TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD

TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD TS EN 1802 Şubat 2006 ICS 23.020.30 GAZ TÜPLERİ TAŞINABİLİR DİKİŞSİZ ALÜMİNYUM ALAŞIMLI GAZ TÜPLERİ İÇİN PERİYODİK MUAYENE VE DENEY Transportable gas cylinders Periodic inspection and testing of seamless aluminum alloy gas cylinders TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz. Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını şükranla anarız. Kalite Sistem Belgesi İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir. Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası) TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü nün garantisi altında olduğunu ifade eder. TSEK Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası) TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü nün garantisi altında olduğunu ifade eder. DİKKAT! TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu değildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir. TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

Ön söz Bu standard; CEN tarafından kabul edilen EN 1802 (2002) standardı esas alınarak TSE Makina İhtisas Grubu na bağlı Tesisat ve Basınçlı Kaplar Özel Daimi Komitesi nce hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu nun 02 Şubat 2006 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir. Bu standardın kabulu ile TS ISO 10461:1998 standardı iptal edilecektir. Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.

İçindekiler 0 Giriş... 1 1 Kapsam... 1 2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar... 1 3 Periyodik muayene ve deney aralıkları... 2 4 Periyodik muayene ve deney için işlemlerin listesi... 2 5 Tüpün mevcut durumunun belirlenmesi, muayene ve deney için hazırlanması... 3 6 Gözle dış muayene... 3 6.1 Gözle dış muayene için hazırlık... 3 6.2 Muayene işlemi... 4 7 Gözle iç muayene... 4 8 İlâve deneyler... 4 9 Tüp mufu/omuzunun muayenesi... 4 9.1 Mufun iç dişi... 4 9.2 Diğer muf ve omuz yüzeyleri... 4 9.3 Hasarlı iç muf dişleri... 5 9.4 Muf kovanı ve halka takılması... 5 10 Basınç deneyi ve ultrasonik muayene... 5 10.1 Genel... 5 10.2 Basınç deneyi... 5 10.3 Ultrasonik muayene... 5 11 Vananın muayenesi... 5 12 Son işlemler... 6 12.1 Kurulama, temizleme ve boyama... 6 12.2 Tüpe yeniden vana takılması... 6 12.3 Tüp darasının kontrolü... 6 12.4 Mühürleme... 7 12.5 Bir sonraki deney tarihine atıf... 7 12.6 Muhteviyatın belirlenmesi... 7 12.7 Kayıtlar... 7 13 Tüpün reddedilmesi ve kullanım dışına alınması... 7 Ek A (Bilgi için) - Millî kurallara göre imal edilen gaz tüpleri... 8 Ek B - Muayene aralıkları... 10 Ek C - Dikişsiz alüminyum alaşımlı gaz tüplerinin gözle muayene sırasında kusur ve durumlarının tarifi ve değerlendirilmesi... 11 Ek D - Bir tüp vanasının tıkandığından şüphe edildiğinde uygulanacak işlem... 16 Ek E - Alüminyum alaşımlı gaz tüplerinin temizlenmesi... 19 Ek F - Gaz tüplerinin sızdırmazlık basınç deneyi... 20 Ek G - Gaz tüplerinin hacimsel genleşme deneyi... 21 Ek H - Ultrasonik muayene... 28 Ek I (Bilgi için) - Vana ve vana bağlantılarının muayene ve bakımı: Tavsiye edilen işlemler... 38 Kaynaklar... 39

Gaz tüpleri Taşınabilir Dikişsiz alüminyum alaşımlı gaz tüpleri için periyodik muayene ve deney 0 Giriş Bir periyodik muayene ve deney işleminin temel amacı, deneyin tamamlanmasında, tüplerin daha ileriki bir zaman periyodunda yeniden hizmete verilebilmesidir. Bu standardda beliritilen tüplerin muayene edilmesi ve deneye tabi tutulmasındaki deneyim bir tüpün yeniden hizmete sokulup sokulamayacağının belirlenmesinde çnemli bir faktördür. 1 Kapsam Bu standard, su kapasitesi 0,5 litreden 150 litreye kadar olan, basınç altında sıkıştırılmış ve sıvılaştırılmış gazlar için tasarımlanan dikişsiz alüminyum alaşımlı taşınabilir gaz tüplerinin (tekli veya grup hâlinde) periyodik muayene ve deney özelliklerini kapsar. Not - Bu standard, yapılabildiği durumda su kapasitesi 0,5 litreden daha az tüplere de uygulanabilir. Bu standard, belli sürelerle yeniden kullanıma verilen gaz tüplerinin bütünlüğünün doğrulanması amacıyla yapılan periyodik muayene ve deney özelliklerini kapsar. Bu standard aynı zamanda, mevcut gaz tüplerinin Avrupa Birliği ne üye ülkeler arasında serbest dolaşımı için yeterlilik işlemini de tarif eder (Ek A). Bu standard, asetilen tüplerinin veya kompozit (tamamen veya kuşak şeklinde sarılmış) alüminyum alaşımlı tüplerin periyodik muayene ve deneyine uygulanmaz. 2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi hâlinde en son baskısı kullanılır EN, ISO, IEC Adı vb. No (İngilizce) EN 473 Non destructive testing Qualification and certification of NDT personnel General principles. EN 629-2 EN 837-1 Transportable gas cylinders 25E taper thread for connection of valves to gas cylinders Part 2: Gauge inspection Pressure gauges Part 1: Bourdon tube pressure gauges Dimensions, metrology, requirements and testing EN 837-3 Pressure gauges Part 3: Diaphragm and capsule pressure gauges Dimensions, metrology, requirements and testing EN 1089-1 Transportable gas cylinders Gas cylinder identification (excluding LPG) Part 1: Stampmarking EN 1795 Transportable gas cylinders (excluding LPG) Procedures for change of gas service. TS No 1) Adı (Türkçe) TS 7477 EN Tahribatsız muayene-tahribatsız 473 muayene personelinin vasıflandırılması ve belgelendirilmesi-genel kurallar TS EN 629-2 Tüpler Taşınabilir Gazların depolanmasında kullanılan- Vanaların gaz tüpüne bağlantısı için 25 E konik vida dişi Bölüm 2: Mastar muayenesi TS EN 837-1 Basınç ölçerler Bölüm 1: Burdon borulu basınç ölçerler- Boyutlar, ölçme, özellikler ve deneyler TS EN 837-3 Basınç ölçerler Bölüm 3: Diyaframlı ve kapsüllü basınç ölçerler Boyutlar, ölçme, özellikler ve deneyler TS EN 1089-1 Taşınabilir gaz tüpleri Gaz tüpü tanıtılması (LPG Hariç): Bölüm 1 Damgalama TS EN 1795* - 1) TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. işaretli olanlar İngilizce metin olarak basılan Türk Standardlarıdır. 1

