Çocuklarda Vücut Ağırlığı Ölçümü AMAÇ Çocuğun vücut ağırlığının doğru olarak ölçülmesi, sonucun çocuğun yaşına göre değerlendirilmesi ve değişikliklerin izlenmesidir. TEMEL BİLGİLER Sağlıklı çocuklarda rutin izlemlerde, hasta çocuklarda günde bir kez veya gerektiğinde daha fazla ölçüm yapılabilir. Çocuklarda vücut ağırlığı ölçümü yapılan durumlar şunlardır: a. Büyüme gelişme izleminde, b. Beslenme durumunun izleminde, c. Vücut sıvı dengesinin değerlendirilmesinde, d. Çocuğa kilogram başına verilecek ilaç dozu ve sıvı miktarının hesaplanmasında, e. Diürez takibinde, f. Ödem takibinde, g. Diüretik tedavi uygulananlarda, h. Dehidratasyonu, diyaresi olanlarda, i. Kilo kaybına neden olan sistemik hastalıklarda (Tbc, AIDS, kanser, siroz, yanık vb.), j. Hastaneye ilk yatış ve taburculuk aşamalarında olanlarda. Dikkat Edilecek Noktalar Çocuğa uygun tartı kullanılmalıdır. Tartının düzenli kalibrasyonu yapılmalı ve kaydı tutulmalıdır. 534
Çocuklarda Vücut Ağırlığı Ölçümü Tartı her ölçüm sonrası hastane Enfeksiyon Kontrol Komitesi nin önerisine göre dezenfekte edilmelidir. Tartı düz bir zeminde olmalıdır. Halı ya da kıvrılabilen yüzey üzerinde olmamasına dikkat edilmelidir. Ölçüm öncesi göstergenin sıfırda olmasına dikkat edilmelidir. Çocuk tartının üzerindeyken hiçbir yerden destek almamalıdır ve temas engellenmelidir. İki yaş altındaki tüm çocuklar mutlaka tamamen çıplak olarak tartılmalıdır. İki yaşın üzerinde, alt bezi olan çocukların bezi alınmalı, varsa ayakkabı ve kalın giysileri çıkartılmalıdır. 20 kg a kadar olan çocuklarda 10 grama hassas tartı, iki yaş üzeri/ 20 kg üzeri olan çocuklarda 100 grama hassas tartı kullanılmalıdır. Ölçüm yapılırken oda sıcaklığı 22-24 ºC olmalıdır. Oda sıcaklığı 22 ºC den düşükse çocuk giysileri ile tartılır, daha sonra giysiler tartılarak elde edilen ölçümden düşülür. İŞLEM BASAMAKLARI Not: İşlem sırasında kullanılacak malzemelere kitap sonu Ek-1 de yer verilmiştir. 1. Eller el yıkama standardına göre yıkanır. 2. Çocuğa ve ailesine bilgi verilir. 3. Oda ısısı kontrol edilir (22-24 ºC), hava akımı engellenir. 4. Tartı aleti, cihazın kullanma standardına göre ayarlanır, ibre sıfıra getirilir. 5. Özellikle küçük çocuklar için annenin çocuğun görebileceği bir konumda bulunması sağlanır. 6. Bebek tartı aletinin üzerine konulur/ çıkarılır. 7. Bebek tartısı kullanılacağı zaman tartı aletinin üzerine kullanılıp atılabilen koruyucu örtü yerleştirilmeli, metal yüzeyin bebeği rahatsız etmesi engellenmelidir. 8. Doğru bir ölçüm için bebeğin/ çocuğun hareketsiz bir şekilde durması sağlanır (Bkz. Resim 1). 535
Hemşirelik Bakım Standartları Resim 1. Bebek/ Çocukta Vücut Ağırlığı Ölçümü Kaynak: Rosdahl C B, Kowalski M T. (2012). Textbook of Basic Nursing. Lippincott s Williams&Wilkins, 10th Edition, p. 1109. 9. Bebek/ çocuk tartı işlemi sırasında oluşabilecek travmalardan korunur. 10. Bebek tartı aletinin bir tarafı duvara paralel yerleştirilir, diğer tarafında hemşire yer alır. Bir elle tartı işlemi gerçekleştirilirken diğer el çocuğa değmeyecek ancak düşmesine engel olacak şekilde çocuğun üzerinde tutulur. Bebek/ çocuk tartı aletinde kesinlikle yalnız bırakılmaz. 11. Bezi ile ölçüm yapıldıysa, bezin değeri çocuğun kilosundan düşülmelidir. 12. Çocuk tartı aletinden indirilir. 13. Çocuk giydirilir. 14. İşlem kaydedilir. 15. Sonuç bir önceki ölçümle karşılaştırılır ve yaşa- cinsiyete uygun persentil eğrileri üzerinde değerlendirilir (Bkz. Şekil 1, 2). 16. Eller el yıkama standardına uygun yıkanır. 536
Çocuklarda Vücut Ağırlığı Ölçümü 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 KIZ 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30 33 36 YAŞ (AY) %97 %90 %75 %50 %25 %10 %3 AĞIRLIK (kg) Şekil 1. 0-3 Yaş Kız Çocuk Vücut Ağırlığı Persentil Değerleri Kaynak: Neyzi O, Günöz H, Furman A. ve ark. (2008). Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 51 (1), s. 1-14. 537
Hemşirelik Bakım Standartları 190 180 170 160 150 140 130 120 110 100 90 80 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 YAŞ (AY) %97 %90 %75 %50 %25 %10 %3 ERKEK BOY (cm) Şekil 2. 0-3 Yaş Erkek Çocuk Vücut Ağırlığı Persentil Eğrileri Kaynak: Neyzi O, Günöz H, Furman A. ve ark. (2008). Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 51 (1), s. 1-14. 538
Çocuklarda Vücut Ağırlığı Ölçümü Kaynaklar 1. Clarkson DM. (2012), Patient Weighing: Standardisation And Measurement Nursing Standard. Art & Science, 26(29), p. 33-37. 2. Demirel D, Erbaş D, Uludağ E. (2006). Hemşirelik Bakımında Kalite. Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları ve Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İzmir, s. 57-58. 3. Savaşer S, Yıldız S, Gözen D. ve ark. (2009). Hemşireler İçin Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Öğrenim Rehberi, İstanbul Tıp Kitabevi, İstanbul, s. 62-64. 4. Yıldırım A. (2001). Hemşirelik Bakım Protokolleri El Kitabı. İ. Ü. Basımevi Müdürlüğü, İstanbul, s. 214-216. 5. http://www.achi.net/childobdocs/height%20and%20weight%20measurement%20 Training%20Manual.pdf. (Erişim Tarihi: 17.05.2013). 6. http://www.rcn.org.uk/ data/assets/pdf_file/0009/351972/003828.pdf. (Erişim Tarihi: 17.05.2013). Hazırlayanlar Uzm. Hem. Seçil BEYECE İNCAZLI (BUCH Hizmet İçi Eğitim Hemşiresi) Hem. Hacer ŞAHİN (Kiraz DH Hizmet İçi Eğitim Hemşiresi) Danışman Doç. Dr. Hatice YILDIRIM SARI (İKÇÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği A.D.) 539