KÜLTÜR VE MEDENİYET DEVLET YÖNETİMİ ORDU DONANMA EĞİTİM HUKUK TOPRAK YÖNETİMİ MERKEZ VE TAŞRA TEŞKİLATI EKONOMİ SANAT MÜZİK,EĞLENCE VE SPOR BASIN VE YAYIN BİLİM
DEVLET YÖNETİMİ Osmanlı Devleti yönetim sisteminde saltanata dayalı bir mutlak monarşi var olup bu sistemi de teokrasi ile güçlendirmiştir. Monarşi (Mutlakiyet):Egemenliğin tek kişide toplanması Teokrasi:Devlet ve toplum düzeninin işleyişinde etkili olan kuralların dine göre belirlendiği bir yönetim biçimidir. Osmanlı Mısır seferi sonucunda halifeliği ele geçirince tam olarak teokratik devlet özelliğine bürünmüştür. Osmanlı Türk Devletlerinde olan veraset ve kut anlayışını devam ettirmiştir; ancak Osmanlı Devleti veraseti üç kez değişmiştir.
I.Murad Döneminde, Ülke padişah ve oğullarının ortak malıdır anlayışı benimsenmiş. II.Mehmet (Fatih) döneminde, Kanunname-i Ali Osman(Fatih Kanunnamesi-Kardeş katli,cülus,sancak sistemi ve müsadere) ile kardeş katli yasal kılınmış. I.Ahmet döneminde,ekber-i Erşet sistemi kabul edilerek en akıllı ve yaşlının tahta geçmesi esası benimsenmiştir. (Veraset kesinleşti) Not: Osmanlılar değişik zamanlarda verasette yaptığı bu değişikliklerle taht kavgalarını önleyerek merkezi otoriteyi güçlendirmeyi hedeflemişti.
Osmanlı'da padişahın yetkileri Sened-i İttifak ile ilk kez, Tanzimat Fermanı ile de yasa ile sınırlandırılmıştır. Osmanlı'daki monarşi anlayışı 1876 yılında ilan edilen Kanun-i Esasi ile ilk kez değişmiş. Kanun-i Esasi'nin ilanı ile Osmanlı'da ilk kez rejim (yönetim biçimi) değişmiş, Osmanlı Mutlak monarşiden meşruti monarşiye geçmiştir. Sancak Sistemi: Hükümdar çocuklarının tahta çıkmadan evvel tecrübe kazanmaları amacıyla bir lala adı verilen bilgili ve deneyimli kişilerin yanında şehirde yöneticilik yaptıkları sistemin adıdır. Sancak sistemi ile tahta çıkan son padişah III.Mehmet tir.
Reaya:Yönetilen sınıftır.(çiftçi,tüccar, zanaatkar,halk) Yöneten Sınıf : Üç kısma ayrılır. 1.İlmiye 2.Kalemiye 3.Seyfiye 1. İLMİYE Adalet, Din ve Eğitim işlerine bakan sınıftır. Medrese eğitimi almaları gerekirdi. Kazasker, Şeyhülislam, Kadı ve Müderrisler Nakibü l Eşraf ( Peygamber Efendimizin soyundan gelen seyid ve şeriflerin kayıtlarını tutan kişi) bu sınıfın önde gelen temsilcileridir. Ulema sınıfı olarak da bilinir. Şeyhülislam ın fetva (Dinen uygunluk) yetkisi vardır. 2.KALEMİYE Ehl-i Kalem sınıfı olarak da bilinir. Devletin mali ve bürokratik işlerine bakarlar. Defterdar,Nişancı,Reis-ül Küttab bu sınıfın temsilcileridir. 3.SEYFİYE Kılıç ehli (Ehl-i Seyf) olarak da bilinir.devleti koruyan asayişi sağlayan, sınırları genişleten sınıftır. Yönetim ve askerlik işlerine bakarlar. Vezir-i Azam,Vezirler,Yeniçeri Ağası, Kaptan-ı Derya, Beylerbeyi,Sancakbeyi bu sınıfın içinde olan görevlilerdir.