EN, ISO, Adı ASTM vb. No (İngilizce) EN 1964-2 Transportable gas cylinders Specification for the design and construction of refillable transportable seamless steel gas cylinders of water capacities from 0,5 litre up to and including 150 litres Part 2: Cylinders made of seamless steel with an R m value of 1100 MPa and above. EN 1975 Transportable gas cylinders Specification for the design and construction of refillable transportable seamless aluminium and aluminium alloy gas cylinders of water capacities from 0,5 litre up to 150 litre. EN ISO Transportable gas cylinders 11114-1 Compatibility of cylinder valve materials with gas contents Part 1: EN ISO 11114-2 EN ISO 13341 Metallic materials (ISO 11114-1) Transportable gas cylinders Compatibility of cylinder valve materials with gas contents Part 2: Non-metallic materials (ISO/FDIS 11114-2) Transportable gas cylinders Fitting of valves to gas cylinders (ISO 13341) TS No TS EN 1964-2 TS 11857 TS EN ISO 11114-1 TS EN ISO 11114-2 TS EN ISO 13341 Adı (Türkçe) Tüpler Taşınabilir Su kapasitesi 0,5 litreden 150 litreye kadar Tekrar doldurulabilir Dikişsiz çelik gaz tüplerinin tasarım ve yapım özellikleri Bölüm 2: R m değeri 1100 MPa ve üzeri dikişsiz, çelikten yapılmış tüpler Gaz tüpleri - Alüminyum alaşımından - Dikişsiz - Tekrar doldurulabilir taşınabilir uluslararası kullanım için tasarım imalat ve kabul Gaz Tüpleri- Taşınabilir- Tüp ve vana malzemelerinin gaza uygunluğu - Bölüm 1: Metalik malzemeler Tüpler- Taşınabilir- Tüp ve vana malzemelerinin tüpteki gaza uygunluğu- Bölüm 2: Metal olmayan malzemeler Tüpler - Taşınabilir gaz tüpleri - Vanaların gaz tüplerine bağlantısı 3 Periyodik muayene ve deney aralıkları Tüpler, devamlı olarak emniyetli şekilde çalıştırmak için Ek B ye göre periyodik muayene ve deneye tâbi tutulmalıdır. Ek B de belirtilen süresi dolan bir tüp, doldurma firmasına ilk ulaştığında periyodik bir muayene ve deneye alınmalıdır. Not - Çizelge B.1, mevcut RID/ADR regülasyonlarını karşılayan bazı gazlar için periyodik muayene aralıklarının bir listesini ve aynı zamanda RID/ADR regülasyonları tarafından sonradan uyarlama tavsiyelerini verir. Tüpün normal şartlarda kullanılması ve emniyetsiz olmasına yol açan hatalı ve normal dışı durumların söz konusu olmaması kaydıyla, deney aralığı sona ermiş olsa bile kullanıcının, tüpün içeriği tüketilmeden önce bir gaz tüpünü geri vermesi için herhangi bir genel kural yoktur. Bununla birlikte, tüplerin, zaman aralığının iki katını aşmayan bir sürede yeniden deneye tâbi tutulması tavsiye edilir. Tüplerin acil durum amaçlarıyla (örneğin, yangın söndürücüler, solunum cihazları) kullanılması durumunda, Ek B de veya daha kısa ise, ilgili tüp tasarım standardında/regülâsyonunda belirtilen aralıkta periyodik olarak muayene edilmesi, tüpü elinde bulunduran (sahibi veya kullanıcı) kişinin sorumluluğundadır. 4 Periyodik muayene ve deney için işlemlerin listesi Muayene ve deney sadece, tüplerin devamlı olarak emniyetle kullanılacak şekilde hazırlanmasını sağlayan yetkili personel tarafından uygulanmalıdır. Not - Yetkili personel, gazlarla kullanılan malzemeleri değerlendiren, uygunluğunu onaylayan ve gerekli herhangi bir özel kullanım durumunu tarif eden gerekli teknik bilgi, deneyim ve uzmanlığa sahip bir kimsedir. Böyle bir personel, uygun teknik alanda vasıflı olmalıdır. Her bir tüp periyodik olarak muayene ve deneye tâbi tutulmalıdır. Aşağıdaki işlemler, bu amaçla yapılan muayene ve deney için özellikleri belirtir ve daha sonraki maddelerde ayrıntılı olarak açıklanmıştır: - Tüp durumunun belirlenmesi, muayene ve deney için hazırlanması (Madde 5), 2

- Gözle dış muayene (Madde 6), - Gözle iç muayene (Madde 7), - İlâve deneyler (Madde 8), - Tüp mufunun/omuzunun muayenesi (Madde 9), - Basınç deneyi ve ultrasonik muayene (Madde 10), - Vananın muayenesi (Madde 11), - Son işlemler (Madde 12), - Tüplerin reddedilmesi ve kullanım dışına alınması (Madde 13). Tüplerin ulusal regülasyonlara göre imal edildiği ve AB üyesi ülkeler arasında dolaşımı ve kullanımı için Taşınabilir Basınçlı Ekipman Direktifi (TPED) kapsamında vasıflandırılmasının düşünüldüğü durumlar için, ilâve özellikler Ek A da belirtilmiştir. Yukarıda listelenen muayene ve deneylerin belirtilen sıraya göre yapılması tavsiye edilir. Özellikle gözle iç muayene (Madde 7), basınç deneyinden (Madde 10) önce uygulanmalıdır. Muayene veya deneylerde yetersiz görülen tüpler reddedilmelidir (Madde 13). Yukarıdaki deneylerden sonra bir hata belirtisi veya tüpün durumu hakkında hâlâ şüpheler mevcutsa, bu şüpheler olumlu yönde giderilinceye kadar Madde 8 e göre ilâve deneyler yapılmalı veya tüp kullanım dışına alınmalıdır. Periyodik deney veya muayene sırasında reddedilen bazı tüpler, Ek C ye göre düzeltilebilir. Alüminyum alaşımlı tüplerin mekanik özellikleri ısıdan etkileneblir. Bu nedenle, herhangi bir işlemdeki en yüksek sıcaklık sınırlandırılmalıdır (Madde 12.1.2). 5 Tüpün mevcut durumunun belirlenmesi, muayene ve deney için hazırlanması Herhangi bir işlem uygulanmadan önce, ilgili tüp verisi (örneğin, EN 1089-1) ile muhteviyatı ve sahibi belirlenmelidir. Tüpler, işlem uygulanmadan önce kontrollü ve emniyetli şekilde basınçsız hâle getirilmeli ve boşaltılmalıdır. İç muayene aşamasında tehlikeleri gidermek için, tutuşabilen, oksitleyici ve toksik gazlar içeren tüplere özellikle dikkat edilmelidir. Yanlış işaretlenmiş, bilinmeyen gaz ihtiva eden veya gazı emniyetle boşaltılamayan tüpler, özel olarak elden geçirmek üzere ayrılmalıdır. Çalışmayan veya kilitlenmiş vanalara sahip tüpler, Ek D de belirtildiği şekilde işlem görebilir. Vana, yukarıda belirtilen kurallara uyulması ve tüpün basıncının emniyetle giderilmesi koşuluyla yerinden sökülmelidir. Benzer şekilde, tüp vanalarının takılı olmadığı grup hâlindeki tüplerde, gazın tüpten serbestçe atmosfere boşaldığını belirlemek için T birleştirme bağlantıları da kontrol edilmelidir. 6 Gözle dış muayene 6.1 Gözle dış muayene için hazırlık Her bir tüp temizlenmeli ve örneğin fırçalama, basınçlı kum taneleri püskürtme (çok kontrollü bir biçimde), su jetiyle aşındırarak temizleme, kimyasal temizleme (Ek E veya tüp imalâtçısına başvurulmalıdır) veya elverişli diğer metotlar gibi uygun bir metot yardımıyla dış yüzeyden bütün gevşek kaplamalar, korozyon kalıntıları, katran, yağ veya diğer yabancı maddeler uzaklaştırılmalıdır. Alüminyum ve alüminyum alaşımlarına zarar veren alkalin çözücü ve boya kaldırıcı maddeler kullanılmamalıdır. Bütün aşamalarda tüpe hasar verilmesinden veya tüp yüzeyinin aşırı şekilde aşındırılmasından kaçınmak için tedbir alınmalıdır. Erimiş naylon, polietilen veya benzeri bir kaplama uygulanmış ve bunların hasara uğradığı görülmüşse veya bunlar muayenenin uygun şekilde yapılmasını engelliyorsa, bu kaplama çıkartılmalıdır. Bu kaplama, Madde 12.1.2 de belirtilen sınırları aşan bir sıcaklıkta/sürede ısı uygulanarak çıkartılıyorsa veya ısı hasarı belirtileri varsa, tüp kullanıma verilmeden ve gerekli deneyler ve muayeneler uygulanmadan önce imalâtçıya başvurulmalıdır. 3

