem şirkete hem ortaklara hem de şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan sorumlu olurlar 16 2. Bu sorumluluk hükmü, hem doğrudan hem de dolayısıyla zarara uygulanır. TTK, bu konudaki dava hakkını şirkete, ortaklara, alacaklılara ve iflas halinde iflas idaresine tanımıştır 17 3. Sorumlu olanlara karşı tazminat istemek * 14 Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Başmüfettişi 151 Çalışmamızda, 13 Ocak 2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu için TTK kısaltması kullanılmıştır. 16 2 Bkz. Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu, Esas No:1/324, S.Sayısı:96, Nr.112 317 TTK nın 555 inci maddesinde Şirketin uğradığı zararın tazminini, şirket ve her bir pay sahibi isteyebilir. denilmiştir. Ancak, pay sahipleri (ortaklar) tazminatın sadece şirkete ödenmesini isteyebilirler, kendilerine ödenmesini isteyemezler. Şirketin iflâsı hâlinde ise, tazminatın şirkete ödenmesini isteme hakkı, öncelikle iflâs idaresine aittir. TTK, şirket alacaklılarına da, zarara uğrayan şirketin iflâsı hâlinde, tazminatın şirkete ödenmesini isteme hakkı tanımıştır. Bu bağlamda, iflâs idaresinin şirket zararının tazmini için dava açmaması durumunda, her ortak veya şirket alacaklısı mezkûr davayı ikame edebilir. Makale Geliş Tarihi: 02.12.2016 Yayın Kurulu Kabul Tarihi: 12.12.2016 KASIM - ARALIK 2016 129
hakkı, davacının zararı ve sorumluyu öğrendiği tarihten itibaren iki yıl ve her hâlde zararı doğuran fiilin meydana geldiği günden itibaren beş yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. Ancak, anılan fiil cezayı gerektirip, Türk Ceza Kanununa göre daha uzun dava zamanaşımına tâbi bulunuyorsa, tazminat davasına da bu zamanaşımı uygulanır. Bununla birlikte, anonim şirket yönetim kurulu üyeleri ile limited şirket müdürlerinin verdikleri zarar dolayısıyla oluşan hukukî sorumlulukları ibra ile ortadan kaldırılabilir. Kelime olarak aklama, temize çıkarma(www.tdk. gov.tr ) demek olan ibra, anonim şirket yönetim kurulu üyelerinin ya da limite şirket müdürlerinin, yapmış oldukları işlemlerden dolayı şirket zararı doğmuş olsa dahi, ortakların bu duruma razı olduğu ve yönetim organı üyelerinin sorumluluklarına gitmeyeceği anlamına gelir. Ancak, ibra kararının hukukî sorumluluğu tam olarak ortadan kaldırabilmesi için, bazı koşullar dairesinde alınması gerekir. İşte bu çalışmada, ibra kararının anonim şirkette yönetim kurulu üyelerinin, limited şirkette ise müdürlerin hukukî sorumluluklarını ortadan kaldırabilmesi için nasıl alınması gerektiği üzerinde durulacaktır. 2. YÖNETİM KURULU ÜYELERİ İLE MÜDÜRLER HAKKINDA- Kİ İBRA KARARI ALMANIN ÖNEMİ VE YÖNTEMİ Anonim şirkette yönetim kurulu üyelerinin ibraları hakkında karar verilmesi, limited şirkette ise müdürlerin ibraları genel kurulun devredilemez görev ve yetkileri arasında sayılmıştır. Böylece, anonim şirkette yönetim kurulu üyelerinin, limited şirkette ise müdürün veya müdürlerin ibrasına karar verecek organ, şirketin genel kurulu olarak belirlenmiştir. Bu bağlamda, anonim ile limited şirketlerin her faaliyet dönemi sonundan itibaren üç ay içinde yapmaları yasal bir zorunluluk teşkil eden olağan genel kurul toplantılarında, yönetim kurulu üyeleri ile müdürlerin ibraları hususunun genel kurul toplantısının gündemine alınması ve ibranın genel kurulca müzakere edilip karara bağlanması uygun olacaktır. TTK nın 413 üncü maddesinin ikinci fıkrasında yer alan gündemde bulunmayan konular genel kurulda müzakere edilemez ve karara bağlanamaz hükmü ile ifade bulan gündeme bağlılık ilkesini ve gündemin toplantıya çağıran tarafından belirlenmesi kuralını dikkate aldığımızda, ibra hususunun, genel kurulu toplantıya çağırmaya genel kural olarak yetkili bulunan, anonim şirkette yönetim kurulu, limited şirkette ise müdür veya müdürler kurulu tarafından toplantı gündemine alınması beklenir. Ancak, uygulamaya bakıldığında, özellikle halka açık olan anonim şirketlerin 130 KASIM - ARALIK
