KOZA STRATEJİSİ ve Tdab AŞILAMASI Prof. Dr. Ufuk Beyazova Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve hastalıkları Anabilim Dalı Sosyal Pediatri Bilim dalı
Dünyada boğmaca morbiditesi
1980 2005 DÜNYADA BOĞMACA İNSİDANSI DSÖ olgu % aşı şı olgu Aşı bildirim DSÖ tahmini
Boğmaca olguları ABD Olgu sayıs ıu yıllar
Boğmaca olgularının yaşa dağılımı
Boğmaca olgularının yaşa dağılımı ABD olgu hız 100 000 de yaşlar
Almanya da boğmaca olgularının yaşa dağılımı Hellenbrand W. BMC Infectious Diseases 2009, 9:22
ergenlerde uzamış öksürük olgularında boğmaca serolojik tanısı Jackson et al. ABD %15 Robertson et al Avustralya %26 Schmitt et al Almanya %32 Birkebaek et al Danimarka %17 Vincent et al Kore %50 Gilberg et al Fransa %52 Yıldırım et al Türkiye %17 Harnden A İngiltere %37 Hu JJ Taiwan %21
Ergenlerde boğmaca artışının nedenleri: *Oluşan antikor düzeylerinin zaman içinde düşmesi ve boğmacaya karşı bağışıklığın azalması * Boğmaca basilinin genetik suş değişikliği *Okul çağının bulaş olasılığını artırması * Son yıllarda tanı olanaklarının artması
Büyük çocuklar boğmacayı henüz bağışık olmayan kardeşlerine bulaştırabilirler Okul çağındaki çocuklarda; okul günü kaybına ve gereksiz ilaç kullanımına yol açar Toplum içinde hastalık geçiren grupların olması toplumsal bağışıklığı engeller Aşısız ya da yetersiz aşılıları riske atar
Kimler risk altında?
Boğmaca tanısıyla <1 yaş çocuklarda hastaneye yatışlar Ülke Yıl Yatış/100 000 Kaynak ABD 1990-99 30.8 Tanaka et al. İspanya 1997-2001 118 Moraga er al. Danimarka 1998-2001 278.6. Haviid et al. Kanada 1989-2000 182.7 Calanıi et al. Avustralya 2001-2002 154 Brotherton et al. İngiltere 1995 1997 164 (0 2 ay) Van Buynder et al. Fransa 1993 1994 95 Baron et al. Avusturya 1996 2003 71.2 Rendi-Wagner et al. Wood N. paed resp rev. (2008) 9, 201 212
ABD de 1980 ve 1990 yılları yaşa göre boğmacadan ölümler CDC. Pertussis deaths: United States, 2000. MMWR. 2002;51:616 618
Ülkemizde boğmaca epidemiyolojisi
Yıllara Göre Boğmaca Morbidite Hızları(Yüz binde) ve Aşılama oranları (3. doz) 1989 2010 1,5 % 100 80 1 60 0,5 40 20 0 0 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Toplam (olası+kesin) Boğmaca Vakalarının Yaş Grubuna ve Yıllara Göre Dağılımı (Türkiye, 2005 2009). 400 350 Vaka Sayısı 300 250 200 150 100 20+ 15-19 10-14 5-9 1-4 0 Yaş 50 0 2005 2006 2007 2008 2009 Yıllar
High incidence of Pertussis among schoolchildren with prolonged cough in Turkey. Aksakal FN, Cöplü N, Ceyhan MN, Sönmez C, Ozkan S, Esen B, Ilhan MN, Aygün R. Tohoku J Exp Med. 2007 Apr;211(4):353-8. Ankara 6-14 yaş 1859 çocuk 2 haftadan uzun öksürük Serolojik boğmaca tanısı 12-14 yaşta en sık Pertussis seroprevalence and vaccination status in three selected provinces of Turkey Kurtoğlu D, Gözalan A, Cöplü N, Miyamura K, Ishida S, Morita M, Akin L, Esen B. Mikrobiyol Bul. 2008 Jul;42(3):389-98. Antalya/Diyarbakır/Samsun 6ay-50 yaş 2085 kişi Serolojik boğmaca tanısı 10-14 yaşta en sık
Frequency of pertussis in children with prolongued cough Yildirim I, Ceyhan M, Kalayci O, Cengiz AB, Secmeer G, Gur D, Pelton S. Scand J Infect Dis. 2008;40(4):314-9 Ankara da 16 yaş altı poliklinik başvurularında 2 haftadan uzun öksürük olgularının %17 sinde kültür/seroloji/ya da PCR ile boğmaca tanısı Seroprevalance of Bordetella pertussis antibodies among healthy adolescent girls in Edirne. Vatansever U, Cöplü N, Oner N, Sönmez C, Karasalihoglu S, Kurtoglu D, Esen B, Ekuklu G Swiss Med Wkly. 2005 Sep 3;135(35-36):531-6. Edirne 12-17 yaş kızlarda anti PT antikorları %97
Türkiye de Anti PT ve FHA Seroprevalence of IgG antibodies against Bordetella pertussis in healthy individuals aged 4 24 years in Turkey. Cevik M, Beyazova U, Aral AL, Duyan Camurdan A, Ozkan S, Sahin F, Aybay C. Clin Microbiol Infect. 2008 Apr;14(4):388 90. Epub 2008 Jan 7.