DİVANLAR Sefer Divanı: Sadrazam sefere çıkarken toplanan divan. Ulufe Divanı: Kapıkulu maaşları için toplanan divan. Galebe Divanı: Yabancı elçilerin kabulü sırasında toplanan divan. Ayak Divanı: Olağanüstü durumlarda toplanan divan. At Divanı: Sefer sırasında at üzerinde yapılan toplantıya verilen isim.
DİVAN-I HÜMAYUN Orhan Gazi döneminde kuruldu. II.Mehmet (Fatih) e kadar divanın başkanlığı Padişah tarafından yapılırken Fatih ten itibaren sadrazama bırakıldı. (Böylece Divan, danışma organı haline getirilerek padişahın mutlak otoritesi güçlenmiştir.) XVII. yüzyıldan itibaren Sadrazamların konaklarında (Bab-ı Ali :Yüksek Kapı) toplanmıştır.(merkezi otoritenin zayıfladığını gösterir.) II.Mahmut Divanı kaldırıp yerine Nazırlıkları (bakanlıkları) kurmuştur. Divan kararları mühimme defterine kaydedilirdi
Divan üyeleri ve Görevleri Vezir-i Azam (Sadrazam) :Bugünkü başbakan.padişah sefere katılmadığı zamanlarda Serdarı Ekrem sıfatıyla orduya komutanlık yapıp, padişahın vekili olup aynı zamanda mührünü taşırdı. Vezirler : Devlet Bakanları 2-4-7 Defterdar: Maliye Bakanı. Gelir giderlerin hesaplamasından ve hazineden sorumludur.1-2 Nişancı: Tuğracı. Tapu Kadastro ve toprakların dağıtımından sorumlu bakan ve padişahın tuğrasını taşırdı. 1 Kazasker: Adalet ve Eğitim Bakanı.Kadı ve müderrislerin atamasını yapar,divan-ı Hümayun'da görüşülen davalarda son sözü söyleme yetkisine sahiptir. 1-2 Şeyhülislam (Müftü) : Ulemanın başı olup, yapılacak işlerin dine uygunluğu konusunda fetva yetkisine sahiptir. Kaptan-ı Derya: Donanma Komutanı olup denizlerden sorumludur. Reisü'l Küttap: Dış İşleri Bakanı. Önceleri Nişancıya bağlı bir katip iken XVII.yüzyılda diplomasinin önem kazanmasıyla divan üyesi olmuş. Beylikçi,Tahvil,Rüus,Amedi Yeniçeri Ağası : İstanbul Emniyet Müdürü.İstanbul'un özellikle gündüz güvenliğinden sorumludur,divanın devamlı üyesi olmayıp gerekli görüldüğünde divana çağrılırdı. Unutma! Şeyhulislam,Kaptan-ı Derya ve Reisu'l Küttap divana sonradan üye olmuşlardır.
ORDU Osmanlı'da ilk düzenli ordu Orhan Gazi zamanında kurulan Yaya ve Müsellem ile oluşturuldu. I.Murat zamanında önce Pençik daha sonra Devşirme sistemine dayalı Kapıkulu-Yeniçeri Ocağı kuruldu. I.Mahmut zamanından itibaren Avrupa'yı örnek alan askeri ıslahatlar yapılmış. III.Selim zamanında Avrupa tarzı ilk ordu olan Nizam-ı Cedid Ocağı açılmış,yeniçeriler tarafından Kabakçı Mustafa isyanı ile ortadan kaldırılmış. II.Mahmut zamanında Sekban-ı Cedid ve Eşkinci Ocakları açılmış, bunlar da Yeniçeriler tarafından ortadan kaldırılmış. II.Mahmut, Vakay-ı Hayriye (Hayırlı Olay) ile Yeniçeri Ocağını kökten kaldırarak yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye Ocağını kurmuş.
1.KAPIKULU ASKERLERİ Kapıkulu Piyadeleri Kapıkulu Süvarileri *Yeniçeri Ocağı *Silahtar ve Sipahi *Topçu Ocağı *Sağ ve Sol Ulufeciler *Top Arabacıları *Sağ ve Sol Garipler *Lağımcılar *Cebeciler *Humbaracılar
Kapıkulu Ordusunun Özellikleri Merkez (İstanbul) ordusudur. Devşirmedirler. Sürekli askerdirler. Ulufe adı verilen maaş alırlar. Cülus bahşişi alırlar. Yeniçeriler bu ordudadır. Balkanlardan alınan Hıristiyan çocukların Türk ailelerin yanına verilmesinin sebebi; İslamiyeti öğretmek, Türkçeyi öğretmek, Türk adet ve geleneklerini öğretmek.
