Farklılığımız bizi güçlü kılar AÜ Edebiyat Fakültesi Gerontoloji Bölümü G E ROB Ü LT E N Dergide yer alan tüm yayınlardan ve yazılardan Prof. Dr. Ġsmail Tufan sorumludur Yıl 2, Sayı 6 15. Şubat 2011 İ Ç İ N D E K İ L E R B İR DUAYEN ARAMIZDA Bir duayen aramızda 1 Alman gerontologlar Aydın da Geri sayım devam ediyor Nazilli de Alzheimer Merkezi Ġnsanın yaģam dönemleri Günlük tecrübeler ve teoriler arasındaki fark YaĢlıların politik gücü 5 Öğrencilerimize birkaç tavsiye Ağrı tedavisi 6 YaĢlısına bakan aile fertlerine destek 1 2 2 3 3 5 6 Geçtiğimiz sayımızda davetlimiz olarak dünyaca ünlü Avustralyalı gerontolog Terence Seedsman ın Antalya ya geleceğini sizlere duyurmuģtuk. Nitekim Prof. Dr. Seedsman konferans serisine baģlamak üzere 4 ġubat ta Antalya ya gelmiģtir. Uzun bir yolculuk yapmıģ olmasına rağmen, deyim yerindeyse, ayağının tozuyla henüz havaalanından otele giderken ülkemizdeki gerontolojik çalıģmalar hakkında bizden bilgi edindi ve Türkiye de bulunmaktan duyduğu sevinci belirtti. Ġlk defa Türk öğrencilere ve diğer ilgililere konferans vermekten duyduğu heyecanı da gizlemedi. Biz de Gerontolojinin duayenlerinden Prof. Seedsman a, kendisini Antalya da ağırlamaktan duyduğumuz mutluluğu belirttik ve ülkemiz adına kendisine samimi teģekkürlerimizi ilettik. AÜ Gerontoloji Bölümü, önümüzdeki dönemlerde de böyle tanınmıģ gerontologları Türkiye ye davet etmenin planlarını yapmaktadır. Gerontolojik bilgi transferinin yanı sıra, ülkemizin Gerontoloji alanında attığı adımları daha iyi değerlendirmemizi de sağlayan bu giriģim, üniversitemizin adını da uluslar arası camiada duyurmak için iyi bir vesile teģkil etmektedir. Sayın Prof. Terence Seedsman a bir kere daha teģekkür eder, ülkemizde baģarılı bir çalıģma dönemi geçirmesini temenni ettiğimizi belirtiriz. Ayrıca Almanya da da iki tanınmıģ gerontolog Türkiye ye geldi: Prof. Dr. Joseph Hilbert ve Prof. Dr. Rolf Heinze. Prof. Dr. Ġsmail Tufan Not: Prof. Dr. Terence Seedsman konferanslarını Olbia B-salonunda verecektir. Türkiye de ortalama yaģam süresi 2020 yılında 85 yıl olacak. OECD ülkeleri ile ilgili öngörüler, buna iģaret ediyor. A L M A N GERO N T O L O G L A R AYDIN DA GeroBülten i takip edenler, AÜ Gerontoloji Bölümünün Aydın da yürüttüğü çalıģmaları anımsayacaklardır. Artık bu çalıģmalar Almanya da duyulmuģtur. Prof. Dr. Joseph Hilbert ve Prof. Dr. Rolf Heinze, davetimizi geri çevirmeyerek Türkiye ye geldiler. Aydın - da yürüttüğümüz çalıģmalar hakkında verdiğimiz bilgiler o denli ilgilerini çekti ki, bu çalıģmaları yerinde görmek istediklerini belirttiler. Aydın a birlikte yaptığımız yolculuk sırasında da tabii ki tek konu, Türkiye deki gerontolojik çalıģmalar ve uygulamalar idi. Aydın da bölümümüz tarafından yürütülen projeleri beğendiklerini de belirtilen Alman bilim adamları, ayrıca Aydın da yerel yöneticilerle bir araya gelerek toplantı yaptılar ve bu ilimiz hakkında detaylı bilgi edindiler.
