İÇİNDEKİLER GİRİŞ-----------------------------------------------------------------------------------------------------------1 1. Bölüm SİGORTA ve RİSK KAVRAMLARI 1. Sigorta ve Risk Kavramları --------------------------------------------------------------------------3 1.1. Sigortanın Doğuşu -------------------------------------------------------------------------------3 1.2. Sigortanın Tanımı ve Önemi -----------------------------------------------------------------6 1.3. Risk Nedir? -------------------------------------------------------------------------------------- 10 1.4. Risk Yönetimi ve Risk Unsurları ------------------------------------------------------------ 12 1.5. Risk Analizi--------------------------------------------------------------------------------------- 13 2. Bölüm SİGORTANIN TEMEL PRENSİPLERİ 2. Sigortanın Temel Prensipleri --------------------------------------------------------------------- 15 2.1. Azami İyi Niyet Prensibi --------------------------------------------------------------------- 16 2.2. Sigortalanabilir Menfaat Prensibi---------------------------------------------------------- 17 2.3. Tazminat Prensibi----------------------------------------------------------------------------- 18 2.4. Halefiyet ve Rücu Prensibi------------------------------------------------------------------ 20 2.5. Yakın Neden Prensibi------------------------------------------------------------------------ 21 2.6. Hasara Katılım Prensibi --------------------------------------------------------------------- 22 3. Bölüm SİGORTANIN İŞLEVLERİ 3. Sigortanın İşlevleri------------------------------------------------------------------------------------- 25 3.1. Sigortanın Güvence ve Risk Yönetimi İşlevleri ------------------------------------------ 26 3.2. Sigortanın Ekonomik İşlevleri ---------------------------------------------------------------- 29 4. Bölüm SİGORTANIN TEMEL KAVRAMLARI 4. Sigortanın Temel Kavramları ----------------------------------------------------------------------- 31 4.1. Sigortacı ------------------------------------------------------------------------------------------ 31 4.2. Sigorta Aracıları (Acenteler) ----------------------------------------------------------------- 33 4.3. Sigortalı ------------------------------------------------------------------------------------------- 35 4.4. Sigorta Ettiren ----------------------------------------------------------------------------------- 35 4.5. Lehdar / Menfaattar---------------------------------------------------------------------------- 36 4.6. Sigorta Primi ------------------------------------------------------------------------------------- 37 Kaynakça---------------------------------------------------------------------------------------------------- 38
vi SİGORTACILIK 5. Bölüm DÜNYA DA VE TÜRKİYE DE SİGORTACILIĞIN TARİHÇESİ 5. Dünya da ve Türkiye de Sigortacılığın Tarihçesi -------------------------------------------- 41 5.1. Dünya da Sigortacılığın Tarihçesi --------------------------------------------------------- 41 5.2.Türkiye de Sigortacılığın Tarihçesi--------------------------------------------------------- 44 Kaynakça---------------------------------------------------------------------------------------------------- 47 6. Konu SİGORTA SÖZLEŞMESİ 6. Sigorta Sözleşmesi --------------------------------------------------------------------------------- 49 6.1. Sigorta Sözleşmesinin Değişmesi -------------------------------------------------------- 50 6.2. Sigorta Sözleşmelerinin Sona Ermesi --------------------------------------------------- 51 6.3. Sigorta Sözleşmelerinde Kullanılan Belgeler------------------------------------------- 52 6.3.1. Teklifname------------------------------------------------------------------------------ 52 6.3.2. Poliçe ------------------------------------------------------------------------------------ 52 6.3.3. Sigorta Geçici İlmühaberi----------------------------------------------------------- 54 6.3.4. Abonman (Sözleşmesi) Poliçesi -------------------------------------------------- 54 6.3.5. Zeyilname (Poliçe Eki)--------------------------------------------------------------- 55 6.3.6. Tecditname----------------------------------------------------------------------------- 55 Kaynakça---------------------------------------------------------------------------------------------------- 55 7. Bölüm SİGORTA PRİMİ VE TARİFE SİSTEMİ 7. Sigorta Primi ve Tarife Sistemi --------------------------------------------------------------------- 57 7.1. Sigorta Primi (Premium) -------------------------------------------------------------------------- 57 7.2. Tarifeler------------------------------------------------------------------------------------------------ 62 Kaynakça---------------------------------------------------------------------------------------------------- 63 8. Bölüm TÜRK SİGORTACILIK SİSTEMİNDE BULUNAN KURULUŞLAR 8. Türk Sigortacılık Sisteminde Bulunan Kuruluşlar ------------------------------------------- 65 8.1 Sigortacılık Genel