2.EYALET ASKERLERİ Akıncılar: Sınır ve uçlarda bulunan atlı askerler olup keşif savaşları yaparlardı. Tımarlı Sipahiler: Eyalet askerlerinin en önemli kısmı olup maaşları dirliklerden karşılanırdı Azaplar: Bekar Türk gençlerinde oluşup savaşlarda yeniçerinin önünü açar. Deliler: Cesaretlerinden dolayı bu şekilde anılıp, sınırları koruyan hafif süvari birliklerdir. Gönüllüler: Halkın arasından seçilip,bulundukları yerin korunmasını sağlar. Beşliler: Beş aileden bir kişi alındığı için bu adı alıp sınır boylarında bulunup kaleleri korurlar. Yaya ve Müsellemler: Ordunun geri hizmetinde bulunup yollarını açar ve köprüleri tamir eder. Sakalar: Ordunun su ihtiyacını karşılar. Turnalar: Orduda haberleşme işini üstlenirdi
DONANMA Karesioğulları,Osmanlı'ya katılan ilk beyliktir.çanakkale,balıkesir civarında kurulmuş olan bu beylik denizcilik ile uğraşmıştır ve donanmaları vardır. İlk donanma Karesioğulları'nın ele geçirilmesi ile elde edilmiştir (Orhan Bey) Orhan Gazi zamanında Karamürsel ve Edincik te tersaneler yapıldı. Osmanlı nın ilk büyük tersanesi Yıldırım Beyazıd döneminde Gelibolu da yapılmıştır. I.Mehmet Çelebi döneminde Venedik ile ilk deniz savaşı yapıldı. (Çalı Bey öncülüğünde) II.Mehmet döneminde denizcilik ve donanma geliştirildi. Donanma Kanuni Sultan Süleyman Devrinde zirveye ulaşmıştır. 16.yüzyıldan itibaren Kaptan-ı Derya divan Üyesi olmuş.(kaptan-ı Derya sıfatıyla Divana katılan ilk denizci Barbaros Hayrettin Paşa)
Önemli Osmanlı Denizcileri: Barbaros Hayrettin Paşa, İlyas Reis, Oruç Reis,Hadım Süleyman Paşa,Koca Murat Reis,Turgut Reis,Piyale Paşa, Piri Reis Kıtab-ı Bahriye Seydi Ali Reis Mirat ül Memalik Osmanlı Donanmasının Yakıldığı Olaylar 1.İnebahtı 1571 Haçlılar 2.Çesme 1770 Rusya 3.Navarin 1827 Rusya öncülüğündeki Avrupalılar 4.Sinop 1853 Rusya
EĞİTİM Osmanlı Devleti kuruluşundan itibaren eğitime son derece önem vererek eğitimin yaygınlaşması için çalışmalar yapmış.osmanlı daki en önemli eğitim kurumları medreselerdi. **Osmanlı'da ilk medrese Orhan Gazi döneminde İznik te açıldı. **Fatih döneminde açılan Sahn-ı Seman Medresesi devrim en önemli bilim merkezlerinden olmuş. **Kanuni döneminde açılan Sahn-ı Süleymaniye de pozitif bilimler açısından son derece önemli çalışmalar yapmıştı. **Medrese hocalarına Müderris, yardımcılarına Muid,asistanlarına Danişmend,öğrencilerine Suhte veya Softa adı verilirdi. ** II.Mahmut döneminde İstanbul da ilkokul zorunlu hale getirilmiş ve ilk kez Avrupa ya öğrenci gönderilmiş. ** Tanzimat Döneminde kız çocuklarına eğitim hakkı tanınarak kızlar için okullar açılmış. ** II.Meşrutiyet Döneminde ise kızlara yükseköğretimde okuma hakkı tanınmıştı.