6.2 Muayene işlemi Her bir tüpün dış yüzeyi aşağıdakiler dikkate alınarak muayene edilmelidir: a) Ezik, yarık, oyuk, şişlik, çatlak, katmanlaşma veya aşırı taban aşınması, b) Isı hasarı, hamlaç veya elektrik ark yanığı (Çizelge C.1 de tarif edildiği gibi), c) Korozyon (Çizelge C.2 de tarif edildiği gibi), d) Okunaksız veya yetkisiz mühür işaretlemeleri, yetkisiz ilâveler veya düzenlemeler gibi diğer kusurlar, e) Bütün kalıcı parçaların bütünlüğü, f) Dikey denge (ilgili ise, Çizelge C.1 de tarif edildiği gibi). Reddetme kriterleri için Ek C ye bakılmalıdır. Sonraki kullanımlar için uygun olmayan tüpler, kullanım dışına alınmalıdır (Madde 13 te tarif edildiği gibi). 7 Gözle iç muayene Her bir tüpün içi, örneğin Madde 6.2 a) ve Madde 6.2 c) de listelenenler gibi herhangi bir kusuru belirlemek için aydınlatma kullanılarak muayene edilmelidir. Aydınlatma metodunun deney işlemini uygulayan kişiye zarar vermemesi için tedbirler alınmalıdır. Gözle en uygun iç muayeneyi engelleyebilecek herhangi bir iç astar veya kaplama varsa kaldırılmalıdır. Yabancı maddenin mevcut olduğunu veya hafif yüzey korozyonundan daha fazlasının belirtilerini gösteren herhangi bir tüpün içi, sıkı kontrollü şartlar altında basınçlı kum taneleri püskürtme, su jetiyle aşındırarak temizleme, sallama, buhar jeti, perdahlama, sıcak su jeti, kimyasal temizleme (Ek E veya tüp imalâtçısına danışılmalıdır) veya diğer uygun metotlar yardımıyla temizlenmelidir. Tüpe zarar vermekten sakınmak için gereken dikkat gösterilmelidir. Temizleme gerekliyse, tüp temizlendikten sonra yeniden muayene edilmelidir. Belirli hidrojen üretim işlemleri, cıvanın meydana getirdiği kirliliği içerebilir. İç tarafına cıva bulaşmış herhangi bir alüminyum alaşımlı tüp, kullanım dışına alınmalıdır. 8 İlâve deneyler Gözle muayene aşamasında (Madde 6 ve Madde 7) bulunan bir kusurun tipi ve/veya derecesi ile ilgili şüphe varsa, örneğin ultrasonik teknikler, ağırlık kontrolü veya diğer tahribatsız muayeneler gibi ilâve deneyler veya muayene metotları uygulanabilir. Tüp, sadece bütün şüpheler giderildiğinde, bir sonraki işleme tâbi tutulabilir (Ek C). Bir sertlik deneyi gerekli olursa, bu, ISO 6506 veya örneğin iletkenlik gibi uygun bir alternatif metoda göre yapılmalıdır. Sonuçlar, en azından gerekli en düşük tasarım sertlik değerini karşılamalıdır. Alternatif bir metot sadece, bu işlem tüpün imalâtı sırasında yapılır ve deney belgesinde uygun şekilde kaydedilirse, kullanılabilir. En düşük tasarım sertlik değeri bilinmediğinde, tüp, herhangi bir fırınlama işleminden önce ve sonra sertlik muayenesinden geçirilmeli ve yetkili personelin uygun bulduğu sertlik değerinde fark edilebilir bir düşme olmamalıdır. Bütün sertlik muayeneleri, derin izler bırakılmamasını sağlamak için yeterli tedbir alınarak, tüpün paralel kesiti üzerinde yapılmalıdır. 9 Tüp mufu/omuzunun muayenesi 9.1 Mufun iç dişi Tüp mufunun iç dişi, aşağıdakilerden emin olmak için muayene edilmelidir: - Temiz ve tamamen düzgün, - Hasarsız, - Çapaksız, - Çatlaksız Çatlak tespiti için kapsamlı muayene (Ek C), - Diğer kusurların olmaması. Çatlaklar, vida dişinin yukarısından aşağıya ve vida diş yüzeyi boyunca uzanan dikey çizgiler hâlinde görülürler. Bunlar kılavuz izleriyle (vida dişi işleme izleri) karıştırılmamalıdır. Vida dişi tabanındaki alana özellikle dikkat edilmelidir. 9.2 Diğer muf ve omuz yüzeyleri Muf ve omuzun diğer yüzeyleri, çatlak veya başka hataların bulunmadığından emin olmak için muayene edilmelidir (Ek C). 4