Müdürlüğü --------------------------------------------------------------- 66 8.2 Sigorta Denetleme Kurulu ------------------------------------------------------------------- 66 8.3 Sektör Kurumları ------------------------------------------------------------------------------- 67 8.3.1 Sigorta Şirketleri ----------------------------------------------------------------------- 67 8.3.2 Brokerler --------------------------------------------------------------------------------- 68 8.3.3 Acenteler--------------------------------------------------------------------------------- 69 8.3.4 Sigorta Eksperleri---------------------------------------------------------------------- 69 8.3.5 Aktüerler --------------------------------------------------------------------------------- 70 8.4 Özellikli Kurumlar------------------------------------------------------------------------------ 71 8.4.1 Emeklilik Gözetim Merkezi (EGM) ------------------------------------------------ 71 8.4.2 Trafik Sigortası Bilgi Merkezi (TRAMER)---------------------------------------- 72 8.4.3 Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK)------------------------------------------ 72 8.4.4 Tarım Sigortaları Havuzu (TARSİM)--------------------------------------------- 73 8.4.5 Güvence Hesabı ---------------------------------------------------------------------- 74
İÇİNDEKİLER vii 8.4.6 Türkiye Motorlu Taşıt Bürosu (TMTB)------------------------------------------- 75 8.4.7 Türkiye Yeşil Kart Reasürans Poolü --------------------------------------------- 76 8.4.8 Türk Sigorta Enstitüsü Vakfı (TSEV)--------------------------------------------- 76 8.4.9 Türk Loydu Vakfı---------------------------------------------------------------------- 77 8.4.10 Sigortacılık Eğitim Merkezi (SEGEM)------------------------------------------- 77 8.5 Mesleki Kuruluşlar ---------------------------------------------------------------------------- 78 8.5.1 Türkiye Sigorta Ve Reasürans Şirketleri Birliği (TSRSB)-------------------- 78 8.5.2 Sigorta Acenteleri İcra Komitesi --------------------------------------------------- 79 8.5.3 Sigorta Eksperleri İcra Komitesi --------------------------------------------------- 79 8.5.4 Dernekler ve Vakıflar ----------------------------------------------------------------- 80 Kaynakça---------------------------------------------------------------------------------------------------- 81 9. Bölüm SİGORTA İŞLETMELERİNİN ORGANİZASYONU 9. Sigorta İşletmelerinin Organizasyonu --------------------------------------------------------- 84 9.1. İç Organizasyon Yapısı---------------------------------------------------------------------- 84 9.1.1. Sigorta İşletmesinin Fonksiyonlarına Göre Organizasyonu---------------- 85 9.1.1.1. Genel Yönetim Bölümü -------------------------------------------------- 85 9.1.1.2. Yardımcı Bölümler -------------------------------------------------------- 86 9.1.1.2.1. Dış Hizmetler Bölümü ------------------------------------- 86 9.1.1.2.2. Hasar Bölümü ----------------------------------------------- 87 9.1.1.2.3. Aktüerya ve İstatistik Bölümü---------------------------- 87 9.1.1.2.4. Reasürans Bölümü----------------------------------------- 87 9.1.1.2.5. Denetim Bölümü -------------------------------------------- 88 9.1.1.2.6. Hukuk Bölümü----------------------------------------------- 88 9.1.1.2.7. İnsan Kaynakları Bölümü --------------------------------- 88 9.1.1.2.8. Muhasebe ve Tahsilat Bölümü -------------------------- 88 9.1.2. Sigorta İşletmesinin Üretim Esasına Göre Organizasyonu ---------------- 89 9.1.2.1. Teklifname Kabul Bölümü----------------------------------------------- 89 9.1.2.2. Poliçe Düzenleme Bölümü---------------------------------------------- 89 9.2. Dış Organizasyon Yapısı-------------------------------------------------------------------- 90 9.2.1. Acenteler-------------------------------------------------------------------------------- 90 9.2.2. Prodüktörler ---------------------------------------------------------------------------- 91 9.2.3. Brokerler -------------------------------------------------------------------------------- 91 9.2.4. Sigorta Eksperi ------------------------------------------------------------------------ 92 Kaynakça---------------------------------------------------------------------------------------------------- 93 10. Bölüm HASAR TESBİTİ ve HASAR YÖNETİM SİSTEMİ 10. Hasar Tesbiti ve Hasar Yönetim Sistemi------------------------------------------------------ 95 10.1. Hasar Kavramı ve Önemi ---------------------------------------------------------------- 96 10.2. Hasar Ve Tazminat------------------------------------------------------------------------- 96 10.3. Hasar Tesbit Süreci ------------------------------------------------------------------------ 97 10.4. Hasar Yönetim Sistemi ----------------------------------------------------------------- 100 10.4.1. Hasar Maliyetlerinin Artması ve Hasar Denetimlerinin Güçleşmesi----------------------------------------------------------------------- 101