OSMANLI DAKİ EĞİTİM KURUMLARI **SIBYAN MEKTEPLERİ (Eğitimin ilk basamağı) **İPTİDAİLER (İlkokul) **RÜŞTİYELER(Ortaokul) **İDADİLER(Lise) **MEDRESELER **ENDERUN (Saray Mektebi) ** TEKKELER ** YABANCI OKULLAR **LONCALAR (Mesleki Eğitim) **DARULFÜNUN(Üniversite) NOT: Farklı eğitim kurumlarının olması eğitim birliğinin olmadığının göstergesidir. Bu durum aynı zamanda kültürel çatışmalara zemin hazırlamıştır
HUKUK Şer i ve Örfi olmak üzere ikiye ayrılırdı. 1.Şer i Hukuk -Kur an ve hadislere dayanır ve fıkıh kitaplarında toplanırdı.(din kaynaklıdır.) 2.Örfi Hukuk -Din dışı hukuk sistemidir. -Geleneklere ve akla dayalıdır. -Padişahların emir ve fermanlarıdır. (Kanunnameler,Ferman,Berat,Adaletname,Yasakname) bunlar hiçbir şekilde Şer i hukuka aykırı olamazdı. Osmanlı da hukukun en tepesinde Kazasker bulunur,davalara kadılar bakar,ayrıca kadının kararına itiraz mercii de (temyiz yeri) Divan-ı Hümayun du. Divanda görüşülen davalarda son söz Kazaskere aitti. İstanbul'da Taht Kadısı davalardan sorumlu iken,taşrada ise Kadılar davalara bakardı.
Kadıların Görev ve Yetkileri Adalet, Noterlik ve Belediye işlerini yürütür. Evlenme,boşanma işlerini yaparlardı. Görev süreleri 18 ay ile 3 yıl arasında değişir. Not:Kadıların görev yerlerinin kısa sürede değiştirilmesinin nedeni, halk ile yakın ilişkiler kurup tarafsızlıklarını kaybetmelerini önlemektir. (Rüşvet ve iltiması önlemek)
II. Mahmut döneminde Nezaret-i Deavi adıyla Adalet Bakanlığı kuruldu. Tanzimat Fermanı ile her gücün üstünde kanun gücünün olduğu kabul edildi. Tanzimat döneminde Nizamiye ve Ticaret mahkemeleri kuruldu. Tanzimat döneminde Ahmet Cevdet Paşa tarafından İslam hukukuna dayalı Mecelle (Osmanlı Medeni Kanunu) hazırlanmış daha II. Abdulhamid döneminde uygulama konulmuştur. 1876 da Kanun-i Esasi nin ilanı ile anayasal yönetime geçildi. UYARI Osmanlıda, fethedilen ülkelerin yerel hukuk sistemleri de uygulanmıştır. Bu durum, imparatorluk olmanın bir sonucudur. Yani devlet içerisinde birden çok ulus (millet) olması ve bunların farklı dinlere mensup olması kendi hukuk sistemleri ile yönetilmelerinde etkili olmuştur.( Bu durum Osmanlının hoşgörülü olduğunu gösterir.) UYARI:Osmanlı Devletinde;Azınlıklara,Yabancılara (kapitülasyonlardan dolayı) ayrı hukuk sistemleri uygulanmış ve kendi mahkemelerini kurma hakkı tanınmıştır. Bu durum Osmanlı Devletinin Hukuk Birliğini zedelemiştir.
OSMANLI TOPRAK SİSTEMİ Türk İslam devletlerinde olduğu gibi Osmanlı'da da topraklar Miri,Mülk ve Vakıf Arazi olarak üçe ayrılmıştır. A.Miri Arazi *Devlet arazisidir *Alınıp satılamaz *Miras olarak bırakılamaz *Ekmeyenden çift bozan vergisi alınır yada toprak geri alınır.(müsadere) *Dirlik,Yurtluk,Ocaklık,Mukataa,Paşmaklık,Malikane, Metruk,Mevat olmak üzere 8 ye ayrılır.