Sayfa 2 Yıl 2, Sayı 6 G E Rİ SAY IM DEVA M EDİYO R Endüstri ülkelerinde 2040 yılına kadar yaģam süresinin 25 yıl daha uzayacağı ileri sürülüyor. Bazı iģler ne kadar detaylı Ģekilde planlanırsa plansın, hesaplandığı günde bitmeyebiliyor. Nitekim Gerontoloji bölümünün binasında da bu sıkıntı yaģanmıģtır. Sebebi yanlıģ planlama değil, aksine daha güzel bir bina inģa edebilme isteğidir. Daha önce hiç bina tasarımı yapmadığımız için her Ģeyi baģtan göremedik. Fakat zamanla bina yerden yükselmeye baģlayınca ve bu arada nasıl daha iyi yapabiliriz? sorusuna yeni cevaplar ortaya çıkınca, inģaatı yapan Ģirketle bu yeni fikirlerimizi mevcut plana eklemek veya değiģiklik yapmak zorunda kalınmıģtır. Geç olsun, güzel olsun isteğimiz, bu gecikmenin nedenidir. Fakat yeni binamıza yerleģmek için artık gün sayıyoruz. Ağustos ayı sonunda binamıza taģınmıģ N A Z İ L L İ DE A L Z H E İ M E R M E R K E Z İ Nazilli de yürüttüğümüz çalışmalar konusunda da sizlere buradan çeşitli bilgiler aktardık. Bunlara bir yenisini daha ekledik ve sevincimizi sizler paylaşmak istiyoruz. Bildiğiniz gibi Nazilli ye özel bir ilgimiz var. Ülkemizin en uzun ömürlü insanları bu bölgede yaşıyor. Fakat Alzheimer hastası yaşlılara da burada sıkça rastlanmaktadır.bu yüzden Nazilli Belediyesi ile yaptığımız işbirliği ilk meyvesini verdi ve Alzheimer Hastası Merkezinin kurulması için çalışmalar başlandı. Bu projenin de gerçekleşmesi için artık fazla bir zamana ihtiyaç kalmamıştır. Yakında Nazilli Alzheimer Hastası Merkezi nin hizmete girmesini bekliyoruz. Tıp, Alzheimer hastalığına çözüm getirmek için çok çalıģıyor. Ama henüz bu hastalığın kesin sebebi dahi keģfedilemedi. Daha ziyade teoriler arasındaki rekabet dikkat çekiyor. M A R T 2 0 1 1 : R A N D E V U L A R I M
GeroBülten Sayfa 3 İ N SANIN YAŞAM DÖNEMLERİ G E R O N T O L O J İ K B İR M A S A L Tanrı yeryüzünü yarattığında her canlı için bir yaģam süresi belirledi. EĢeğe 18 yıl verdi, köpeğe 12, maymuna 10 yıl. Ġnsana 30 yıl vermeyi düģünmüģtü. Fakat insan bundan memnun olmadı. Ne kadar az bir zaman diye bağırdı. Bunun üzerine Tanrı insana sırasıyla eģeğin 18 yılını, köpeğin 12 yılını ve maymunun 10 yılını daha verdi. Böylece insan 70 yıl yaģamaktadır. Ġlk otuz yıl insani yıllardır, çabuk geçer; bu dönemde sağlıklıdır, neģelidir, zevkle çalıģır ve var oluģundan memnundur. Bunu on sekiz yıllık eģeklik yılları takip eder, üzerine yük üstüne yük biner:...ardından on iki yıl süren köpeklik dönemi gelir; bir kenarda oturur, hırlar ve ama ısırmak için diģleri yoktur. Ve bu dönem bitince, maymunluk dönemi baģlar. Geri zekalı ve ahmaktır, saçma Ģeylerle uğraģır ve çocukların maskarası olur. Jakob ve Wilhelm Grimm, 1812-1822 yılları arasında çocuk masallarını kaleme almıģtır. Kaynak: Jasper, B.M. Gerontologie. Vincentz, 2002. ÖNERĠ: Masalı çevrenizdeki insanlara okuyunuz. Masalda insanın yaģam dönemleri hakkında ileri sürülen görüģlere katılıp katılmadığınızı tartıģınız. Her hasta engelli değil, her engelli bakıma muhtaç değil, her bakıma muhtaç hasta değil. Bunu göz ardı eden Sağlık Bakanlığı, bakıma muhtaç kiģileri hekimlere teslim ediyor. Çünkü bakıma muhtaçlığı hastalık ve bakıma muhtacı hasta olaak görüyor (T.C. Sağlık Bakanlığı nın 2005 te yürürlüğe koyduğu bakım kurumlarını düzenleyen yönetmelik ) G Ü N LÜK TECRÜ BELER VE T EORİLER ARASINDAKİ FARK Biraz önce okuduğunuz masaldaki görüşlerin birçoğu kendi gözlemlerinize ve edindiğiniz tecrübelere mutlaka uymaktadır. En azından bazılarına katılmaktasınız veya tamamen ret edemiyorsunuz. Bunun sakıncası var mı veya sebebi nedir? Günlük