viii SİGORTACILIK 10.4.2. Rizikonun Belirsizliği ----------------------------------------------------------- 101 10.4.3. Sigorta Bedellerinin Güncel Değerlerinin Tespitinin Güçleşmesi ve Rayiç Değerlerinin Farklılık Arz Etmesi--------------- 102 10.4.4. Sigortalanacak Unsurları ve Olası Hasar Unsurlarının Belirlenmesinin Zorlaşması -------------------------------------------------- 102 10.4.5. Teknik Branşlar ve Hasar Konularına İlişkin Görüş Oluşturulması ve Sektör Bilgi İhtiyacına İlişkin Sorunlar-------------- 103 10.4.6. Yurtdışı Sektör Gelişmelerinin Takip Edilmemesi ---------------------- 103 10.4.7. Sigortalıların Sicili, Pertotal Araçların İzlenmesi ve Online Ekspertiz Hizmetleriyle İlgili Sorunlar ------------------------------------- 103 10.4.8. Hızlı Teknolojik Gelişmeler --------------------------------------------------- 103 Kaynakça-------------------------------------------------------------------------------------------------- 104 11. Bölüm REASÜRANS 11. Reasürans ------------------------------------------------------------------------------------------ 107 11.1. Reasürans Tanımı ------------------------------------------------------------------------ 108 11.2. Reasürans İşlemi -------------------------------------------------------------------------- 109 11.3. Reasürans Tarihçesi --------------------------------------------------------------------- 111 11.3.1. I. Dünya Savaşına Kadar Olan Dönem ---------------------------------- 111 11.3.2. I. Dünya Savaşı Sonundan Günümüze Kadar Olan Dönem-------- 113 11.4. Milli Reasürans T.A.Ş.------------------------------------------------------------------- 114 11.5. Reasürans Metotları --------------------------------------------------------------------- 119 11.5.1. Orantılı (Bölüşmeli) İhtiyari Resürans ------------------------------------- 119 11.5.2. Orantılı (Bölüşmeli) Trete Reasürans ------------------------------------- 121 11.5.2.1. Tretenin Özellikleri------------------------------------------------ 121 11.5.3. Eksedan Reasürans Metodu------------------------------------------------- 124 11.5.4. İhtiyari / Zorunlu (Fakültatif/Obligatuar) ve Açık Kuvertür (Open Cover) Reasürans Metodları--------------------------------------- 126 11.5.5. Orantısız (Bölüşmesiz) Trete Reasüransı ------------------------------- 131 11.6. Finansal Reasürans --------------------------------------------------------------------- 138 11.6.1. Hasar Portföyü Devirleri (Loss Portfolio Transfers) -------------------- 141 11.6.2. Hasarda Artma Teminatları (Adverse Development Covers)-------- 141 11.6.3. Finansal Kotpar Anlaşmaları (Finite Quota Shares) ------------------ 142 11.6.4. Hasarı Yayan Anlaşmalar (Spread Loss Treaties) --------------------- 142 Kaynakça-------------------------------------------------------------------------------------------------- 143 12. Bölüm BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ (BES) 12. Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) ------------------------------------------------------------- 145 12.1. Bireysel Emeklilik Sistemine Genel Bir Bakış -------------------------------------- 147 12.2. Bireysel Emeklilik Sisteminin Genel İşleyişi----------------------------------------- 149 12.3. Özel Emeklilik Fonlarının Dünyada Ortaya Çıkışı--------------------------------- 149 12.4. Türkiye de Bireysel Emeklilik Sistemi------------------------------------------------- 150 12.4.1 Bireysel Emeklilik İle İlgili Kurumlar --------------------------------------- 153 12.4.1.1 Bireysel Emeklilik Danısma Kurulu (BEDK) ------------------ 153
İÇİNDEKİLER ix 12.4.1.2 Emeklilik Gözetim Merkezi A.Ş. (EGM) ----------------------- 153 12.4.1.3 Bireysel Emeklilik Şirketleri --------------------------------------- 155 12.4.1.4 Bireysel Emeklilik Aracıları---------------------------------------- 156 12.4.2. Türkiye de Sistemin İşleyişi-------------------------------------------------- 156 12.4.2.1 Bireysel Emeklilik Sistemine Katılım---------------------------- 156 12.4.2.2 Bireysel Emeklilik Sisteminin Finansmanı--------------------- 157 12.4.2.3 Emeklilige Hak Kazanma ve Emeklilik Seçenekleri--------- 157 12.4.2.4 Emeklilik Yatırım Fonu Türleri ----------------------------------- 158 12.4.2.4.1 Gelir Amaçlı Fonlar----------------------------------- 158 12.4.2.4.2 Büyüme Amaçlı Fonlar ------------------------------ 159 12.4.2.4.3 Para Piyasası Fonları-------------------------------- 160 Kaynakça-------------------------------------------------------------------------------------------------- 161 13. Bölüm AVRUPA BİRLİĞİ TEK SİGORTA PİYASASI 13. Avrupa Birliği Tek Sigorta Piyasası------------------------------------------------------------ 163 13.1. Avrupa Birliğine Genel Bakış ----------------------------------------------------------- 163 13.2. Tek Sigorta Piyasasının Amacı ve Gelişimi---------------------------------------- 164 13.3. Avrupa Birliğinde Sigortacılık----------------------------------------------------------- 165 13.4. Avrupa Birliğinde Tek Sigorta Piyasası ---------------------------------------------- 166 13.5. Tek Sigorta Piyasasında Sigorta Aracıları ------------------------------------------ 167 13.6. Tek Sigorta Piyasası ve Türkiye ----------------------------------------------------- 167 Kaynakça-------------------------------------------------------------------------------------------------- 168 14. Bölüm TÜRK SİGORTACILIK SEKTÖRÜNÜN AB ÜLKELERİ SİGORTACILIK SEKTÖRÜ İLE KARŞILAŞTIRILMASI 14. Türk Sigortacılık Sektörünün Ab Ülkeleri Sigortacılık Sektörü İle Karşılaştırılması ----------------------------------------------------------------------------------- 171 14.1. Avrupa Birliği Ülkelerinde ve Türkiye de Sigortacılık Sektörü ----------------- 172 14.2. Türk Sigortacılık Sektörünün AB Ülkeleri Sigortacılık Sektörü İle Karşılaştırılması -------------------------------------------------------------------------- 175 14.2.1. Sigorta Şirketi Sayısı---------------------------------------------------------- 176 14.2.2. Çalışan Sayısı ------------------------------------------------------------------ 177 14.2.3. Toplam Prim Üretimi ---------------------------------------------------------- 178 14.2.4. Kişi Başına Düşen Prim Üretimi-------------------------------------------- 179 14.2.5. Prim Üretiminin GSYİH ye Oranı------------------------------------------- 180 14.3.Sonuç------------------------------------------------------------------------------------------ 181 Kaynakça-------------------------------------------------------------------------------------------------- 182 15. Bölüm SİGORTA BRANŞLARI (TÜRLERİ) 15. Sigorta Branşları ----------------------------------------------------------------------------------- 183 15.1. Kaza Sigortaları -------------------------------------------------------------------------- 190 15.1.1. Bedensel Kaza Sigortaları --------------------------------------------------- 190
x SİGORTACILIK 15.1.1.1. Bedensel Kaza Sigortalarında Teminat Türleri ----------- 191 15.1.1.2. Bedensel Kaza Sigortalarında Uygulama Türleri--------- 193 15.1.1.2.1. Ferdi Kaza Sigortası------------------------------ 193 15.1.1.2.2. Grup Ferdi Kaza Sigortası ---------------------- 196 15.1.1.2.3. Yurtdışı Ferdi Kaza ve Ani Rahatsızlık Sigortası -------------------------------------------- 196 15.1.1.2.4. Profesyonel Futbolcu Ferdi Kaza Sigortası 196 15.1.1.2.5. Koltuk Ferdi Kaza Sigortası -------------------- 197 15.1.1.2.6. Karayolu Yolcu Taşımacılığı Otobüs Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası --------- 197 15.1.1.2.7. Kısa Mesafe Otobüs Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası------------------------------ 199 15.1.1.2.8. Okul Servis Araçları Ferdi Kaza Sigortası -- 200 15.1.1.3. Kaza Sigortasında Tazminat ---------------------------------- 200 15.1.1.3.1. Sigortalıların veya Hak Sahiplerinin Başvuru Hakkı ve Başvuru Süresi ---------- 200 15.1.1.3.2. Rizikonun Gerçekleşmesi Halinde Sigorta Ettiren, Sigortalılar veya Hak Sahiplerinin Yükümlülükleri--------------------- 200 15.1.1.3.3. Tazminatın Belirlenmesi ------------------------ 201 15.1.1.3.4. Teminat Türlerinin Birleşmesi ----------------- 201 15.1.1.3.5. Tazminatın Ödenmesi --------------------------- 201 15.2. Sağlık / Hastalık Sigortası -------------------------------------------------------------- 202 15.2.1. Sağlık Sigortası----------------------------------------------------------------- 202 15.2.1.1. Sağlık Sigortası Teminatı Kapsamı --------------------------- 202 15.2.1.2. Sağlık Sigortası Teminatı Dışı Kalan Haller----------------- 203 15.3. Genel Sorumluluk Sigortaları ---------------------------------------------------------- 203 15.3.1. Zorunlu Sorumluk Sigortaları------------------------------------------------ 205 15.3.1.1 Motorlu Araç Zorunlu Mali Sorumluluk (Trafik)Sigortası--- 206 15.3.1.1.1. Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (Trafik Sigortası) Genel Şartları ----------------------------------------- 206 15.3.1.2. Motorlu Araçlarla İlgili Mesleki Faaliyette Bulunanların Sorumluluk Sigortası ----------------------------------------------- 207 15.3.1.3. Yeşil Kart (Gren Card) Sigortaları ------------------------------ 208 15.3.1.4. Tehlikeli Maddeler Zorunlu Sorumluluk Sigortası ---------- 208 15.3.1.4.1. Tehlikeli Maddeler Zorunlu Sorumluluk Sigortası Genel Şartları--------------------------- 209 15.3.1.5. Tüpgaz Zorunlu Sorumluluk ------------------------------------- 210 15.3.1.5.1 Tüpgaz Zorunlu Sorumluluk Sigortası Genel Şartları -------------------------------------------------- 210 15.3.1.6. Zorunlu Karayolu Taşımacılık Mali Sorumluluk ------------- 212 15.3.1.6.1. Zorunlu Karayolu Taşımacılık Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları ----------- 212 15.3.1.6.2. Kapsama Giren Teminat Türleri ve Üst Sınırları-------------------------------------------- 214