A. MİRİ ARAZİ 1. Dirlik: Memur veya komutanlara hizmetleri karşılığı bir bölgenin gelirinin verilmesidir. Aldığı vergilerin bir kısmı ile asker yetiştirir. Üç kısma ayrılır; Has: Geliri 100.000 akçeden fazla olan topraklardır. Zeamet: 100.000-20.000 akçe arası. Tımar: 20.000 akçeden az. Bu sistem sayesinde; Üretimin sürekliliği sağlanmış Bölgenin huzur ve asayişi sağlanmış Vergilerin toplanması kolaylaşmış Merkezi otorite güçlenmiş Hazineden para çıkmadan hazır ordu bulundurulmuştur. Bu topraklarda miras uygulaması kesinlikle yoktur.ancak kişi işlemek koşuluyla oğluna bırakabiliyordu.
2.Yurtluk: Geliri sınır boylarını bekleyen askerlere verilirdi. 3.Ocaklık: Geliri, kale muhafızlarına ve tersane giderlerine ayrılır. 4.Mukataa: Doğrudan hazineye aktarılır.saliyeneli eyaletlerde uygulanan iltizam sistemi ile uygulanırdı. 5.Paşmaklık: Geliri padişahın ailesine aktarılır. 6.Malikane: Kahramanlık ve üstün başarı gösteren kişilere verilen topraklardır. 7.Metruk: Otlak, mera, çayır gibi tarıma kapalı, halkın ortaklaşa kullandığı topraklardır. 8. Mevat: Kimsenin tasarrufunda bulunmayan ve kamu yararına terk edilmemiş boş yerler olarakbilinen topraklardır.
B.Mülk Arazi Öşri Arazi: Müslüman halka ait özel mülkiyete ait topraklardır.toprak sahipleri onda bir oranında olan öşür vergisini öderdi. Haraci Arazi: Gayrımüslimlere ait topraklardır.toprak sahipleri beşte bir oranında olan haraç vergisini öderdi. C.Vakıf Toprağı *Hayır kurumlarınındır. *Sosyal dayanışmayı sağlamıştır. *Alınıp Satılamaz. *Dini nitelik taşır.
Merkez deyince başkent, saray ve Divan-ı Hümayun akla gelir. Saray üç bölümden oluşmaktaydı. 1.Birun (dış saray) 2.Enderun ( iç saray) 3.Harem (Hükümdar ve ailesinin bulunduğu bölümdür. Merkez Teşkilatında Bulunanlar Divan-ı Hümayun ve üyeleri Yeniçeri Ağası (Asayiş İşleri) Asesbaşı (İstanbul'un gece güvenliğinden sorumlu kişi) Taht Kadısı (Adalet İşleri) Şehremini (Belediye Başkanı) Muhtesip Ağa (Maliye İşleri-çarşı pazarı denetleyen kişi)
TAŞRA TEŞKİLATI 1.Saliyaneli (Yıllıklı): Dirlik-tımar sistemin uygulanmayıp iltizam sisteminin uygulandığı topraklardır. Mısır,Trablusgarp,Bağdat,Basra,Cezayir, Yemen, Tunus önemli Saliyaneli eyaletlerdir. İltizam Sistemi Bir bölgenin vergi gelirlerinin açık arttırma usulü peşin olarak satılmasıdır. Bu uygulamanın yapıldığı eyaletlerde tımar sistemi uygulanmaz, bu eyaletler saliyaneli eyaletlerdir. Bu uygulamada vergiyi toplayan komisyoncuya (tefeciye) mültezim denir. 2.Saliyanesiz (Yıllıksız) Dirlik-Tımar sisteminin uygulandığı topraklardır. Rumeli,Anadolu,Budin,Bosna Hersek,Erzurum,Diyarbakır,Van,Musul,Sivas, Karaman 3.İmtiyazlı:Hicaz,Kırım,Eflak-Boğdan,Erdel Yönetim Birimleri ve Yöneticileri Eyalet Beylerbeyi Sancak Sancakbeyi Kaza Kadı Köy Tımarlı Sipahi Köy Kethüdası
Taşradaki Diğer Görevliler Rumeli Beylerbeyi :Rumeli Eyalet Valisi Kadı:Adalet işleri Subaşı: Kazalarda Güvenlik Sorumlusu Muhtesip: Taşrada çarşı ve pazarı denetleyen görevli Kapan Emini: Büyük şehirlere çevre illerden gelen tarım ürünleri, Kapan adı verilen büyük tartıların olduğu, bugünkü sebze meyve hallerine benzeyen pazarlarda toplanırdı. Gelen ürünler, buradan perakendecilere satılırdı. Bu ürünlerin kapanlarda tartılıp, vergilendirilmesini, adaletli bir şekilde dağıtımının yapılmasını sağlayan kişilere kapan emini denirdi.