yönetim organı üyelerinin ibrası hususunu açıkça genel kurul gündemine koydukları, bunların dışında kalan şirketlerin ise genel kurul toplantısına gereken özenin göstermediklerinden dolayı genel kurul toplantısının gündeminde ibra hususuna nadiren yer verildiğini görmekteyiz. Ancak, genel kurul toplantısının gündeminde açıkça yönetim organı üyelerinin ibrası hususu yer almasa dahi, TTK da ibra sonucunu doğuran bir düzenlemeye yer verilmiştir. Kanuna göre, bilânçonun onaylanmasına ilişkin genel kurul kararı, kararda aksine bir açıklık yok ise, yönetim organı üyelerinin, yöneticilerin ve denetçilerin ibrası sonucunu doğurur. Ancak, Kanun, aynı maddenin devamında, bilânçoda bazı hususların hiç veya gereği gibi belirtilmemesi veya bilânçonun şirketin gerçek durumunun görülmesine engel olacak bazı hususları içermesi ve bu hususta bilinçli hareket edilmesi durumunda bilanço onama - sının ibra etkisini doğurmayacağını hükme bağlamıştır. Maddedeki bu hususta bilinçli hareket edilmesi ibaresi dikkat çekmektedir. Bu ibare, sadece bilânço şirketin gerçek durumunun görülmesine engel olacak yanlış bir takım hususları içeriyorsa ifadesi ile ilgili olup, anılan cümle parçasını nitelendirmektedir. Zira, peçeleme bilinçsiz bir şekilde de yapılmış olabilir veya bilânçoya konulan bir kalem mesela karşılık amacını aşan bir şekilde gerçek durumun görülmesine engel olabilir. Bu hâllerin ibraya engel olmaması gerekir. Bu hususu gözeten Yasa Koyucu, anılan ibareyi madde metnine ilave etmiştir(türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu, Esas No:1/324, S.Sayısı:96, Nr.112). İbra konusunda belirtilmesi gereken bir diğer husus da, aynı zamanda şirket ortağı olan yönetim organı üyelerinin oydan yoksunluklarıdır. Anonim şirkette yönetim kurulu üyeleriyle yönetimde görevli imza yetkisini haiz kişiler, yönetim kurulu üyelerinin ibra edilmelerine ilişkin kararlarda kendilerine ait paylardan doğan oy haklarını kullanamazlar. Benzer şekilde, herhangi bir şekilde limited şirketin yönetimine katılmış bulunanlar da, müdürlerin ibralarına ilişkin kararlarda oy kullanamazlar. TTK daki bu düzenlemeleri yanında, Yargıtay ın ibra hususundaki içtihadı, ibranın açık ibra olması gerektiği yönündedir. Yargıtay 11.HD nin 13 Mayıs 2013 tarihli, E.2012/10887, K.2013/9792 sayılı kararında Genel kurul tarafından verilen ibra kararlarının hukuki sonuç doğurabilmesi için ibranın açık ibra, yani somut olayların tartışılıp değerlendirilmek sureti ile ilgililerin ibrasına karar verilmesi gerekmektedir. denilmiştir. Dolayısıyla, kusurlarıyla şirketin zararına sebebiyet veren anonim şirketin yönetim kurulu üyeleri ile limited şirketin müdürlerinin, genel kurul toplantı- KASIM - ARALIK 2016 131
sının gündemine ibra hususunu almaları ve toplantıda ibraları görüşülürken, genel bir ibra talebi yerine, varsa oluşan zararın tutarını, sebeplerini ve bu konudaki kusursuzluklarını açıkça ortakların bilgisine sunmaları, ibra kararının bu hususlar dairesinde müzakere edilerek alınmasını temin etmeleri ve toplantı tutanağına müzakere edilen hususların açıkça yazılmasını sağlamaları, ileride aleyhlerine açılacak bir davada çok önemli faydalar sağlayacaktır. Kısaca, anonim şirkette yönetim kurulu üyeleri, limited şirkette ise müdürler hakkında verilecek ibra kararı, açık olmalıdır. Peki, ibra kararı neden bu kadar önemlidir? Çalışmamızın başında da belirtildiği üzere, ibra kararı, yönetim organı üyelerinin hukuki sorumluluklarını ortadan kaldıran sebeplerden birisidir. Anonim ve limited şirket genel kurulunun, yönetim kurulu ve müdürleri sorumluluktan ibra etmesine ilişkin karar, ibranın kapsadığı açıklanan maddî olaylara ilişkin olarak, şirketin ve ibraya olumlu oy veren ortakların dava hakkını kaldırır. Diğer ortakların dava hakları ise ibra tarihinden itibaren altı ay geçmesiyle düşer. Altı aylık süre hak düşürücü süredir4 18. Bu bağlamda, genel kurulca alınan ibra kararı lehine oy kullanan ortaklar, şirket zararına sebebiyet verdikleri gerekçesiyle yönetim organı üyeleri aleyhine dava açamazlar. Genel kurulda görüşülen ibra hususuna red oyu veren, çekimser kalan ya da toplantıya katılmayan ortakların ise, genel kurulun ibraya ilişkin kararından itibaren altı ay içerisinde dava açması gerekir. Bu süre geçirilmiş ise, anılan ortaklar dahi dava açma haklarını kaybederler. Bu konuda akla gelebilecek bir diğer