9.3 Hasarlı iç muf dişleri Gerekli olan yerlerde ve imalâtçı veya yetkili personelin muf tasarım izinlerini onayladığı yerlerde, etkili vida dişlerinin sayısını sağlamak için, sadece yetkili personeller tarafından vida dişlerine yeniden kılavuz çekilebilir. Bu dişler, yeniden kılavuz çektikten sonra, uygun vida diş mastarı ile kontrol edilmelidir (örneğin 25E vida dişi, EN 629-2 ye göre). 9.4 Muf kovanı ve halka takılması Bir muf kovanı/halka takıldığında, bu işlemin emniyetle ve vida dişi zarar görmeden yapıldığından emin olmak için muayene edilmelidir. Muf kovanı sadece onaylı bir işlem uygulanarak değiştirilmelidir. Muf kovanı/halka değişimi sırasında, tüp malzemesinde önemli bir hasar meydana gelmişse, bu tüp kullanım dışına alınmalıdır. Muf kovanı kaynak veya lehimle yeniden birleştirilmişse, bu tüp kullanım dışına alınmalıdır. 10 Basınç deneyi ve ultrasonik muayene 10.1 Genel Her bir tüp hidrolik veya pnömatik bir basınç deneyine (Madde 10.2) ya da bir ultrasonik muayeneye tâbi tutulmalıdır (Madde 10.3). 10.2 Basınç deneyi 10.2.1 Genel kurallar Bir basınç deneyi uygulandığında, deney sıvısı olarak uygun bir sıvı, genelde su kullanılmalıdır. Deney, tüpün tasarımına hangisi uygunsa, bir basınç dayanım deneyi (Madde 10.2.2) veya hacimsel genleşme deneyi (Madde 10.2.3) olabilir. Deney tiplerinden birinin kullanılmasına karar verildikten sonra, bu deney sonuçlandırılmalıdır. Bir deney tipinden diğerine geçmeye kalkışılmamalıdır. Deney basıncı tüpün mührüne göre olmalıdır. Tüpteki basınç, deney basıncına ulaşıncaya kadar azar azar artırılmalıdır. Tüp deney basıncı, basınç kaynağının tüple bağlantısı kesilerek, en az 30 s aynı tutulmalı ve bu sırada ulaşılan basınçta herhangi bir düşme olmamalı veya herhangi bir sızıntı belirtisi görülmemelidir. Deney sırasında emniyet tedbirleri alınmalıdır. 10.2.2 Sızdırmazlık basınç deneyi Ek F, bu deneyin uygulanması için tipik bir metodu kapsar. Not - İlgili kuruluşun onay vermesi kaydıyla, bir pnömatik basınç deneyi uygulanabilir. İşlemin emniyetle yapılmasını sağlamak ve hidrolik deneyde istenenden çok daha fazla açığa çıkabilecek herhangi bir enerjiyi kontrol altına almak için gerekli önlemler alınmalıdır. Basınç ölçerde kaydedilen basınç 30 s lik süreyle sabit kalmalıdır. Tüp yüzeyinin hiçbir yerinde, görünür bir sızıntı veya görülebilir kalıcı şekil bozukluğu oluşmamalıdır. Bu kontrol 30 s lik süre veya basıncın tahliye edilmesinden hemen sonra yapılabilir. Bu deneyin özelliklerini karşılamayan herhangi bir tüp kullanım dışına alınmalıdır. 10.2.3 Hacimsel genleşme deneyi Ek G, bu deneyin uygulanması için tipik bir metodu kapsar ve tercihli su kılıfı metodu veya susuz kılıf metodu yardımıyla dikişsiz alüminyum alaşımlı gaz tüplerinin hacimsel genleşmesini belirlemek için ayrıntıları verir. Deney basıncında toplam genleşmenin yüzdesi olarak ifade edilen, tüpün kalıcı hacimsel genleşmesi; tüp, deney basıncında en az 30 s süreyle tutulduktan sonra, tasarım kapsamında verilen yüzdeyi aşmamalıdır. Kalıcı genleşme için bu değer aşılırsa, tüp kullanım dışına alınmalıdır. 10.3 Ultrasonik muayene Ultrasonik muayene, yetkili personel ile anlaşma sağlanarak, periyodik muayene işlemlerindeki basınç deneyi yerine kullanılabilir. Ultrasonik muayene, uygulanırsa, Ek H de belirtilen metoda göre yapılmalıdır. 11 Vananın muayenesi Tüp yeniden kullanıma verilirse her bir vana (veya gruplar için T bağlantı), uygun şekilde çalıştığını doğrulamak ve gaz sızdırmazlığı sağlandığından emin olmak için muayene edilmelidir. Ek I da uygun bir metot örneği verilmiştir. 5

12 Son işlemler 12.1 Kurulama, temizleme ve boyama 12.1.1 Kurulama ve temizleme Her bir tüpün içi, hidrolik basınç deneyinden hemen sonra, uygun bir metot kullanılarak herhangi bir su kalıntısı kalmayacak şekilde eksiksiz kurulanmalıdır (kullanılan en yüksek sıcaklık/süre değerleri için Madde12.1.2 ye bakılmalıdır). Tüpün içi, kuru ve diğer kirleticileri içermediğinden emin olmak için muayene edilmelidir. 12.1.2 Boyama Bazı durumlarda tüpler, fırınlama gerektiren boyalar kullanılarak yeniden boyanır. Plâstik kaplamalar da tüp imalâtçısının gözetiminde yeniden uygulanabilir. Boyama veya kaplama, tüpün üzerine damgalanan işaretler okunaklı olacak şekilde uygulanmalıdır. Alüminyum alaşımlı tüpler, normalde, son mekanik özellikleri elde etmek için, hassas ısıl işlem kullanılarak imal edilirler. Bu nedenle, herhangi bir işlem için en yüksek sıcaklık sınırlandırılmalıdır. Tüp sıcaklığı, aşırı ısıtma tüp özelliklerini değiştirdiği için, hiçbir durumda imalâtçı tarafından tavsiye edilen değeri aşmamalıdır. Tüpün alaşım/ısıl işlemi bilinmediği durumda, ısıl işlem görmemiş alaşım için aşağıdaki özellikler uygulanır. Eskitmeyle ısıl işlem görmüş alaşımlardan imal edilmiş tüpler için en yüksek sıcaklık 150 o C u aşmamalıdır. 100 o C ve 150 o C arasındaki sıcaklıklar için işlem süresi 30 dakika ile sınırlandırılmalıdır. Fırınlama (ısıtma) süresi, 100 o C ve 150 o C arasındaki veya 150 o C dan büyük bir sıcaklıkta 30 dakikayı aşarsa, bir sertlik deneyi uygulanmalıdır (Madde 8). Isıl işlem görmemiş alaşımlardan imal edilmiş tüpler için en yüksek sıcaklık 80 o C u aşmamalıdır. 60 o C ve 80 o C arasındaki sıcaklıklar için işlem süresi 15 dakika ile sınırlandırılmalıdır. Fırınlama (ısıtma) süresi, 60 o C ve 80 o C arasındaki veya 80 o C dan büyük bir sıcaklıkta 15 dakikayı aşarsa, bir sertlik deneyi uygulanmalıdır (Madde 8). 12.2 Tüpe yeniden vana takılması Vana, tüpe bir conta malzemesi kullanılarak takılmalıdır.vana ve tüp arasında bir conta olduğunda, mufun aşırı gerilmesinin önlendiğinden emin olacak kadar gerekli en uygun döndürme momenti EN ISO 13341 e göre uygulanmalıdır. Döndürme momenti uygulanırken, vida dişlerinin ölçü ve düzeni, vana malzemesi ve imalâtçının tavsiyelerine göre kullanılan conta malzemesinin tipi dikkate alınmalıdır. Yağlayıcı maddeler/conta malzemesinin kullanılmasına izin verildiği durumlarda, EN 11114-2 ye göre tüpün oksijen için kullanılmasında özel tedbirler alınarak; sadece, gaz için onaylanan tüpler kullanılmalıdır. 12.3 Tüp darasının kontrolü Bu özellik sadece sıvılaştırılmış gazlar için kullanılan tüplere uygulanmalıdır. Tüplerin darası, doğruluğu düzenli olarak kontrol edilen bir tartı aleti yardımıyla ölçülmelidir. Tartı aletinin kapasitesi, tüp darasının kapasitesine uygun olmalıdır. Dara; tüp, vana(lar) ve kalıcı bütün bağlantı elemanlarının kütlesini kapsamalıdır. Tüpün darası, mühürde görülen daradan Çizelge 1 de verilen değerden daha fazla olacak şekilde farklıysa ve bunun nedeni hasar gördüğünden dolayı değilse, EN 1089-1 e göre orijinal dara iptal edilmeli, kalıcı ve okunaklı bir şekilde doğru dara işaretlenmelidir. Çizelge 1 Tüp dara kütlesinde izin verilebilen en büyük sapma Tüpün su kapasitesi ( V ) (Litre) Tüp kütlesinde izin verilebilen en büyük sapma g 0,5 V < 5,0 ± 50 5,0 V 20 ± 200 > 20 ± 400 6

