Hayata Destek Derneği 27 Haziran 2014 Gezici ve Geçici Mevsimlik Tarımda Çocuk İşçiliği Toplantısı Politika Önerileri
1. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından izleme ve önleme mekanizmalarının sistemli bir şekilde yerelde kurulması - ÇSGB tarafından 5 ilde uygulanan yerel kaynakların etkinleştirilmesi projesinin işleyişi ile ilgili sürecin daha şeffaf ilerlemesi gerekmektedir. - Mekanizmaların sürdürülebilirliği sağlanmalıdır. - İzleme ve önleme mekanizmaları, işçilerin çıkış noktaları da göz önünde bulundurularak kurulmalı ve eğitim, sağlık, sosyal koruma gibi bileşenleri de içermelidir. - E-okul sistemi üzerinden çocukların okula devamsızlığı takip edilebilmektedir, izleme sisteminde bu faktör de etkin olarak kullanılmalıdır.
2. Yaz aylarında mevsimlik tarım işçiliği yapılan bölgelerde okul çağındaki çocuklar için güvenli bakım merkezleri oluşturulması - Hayata Destek 2012 yılından bu yana uyguladığı çalışmalarda işçilerin geçici kamp alanlarında oluşturduğu güvenli alanların etkin işlerliğini gözlemlemiştir. - Aileler, küçük yaştaki çocuklarını geride bıraktıklarında çocuklarının kamp alanlarında güvenli bir şekilde eğlenerek öğrendikleri ortamda kalabileceklerini görmüş, bu durumun özellikle 6-13 yaş aralığındaki çocukların bahçe ve tarlalara gitme oranını düşürdüğü gözlemlenmiştir. - Fakat, caydırıcı tedbirler uygulanmadığında, yoksulluk nedeniyle çocuklarıyla mevsimlik tarım göçüne katılan ailelerin 12 yaş üzeri çocukları da ekonomik faaliyete katılmaya devam etmektedir. - Okul yılının devam ettiği dönemde ise çocukların şartlı nakit sisteminden faydalanması desteklenmelidir. - Güvenli bakım alanları METİP lerle sınırlı kalmamalı, çocukların bulundukları köy/bahçe/tarlalara yakın ortak alanlar oluşturulmalıdır.
3. METİP dahilinde mevsimlik göçe katılan 0-6 yaş arası çocuklar için sistemli sosyal hizmet düzenekleri oluşturulması - Hayata Destek, 2012 den beri Ordu Uzunisa ve Düzce Çilimli METİP alanlarında yaptığı çalışmalarda 4-6 yaş için kurulan kreş ve anaokullarının hem küçüklerin eğitimi hem de büyük kardeşlerin diğer eğitici aktivitelere katılabilmesi açısından önemli olduğunu gözlemlemiştir. Bu iyi örneklerin sistemli bir şekilde her yerde uygulanması çocukların gelişimi ve eğitimi açısından önemlidir. - Anne ve babası mevsimlik tarım göçüne katılan 0-6 yaş arası, okul çağında olmayan çocukların uzun zaman aralıklarında ailelerinden ve özellikle annelerinden uzak kalmaları mümkün olmayacağından, mevsimlik göçe aileleriyle katılan küçük yaştaki çocuklar için ailelerin tarımsal ekonomik faaliyet amacıyla gittikleri her şehir ve METİP alanında kurulacak sosyal hizmet düzenekleri faydalı olacaktır.
4. Çocuk işçiliğine dair iş kanununun netleştirilmesi; çocuk işçiliğinin en kötü 3 biçiminin 4857 numaralı iş kanununun 71 no lu maddesine eklenmesi, 4+4+4 ün kaç yılının temel eğitim sayıldığının kanunda belirtilmesi - 4857 numaralı İş Kanunu nun 71 numaralı maddesi, çocuk işçiliği ile ilgili düzenlemeleri belirlerken, çocuk işçiliğinin en kötü biçimlerine hiç değinmemekte, Türkiye nin imzacısı olduğu ILO 138 ve 182 numaralı sözleşmeleri dikkate almamaktadır. Aynı şekilde çocuk ve genç işçilerin çalıştırılma usul ve esasları hakkındaki yönetmelik, mevsimlik gezici ve geçici tarımda çalışan çocuklarla ilgili bir ibare içermemektedir. - 4+4+4 düzenlemesi ile temel zorunlu eğitim yaşında meydana gelen değişiklik net olarak belirtilmelidir. Eğer çocuk 6 yaşında okula başlarsa ve eğitimde 12 yılı tamamlaması zorunlu ise çalışma yaşı 18 e çekilmiş olacaktır. Fiilen uygulama 8 yıl olarak görülmektedir. Eğitim mevzuatı çocuk işçiliğini teşvik etmeyecek şekilde ve net olarak belirlenmelidir.