Boğmaca epidemiyolojisi değişti Dünyada ve Türkiye de boğmaca genelde azalmaktadır Görülen olguların yaş dağılımları ergen ve genç erişkinlerde olguların arttığına işaret etmektedir Ergen ve genç erişkinler hastalığı henüz aşısı tamamlanmamış bebeklere bulaştırabilirler Ev içi temaslılarda bulaşım hızı %90 dır. Bir yaşın altında hastaların yarısı hastaneye yatar. Ölümlerin %90 ı 4 ay dan küçüklerdir. Komplikasyon aşısızlarda ve 1 yaş altında en yüksektir. Pnömoni tüm boğmaca olgularında %5.6 iken 6. ayın altında %11.8dir
Bu değişen epidemiyoloji yeni aşılama stratejilerini gerektirebilir
Ergen ve erişkinlere boğmaca aşısı
Tdab *Boğmaca toksini, * Filamentöz hemaglütinin, *Pertaktin, * Fimbriyal proteinler içerir 10-64 yaş arasında tek doz olarak Al içerdiği için kas içine yapılır
Tdab BOOSTRİX GSK PT, FHA, Pertaktin ADACEL Sanofi-Pasteur PT, FHA, Pertaktin, Tip 2 ve 3 fimbria
Tdab uygulayan ülkeler ve aşı takvimleri Kanada: 2-4-6 18ay 14-16 yaş ABD : 2-4-6--18 ay 4-6yaş 11 yaş Avusturya: 3-5-7--16ay---7 yaş 13-16 yaş Belçika : 2-3-4---18 ay 14-16 yaş Finlandiya: 3-5-12----6 yaş 14-15 yaş Fransa : 2-3-4 16 ay 11-13 yaş Almanya : 2-3-4---14 ay 9-17 yaş İtalya : 3-5-12 ay---6 yaş 11-12 yaş Luksemburg: 2-3-4 12 ay 12-15 yaş İspanya : 2-4-6 18 ay 13 yaş İsveç : 3-5-12 ay 10 yaş İsviçre : 2-4-6 15ay 4 yaş 11-15 yıl Avustralya: 2-4-6 ay---4 yaş 15-17 yaş Yeni Zelanda: 2-3-5 15 ay 4 yaş 11 yaş
Tdab Yerel istenmeyen etkilerdeki artış nedeniyle olabilirse önceki dt dozundan 2 yıl sonra bir doz önerilmektedir. Temel aşılanma tam hücre boğmaca aşısı ile yapılmış kişilerde pekiştirme dozları Tdab ile yapıldığında sıvısal ve hücresel immün yanıt daha yüksek olmaktadır Şimdilik tek doz önerilmektedir, yineleyen dozlarda istenmeyen etkiler bilinmiyor Tek doz Tdab tan sonra oluşan antikor düzeyi 3 doz DTaB den az değil Koruyuculuğu %92 kabul ediliyor Yerel yan etkiler, hafif baş ağrısı, kusma, titreme, kas ağrısı, ishal seyrektir Daha önce DBT ile anaflaksi ya da ensefalopati öyküsü varsa yapmamalı Tetanoz içeren bir aşıdan sonra Guillian Barre geliştiyse, önceki dozda arthus reaksiyonu görüldüyse, ilerleyici nörolojik hastalıkta dikkatli yapılmalı
Tdab 7 yaştan büyüklerde pekiştirme dozu (11-12 yaş) olabilir Yara profilaksisinde (önceden aşılanmamışsa) dt yerine kullanılabilir Doğurgan yaştaki kadınlara Doğum sonu annelere yapılabilir Bebeğin çevresindekilere önerilir Sağlık çalışanları aşılanmalıdır
Koza stratejisi
Küçük bir bebeğin çevresindeki yakın temaslıların aşılanması yoluyla boğmaca riskinden korunması için bir koza örülmesidir. Küçük bebeğin yakın çevresi annesi, babası, diğer ev halkı ve bakıcısından oluşur Bebekle ilgilenen sağlık çalışanları da bebeğin yakın çevresinde yer alırlar
Boğmaca antikorları plasentadan çok az geçer ve hızla kaybolurlar İlk 3 boğmaca aşısı tamamlanana dek bebekler korumasızdır Küçük bebeklerde görülen boğmacanın kaynağı: %25 anneleridir %75 ev halkıdır %20 kardeşleridir
Küçük bebekleri boğmacadan korumak için Gebelikten önce aşılanmış olmak en uygun yöntemdir Gebelerde Tdab aşısının güvenirliği bilinmemektedir Anneler daha önce aşılanmamışlarsa doğumdan hemen sonra Tdab bir doz yapılmalıdır Baba ve 1-19 yaş kardeşler, bakıcı ve büyük ebeveynler de tek doz aşılanmalıdır 2010 yılından bu yana ACIP 65 yaş üzeri kişilerinde aşılanabileceklerini bildirmiştir
Koza yönteminde başarılı olmak için Aşılanmadan sonra 1-2 hafta içinde yüksek antikor düzeyleri elde edilir Doğum sonu taburcu olmadan aşılanmak en iyisidir Gebelik döneminde aileye boğmaca aşısı konusunda bilgi verilmelidir Kadın doğum çalışanlarında da farkındalık olmalıdır Sağlık çalışanlarının aşılanmış olması hasta için inandırıcı olur
Ergenlerin aşılanması başlangıçta boğmaca sayısını azaltır ama erişkin hasta sayısını etkilemez Ergen aşılaması + koza toplumdaki olgu sayısını azaltır. Hem erişkin hem bebek olgusu azalır Ergen+koza+erişkin aşılama yeni olguyu çok aza indirir
Katılımınız için teşekkür ederim