12.4 Mühürleme Periyodik muayene ve deneyin başarılı bir şekilde tamamlanmasından sonra, her bir tüp muayeneyi yapan kişi veya deney istasyonunun sembolü ile birlikte o günkü deney tarihi, EN 1089-1 e göre kalıcı şekilde işaretlenmelidir. 12.5 Bir sonraki deney tarihine atıf Bir sonraki periyodik muayene veya periyodik muayene ve deneyin yılı belirtilerek, bir etiket veya vana ile tüp arasına takılmış bir halka gibi uygun bir metot kullanılarak, bir sonraki deney tarihi açıkça görülebilecek şekilde işaretlenmelidir. 12.6 Muhteviyatın belirlenmesi Tüp, kullanıma tekrar verilmeden önce, içine konulacak maddeye göre işaretlenmelidir (EN 1089-2 ve EN 1089-3 e uygun olarak). Boyama gerekirse, Madde 13.1.2 ye göre tedbir alınmalıdır. Tüpün içindeki gaz muhtevası değiştirilerek kullanıma verilirse, EN 1795 teki kurallar uygulanmalıdır. 12.7 Kayıtlar Yapılan deneyin ayrıntıları deney istasyonu tarafından kaydedilmeli ve bu kayıtta aşağıdaki bilgiler olmalıdır. - Tüp sahibinin ismi, - İmalâtçı veya sahibi tarafından verilen seri numarası, - Tüp darası (uygulanabildiğinde), - Deney basıncı, - Deney sonucu (yeterli veya yetersiz), - Deney tarihi, - Muayene eden kişi veya deney istasyonunun tanıtma sembolü, - Denetimcinin kimlik bilgileri, - Denetimci tarafından belirlenen, tüpte yapılan büyük onarımların ayrıntıları. Ayrıca, kayıtlardan tek bir dosyada muhafaza etmenin gerekli olmadığı fakat belirli bir tüpün takibine imkan tanıyan aşağıdaki bilgileri sağlamak mümkün olmalıdır. Bu bilgiler: - Tüp imalâtçısı, - İmalâtçı tarafından verilen seri numarası, - İmalât özellikleri, - Su kapasitesi/ölçüsü, - İmalât deney tarihi dir. 13 Tüpün reddedilmesi ve kullanım dışına alınması Bir tüpün reddedilmesi kararı, muayene ve deney işlemlerinin herhangi bir aşamasında verilebilir. Reddedilen bir tüpün tamiri mümkün değilse, tüp sahibi haberdar edilerek, bu tüp, üzerindeki herhangi bir parçasının, özellikle omuzunun yeniden kullanılmasının mümkün olmaması için, gazı basınç altında tutan deney istasyonu tarafından kullanım dışına alınmalıdır. Anlaşmazlık durumunda, fiili duruma yasal olarak uyulmadığının iyice anlaşıldığından emin olunmalıdır. Tüpün, boş ve içerisinde gaz olmadığından emin olduktan sonra kullanım dışına alınması için aşağıdaki metotlardan biri veya birkaçı uygulanabilir (Madde 5): - Tüp, tercihan omuz alanında, mekanik araçlar kullanılarak sıkıştırılarak ezilir, - Tüpün üst oval kısmında, buranın yaklaşık % 10 una denk gelecek şekilde bir delik açılır veya ince cidarlı tüp durumunda en az üç yerde rastgele delik açılır, - Muf rastgele kesilir, - Omuz dahil, tüp rastgele iki veya üç parçaya ayrılır, - Emniyetli şekilde patlatılır. 7