İÇİNDEKİLER xi 15.3.1.6.3. Sorumluluğu Kaldıran veya Azaltan Haller ---- 214 15.3.1.6.4. Kapsam Dışında Kalan Haller -------------------- 215 15.3.1.6.5. Sigorta Kapsamına Girmeyen Taşıtlar --------- 215 15.3.1.7. Özel Güvenlik Zorunlu Mali Sorumluluk ---------------------- 216 15.3.1.7.1. Özel Güvenlik Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları----------------------------- 216 15.3.1.7.2. Kapsama Giren Teminat Türleri ----------------- 217 15.3.1.7.3. Sorumluluğu Kaldıran veya Azaltan Haller ---- 217 15.3.1.8. Zorunlu Sertifika Mali Sorumluluk ------------------------------ 218 15.3.1.8.1. Zorunlu Sertifika Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları ----------------------------------------- 218 15.3.2. İsteğe Bağlı Sorumluluk Sigortaları ---------------------------------------- 219 15.3.2.1. Üçüncü Şahıslara Karşı Mali Sorumluluk--------------------- 219 15.3.2.1.1 Üçüncü Şahıslara Karşı Mali Mesuliyet Sigortası Genel Şartları----------------------------- 220 15.3.2.2. Motorlu Kara Taşıtları İhtiyari Mali Sorumluluk Sigortası- 221 15.3.2.2.1. Ek Sözleşmeyle Teminat Kapsamına Alınabilecek Hal ve Teminat Dışında Kalan Haller ------------------------------------------- 221 15.3.2.3. Ürün Mali Sorumluluk Sigortası--------------------------------- 222 15.3.2.3.1.Sigortanın Kapsamı --------------------------------- 223 15.3.2.4. İşveren Mali Sorumluluk Sigortası------------------------------ 225 15.3.2.4.1. İşveren Sorumluluk Sigortası Genel Şartları -- 225 15.3.2.5. Asansör Kazalarında Üçüncü Şahıslara Karşı Mali Sorumluluk Sigortası---------------------------------------------- 226 15.3.2.5.1. Asansör Kazalarında Üçüncü Kişilere Karşı Sorumluluk Sigortası Genel Şartları --- 227 15.3.2.6. Mesleki Sorumluluk Sigortası------------------------------------ 227 15.3.2.6.1. Mesleki Sorumluluk Sigortası Genel Şartları- 228 15.3.2.6.2. Başlıca Mesleki Sorumluluk Sigortaları-------- 229 15.3.2.7. Kıyı Tesisleri Deniz Kirliliği Mali Sorumluluk----------------- 233 15.4. Tazminat (Mal) Sigortaları --------------------------------------------------------------- 233 15.4.1. Mal Sigortalarında Temel İlkeler--------------------------------------------- 234 15.4.1.1. Menfaat İlkesi-------------------------------------------------------- 234 15.4.1.2. Sigorta Bedelinin Sigorta Değerine Denkliği İlkesi -------- 236 15.4.1.3. Halefiyet ilkesi ------------------------------------------------------ 241 15.4.1.4. Hasar Tazminatı Ödenmesi İlkeleri --------------------------- 241 15.4.1.5. Sigortalı Malın Sahibinin (Menfaat Sahibinin) Değişmesi İlkesi ---------------------------------------------------- 243 15.4.1.6. Zamanaşımı---------------------------------------------------------- 244 15.4.2. Mal Sigortalarında Tarafların Karşılıklı Hukuku ------------------------ 244 15.4.2.1. Sigortalının Yükümlülükleri--------------------------------------- 244 15.4.2.2. Sigortacının Yükümlülükleri (Tazminatı Ödemek)---------- 247 15.5. Yangın ve Doğal Afet Sigortaları ------------------------------------------------------ 247
xii SİGORTACILIK 15.5.1. Yangın Sigortası----------------------------------------------------------------- 248 15.5.1.1. Sigortanın Kapsamı------------------------------------------------ 248 15.5.1.2. Sigorta Bedelinin Kapsamı--------------------------------------- 248 15.5.1.3. Aksine Sözleşme İle Teminat Kapsamına Dahil Edilebilecek Haller ve Kayıplar --------------------------------- 249 15.5.1.3.1. Teminat Dışında Kalan Haller--------------------- 250 15.5.1.3.2. Yangın Sigortaları İle Birlikte Verilen Ek Teminatlar---------------------------------------------- 251 15.5.1.4. Yangın ve İnfilak Mali Sorumluluğu --------------------------- 255 15.5.1.4.1. Tazmin Kıymetlerinin Hesabı,-------------------- 256 15.5.1.4.2. Yangın Sigortalarının Uygulamadaki Örnekleri----------------------------------------------- 257 15.6. Zorunlu Deprem--------------------------------------------------------------------------- 258 15.7. Kasko Sigortaları-------------------------------------------------------------------------- 260 15.7.1. Sigortanın Kapsamı ------------------------------------------------------------ 260 15.7.2. Ek Sözleşme İle Teminata Dahil Edilebilecek Haller------------------- 262 15.7.3. Teminat Dışında Kalan Haller------------------------------------------------ 262 15.7.4. Eksik Sigorta ve Aşkın Sigorta Hükümleri -------------------------------- 265 15.7.5. Muafiyetler ------------------------------------------------------------------------ 266 15.7.6. Hasar ve Tazminat-------------------------------------------------------------- 266 15.7.6.1. Tazminatın Hesaplanması Kuralları --------------------------- 267 15.7.6.2. Hasar ve Tazminatın Sonuçları --------------------------------- 269 15.7.7. Menfaat Sahibinin Değişmesi------------------------------------------------ 269 15.8. Nakliyat ve Ulaşım Sigortaları --------------------------------------------------------- 269 15.8.1. Tekne Sigortaları ---------------------------------------------------------------- 270 15.8.1.1. Taşıma Türlerine Göre Ayrım ----------------------------------- 272 15.8.1.2.Teminat Türlerine Göre Ayrım ----------------------------------- 274 