OSMANLI EKONOMİSİ İlk Osmanlı parası Osman Bey Bakır Para İlk özgün para Orhan Gazi Gümüş Para İlk altın para II.Mehmet(Fatih) İlk kağıt para Abdulmecit İlk iç borç III.Mustafa (XVIII.yy) ilk banka Bank-ı Dersaadet Sultan Abdulmecid İlk dış borç Sultan Abdulmecid (XIX.yy) İlk kapitülasyonlar Venedik İlk kapsamlı kapitülasyonlar sırasıyla 1. Fransa 2.İngiltere 3.Hollanda 4.Rusya 5.Almanya En geniş kapitülasyonlar İngiltere (1838 Balta Limanı) Duyun-u Umumiye nin Kurulması 1881 II.Abdulhamit
Derbent: Anadolu ve Rumeli'nin dağlık bölgelerindeki geçit ve yolları korumak ve yolcuların güvenliğini sağlamakla görevli teşkilât. Menzil: Ticaret yolları üzerinde haberleşme işlevini yerine getiren teşkilat. Mekkari Taifesi: Osmanlı'da yolcu ve mal işlerini taşımayı meslek edinen esnaflara verilen isimdir. Osmanlı'da ekonominin en önemli kollarından biri de Lonca Teşkilatıdır. Bu teşkilat esnaf, zanaatkar ve çalışanları bir çatı altında toplamıştı. Lonca teşkilatına alınanlar teşkilatın eğitim öğretim kurallarına uyarak çıraklıktan kalfalığa, kalfalıktan ustalığa yükselebilirlerdi. Ustalık belgesi almaya icazet denirdi. İcazet alanlara Gedik (İş yeri açma izni) verilirdi. Ehl-i Hirfet: Kunduracı, demirci, duvarcı, marangoz gibi meslek gruplarına verilen isimdir.
Osmanlı Ekonomisinde İktisadi Görüşler 1.İaşecilik (Provizyonizm): Bu ilkeye göre reayanın refahını sürekli kılmak için öncelikle piyasada istenilen kalitede,uygun fiyatta yeteri kadar mal bulunmalıdır.bu nedenle Osmanlı da üretime önem verilmiştir. 2. Gelenekçilik: Bu ilke sosyal ve ekonomik ilişkilerde mevcut dengeleri korumayı ve var olan düzeni bozacak değişme eğilimlerini engelleme eğilimlerini ifade etmektedir.(üretim-tüketim dengesi) 3. Fiskalizm: Bu ilke hazineye ait gelirleri mümkün olduğunca yüksek tutma ve ulaştığı düzeyin altına indirmemeyi hedefliyordu.
Osmanlı'da Vergiler 1.Öşür:Müslümanların ödediği toprak vergisi 2.Haraç:Gayrımüslimlerin ödediği toprak vergisi 3.Cizye:Gayrımüslimlerin ödediği askerlik vergisi-baş-kelle vergisi Bu vergiler teokratik bir yapılanmanın göstergesidir. 4.Çift Bozan : Toprağının belirli bir süre boş bırakan köylüden alınan vergidir. 5.Çift vergisi : Toprak sahiplerinden mülkü oranında alınan arazi vergisidir. 6.Mücerred vergisi : Re'ayanın yetişkin bekar ve erkeklerinden, tarım yapacak herhangi bir yere sahip olmadıkları takdirde alınan vergidir. 7.Bennak vergisi : Mücerred'in evlenmesi durumunda alınan vergidir. 8.İspenç : Çift vergisi gibi, Hristiyanlardan alınan arazi vergisidir. 9.Avarız:Olağanüstü dönemlerde alınan vergilerdir. 10.Bac:Çarşı ve pazarlardan alınan vergilerdir. 11.Ağnam:Hayvan sahiplerinden hayvan başına alınan vergi. 12. İhtisap: Şehir ve kasabaların pazar ve panayır yerlerinden alınırdı.