Ek A (Bilgi için) Millî kurallara göre imal edilen gaz tüpleri A.1 Kapsam Bu Ek, bütün Avrupa Birliği ne üye ülkeler arasında serbest dolaşımı ve kullanımı için TPED e uygunluğundan emin olmak için ulusal regülasyonlara göre imal edilmiş mevcut gaz tüplerini değerlendirmek amacıyla yapılan kontrol, muayene ve deneyleri kapsar. Bu Ek, EEC 84/526 Direktifine veya EN 1975 e göre imal edilmiş gaz tüpleri için uygulanmaz ve bu nedenle bu tüpler için gerekli değildir. A.2 Tarif ve sembol Π Avrupa Birliği içinde kullanılması için RID/ADR ye uygunluk gösteren mevcut gaz tüplerini belgelendirmek için TPED tarafından gerekli görülen resmi mühür işareti. A.3 Genel kurallar A.3.1 Gaz tüplerinin sahibi, belgelendirme için hazırlanan gaz tüplerinin tiplerini ve seri numarasını muayene eden kişiye bildirmelidir. Dokümantasyon ve daha sonraki hesap için, her bir tüpe ait aşağıdaki bilgiler mevcut olmalıdır: - İmalâtçı, - Seri numarası, - İmalât tarihi, - Tüpün imal edildiği regülasyon veya özellik, - Çalışma basıncı, - Deney basıncı, - Dış çap, - En küçük et kalınlığı, - En küçük akma gerilmesi, - Su kapasitesi. Muayene eden kimse, bu liste tüpün açıkça tarif edilmesi için gerekli tüm bilgiyi içeriyorsa onaylamalıdır (sadece yukarıda listelenen parametreler için, EN 1975 nin ilgili ekindeki üretim deney belgelendirme örneğine bakınız). A.3.2 Muayene eden kimse, anılan listeyle bağlantılı olarak, ulusal açıdan emniyetli olmayan ilgili herhangi bir tüpü onaylamalıdır. Kullanımda herhangi bir kısıtlama uygulanırsa, bu uygulama sonraki kullanımlar için de devam ettirilmelidir. A.3.3 Tüp sahibi, muayene eden kimsenin, tüplerin alüminyum alaşımları (EN ISO 11114-1 de tarif edildiği gibi) aşındırıcı gazlarla kullanılmadığını veya kullanılmayacağını doğrulamasını mümkün kılan bilgiyi doğrulamalıdır. A.3.4 Muayene eden kimse, gaz tüplerinin et kalınlığının, EN 1975 in ilgili bölümüne göre tüpün karşılık gelen akma gerilmesi için hesaplanan en düşük et kalınlığına eşit veya bu değerden daha büyük olduğunu onaylamalıdır. A.3.5 Muayene eden kimse, imalât belgelerinin veya bunlara denk belgelerin mevcut olduğunu doğrulamalıdır. İmalât belgeleri mevcut değilse muayene eden kimse bütün ilgili tip deneylerinin ve imalât ürün partisi deneylerinin yapıldığını doğrulamalıdır. A.3.6 Muayene eden kimse, bu standarda göre periyodik muayene yapmalıdır. 8

A.4 Özel kurallar Madde A.3.1 ile Madde A.3.6 arasındaki genel özelliklerden herhangi biri tümüyle karşılanmadığında, muayene eden kimse aşağıdakileri uygun olarak doğrulayabiliyorsa, tüp yeterli olarak vasıflandırılabilir: a) Muayene eden kimse, en düşük et ve taban kalınlığı hesabını doğrulamalıdır. Bütün tüpler, en düşük et ve taban kalınlıklarının EN 1975 de istenilen en düşük et ve taban kalınlığına eşit veya bu değerden büyük olduğunu ve Ek C de tarif edildiği gibi tüplerin hasarlı sayılacak kadar kusurlu olmadığını doğrulamak için Ek H de belirtilen metoda göre ultrasonik muayeneden geçirilmiş olmalıdır. b) Her bir tüpe, EN 1975 de tarif edilen bir sertlik deneyi uygulanmalıdır. Sonuçlar, mevcutsa ilk tarifteki özelliklerle kıyaslanmalıdır. Önemli herhangi bir sapma belirtilmeli ve açıklanmalıdır. Sertlik değerinin belirtilmediği durumda, pren 1964-2 de tarif edilen metoda göre denk bir sertlik değeri türetilmelidir. c) Alüminyum alaşımlı tüpler için, EN 1975 e (ayrıca Direktif 84/526/EEC ye bakılmalıdır) göre hazırlanmış aşınma deney sertifikaları (kristaller arası ve gerilim aşınması) mevcut olmalıdır. Bu belgeler mevcut değilse, EN 1975 in ilgili maddelerindeki (ayrıca Direktif 84/526/EEC ye bakılmalıdır) daha az ağır (kristaller arası aşınma deneyi) şartlara göre, aşınma deneyleri tekrarlanmalıdır. d) Tüp, henüz Madde A.3.6 ya göre hidrostatik deneye tâbi tutulmamışsa, Madde 10.1 veya Madde 10.2 ye göre hidrostatik deneye tâbi tutulmalıdır. A.5 Özel işaretlemeler Periyodik muayeneden geçirilen bir gaz tüpü, Madde A.3 ve Madde A.4 te belirtilen özelliklerin tamamen doğrulanması kaydıyla, sadece Π işaretiyle mühürlenebilir. A.6 Muayene raporu Muayene eden kimse, her bir tüp tipi için bir rapor hazırlamalıdır. İlgili tüm belgeler, yeni deneyler ve yapılan muayeneler bu rapora eklenmelidir. 9

Çizelge B.1 Periyodik muayene ve deney aralıkları a Ek B Muayene aralıkları Tarif Gaz tipi (örnekler) b Periyot Normal aralıklar c yıl Sıkıştırılmış gazlar Sıvılaştırılmış gazlar Aşındırıcı gazlar f Gaz karışımları ADR nin sonraki revizyonu için bilgi amaçlı tavsiyeler Periyot yıl Ar, N 2, He, H 2, hava, O 2, CH 4 ve benzerleri 10 10 Müstakil solunum havası, d O 2, ve benzerleri 5 Su altında solunum d düzeneği için gazlar 2,5 ( gözle, iç ) ve 5 ( tam ) e CO 10 10 CO 2, N 2 O ve benzerleri 10 10 Alüminyum için korozif olan gazların alüminyum alaşımlı tüplere doldurulması yasaklanmıştır (EN ISO 11114-1) a) Aşağıdaki b) şıkkı dışındaki tüm karışımlar b) Toksik ve/veya çok toksik bileşenleri içeren tümüyle gaz durumundaki karışımlar 3 3 ( gözle, iç ) ve 5 ( tam ) g Toksik gazlar 5 10 Çok toksik gazlar AsH 3, PH 3 ve benzerleri 5 5 Sınıflandırmaya göre 3, 5 veya 10 yıl TC, TFC, TOC grupları için 3 yıl T, TF, TO grupları için 5 yıl a) Herhangi bir bileşenin en kısa deney periyodu b) Karışımın son hâlinin toksikliği, LC 50 200 x 10-6 lık bir hacim yüzdesi biçiminde olan karışımlar için 10 yıllık periyot uygulanır ve karışımın son hâlinin toksikliği, LC 50 < 200 x 10-6 lık bir hacim yüzdesi biçiminde olan karışımlar için 5 yıllık periyot uygulanır. A, O, F grupları için 10 yıl a Doldurulan gazın alüminyum alaşımlarıyla uygunluğu, EN ISO 11114-1 e göre kontrol edilmelidir. b c d e f g Bu liste gazların tamamını içermez. Gazların tam listesi RID/ADR den temin edilebilir. Bu aralıklar RID/ADR nin 1999 baskısını karşılar. RID/ADR de henüz listelenmemiştir. Su altında müstakil solunum düzeneği için kullanılan tüpler için, yeniden yapılan 5 yıllık bütün deney işlemine ilâveten, her 2,5 yılda bir gözle muayene işlemi uygulanması gereklidir. RID/ADR amaçları için, aşınma insan dokusu ile ilgili olup, tüp malzemesiyle ilgili değildir. Tüp malzemesinde korozyon meydana getirdiği görülen gaz karışımları için tekli korozyon gazlarına ait zaman periyodu uygulanır. 10