yaşamımızda edindiğimiz bilgiler üzerine pek de detaylı düşünmeyiz. Genellikle doğru olduklarını kabul eder, davranışları- mızı yönlendirmelerine müsaade ederiz. İçeriklerinin doğru olduklarını gösteren durumlarla karşılaşırsak, bununla ilgili beklentilerimiz kalıcı hale gelir, önyargılar oluşur. Bilimsel bilgiler içerik olarak günlük yaşam bilgilerinden pek farklı değillerdir, ama bunlara erişme yolları farklıdır. Aralarında yöntem farkı vardır. Bilimsel araştırma sonuçlarından teoriler ve modeller tasarlanır. Bunlar, günlük yaşamın realitelerini soyut biçimde ortaya koyarlar. YaĢlılar arasında en çok görülen hastalıklar: Artroz %49 Yüksek tansiyon %41 ĠĢitme engeli %30 Kalp hastalığı %29 Görme engeli %16 Ortopedik hast. %15 Arteyo skleroz %10 Diyabet %9 Ürolojik hastalık %8 I.Türkiye Gerontoloji Atlası (GEROATLAS)
Sayfa 4 Yıl 2, Sayı 6 RAN D E VULAR 4. Şubat: Avustralyalı gerontolog Prof. Dr. Terence Seedsman konferans serisine başlamak üzere Türkiye ye geldi Şubat 2011 Pzt Sal Çar Per Cum Cmt Paz 1 2 3 4 Prof. Dr. Seedsman Türkiye de 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 RAN D E VULAR Yaşlılar Haftası: Her yıl 18-24 Mart tarihleri arasında Yaşlılar Haftası kutlanıyor. Mart 2011 Pzt Sal Çar Per Cum Cmt Paz 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Yaşlılar Haftası 19 20 21 22 23 24 Yaşlılar Haftası (son) 25 26 27 28 29 30 31
GeroBülten Sayfa 5 Y A Ş L I L A R I N POLİTİK GÜCÜ YaĢlılar üzerine pek çok eski ve yeni görüģler üzerine konuģur, tartıģırız, ama Ģimdiye hiç konuģmadığımız bir özellikleri daha var: YaĢlılar artık Türkiye de dikkate alınması gereken bir politik gücün de sahibidirler. Bu sonuca nereden geliyoruz? Çok basit: Elimizdeki verileri gerontolojik gözlüğümüzle değerlendirdiğimizde, durum hemen ortaya çıkıyor. Türkiye Ġstatistik Kurumu nun (TÜĠK) 2010 yılına ait verileri iki açıdan inceledik. Birincisi, nüfustaki, ikincisi ise seçmen nüfustaki paylarıdır. Analizlerden ortaya oldukça ilginç sonuçlar çıkmıģtır. YaĢı 60 ve üzerindeki nüfusu yaģlı olarak tanımladığımız analizlerin sonuçlarına göre nüfusumuzun %10,3 ü bu yaģ grubundan meydana geliyor. Bu bir dönüm noktasıdır. Ġlk defa yaģlılar çift rakamlı bir pay elde ettiler. YaĢı 20 ve üzerindeki nüfusu inceleyince, asıl o zaman yaģlıların politik bir güç haline geldikleri anlaģılıyor. Bu yaģ grubunda 60+ yaģ grubunun payı %15 i aģıyor. Bölgesel analizlere baģvurunca, kimi yörelerde yaģlıların payının %40-50 oranına yükseldikleri görülüyor. Politika bunu dikkate almazsa, bir gün yaģlıların da politikayı dikkate alma ihtimali var; bizden söylemesi! Ö Ğ R E N C İ L E R İ M İ Z E BİRKAÇ TAV İ S Y E ĠLGĠ ALANLARINI GELĠġTĠR: Gerontoloji disiplinler arası bir bilim dalıdır. YaĢlanma karmaģık bir olgudur. YaĢlanmanın her yönünü hakkında bilgi edin, ama birkaç boyutuyla ilgili kapsamlı, derin bilgiler edin. Her bilim dalında branģlaģma vardır. Sen de kendi bran- Ģını keģfetmelisin. ÖĞRETĠMĠNĠN ĠÇERĠKLERĠNĠ KAVRA: Seni Gerontolojide uzman yapmak için geliģtirdiğimiz ders programını iyice incele. Niçin bu konuları öğrendiğini kavra ve niçin önemli olduklarını anlamaya çalıģ. Her Ģeyi öğretmenlerinden bekleme. PĠYASAYI TAKĠP ET: Demografik değiģimlerin sonuçları yeni ihtiyaçların ortaya çıkmasına yol açıyor. Bunların karģılamaya çalıģan sektörler de ortaya çıkıyor. Basını, bilimsel güncel yayınları düzenli Ģekilde takip et. Bunların mutlaka gerontolojik içerikli olmaları da gerekmiyor. Tam tersine: Farklı branģlardaki geliģmelere bak, bunların yönelik giriģimler yapıp yapmadıklarına dikkat veya bu alanlarda yaģlılar