Doç. Dr. Onur POLAT
Travma Ülkemizde travma nedeniyle ölümlerde trafik kazaları birinci sırada yer alırken; iş kazaları 2. sırada yer almaktadır. 2
Altın Saat Ölümlerin yaklaşık %30 u ilk birkaç saat içinde olur. Altın Saat Bu dönemde epidural veya subdural kanamalar, hemopnömotoraks, dalak rüptürü, karaciğer laserasyonu, pelvik kırıklar veya belirgin kan kaybına yol açan diğer yaralanmalara bağlı ölümler olur. Sağlık ekibinin en yararlı olabileceği hastalar bu altın saatte getirilenlerdir. 3
Altın Saat Altın saat kavramı hastanın hayatını ya da ekstremitesini kurtaracak zaman bölümü olarak tanımlanır. Acilen havayolu ve solunum ihtiyacı olanlarda bu süre birkaç dakika iken, periferik vasküler yaralanmalarda saatler olarak ölçülebilir. 4
Altın Saat Altın Saatler Sağ Kalım İçin Temel Belirleyiciler Hızlı transport Uygun travma resüsitasyonu Cerrahi gerektiren yaralanmaların hızlı tespiti Acil cerrahi müdahale 5
Travma hastasına yapılacak yaklaşım belli bir sıra ve düzen içinde olmalıdır. 1- Hazırlık 2- Triaj 3- Birincil bakı (ABC) 4- Resusitasyon 5- İkincil bakı (Tepeden tırnağa) 6- Yeniden değerlendirme 7- Kesin tedavi 6
İlk Yardımın Temel İlkeleri Servikal omurganın stabilitesi, Hava yolunun sağlanması, Dışa kanamanın kontrolü, İmmobilizasyon, Olay yerindeki triyaj Hastanın travma merkezi olarak en uygun- en yakın hastaneye süratle nakli dir. 7
Yaralanma Mekanizmaları Yaralanmalar oluştukları mekanizmalara göre bazı kategorilere ayrılmışlardır; Penetran yaralanmalar Künt yaralanmalar Patlayıcı madde yaralanmaları Isı yaralanmaları Kimyasal yaralanmalar Diğer (kaza ve barotravma) 8
Yaralanma Mekanizmaları Düşük enerjili ve düşük şiddetli penetran yaralanmalarda doku hasarı küçük bir alanda oluşur (ör:düşük enerjili tabancalar, bıçaklar, sivri araçlar, ağaç, metal, cam kırıkları). Yaralanmanın ciddiyeti, maruz kalan dokuya bağlıdır. 9
Yaralanma Mekanizmaları Yüksek şiddetli yaralanmalarda yüksek enerji transferi potansiyeline bağlı olarak oluşacak dokusal zarar yaralanma bölgesinin çok dışına çıkabilir. Künt travmalardaki mekanizmalar ise; Akselerasyon Deselarasyon Rotasyon Çizik ve yırtılma şeklindedir. 10
Yaralanma Mekanizmaları Deformasyonlar künt, penetran veya ezici travma sonucu meydana gelebilir. Bir aracın çarptığı erişkinde yaralanma; sık olarak, tamponun çarptığı pelvis ya da alt ekstremitede olurken, çocuklar ise göğüs ve karın içeren daha geniş bir bölümde olacaktır. 11
Yaralanma Mekanizmaları Trafik kazalarında çok çeşitli yaralanmalar görüldüğü halde bazıları daha sık gözlenir. Tek başına ya da birliktelik gösteren yaralanmalar: Kafa, yüz ve servikal spinal yaralanmalar, Servikal omur ve sternal yaralanmalar, Sternum fraktürü ve spinal dorsalis yaralanmaları Karın içi ve diyafragma yaralanmaları Pelvik fraktürler ve/veya kalça dislokasyonu Ekstremite fraktürleri 12