Ek C Dikişsiz alüminyum alaşımlı gaz tüplerinin gözle muayene sırasında kusur ve durumlarının tarifi ve değerlendirilmesi C.1 Genel Gaz tüplerinin kusurları, fiziksel veya malzemeden ya da tüpün ömrü boyunca maruz kaldığı çevre veya kullanma şartlarının bir sonucu olan korozyon sonucunda meydana gelmiş olabilir. Bu Ekin amacı, ret kriterinin uygulaması olarak gaz tüpü kullanıcılarına genel kılavuzluk sağlamaktır. Bu Ek bütün tüplere uygulanabilir ancak özel karakteristiklere sahip gazları ihtiva eden tüpler modifiye edilmiş kontrol elemanlarını gerektirebilir. Keskin bir oyuk biçimindeki herhangi bir kusur, taşlama, talaş kaldırma veya diğer uygun metotlar kullanılarak giderilebilir. Böyle bir tamir işleminden sonra, örneğin ultrasonik muayene ile et kalınlığının kontrol edilmesi tekrarlanmalıdır. C.2 Fiziksel veya malzeme kusurları Fiziksel veya malzeme kusurlarının değerlendirilmesi Çizelge C.1 e göre olmalıdır. C.3 Korozyon C.3.1 Genel Tüp, metalin dış taraftan korozyona uğramasına neden olabilecek çevre şartlarına maruz kalabilir. Metal iç korozyonu, kullanma şartlarına bağlı olarak da meydana gelebilir. Ret sınırlarının çizelgeler hâlinde tüplerin bütün ölçü tipleri ve kullanma şartları için açık şekilde belirtilmesinde zorluk mevcuttur. Ret sınırları aşağıdaki kayda değer saha deneyimi dikkate alınarak oluşturulur. İç korozyona maruz kalan tüplerin emniyetli ve kullanıma yeniden verilmesinin uygun olup olmadığının değerlendirilmesi için kapsamlı deneyim ve muhakeme kabiliyeti gereklidir. Tüpün muayenesinden önce, metal yüzeyinin korozyon kalıntılarından temizlenmesi önemlidir. C.3.2 Korozyon tipleri Muhtemel korozyon tipleri, Çizelge C.2 deki tariflere göre sınıflandırılır. C.4 Muf ve omuz çatlakları C.4.1 Tüpün reddedilmesi Çizelge C.1 e göre, çatlak oluşmuş tüpler reddedilir. C.4.2 Muf çatlakları Konik dişlere sahip bazı tüpler, muf çatlaklarına maruz kalabilir. Çatlaklar, uygun bir yolla temizlendikten sonra, gözle muayene yapılarak belirlenebilir. Şekil C.8, bu şekildeki çatlakların konumu ve olası yayılmasını gösterir. Muf çatlakları, normalde paralel çizgiler hâlinde görülen kılavuz izleriyle karıştırılmamalıdır. Şekil C.9, kılavuz izlerini göstermektedir. C.4.3 Omuz çatlakları Paralel dişli bazı tüpler omuz çatlaklarına maruz kalabilir. Bu çatlaklar iç omuzun büküm yerlerinden başlar ve diş açılmış alana veya omuz bölgesine ilerler. Bu nedenle, mufun, bu daha aşağıda kalan diş açılmış kısmı, çok dikkatli muayene edilmelidir. Şekil C.10, omuz çatlaklarının nereden başladığını ve nasıl yayıldığını göstermektedir. 11

Çizelge C.1 Tüp üzerindeki fiziksel ve malzeme kusurlarına bağlı olarak ret sınırları Kusur tipi Tarif Madde 6 ya göre ret sınırları a Tamir veya kullanım dışına alma Şişkinlik Tüpün gözle görünür şekilde Böyle bir kusura sahip bütün tüpler Kullanım dışına alma şişliği Ezilme Tüpte, metalin içine girmesi Ezilme derinliği, tüpün dış çapının Kullanım dışına alma veya ayrılması sonucu % 3 ünü aştığında, veya oluşmamış ve tüp dış çapının Ezilme çapı, ezilme derinliğinin 15 Kullanım dışına alma % 1 inden daha derin bir katından daha küçük olduğunda çöküntü Kesik veya oyuk (Şekil C.1) Çatlak (Şekil C.2, Şekil C.8 ve Şekil C.9) Ateş hasarı (Şekil C.3) Kapak veya muf geçmeleri Mühürleme Kaynak veya lehim yanığı (Şekil C.4) Metalin ayrıldığı veya parçalandığı yerde ve derinliği tüp et kalınlığının % 5 ini geçen keskin bir iz Kesik veya oyuk derinliği et kalınlığının % 10 unu aştığında veya Kesik veya oyuk uzunluğu tüp dış çapının % 25 ini aştığında veya Et kalınlığı en düşük tasarım kalınlığından küçük olduğunda Mümkünse tamir b Mümkünse tamir b Kullanım dışına alma Metalde yarık veya yırtık Böyle kusurlara sahip bütün tüpler Kullanım dışına alma c Genellikle aşağıdakilerle beliren, tüpün genel veya yerel olarak aşırı ısınması: a) Tüpün kısmen erimesi, b) Tüpün eğrilmesi, c) Boyanın siyahlaşması veya yanması, d) Vanada ateş hasarı, plâstik kapağın veya tarih halkasının erimesi. Tüp mufu, tabanı veya yan yüzeylere tutturulmuş geçmeler Bir metal zımbayla yapılan işaretleme Tüpün kısmen erimesi, çentikleme veya çukur açma yoluyla kaynak metaline ilâve veya metalin kopartılması Kuşkulu işaretler Tüp imalât işlemi veya onaylı tamir dışında oluşmuş Dikey denge a) ve b) kategorisindeki bütün tüpler c) ve d) kategorisindeki bütün tüpler, muayene ve/veya deneyden sonra kabul edilebilir İlâvenin, onaylı tasarımın parçası olduğu açıkça anlaşılamadığı tüpler dışındaki bütün tüpler Okunaksız, değiştirilmiş veya yanlış ya da yanlış değiştirilmiş işaretlemeler taşıyan bütün tüpler Böyle kusurlara sahip bütün tüpler Böyle kusurlara sahip bütün tüpler Kullanım sırasında risk meydana getirebilen, diklikten sapma (özellikle ayak tutturulmuşsa) Kullanım dışına alma Mümkünse tamir Mümkünse tamir Kullanım dışına alma d Kullanım dışına alma İlâve muayeneden sonra mümkünse kullanmaya devam Mümkünse tamir veya kullanım dışına alma a Bu çizelgede verilen ret kriterleri uygulandığında, tüpün kullanma şartları, kusurun ölçüsü ve tasarımdaki emniyet faktörleri dikkate alınmalıdır. b Bu işlem, uygun bir metal kaldırma tekniği kullanılarak tamir yapıldıktan sonra elde edilen et kalınlığının en azından tasarımdaki en küçük et kalınlığına eşit olması şartıyla mümkündür. c Bazı muf çatlakları ( 1 mm), sadece imalâtçının belirlediği özelliklere göre tamir edilebilir. d Tüpün ilgili şartları tamamen karşıladığı açıkça belirlenebiliyorsa, karışıklığa yol açmaması şartıyla, tamamen değiştirilen veya üzerinde değişiklik yapılan işaretleme kabul edilebilir veya yetersiz işaretleme düzeltilebilir. 12