5: İş gücünün kayıt altına alınması ve düzenlenmesi, tarım aracılarının denetim mekanizmalarına tabii olmasının sağlanması, işçilerin sigortasız ve sözleşmesiz çalışmasının İş Kanunu nda mevsimlik işçilerin tanınması ile önüne geçilmesi - Mevsimlik gezici ve geçici tarımda çalışan işçiler herhangi bir kayda tabii değildir, yaşama koşulları bulundukları bölgedeki yerel kamu ve işveren inisiyatifinde, çalışma koşulları ise işveren ve tarım aracısı inisiyatifinde gerçekleşmektedir. Hayata Destek in üreticilerle yaptığı anket çalışmaları ve yüz yüze görüşmelerde, işveren/üreticilerin iş gücünün kayıt altına alınması ile ilgili düzenlemeleri talep ettikleri, fakat kamu kurumlarında taleplerini karşılayacak mekanizmaları bulamadıklarını belirtmişlerdir. - İşçileri işverenle buluşturarak yevmiye ve işçilerin ücretinden komisyon alan dayıbaşı/çavuş/elçi vb. ifadelerle tanımlanan tarım aracıları, 2010 da yayımlanan Tarımda İş Aracılığı Yönetmeliği ile İşkur a kayıtlı olmaları gerekirken, halen herhangi bir belge sahibi olmaksızın aracılık yapmakta ve işçiler sigortasız, sözleşmesiz ve kayıt dışı olarak çalıştırılmaya devam etmektedir. - İş Kanunu, Tarım Kanunu, Borçlar Kanunu ve ilgili diğer hiçbir kanunda mevsimlik gezici ve geçici tarım işçileri ilgili tanımlamalar bulunmamaktadır. İş Kanunu nun 4/I. maddesinde 50 den az işçi çalıştırılan tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerleri veya işletmelerinde İş Kanunu nun hükümlerinin uygulanmayacağı belirtilmiştir. Tarım işlerinde çalışanlar için ayrı
6: Denetimlerle ilgili İş Teftiş Kurulu nun, Sosyal Güvenlik Kurumu nun veya oluşturulacak izleme ve önleme mekanizmaları kapsamında oluşturulacak birimlerin görevlendirilmesi ve caydırıcı yaptırımların uygulanması - Hayata Destek, sahada gerçekleştirdiği çalışmalarda, denetim eksikliğinin çocuk işçilerin tespitini ve çalışmasının önlenmesini oldukça olumsuz etkilediğini tespit etmiştir. - 50 dahil, 50 den az işçi çalıştıran tarım işletmelerinde İş Kanunu hükümleri uygulanmadığından İş Teftiş Kurulu denetleme yapmamakta, Sosyal Güvenlik Kurumu görev tanımı gereği denetleme yapabilmekte fakat bu pratikte gerçekleşmemektedir. Çocuk işçi çalıştırmanın cezası her sene güncellenmekte ama 50 den az işçi çalıştıran tarım ve orman işletmelerinde denetimleri kimin gerçekleştireceği belirtilmemektedir. - Tarım, Borçlar ve İş Kanunu nda ilgili değişiklikler yapılmalı, izleme ve önleme mekanizmaları kurularak, önleyici ve caydırıcı yaptırımlar uygulamaya konmalıdır.
7:Mevsimlik işçilerin yola çıkış noktalarında yatırımlara teşvik sağlanması, özellikle kadınlara istihdam olanakları yaratılması - Mevsimlik gezici ve geçici tarımda çalışan işçiler yoğun olarak Güneydoğu ve Doğu Anadolu bölgelerinden gelmektedir. - Yoksullukla mücadele kapsamında bu bölgelerde yatırımlara teşvik sağlanması ve özellikle kadınlara yönelik istihdam yaratılması kalkınmaya katkı sağlayacak ve kadının evinde kalması ile çocuğun da göçer işçiliğini engelleyecektir.
8:Üreticiler ve ürün tedarikçileri için İyi Sosyal Uygulama standartları teşvikleri konulması - 2013/4463 numaralı Bakanlar Kurulu Kararı ile Türkiye de İyi Tarım Uygulamalarına teşvik sağlanmış, fakat Tarımda İyi Sosyal Uygulamalar karar kapsamı dışında bırakılmıştır. - İyi Sosyal Uygulama standartları için teşvik sağlanması, çocuk işçiliği ile mücadelede önemli bir adım olacaktır.