15.9. Genel Zararlar------------------------------------------------------------------------------ 282 15.9.1. Cam Kırılması-------------------------------------------------------------------- 282 15.9.1.1. Cam Kırılmasına Karşı Sigorta Genel Şartları -------------- 283 15.9.2. Hırsızlık ---------------------------------------------------------------------------- 284 15.9.2.1. Hırsızlık Sigortası Genel Şartları ------------------------------- 285 15.9.2.1.1. Sigortanın Kapsamı --------------------------------- 285 15.9.3. Mühendislik Sigortları ---------------------------------------------------------- 289 15.9.3.1. İnşaat Sigortaları, İnşaat Bütün Riskler (CAR Construction All Risks)------------------------------------ 289 15.9.3.2. Montaj Sigortaları, Montaj Bütün Riskler (EAR Erection All Risks)------------------------------------------ 292 15.9.3.3. Makine Kırılması Sigortası (MBİ-Machinery Breakdown İnsurance) ---------------------- 293 15.9.3.4. Elektronik Cihaz Sigortaları (EEİ-Electronic Equipment İnsurance) ------------------------ 297 15.9.4. Dolu Sera ------------------------------------------------------------------------- 300 15.9.4.1. Sera Sigortası Genel Şartları------------------------------------ 300
İÇİNDEKİLER xiii 15.9.5. Devlet Destekli Sera------------------------------------------------------------ 302 15.9.5.1. Devlet Destekli Sera Sigortası Genel Şartları --------------- 303 15.9.5.1.1. Sigortanın Kapsamı --------------------------------- 303 15.9.6. Devlet Destekli Bitkisel Ürün ------------------------------------------------- 305 15.9.6.1. Devlet Destekli Bitkisel Ürün Sigortası Genel Şartları----- 305 15.9.6.1.1. Sigortanın Kapsamı --------------------------------- 305 15.9.7. Devlet Destekli Su Ürünleri--------------------------------------------------- 308 15.9.7.1. Devlet Destekli Su Ürünleri Sigortası Genel Şartları ------ 309 15.9.8. Devlet Destekli Hayvan Hayat ----------------------------------------------- 311 15.9.8.1. Devlet Destekli Hayvan Hayat Sigortası Genel Şartları -- 312 15.9.9. Hayvan Hayat -------------------------------------------------------------------- 314 15.9.9.1. Hayvan Hayat Sigortası Genel Şartları ----------------------- 314 15.9.10. Kümes Hayvan Hayat -------------------------------------------------------- 316 15.9.10.1. Kümes Hayvanları Hayat Sigortası Genel Şartları------ 316 15.9.11. Devlet Destekli Kümes Hayvan Hayat ----------------------------------- 316 15.9.11.1. Devlet Destekli Kümes Hayvanları Hayat Sigortası Genel Şartları ----------------------------------------------------- 317 15.10. Kredi Sigortaları -------------------------------------------------------------------------- 319 15.10.1. Kredi (Kredi-Borcun Ödenmemesi) ------------------------------------- 319 15.10.1.1. Kredi Sigortası Genel Şartları------------------------------- 320 15.10.1.2. Sigortanın Konusu -------------------------------------------- 320 15.10.1.3. Tanımlar---------------------------------------------------------- 321 15.10.1.4. Sigorta Sözleşmesinin Kapsamı -------------------------- 322 15.10.1.5. Sigortacının Ödeme Yükümlülüğü------------------------- 323 15.10.1.6. Teminat Dışında Kalan Haller ------------------------------ 323 15.10.1.7. Ek Sözleşme ile Teminat Altına Alınabilecek Haller -- 324 15.10.1.8. Muafiyet --------------------------------------------------------- 325 15.11. Finansal Kayıplar (Kar Kaybı) -------------------------------------------------------- 325 15.11.1. Yangına Bağlı Kar Kaybı Sigortası Genel Şartları------------------- 325 15.11.1.1. Sigortanın Konusu--------------------------------------------- 325 15.11.1.2. Teminatın Kapsamı-------------------------------------------- 326 15.11.1.3.Tazminat Süresi------------------------------------------------- 326 15.11.1.4. Teminat Dışında Kalan Haller ------------------------------ 326 15.12. Hukuksal Koruma Sigortaları --------------------------------------------------------- 327 15.12.1. Hukuksal Koruma Sigortası Genel Şartları ---------------------------- 328 15.12.1.1. Sigortanın Konusu -------------------------------------------- 328 15.12.1.2. Sigortanın Kapsamı ------------------------------------------ 328 15.12.1.3. Ek Sözleşme ile Teminat Kapsamına Dahil Edilebilecek Hususlar ---------------------------------------- 332 15.12.1.4. Teminat Kapsamına Giren Giderler ---------------------- 333 15.12.1.5. Teminat Dışında Kalan Giderler --------------------------- 333 15.12.1.6. Teminat Dışında Kalan Genel Haller --------------------- 334 15.12.1.7. Hukuksal Korumanın Kasıtla İşlenen Suçlarda Ortadan Kalkması --------------------------------------------- 334 15.12.1.8. Sigortanın Coğrafi Sınırı ------------------------------------- 334 15.13. Hayat Sigortaları ------------------------------------------------------------------------- 335