Çizelge C.2 Tüp üzerindeki korozyon için ret kriterleri Korozyon tipi Tarif Madde 6 ya göre ret sınırları a Tamir veya kullanım dışına alma Genel korozyon Tüpün toplam yüzey alanının Metalin orijinal yüzeyi Mümkünse tamir (Şekil C.5) % 20 sinden daha fazla bir alan üzerinde et kalınlığında azalma tanımlanamıyorsa veya Nüfuziyet derinliği, tüpün orijinal et kalınlığının % 10 unu aşıyorsa b veya Mümkünse tamir (Madde 6, Madde 7 ve Madde 8 deki özellikler tekrar edilir) Lokal korozyon Zincirleme çukur veya çizgisel korozyon (Şekil C.6) Ayrık oyuklar Aşağıda tarif edilen diğer lokal korozyon tipleri dışında, tüpün toplam yüzey alanının % 20 sinden daha az bir alan üzerinde et kalınlığında azalma Dar bir doğrusal veya dairesel hat veya şerit şeklinde ya da hemen hemen bitişik çukurlar veya oyuklar (Şekil C.7) biçiminde korozyon Önemli bir dizilme olmaksızın, ayrı oyuklar oluşturan korozyon Et kalınlığı, tasarımdaki en düşük et kalınlığından daha küçükse Nüfuziyet derinliği, tüpün orijinal et kalınlığının % 20 sini aşıyorsa b veya Kullanım dışına alma Mümkünse tamir (Madde 6, Madde 7 Madde 8 deki özellikler tekrar edilir) Et kalınlığı, tasarımdaki et kalınlığından daha küçükse Herhangi bir yöndeki toplam Mümkünse tamir c korozyon uzunluğu, tüp çapını aşıyorsa ve derinlik, orijinal et kalınlığının % 10 unu aşıyorsa b Oyukların çapı 5 mm den büyükse, yukarıdaki lokal korozyon kısmına bakılmalıdır. Yukarıya bakılmalıdır Oyukların çapı 5 mm den küçükse, bu çukurlar kalan et ve taban kalınlığının tüpün kullanım amacı için yeterli olduğunu kontrol etmek için mümkün olduğunca dikkatli değerlendirilmelidir. Mümkünse tamir a Tabandaki kusur görülemiyor ve uygun tertibat kullanılarak genişliği belirlenemiyorsa, tüp kullanım dışına alınmalıdır. b Korozyon, derinlik veya genişlik sınırına ulaşmışsa, ultrasonik cihazla kalan et kalınlığı kontrol edilmelidir. Bu et kalınlığı, muayene eden kimsenin kabul etmesiyle, örneğin tek başına çukurların küçüklüğü (derinlik veya genişlik) gibi, en düşük et kalınlığından daha az olabilir. Bu çizelgede verilen ret kriterleri uygulandığında, tüpün kullanma şartları, kusurun şiddeti ve tasarımdaki emniyet faktörleri dikkate alınmalıdır. c Bu işlem, uygun bir metal kaldırma tekniği kullanılarak tamir yapıldıktan sonra elde edilen et kalınlığının en azından tasarımdaki en küçük et kalınlığına eşit olması şartıyla mümkündür. 13

Şekil C.1 - Kesik veya oyuk Şekil C.2 - Çatlak Şekil C.3 - Ateş hasarı Şekil C.4 - Kaynak veya lehim yanığı Şekil C.5 - Genel korozyon Şekil C.6 - Çizgisel korozyon Şekil C.7 - Tekli oyuk 14

Açıklama: 1 Muf çatlakları 2 Muf içinde yayılmış çatlak Şekil C.8 - Muf çatlakları Açıklama: 1 Kılavuz izleri Şekil C.9 - Kılavuz izleri Açıklama: 1 Omuz çatlakları 2 Omuz içinde yayılmış çatlak 3 Büküm Şekil C.10 - Omuz çatlakları 15

Ek D Bir tüp vanasının tıkandığından şüphe edildiğinde uygulanacak işlem D.1 Bir gaz tüpü vanası açıldığında, gazın tahliye olmadığı ve tüpün hâlâ basınç altında artık gaz içerdiği şüphesi varsa, gazın vanadan serbest geçişinde tıkanma olmadığına dair bir kontrol yapılmalıdır. Uygulanan metot, aşağıdakilerden biri gibi veya benzer emniyeti sağlayan, bilinen bir işlem olmalıdır. a) Sıvılaştırılmış gazları içeren tüpler için, tüp kütlesinin üzerinde damgalanan dara kütlesi ile aynı olduğuna dair kontrol yapılmalıdır. Pozitif bir fark varsa, tüp basınç altında sıvılaştırılmış gaz veya kirleticiler içerebilir, b) 5 bar basınca kadar inert gaz basılır ve bu gazın tahliyesi kontrol edilir, c) Tüpe elle hava pompalamak için Şekil D.1 de gösterilen cihaz kullanılır. D.2 Tüp vanasında gaz akışına herhangi bir engel olmadığı görülürse, vana sökülebilir. D.3 Tüp vanasında gaz akışına herhangi bir engel olduğu görülürse, bu tüp aşağıdakiler gibi özel bakım için ayrılmalıdır: a) Vana gövdesi ile vana mil yatağı arasında gaz geçişi durduruluncaya kadar vana gövdesi kesilir veya delinir. Özellikle tüp toksik gazlar içeriyorsa soğutma yapılmalıdır, veya, b) Kontrollü bir şekilde emniyet cihazı gevşetilir veya delinir. Bu metotlar; toksik olmayan, tutuşmayan, oksitleyici olmayan ve CFC içermeyen gaz tüplerine uygulanabilir. Herhangi bir artık gazın kontrolsüz tahliyesinden kaynaklanan bir tehlikenin meydana gelmeyeceğinden emin olmak için uygun emniyet tedbirleri alınmalıdır. Tüpün toksik, tutuşabilir, oksitleyici veya CFC gazları ihtiva ettiği durumlarda, tercih edilen metot; vanayı bez kapak içinde kısmen gevşetmek, bu kapağı sıkıca kapatarak tüple birleştirmek ve emniyetli bir tahliye sağlamaktır. Uygun bir cihaz prensipleri, Şekil D.2 de yer almaktadır. Bu işlemler sadece eğitimli personel tarafından uygulanmalıdır. Varsa gaz tahliye edildiğinde ve tüp içerisindeki basınç atmosfer basıncına indirildiğinde ve sıvılaştırılmış gazlar bulunması durumunda tüpün dışında donma ve buğulanma olmadığında, vana sökülebilir. 16