Mimari Erken dönem (14.yy-15.yy) Bursa Yeşil Camii ve Türbesi Bursa Yıldırım Medresesi Bursa Ulu Camii İznik Süleyman Paşa Medresesi Edirne Üç Şerefeli Camii İznik Yeşil Camii Klasik Dönem (15.yy-17.yy) Topkapı Sarayı Fatih Camii(Osmanlı nın İstanbul da yaptığı ilk camii) 16. yüzyılın en büyük mimarı Mimar Sinan dı. İstanbul Şehzade Camii Çıraklık İstanbul Süleymaniye Camii Kalfalık Edirne Selimiye Camii Ustalık Sultan Ahmet Camii Mimar Sedefkar Mehmet tarafından yapılmıştır.
Geç Dönem (18.yy - 19.yy) ** III.Ahmet Çeşmesi ** İstanbul Nur-u Osmaniye Camii **İstanbul Lâleli Camii ** İstanbul Nusretiye Camii **İstanbul Dolmabahçe Camii **İstanbul Ortaköy Camii ** İstanbul Aksaray Valide Camii **İshak Paşa Sarayı **Dolmabahçe Sarayı ( Sultan Abdulmecid zamanında Mimar Hacı Emin Paşa,Garabet Balyan ve Nikogos Balyan tarafından yapılmıştır.) **Yıldız Sarayı ( III.Selim annesi Mihrişah Sultan için yaptırmış, II.Abdulhamid döneminde ana saray olarak kullanılmıştır.) **Beylerbeyi Sarayı ( Sultan Abdulaziz zamanında mimar Sarkis Balyan tarafından yapılmıştır.) **Çırağan Sarayı ( Sultan Abdulaziz zamanında yaptırılmıştır.) ** Haydarpaşa Garı
HAT Şeyh Hamdullah Hafız Osman Hamit Aytaç Nakkaş:Çeşitli el sanatları örnekleri için (Minyatür,hat,tezhip vb.) desen hazırlayan sanatçılara nakkaş adı verilirdi, nakkaşlar Ehli Hiref olarak adlandırılan sanatkar teşkilatının üyesiydiler. Minyatür: **Levni (Lale Devri) **Ahmedi **Hekim Şerefeddin **Nakkaş Osman **Hatifi **Matrakçı Nasuh (16. yüzyıl Kanuni dönemi) **Ferideddin Attar Tezhip: **Kara Mehmet
Resim: Osman Hamdi Bey Arkeoloji Müzesi (Asar-ı Atika) ve Sanay-i Nefise nin kurucusu ve Silah Satıcıları ile Kaplumbağa Terbiyecisi en önemli eserleridir. Şeker Ahmet Paşa Osmanlı da ilk resim müzesini açmıştır. (Ağaçlar Arasında Karaca) Şevket Dağ, İbrahim Çallı (Gül Koklayan Kadın), Feyhaman Duran XX. Yüzyılın önemli ressamlarıdır.
Müzik, Eğlence ve Spor Ömer Bey ve Mustafa Itri Efendi (Neva-kar makamı) XVII. ve XVIII. Yüzyılın en önemli bestekarlarıdır. İsmail Dede Efendi,Dellalzade İsmail Efendi, Mehmet Zekai Dede, Hacı Arif Bey, Şevki Bey ve Tanburi Cemil Bey XIX. Yüzyılın önemli bestekarlarıdır. II.Mahmut zamanında İtalyan Donazetti başkanlığında Mızıkay-ı Hümayun kurulmuş ve Batı tarzında müzik geliştirmiştir. 1908 de Darülelhan adı ile konservatuvar açıldı. Güllü Agop Darülbedayi adı ile Osmanlı da modern tiyatronun temellerini attıktan sonra Dolmabahçe ve Yıldız Saraylarında tiyatro oyunları sergilenmiş. Adana ve Bursa da şehir tiyatroları kurulmuş ve ilk tiyatro eseri olan Şinasi nin Şair Evlenmesi adlı eseri halkın büyük ilgisini gördü. 1903 te Beşiktaş,1905 te Galatasaray,1907 de Fenerbahçe kulüpleri kuruldu. 1908 de Selim Sırrı Tarcan tarafından Osmanlı Milli Olimpiyat Cemiyeti kuruldu. 1912 de Osmanlı Devleti ilk kez Stockholm Olimpiyatlarına katıldı.