xiv SİGORTACILIK 15.13.1. Risk Ağırlıklı Hayat Sigortaları -------------------------------------------- 335 15.13.2. Birikimli Hayat Sigortaları--------------------------------------------------- 335 15.13.2.1. Hayat Sigortaları Genel Şartları---------------------------- 337 15.14. Bireysel Emeklilik Sistemi-------------------------------------------------------------- 339 15.14.1. Bireysel Emekliliğin Özellikleri -------------------------------------------- 339 15.14.2. Sosyal Güvenliğin Özellikleri ---------------------------------------------- 340 Kaynakça-------------------------------------------------------------------------------------------------- 342 16. Bölüm TÜRK VERGİ SİSTEMİNDE YER ALAN HÜKÜMLER IŞIĞINDA SİGORTACILIK SEKTÖRÜ VE VERGİLENDİRİLMESİ 16. Türk Vergi Sisteminde Yer Alan Hükümler Işığında Sigortacılık Sektörü ve Vergilendirilmesi----------------------------------------------------------------------------------- 347 16.1. Sigorta Şirketleri Üzerindeki Vergisel Yükler -------------------------------------- 348 16.1.1. Sigorta Şirketleri Üzerindeki Vergisel Yükümlülükler----------------- 348 16.1.1.1. Doğrudan Ödenen Vergiler------------------------------------ 348 16.1.1.1.1. Kurumlar Vergisi----------------------------------- 348 16.1.1.1.2. Gelir Vergisi ---------------------------------------- 355 16.1.1.2. Dolaylı Olarak Ödenen Vergiler ----------------------------- 356 16.1.1.2.1. Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi------- 356 16.1.1.2.2. Yangın Sigorta Vergisi--------------------------- 360 16.1.1.2.3. Katma Değer Vergisi ---------------------------- 361 16.1.1.2.4. Damga Vergisi ------------------------------------- 361 16.1.1.2.5. Veraset Ve İntikal Vergisi (VİV)---------------- 362 16.1.1.3. Ödenen Fonlar---------------------------------------------------- 362 16.1.1.3.1. Trafik Hizmetleri Geliştirme Fonu ------------- 362 16.1.1.3.2. Güvence Hesabı ---------------------------------- 362 16.1.2. Sigorta Şirketleri Ve Aracılarının Düzenlemekle Yükümlü Olduğu Belgeler---------------------------------------------------- 363 16.1.2.1 Fatura------------------------------------------------------------------ 363 16.1.2.2. Sigorta Komisyonu Gideri Belgesi----------------------------- 364 16.2. Sigorta Aracılık Şirketlerinin Vergilendirilmesi------------------------------------- 364 16.2.1. Sigorta Aracılarının Vergilendirilmesi ------------------------------------- 364 16.2.1.1. Gelir Vergisi Yükümlülüğü --------------------------------------- 364 16.2.1.2. BSMV Yükümlülüğü----------------------------------------------- 365 16.2.1.3. KDV Mükellefiyeti -------------------------------------------------- 366 16.2.2. Bireysel Emeklilik Yatırım Fonlarının Vergilendirilmesi --------------- 366 16.3. Bireysel Emeklilik Primlerinin Vergilendirilmesi ------------------------------------ 367 16.3.1. Şahıs Sigortası Primlerinin Gelir Vergisi Matrahından İndirilmesi------------------------------------------------------------------------- 367 16.3.2. Katkı Payının Ödenmesi Aşamasında Vergilendirme ----------------- 369 16.4. Değerlendirme ve Sonuç ---------------------------------------------------------------- 370 Kaynakça-------------------------------------------------------------------------------------------------- 371
İÇİNDEKİLER xv 17. Bölüm SİGORTACILIK FAALİYETİNİN DENETİMİ 17. Sigortacılık Faaliyetinin Denetimi -------------------------------------------------------------- 373 17.1. Denetimin Tanımı ve Türleri----------------------------------------------------------- 374 17.1.1. Denetimin Tanımı ------------------------------------------------------------- 374 17.1.2. Denetimin Türleri--------------------------------------------------------------- 375 17.1.2.1. Denetimin Amacı Yönünden ----------------------------------- 375 17.1.2.2. Denetçi ile İşletme Arasındaki Örgütsel İlişki Yönünden ----------------------------------------------------------- 375 17.1.2.3. İç Denetim ---------------------------------------------------------- 375 17.1.2.4. Dış Denetim -------------------------------------------------------- 376 17.2. Sigortacılık Sektöründe Kamu Denetimi ------------------------------------------- 378 17.2.1. Kamu Denetimi ve Türleri---------------------------------------------------- 378 17.2.2. Kamu Denetimine İlişkin Kurumlar----------------------------------------- 379 17.2.2.1. Hazine Müsteşarlığı----------------------------------------------- 380 17.2.2.2. Hazine Müsteşarlığı Sigortacılık Genel Müdürlüğü ------- 380 17.2.2.3. Hazine Müsteşarlığı Sigorta Denetleme Kurulu------------ 381 17.2.2.4. Türkiye de Sigortacılık Sektörünün Devlet Tarafından Denetimi ---------------------------------------------- 383 17.3. Sigortacılık Sektöründe Bağımsız Dış Denetim----------------------------------- 387 17.3.1. Bağımsız Denetime Yetkili Kuruluşlar ------------------------------------ 387 17.3.2. Bağımsız Denetim Faaliyeti ve Denetçi Görüşü------------------------ 388 17.4. Sigortacılık Sektöründe İç Denetim ------------------------------------------------- 391 17.4.1. İç Denetim Sisteminin Amacı ----------------------------------------------- 391 17.4.2. İç Denetim Sisteminin Yapısı ----------------------------------------------- 392 17.4.3. İç Denetim Biriminin Yapısı-------------------------------------------------- 393 17.4.4. İç Denetçilerin Nitelikleri ve Yetkileri -------------------------------------- 394 17.4.5. İç Denetim Faaliyetleri, Çalışma Esasları ve Denetim Planı -------- 394 17.4.6. İç Denetimde Denetim Dönemi--------------------------------------------- 395 Kaynakça ------------------------------------------------------------------------------------------------- 396 18. Bölüm SİGORTA PAZARLAMASI 18. Sigorta Pazarlaması------------------------------------------------------------------------------ 397 18.1. Pazarlama Kavramı----------------------------------------------------------------------- 397 18.2. Hizmetlerin Pazarlanması --------------------------------------------------------------- 399 18.2.1. Hizmet Kavramı, Özellikleri Ve Türleri ------------------------------------- 399 18.2.2. Hizmet Sektörünün Günümüzdeki Önemi--------------------------------- 403 18.2.3. Hizmetlerin Pazarlama Bileşenleri ------------------------------------------ 404 18.3. Sigortacılıkta Pazarlama----------------------------------------------------------------- 407 18.3.1. Sigorta Pazarının Özellikleri-------------------------------------------------- 409 18.3.1.1. Türkiye de Sigorta Pazarının Özellikleri---------------------- 411 18.3.2. Sigortacılıkta Pazarlama Bileşenleri --------------------------------------- 413 18.3.2.1. Sigortacılıkta Hizmet Kavramı----------------------------------- 413 18.3.2.2. Sigorta Hizmetlerinde Fiyatlama-------------------------------- 414
xvi SİGORTACILIK 18.3.2.3. Sigorta Hizmetlerinde Dağıtım Kanalları---------------------- 416 18.3.2.3.1. Sigorta Acenteleri ----------------------------------- 417 18.3.2.3.2. Prodüktör---------------------------------------------- 421 18.3.2.3.3. Genel Vekil (Temsilcilikler)------------------------ 422 18.3.2.3.4. Broker -------------------------------------------------- 422 18.3.2.3.5. Sigorta Eksperleri ----------------------------------- 423 18.3.2.3.6. Sigortacılıkta Doğrudan Pazarlama ------------ 423 18.3.2.4. Sigorta Hizmetlerinde Tutundurma----------------------------- 424 18.3.2.4.1. Kişisel Satış------------------------------------------- 425 18.3.2.4.2. Reklam ------------------------------------------------ 429 18.3.2.4.3. Halkla İlişkiler ve Tanıtım-------------------------- 431 18.3.2.4.4. Satış Geliştirme-------------------------------------- 431 Kaynakça-------------------------------------------------------------------------------------------------- 435 19. Bölüm SİGORTA İŞLEMLERİ MUHASEBESİ 19. Sigorta İşlemleri Muhasebesi ------------------------------------------------------------------ 437 19.1. Sigorta Ve Sigorta İşlemleri Muhasebesi ------------------------------------------- 437 19.1.1. Giriş-------------------------------------------------------------------------------- 437 19.1.2. Sigorta Muhasebesi ----------------------------------------------------------- 438 19.1.3. Tekdüzen Hesap Planı ------------------------------------------------------- 440 19.2. Sigorta İşlemleri Muhasebesi----------------------------------------------------------- 441 19.2.1. Sigorta Konusu İktisadi Kıymetler ----------------------------------------- 441 19.2.2. İşletme Varlıklarının Sigortalanması -------------------------------------- 442 19.2.3. İşletme Aktifine Kayıtlı Varlıkların Hasar Görmesi--------------------- 448 19.2.4. Sigorta dan Tazminat Alınması--------------------------------------------- 451 19.2.4.1. Hasar Gören Varlıklar İçin Sigorta Şirketinden Tazminat Alınması------------------------------------------------ 451 19.2.4.2. Ticari Malların Sigorta Tazminatları -------------------------- 452 19.2.4.3. Amortismana Tabi Duran Varlıkların Sigorta Tazminatları -------------------------------------------------------- 456 19.2.4.4. Amortismana Tabi Duran Varlıkların Yenilenmesi İçin Yenileme Fonu Ayrımı Ve Kullanımı-------------------- 466 19.2.4.5. Hasar Gören Ticari Mal Ve Amortismana Tabi Duran Varlıkların Satılması------------------------------------- 468 19.3. Sigorta Aracılık Hizmetleri Muhasebesi---------------------------------------------- 471 19.3.1. Poliçe Üretimi Ve Primlerin İzlenmesi ----------------------------------- 473 19.3.2. Prim Tahsilatlarının İzlenmesi --------------------------------------------- 475 19.4. Dönemsonu İşlemleri --------------------------------------------------------------------- 476 Kaynakça-------------------------------------------------------------------------------------------------- 483 EKLER 1. 5684 Sayılı Sigortacılık Kanunu ----------------------------------------------------------------- 487 2. Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği Sigortacılık Etik İlkeleri --------------- 521 3. Sigortacılık Terimleri Sözlüğü -------------------------------------------------------------------- 524 KAYNAKLAR-------------------------------------------------------------------------------------------- 533