Emniyet Kemeri Yaralanmaları Emniyet kemerlerinin; ciddi yaralanmaları azaltma ve hayat kurtarıcı özellikleri yanında bizzat kendilerinin sebeb olduğu yaralanmalar da vardır. Emniyet kemerinin oluşturduğu basınca sekonder; Mide, duedonum, pankreas, ince barsak ve mezenter yaralanmaları oluşabilir. 13
Travmanın Modern Tedavisi ATLS (İleri Travma Yaşam Desteği Kursu),TRISS (Travma ve Yaralanma Ciddiyet Skoru) Ülkemizde TRK (Travma ve Resüsitasyon Kursu) Tüm bu sistemlerin ortak noktalarında odaklanan ilk husus: Hava yolu güvenliği ve kontrolüdür. 14
Hava yolu ve Boyun güvenliği Öncelikle hastanın başını iki elle tutun ve iyimisin diye sorun. Mantıklı konuşan hastanın hava yolu açık solunum ve beyin perfüzyonu yeterli demektir. Kaba ve gürültülü ses çıkartıyor ise kısmi tıkanıklık var demektir. Böyle durumda ağız içi temizlenir ve sekresyonlar aspire edilir ve O 2 başlanır. Bu şekilde hastanın rahat nefes alması sağlanır. 15
Hava yolu ve boyun güvenliği Hastanın nefes almadığı tespit edilirse ve ağız içi temiz ise dilin hava yolunu tıkadığı düşünülür. Böyle bir durumda çene itme veya çene kaldırma manevrası kullanılır. Eğer hastanın şuuru kapalı ve öğürme refleksi yoksa dilin geriye kaçmasını önlemek ve hava yolunu açık tutmak için airway kullanılır. 16
Hava yolu ve boyun güvenliği Eğer solunum yetersiz veya yok ise ambu maske ile hastanın solunumu desteklenmelidir. Elimizde ambu maske yok ise ağızdan ağıza veya buruna solunum desteklenmelidir. 17
Travma Bölgesindeki Şok Nedenleri Travma bölgesindeki şok nedenleri; İnternal ya da eksternal kanama Kardiak ritm bozukluğu Tansiyon pnömotorakstır. 18
Travma Bölgesindeki Şok Nedenleri Eksternal kanama doğrudan basınçla durdurulabilir. Tansiyon pnömotoraks şüphesi Acil iğne torakostomi Ardından tüp torakostomi Yelken göğüs Flaster ile sabitleme Açık pnömotoraks Defekti gazlı bez ile kapat Ardından tüp torakostomi 19
Travma Bölgesindeki Şok Nedenleri Askeri antişok pantolonları hipotansiyonlu travma hastalarında (özellikle pelvik fraktürlerde) düşük olan kan basıncını arttırabilir. Ekstremitede büyük deformiteyle birlikte uzun kemik kırığı düşünülüyorsa ekstremiteler atellenip traksiyona bağlanabilir. Bunlardan sonra hastanın nörolojik durumu değerlendirilir. Glasgow Koma Skalası A.V.P.U (mini nörolojik değerlendirme) 20
KISA NÖROLOJİK MUAYENE GLASKOW KOMA SKALASI A.V.P.U Allert Şuuru açık, uyanık Verbal Sözlü uyarana yanıt veriyor Pain Ağrılı uyarana yanıt veriyor Unresponsive Uyarana yanıtsız 21
Travma Bölgesindeki Yaralıya Müdahale En önemli amaç oluşabilecek ek hasarı önlemektir. En başta; kırık vertebranın yol açacağı spinal kord hasarları gelir. Transport sedyesinde sabitleştirici kemerlerle sabitleyip, sıcak tutularak, hastanın en uygun yere, en uygun ekiple götürülme işlemleri en önemli konudur. 22
Travma Bölgesindeki Yaralıya Müdahale 23
İLGİNİZE TEŞEKKÜR EDERİM