için neler yapılabileceğini belirle ve bir kenara not et. Bir gün bu kiģisel notların çok iģine yarayacak. SEMPOZYUMLAR: Antalya da Uluslararası Sosyal ve Uygulamalı Gerontoloji sempozyumunu ziyaret et. Dinleyiciler arasında sen de bulun. Uluslararası güncel gerontolojik geliģmeler, bilgiler ve geleceğin konuları hakkında bilgilerini tazele. Çünkü Gerontoloji devamlı geliģen, konuları yenilenen bir bilim ve uygulama alanıdır. YaĢlı hayat kadınları: Kadının pazarlandığı seks dünyasında son yıllarda dikkat çeken bir geliģme, yaģlı kadınlara artan rağbettir. Bunun nedenleri bilinmiyor. AraĢtırılmaya değer bir fenomen olduğu kesin, fakat sorulara cevap verecek deneklere eriģmek zor. Hem çok açık, hem tabu bir tema olarak karģımıza
GeroBülten Sayfa 6 A Ğ R I T E DAV İ S İ GERAGOGĠK NEDĠR? YaĢlı insanların eğitimi ile ilgili bilimsel ve uygulamalı alanın adıdır. Bugün birçok ülkede yaģlılar için eğitim olanakları sunulmaktadır. YaĢlılara sunulan eğitim olanakları arasında yüksek öğretim de yer alıyor. Mesela Almanya da yaģlılar üniversitesi var. Yaşlılar arasında ağrılı, sancılı hastalıklara yakalanmış olanların sayısı kabarıktır. Ağrıların azaltılması veya tamamen dindirilmesinde ağrı tedavilerine başvurulmaktadır. Ancak kullanılan sert ve tiryakilik yapan ilaçlardan ötürü bu tedavi türüne eleştiriler de getirilmektedir. Yaşlılara yönelik ağrı tedavilerinin temel görevi, ağrıların oluşmasını önlemektir. Bunun için yüksek dozajda ağrı kesici ilaçlara ihtiyaç duyulabilir. Fakat kabul edilmiş normlarla da mücadele etme gereği ortaya çıkmaktadır: Hastalık ve ağrıların katlanılması gereken gönderilmiş çile oldukları söylenir. Ağrı kesici ilaçların tiryakilik ve bağımlılığa yol açtığı belirtilir. Ama bu görüşlere şu karşıt yanıtlar verilebilir: Ağrı ve sancıdan kurtulan yaşlı yaşamının son ödevini, yani hayattan ayrılışını, bilinçlice yaşamaktadır. Tiryakiliğe gelince, yaşamının sonuna gelen yaşlı hastanın ne tiryakilikle alakalı uzun bir yaşamı, ne de tiryakilikten arınmış bir yaşamı olacaktır. Kaynak: Witterstaetter, K. Soziologie für die Altenarbeit - Soziale Gerontologie, 13.Aufl.. Lambertus. Y A Ş L I S I N A B A K A N A DESTEK YAġLILAR ĠÇĠN OTEL Avusturya yaģlı turizminden önemli gelir elde eden bir ülkedir. Özellikle Almanca konuģulan ülkelerin yaģlıları Avusturya da tatil yapmaktadır. Alman, Ġsviçreli, Lüksemburglu yaģlıların tercih ettiği bu ülkede sadece yaģlı müģteri kabul eden bir otel zinciri bile var. Türkiye açısından da yaģlı turizmi ilginç bir sektör olarak görünüyor. Türkiye de tahmine 1 milyon bakıma muhtaç yaşlıya aile fertleri bakmaktadır. Bunların çoğu kadındır. Yaşlısının bakımı üstlenen bu kişiler çok yönlü baskı altındadır. Onlara destek olabilmek için farklı düzlemlerdeki ihtiyaçlarının karşılanması gerekir. Bu ihtiyaç düzlemleri şunlardır: 1) Bakıcının kendi düzlemi 2) Bakılan yaşlının düzlemi 3) Bakılan - bakıcı ilişki düzlemi 4) Bakıcı - profesyoneller ilişki düzlemi (Türkiye de henüz çok az) Her düzlemde sosyal hizmet desteğine ihtiyaç vardır. Bunlar tamlayıcı yardımlar, baskıları kavrayıcı yardımlar ve bunları aşmayı sağlayan yardımlar olmalıdır. Ancak ülkemizdeki başlıca problem, sadece bu yardım türlerinin sosyal hizmet kapsamında sunulmayışı değildir, aynı zamanda bu hizmetleri sunabilecek gerontolojik bilgiye sahip sosyal hizmet uzmanlarının bulunmayışı da çok büyük bir eksiliktir. Hizmeti tasarlamak ve yürürlüğe koymak asıl zorluk değildir. Eğer bu desteği verebilecek eleman yoksa, en iyi şekilde tasarlanmış hizmetler hiçbir işe yaramayacaktır. itufan@akdeniz.edu.tr