Basın - Yayın İlk resmi gazete II.Mahmut zamanında Takvim-i Vakayi adıyla çıkarıldı. Sultan Abdulmecid zamanında Ceride-i Havadis adıyla yarı resmi gazete çıkarıldı. Sultan Abdulmecid zamanında Şinasi tarafından Tercüman-ı Ahval adıyla ilk özel gazete daha sonra da Tasvir-i Efkar gazetesi çıkarıldı. İlk Türk dergisi 1850 da Vekay-ı Tıbbiye adıyla çıkarıldı. 1862 de Münif Paşa tarafından Mecmua-i Fünun çıkarıldı. 1864 te Matbuat Nizamnamesi ile gazetelere kapama,para ve hapis cezaları uygulanmaya başlandı. 1872 de Teodor Kasap tarafından ilk mizah dergisi olan Diyojen çıkarıldı. Avrupa ya giden Namık Kemal,Ziya Paşa,Ali Suavi ve Agah Efendi tarafından Muhbir,Ulum,Hürriyet,İttihat ve İbret gazeteleri çıkarılarak II.Abdulhamid yönetimine karşı sert bir muhalefet sergilediler.
II. Meşrutiyet döneminde Tevfik Fikret,Hüseyin Cahit,Hüseyin Kazım tarafından Tanin gazetesi, İttihat Terakki ye karşı olanlar da Mizan ve Volkan gazetelerini çıkardılar. Tarihçi ve hukukçu Ahmet Cevdet Paşa nın kızı olan Fatma Aliye tarafından ilk kadın hareketi başlatılmış ve ilk kadın dergisi 1869 da Terakki i Muhadderat (Kadınların Yükselişi ) adıyla çıkarıldı. 1886 da ise tüm yazar kadrosunun kadınlardan oluştuğu Şükufezar ( Çiçek Bahçesi) dergisi çıkarıldı. 1895 te yayın hayatını en çok sürdüren Hanımlara Mahsus Gazete Fatma Aliye tarafından çıkarıldı. 1908 de Halide Edip in de yazarlık yaptığı Demet dergisi çıkarıldı.
BİLİM Davud-u Kayseri İlk müderris Ali Kuşçu Osmanlıda Matematiğin kurucusu Sabuncuoğlu Şerafeddin Tıp Mücerrebname, Cerrahiyyetü l Haniyye Akşemseddin Fatih in hocası Tıp Altuncuzade Tıp Piri Reis Haritacılık,Coğrafya Kitab-ı Bahriye Kemal Paşazade Tarih Tevarih-i Ali Osman Kadızade-i Rumi Matematik ve Astronomi Molla Fenari Osmanlı'nın ilk şeyhulislamı
Zembilli Ali Efendi ve İbn-i Kemal Yavuz Sultan Selim devrinin ünlü şeyhulislamları Ebussuud Efendi Kanuni devrinin ünlü şeyhulislamı Naima Vakanüvis ( İlk Resmi tarih yazıcısı) Tarih-i Naima Ahmet Cevdet Paşa Tarih-Hukuk Tarih-i Cevdet İbrahim Peçevi Tarih Tarih-i Peçevi Seydi Ali Reis Deniz Coğrafyacısı Miratu ul Memalik Katip Çelebi Tarih,coğrafya Keşf üz Zünnun Evliya Çelebi Tarih-Coğrafya Seyahatname Lagari Hasan Çelebi Roket ile dikey uçuş yapan ilk insan Hazarfen Ahmet Çelebi Kanat takıp uçan ilk insan Takıyyüddin Mehmet İlk Osmanlı rasathanesini açmıştır. (Ekvator ile Ekliptik arasındaki 23.27 lik açıyı 23.28 olarak hesapladı.)