soru, genel kurulca alınan ibra kararının sonradan başka bir genel kurul kararı ile kaldırılıp yönetim organı üyelerinin hukukî sorumluluklarına gidilip gidilemeyeceği ekseninde yoğunlaşmaktadır. TTK nın 558 inci maddesinin birinci fıkrasında İbra kararı genel kurul kararıyla kaldırılamaz. Hükmüne yer verildiğinden, anonim ve limited şirket genel kurulunun, bir kez sorumluluktan ibraya ilişkin karar verdikten sonra başka bir genel kurul kararı ile bu ibra kararını kaldırması mümkün değildir. Ancak, ibraya ilişkin genel kurul kararının iptali tabi ki talep edilebilir. Son olarak bu konudaki bir sınırlamaya da değinelim: anonim şirketlerde yönetim kurulu üyelerinin, limited şirketlerde ise müdürlerin, şirketin kuruluşundan ve sermaye artırımından doğan sorumlulukları, şirketin tescili ta- 4 18 REİSOĞLU na göre, genel kurulda veya bilançoda açıklanan maddi olaylar dışındaki olaylar nedeniyle, daha sonra yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğu söz konusu olursa; şirket tarafından yönetim kurulu üye ya da üyeleri hakkında zarar ziyan davası açılabilecektir. Bkz. REİSOĞLU, Seza, 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanununun Anonim Şirketlere İlişkin Başlıca Yeni ve Farklı Düzenlemeleri, s.26, https://www. tbb.org.tr/content/upload/dokuman/1611/tbb_hukuk_basdanismani_prof._dr._seza_reisoglu_ Abant_22.10.2011.pdf, Erişim:20/11/2016 132 KASIM - ARALIK
rihinden itibaren dört yıl geçmedikçe ibra yoluyla kaldırılamaz. Bu sürenin geçmesinden sonra da ibra ancak genel kurulun onayıyla geçerlilik kazanır. Ancak, eğer, esas sermayenin onda birini, halka açık şirketlerde yirmide birini temsil eden pay sahipleri ibranın onaylanmasına karşı iseler, ibra genel kurulca dahi onaylanmaz. 3. ÖZET VE SONUÇ Anonim şirkette yönetim kurulu üyelerinin, limited şirkette ise müdürlerin kusurlarıyla sebep oldukları şirket zararına ilişkin hukukî sorumluluklarını ortadan kaldıran hallerden birisi ibradır. İbraya karar verecek organ, şirketin genel kuruludur. Her ne kadar, bilânçonun onaylanmasına ilişkin genel kurul kararı, kararda aksine bir açıklık yok ise, yönetim organı üyelerinin, yöneticilerin ve denetçilerin ibrası sonucunu doğurur ise de; bazı hallerde bilanço onamasının ibra etkisini doğurmayacağı hükme bağlandığından, anonim ve limited şirketlerin her faaliyet dönemi sonundan itibaren üç ay içinde yapmaları yasal bir zorunluluk teşkil eden olağan genel kurul toplantılarında, yönetim kurulu üyeleri ile müdürlerin ibraları hususunu toplantı gündemine almaları ve ibranın genel kurulca müzakere edilip karara bağlanmasını sağlamaları menfaatlerine olacaktır. Yargıtay ın bu konudaki içtihadı ise ibranın açık olması gerektiği yönündedir. Anonim ve limited şirket genel kurulunun, yönetim kurulu ve müdürleri sorumluluktan ibra etmesine ilişkin karar, ibranın kapsadığı açıklanan maddî olaylara ilişkin olarak, şirketin ve ibraya olumlu oy veren ortakların dava hakkını kaldırır. Diğer ortakların dava hakları ise ibra tarihinden itibaren altı ay geçmesiyle düşer. Anonim ve limited şirket genel kurulunun, sorumluluktan ibraya ilişkin kararı, sonradan başka bir genel kurul kararı ile kaldırılamaz. Böylesine önemli güvence sağlayan bir yöntemden faydalanmamak basiret ile bağdaşmasa gerekir. Bu nedenle, özellikle profesyonel yöneticilerin bulunduğu şirketlerde, yönetim kurulu üyeleri ile limited şirketin müdürlerinin ibrası hususunun her yıl olağan genel kurul toplantısının gündemine alınması, gelecek açısından çok önemli faydalar sağlayacaktır. KAYNAKÇA Komisyon Raporu : Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu, Esas No:1/324, Reisoğlu, Sezai(2011). 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanununun Anonim Şirketlere İlişkin Başlıca Yeni ve Farklı Düzenlemeleri. 20.11.2016 tari- KASIM - ARALIK 2016 133
hinde https://www.tbb.org.tr/content/upload/dokuman/1611/tbb_hukuk_ Basdanismani_Prof._Dr._Seza_Reisoglu_Abant_22.10.2011.pdf adresinden erişildi. T.C. Yasalar (14.02.2011) 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (27846 sayılı) Yargıtay 11.HD (13.05.2013) E.2012/10887, K.2013/9792 sayılı kararı. 134 KASIM - ARALIK